У.бр.15/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.15/2023
Скопје, 02.11.2023 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 2 ноември 2023 година, донесе

РЕШЕНИЕ

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на:

– член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации („Службен весник на Република Македонија“ бр.39/2014, 188/2014, 44/2015, 193/2015, 11/2018, 21/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 98/2019, 153/2019, 169/2020 и 92/2021), и

– уставноста и законитоста на член 13, член 28 ставови 15 и 16, член 29 ставови 13 и 14 и член 29 став 38 во делот „односно за достигнување на вкупен износ од 3000 денари со вклучен ДДВ“ од Правилникот за видот и содржината на податоците и информациите за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги кои ги објавуваат операторите и за видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2015, 179/2017, 148/2020, 274/2021 и 30/2022).

2. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ОБРАЗЛОЖЕНИЕ

I

Александра Илиева Милчова, адвокат од Скопје, до Уставниот суд поднесе иницијатива за оценување на уставноста на членовите од Законот и уставноста и законитоста на членовите од Правилникот, означени во диспозитивот од ова решение.

Според наводите во иницијативата, со оспорената законска одредба на член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации корисниците се ставаат во нееднаква положба наспрема операторите. Подносителот на иницијативата образложувајќи ги своите наводи тврди дека иако навидум граѓаните како корисници на јавни електронско комуникациски услуги и операторите кои обезбедуваат јавна електронска комуникациска мрежа и/или услуга стапуваат во облигациони односи, кои односи се дел од темелните вредности со кои е загарантирана слободата на пазарот и претприемништвото, со оспорената законска одредба се отвора правна рамка за злоупотреба и монополска положба на операторите во однос на корисниците.

Едностраната промена на условите, како што е наведено во иницијативата, е овозможена само за операторот, не е и за граѓанинот, со што граѓанинот веднаш е ставен во нерамноправна положба. Иако претплатникот навидум склучува договор согласно кој тој плаќа и за возврат добива услуги по наведени цени во договорот, тие услови и цени операторот може да ги промени во секое време без знаење на претплатникот и да му бидат доделени нови услуги по нови цени, под временски обврзувачки договор, а неговото непроизнесување по ваквото известување значи и прифаќање.

Со оглед на тоа дека законодавецот отворил правна можност, со оспорените одредби од Правилникот вака уредената законска опција е доразработена, па според наводите во иницијативата иако законодавецот со оспорениот член од Законот нејасно и нецелосно ја уредил правната работа и не дал насоки за спроведување на Законот, во оспорените одредби од Правилникот стои дека доколку граѓанинот не се произнесе по променетите услови тоа значи прифаќање. Подносителот во иницијативата наведува дека операторите Телеком и А1 ги внеле овие правни можности дадени со оспорените одредби во своите претплатнички и стандардни договори, со кои подоцна ги држат во заложништво граѓаните на Македонија затоа што во секој момент можат еднострано да ги променат. Сето тоа е навидум правно издржано заради оспорените одредби, но согласно Законот за облигационите односи ваков договор е ништовен затоа што предметот на договорот е неопределив. Согласно Уставот, ваквото постапување е неосновано затоа што со вакви еднострани договори се гарантира монополската положба на операторите. Според наводите во иницијативата, согласно Уставот на Република Северна Македонија ваквото постапување е спротивно и на член 51 од Уставот затоа што за ваква разработка во правилник како подзаконски акт нема основ ниту во оспорениот член на Законот кој иако отвора некоја нејасна правна можност за еднострана промена на условите во договорот, не дава јасни насоки како таа промена би се спровела, па недозволиво е со правилник да се ставаат повеќе обврски за граѓанинот отколку тоа го дозволува Уставот и Законот, поради што оспорените одредби се штетни за граѓаните и отвораат простор за доведување на истите во заблуда и измама со потпишување на обичен претплатнички договор не знаејќи дека тој договор во секој момент може да биде еднострано изменет од операторот на начин што со додавање нова услуга наместо старата, нов поскап пакет и слично, за што граѓанинот нема потпишано договор.

Подносителот на иницијативата наведува дека во член 29 став 38 од Правилникот се отвара можност операторот да нема обврска да го известува корисникот за невообичаен промет кој настанува од разни хакерски напади, доколку износот не надминува 1000 денари. Со одредувањето на наведениот износ, според наводите во иницијативата, се повредуваат основните права на претплатникот и истиот мора да биде известен веднаш, а не по надминувањето на овој износ.

Од наведените причини подносителот смета дека оспорените одредби од Законот и Правилникот се во спротивност со член 8 став 1 алинеја 7, член 51, член 55 и член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, поради што се предлага Судот да ги укине оспорените членови и до донесување на конечна одлука да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби.

II

На седницата Судот утврди дека оспорениот член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации предвидува:

(2) Договорот од ставот (1) на овој член треба да содржи и одредби дека претплатникот мора да биде информиран за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени. Формата и начинот на информирањето на претплатниците го утврдува Агенцијата со подзаконскиот акт од членот 108 став (2) од овој закон.

Оспорениот член 13 од Правилникот ја уредува измената на условите од претплатничкиот договор и според кој:

(1) Операторот може да ги менува условите од претплатничкиот договор по претходно известување на претплатникот.
(2) Операторот треба да го извести претплатникот за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени.
(3) Известувањето од ставот (2) на овој член треба да биде во пишана форма и треба особено да содржи:
– Име или назив на претплатникот;
– Адреса на претплатникот;
– Претплатнички број;
– Број на претплатничкиот договор;
– Сите предложени измени на договорот;
– Информација за правото дека без известување или последици може да го раскине договорот.
(4) Доколку операторот не постапи во согласност составот (2) од овој член, тоа нема да ги ослободи претплатниците од плаќање на пристигнатите и неплатени обврски или исполнување на договорените обврски пристигнати пред извршените измени во условите наведени во претплатничкиот договор.

Според член 28 ставови 15 и 16 од Правилникот, операторот има обврска, особено да ги менува условите од стандардниот претплатнички договор по претходно известување на претплатникот, во согласност со член 13 од овој правилник и да го информира претплатникот, во пишана форма, за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени, во согласност со член 13 од овој правилник.

Според член 29 ставови 13, 14 и 38 од Правилникот, претплатникот има право, особено да му се менуваат условите од претплатнички договор само по писмено известување, во согласност со член 1З од овој правилник, да биде информиран, во пишана форма, за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени, во согласност со член 13 од овој правилник и да му се овозможи контрола на трошоци преку следење на вообичаеното однесување на претплатникот кој користи роаминг услуги и бесплатно, со СМС порака да биде предупреден, во случај на невообичаени или прекумерни трошоци за услугата односно за достигнување на вкупен износ од 3000 денари со вклучен ДДВ за реализиран сообраќај во меѓународен роаминг и ограничување на услугата, со негова согласност, во согласност со член 25 од овој правилник.

III

Според член 8 став 1 алинеја 7 од Уставот на Република Северна Македонија, темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија е и слободата на пазарот и претприемништвото.

Согласно член 9 од Уставот на Република Северна Македонија, граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Во член 51 од Уставот, се предвидува дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Според член 55 од Уставот, се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото. Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот. Републиката презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот. Слободата на пазарот и претприемништвото можат да се ограничат со закон единствено заради одбраната на Републиката, зачувувањето на природата, животната средина или здравјето на луѓето.

Согласно член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, Собранието на Република Северна Македонија донесува закони и дава автентични толкување на законите.

Законот за електронските комуникации ги уредува условите и начинот за обезбедување на јавни електронски комуникациски мрежи и јавни електронски комуникациски услуги во Република Северна Македонија.

Во член 2 од Законот се предвидува дека целта на Законот е да обезбеди поттикнување на развојот на јавните електронски комуникациски мрежи и услуги во Република Македонија, со цел да се обезбеди економски и социјален развој, поттикнување на користењето и развојот на широкопојасен пристап до услуги (broadband), заштита на правата на корисниците, вклучувајќи ги крајните корисници со инвалидитет и крајните корисници со посебни социјални потреби, обезбедување на ефикасна и одржлива конкуренција на пазарот за електронски комуникации, обезбедување на универзална услуга, ефикасно користење на радиофреквенцискиот спектар и нумерацијата, унапредување на развојот и поттикнување на инвестиции во јавните електронски комуникациски мрежи со воведување на нови технологии и услуги, а особено со воведување на следни генерации на јавни електронски комуникациски мрежи и обезбедување на доверливост на комуникациите.

Член 3 од Законот го уредува значењето и дефинициите на одделни изрази. Така, јавна електронска комуникациска мрежа е електронска комуникациска мрежа која целосно или поголемиот дел од неа се користи за обезбедување на електронски комуникациски услуги достапни на јавноста и кои го поддржуваат преносот на информации меѓу мрежни завршни точки. Јавна електронска комуникациска услуга е електронска комуникациска услуга достапна на јавноста. Оператор е физичко лице кое врши дејност или правно лице кое обезбедува или има намера да обезбедува јавна електронска комуникациска мрежа и/или услуги, како и придружни средства, врз основа на доставена нотификација и добиена потврда за регистрација од Агенцијата за електронски комуникации.

Понатаму, според член З од Законот претплатник е физичко или правно лице кое за користење на јавни комуникациски услуги склучува договор со оператор кој ги обезбедува тие услуги, а корисник е физичко или правно лице кое користи или бара јавна електронска комуникациска услуга, а во смисла на одредбите од главата осумнаестта од Законот, корисник е физичко лице кое користи јавна електронска комуникациска услуга, за приватни или деловни цели, при што не мора да биде претплатено за тие услуги. Краен корисник е корисник кој нема јавна комуникациска мрежа или не обезбедува јавна комуникациска услуга. Потрошувач е физичко лице кое користи или бара јавна електронска комуникациска услуга за цели кои не се поврзани со неговата дејност или професија.

Оспорениот член 107 од Законот е поместен во глава тринаесетта од Законот со наслов „Права на крајните корисници“ и поднаслов „Договор за приклучок и користење на јавна комуникациска мрежа и/или јавно достапни електронски комуникациски услуги“.

Во член 107 став 1 од Законот, се предвидува дека потрошувачот или крајниот корисник кој бара приклучок и користење на јавна комуникациска мрежа и/или јавно достапни електронски комуникациски услуги има право да склучи договор со оператор за приклучок и користење на јавна комуникациска мрежа и/или јавно достапни електронски комуникациски услуги. Договорот кој треба да биде во јасна, сеопфатна и лесно достапна форма, особено треба да содржи: а) името и адресата на операторот; б) услугите што ќе се обезбедуваат, вклучувајќи особено: информации за тоа дали се обезбедува услугата за пристап до служби за итни повици и информации за локацијата на лицето кое го врши повикот, како и сите ограничувања за обезбедување на услугата за пристап до служби за итни повици во согласност со овој закон, информации за сите други услови кои го ограничуваат пристапот и/или користењето на услуги и апликации, во согласност со овој и друг закон, информации за минималното ниво на квалитет на услугата која се обезбедува, особено рокот за почетно приклучување и кога е соодветно, други параметри за квалитетот на услугата во согласност со член 109 од овој закон, информации за кои било процедури утврдени од операторот за мерење и обликување на сообраќајот со цел да се избегне оптоварување или преоптоварување на мрежната поврзаност, како и информации за тоа како овие процедури би влијаеле на квалитетот на услугата, видовите на услуги за одржување и предвидени услуги за поддршка на корисници, како и начините за воспоставување контакт со овие услуги и сите ограничувања наметнати од операторот во однос на користење на терминалната опрема; в) можност за претплатниците да се изјаснат за вклучување на нивните лични податоци и кои од нив ќе бидат вклучени во телефонски именици и телефонски служби за информации, согласно со членот 112 од овој закон; г) информации за цените и тарифите, начинот на добивање на најнови информации за сите важечки тарифи и надоместоци за одржување, како и можните начини за плаќање, вклучително и за сите разлики во трошоците што произлегуваат од можните начини на плаќање; д) времетраење на договорот од ставот (1) на овој член и услови за обновување и прекин на услугите и на договорот, вклучително: минимален рок на користење на услуги под промотивни услови утврдени со посебни понуди, сите давачки поврзани со преносливост на броеви и други идентификатори и сите давачки кои произлегуваат од раскинување на договорот од ставот (1) на овој член, вклучувајќи враќање на трошоци во однос на терминалната опрема; ѓ) сите начини на компензација и враќање на парични средства во случај на неисполнување на договореното ниво на квалитет на обезбедената услуга;е) постапка за решавање на приговор согласно со член 53 од овој закон; ж) сите видови на активности кои операторот може да ги преземе со цел да ја зачува неговата безбедност или интегритет како одговор на инциденти, закани и повреди, согласно со овој закон; з) начин на информирање на претплатниците за планираните измени во условите наведени во договорот од ставот (1) на овој член и начинот на прифаќање на новите услови за продолжување или раскинување на договорот; ѕ) постапки во случај на неплаќање или ненавремено плаќање на надоместокот за услугите; и) информации посебно наменети за лица со инвалидитет и ј) други одредби во договор со претплатникот.

Според оспорениот став 2 на член 107 од Законот, договорот од ставот (1) на овој член треба да содржи и одредби дека претплатникот мора да биде информиран за сите предложени измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведувањето на измените, како и за правото дека во истиот период, без известување или последици може да го раскине договорот доколку не се согласува со предложените измени. Формата и начинот на информирањето на претплатниците го утврдува Агенцијата со подзаконскиот акт од членот 108 став (2) од овој закон.

Од анализата на наведените уставни и законски одредби во корелација со наводите истакнати во иницијативата сметаме дека истите се неосновани, од следните причини:

Во член 3 од Законот за електронските комуникации е определено значењето на употребените изрази, меѓу кои: јавна електронска комуникациска мрежа (точка 4), јавна електронска комуникациска услуга (точка 6), оператор (точка 25), корисник (точка 34), краен корисник (точка 35) и потрошувач (точка 36).

Во Законот за електронски комуникации се уредени условите и начинот за обезбедување на јавните електронски комуникациски мрежи и јавните електронски комуникациски услуги во Републиката и другите прашања што се од значење за функционирање на јавните електронски мрежи и давање на јавни електронски услуги во редовни услови.

Законодавецот во оспорениот член 107 од Законот, поместен во глава тринаесет, ги утврдил правата на крајните корисници, преку склучување на договор за приклучок и користење на јавна комуникациска мрежа и/или јавно достапни електронско комуникациски услуги.

Тргнувајќи од анализата на целината на член 107 од Законот произлегува дека законодавецот во оваа одредба ги уредува елементите на договорот кој го склучува операторот со потрошувачот или крајниот корисник. Имено, во став 1 на овој член од Законот децидно се наведени условите што треба да ги содржи истиот за да биде во јасна, сеопфатна и лесно достапна форма.

Анализирајќи ја оспорената одредба од член 107 став 2 од Законот од аспект на наводите во иницијативата за сторена повреда на член 9 и член 55 од Уставот, односно дека корисниците се ставени во нерамноправна положба наспрема операторите на кои им е дадено исклучиво право да ги менуваат условите во договорот, сметаме дека во овој случај таква повреда не е сторена. Имено, станува збор за одредба уредена со Закон и истата ги утврдува условите кои треба да ги содржи предметниот договор. Од содржината на оспорената одредба недвосмислено произлегува дека истата се однесува подеднакво за сите корисници, односно потрошувачи, што значи не може да се прифати дека оспорената одредба уредува различен третман.

Принципот на еднаквост на пазарните субјекти претпоставува еднаква правна положба на субјектите во вршењето на својата дејност. Имено, еднаквоста треба и мора да постои меѓу оние субјекти кои вршат идентична или комплементарна дејност. Во овој контекст државата е должна да презема определени мерки со цел да се спречи монополската положба и монополското однесување на пазарот, заштитувајќи ги на тој начин правилата на пазарот, конкуренцијата од една страна и обезбедување еднакви можности за сите договорни страни да вршат определена дејност од друга страна.

Меѓутоа, оспореното законско решение, според Судот, не може уставно да се проблематизира од аспект на еднаквоста на граѓаните пред Уставот и законите, во смисла на одредбата на член 9 од Уставот, бидејќи одредбата која се оспорува не се однесува на иста категорија на субјекти. Во конкретниот случај не може да се прифати тврдењето во иницијативата дека станува збор за субјекти кои имаат ист правен статус, од причина што операторот е физичко лице кое врши дејност или правно лице кое обезбедува или има намера да обезбедува јавна електронска комуникациска мрежа и/или услуги, врз основа на доставена нотификација и потврда за регистрација од Агенцијата за електронски комуникации. Токму овој факт го чини поинаков статусот на операторот и истиот не може да се поистовети со крајниот корисник или потрошувачот, што следствено и доведува до различен пристап кон договорот и уредување на условите во истиот.

Имено, во член 107 од Законот децидно се утврдени елементите кои треба да ги содржи договорот, што значи дека иако станува збор за договорни односи, тие елементи се обврзувачки дотолку повеќе што договорните односи се од сферата на дејности од јавен интерес. А кога станува збор за дејности од јавен интерес, неспорно државата има право да ги регулира условите, односно слободата на пазарот и претприемништвото не може да се сфати како работа. само на субјектите на пазарот бидејќи и државата како гарант на оваа слобода има значајна улога како регулатор на економските текови во стопанството. Во таа насока е и оспорената законска одредба со која се регулираат, односно утврдуваат условите кои треба да ги содржи предметниот договор, како и можноста операторот да врши измена на условите наведени во договорот, за што корисникот има можност во определениот рок да биде известен и за што може да се произнесе во смисла на тоа доколку не е задоволен со предложените измени, договорот да го раскине.

Уставот им гарантира еднаква положба на сите субјекти на пазарот, подразбирајќи ги субјектите со еднаков правен статус на пазарот, што не е во конкретниов случај. Оттука, Судот оцени дека се неосновани и наводите во иницијативата дека со оспорената одредба се повредува еднаквоста на граѓаните пред Уставот и законите, гарантирана со член 9 став 2 од Уставот.

Во контекст на изнесеното, исто така, Судот го имаше во вид и член 3 од Законот за облигационите односи според кој учесниците во прометот слободно ги уредуваат облигационите односи во согласност со Уставот, законите и добрите обичаи, меѓутоа суштината на оваа законска одредба е дека слободата на договарањето не може да се апсолутизира во случај кога со друг закон се уредува нешто друго, а како што во случајов е Законот за електронските комуникации. Оттука, државата, кога се работи за дејности од јавен интерес има право со соодветен закон да утврди механизми со кои ќе се уредат условите и начинот за обезбедување на јавни електронски комуникациски мрежи и јавни електронски комуникациски услуги, и тоа го чини преку договорот за приклучок и користење на истите на начин како што уредува член 107 од Законот.

Според член 6 од Законот за електронските комуникации Агенцијата за електронски комуникации е самостојно, непрофитно регулаторно тело на пазарите за електронски комуникации во Република Северна Македонија и има статус на правно лице со јавни овластувања утврдени со овој закон. Република Северна Македонија е основач на Агенцијата.

Согласно член 8 став 1 точка 21 од Законот, за остварување на регулаторните цели и начела од член 7 од овој закон, Агенцијата е надлежна да донесува подзаконски акти потребни за спроведување на овој закон.

Според член 108 став 1 од Законот за електронските комуникации операторите се должни да објавуваат транспарентни, споредливи, соодветни и ажурирани информации за применливите цени и тарифи, за сите надоместоци во случај на раскинување на договорот од член 107 став (1) од овој закон, како и информации за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги што ·ги обезбедуваат. Таквите информации се објавуваат во јасна, разбирлива и лесно достапна форма.

Во член 108 став 2 од Законот за електронските комуникации, се предвидува дека Агенцијата со подзаконски акт подетално ги пропишува видот и содржината на податоците од ставот (1) на овој член кои операторите се должни да ги објават.

Тргнувајќи од овластувањата дадени во цитираната законска одредба, Агенцијата го донела оспорениот правилник со кој ги пропишува видот и содржината на податоците и информациите што треба да ги објавуваат операторите за применливите цени и тарифи, за сите надоместоци во случај на раскинување на претплатнички договор и информации за општите услови во однос на пристапот и користењето на јавните комуникациски услуги што ги обезбедуваат, како и видот и содржината на податоците што ќе ги објавува Агенцијата за електронски комуникации со кои ќе им овозможи на крајните корисници да направат самостојна процена за слободен избор на комуникациски услуги врз основа на квалитетот и цените на услугите.

Имајќи ја предвид содржината на оспорените членови 1З и 28 ставови 15 и 16 од оспорениот правилник, Судот оцени дека станува збор за разработка на начинот на измена на условите од претплатничкиот договор определени во Законот за електронските комуникации, од каде може да се изведе заклучок дека истите се во функција на остварувањето, односно операционализација на Законот и како такви не излегуваат надвор од законските рамки, поради што не може да се постави прашањето за неговата согласност со членовите од Уставот и наведениот закон.

Неосновани се наводите во иницијативата дека со оспорениот член 29 ставови 13, 14 и 38 во оспорениот дел, од Правилникот се повредуваат одредбите од Уставот и Законот за електронските комнукации. Ова од причина што со истите се врши доразработка на законската одредба на член 107 од Законот. Имено, со наведениот член од Законот се утврдува право на претплатникот доколку операторот не ги извести корисниците/претплатниците за предложените измени во условите наведени во договорот во рок не пократок од 30 дена пред воведување на измените, претплатникот може да го раскине договрот, како и право да му се овозможи контрола на трошоците преку следење на вообичаеното однесување на претплатникот кој користи роаминг услуги.

Наведеното е во насока на доразработка на член 108 од Законот според кој операторите се должни да објавуваат транспарентни, споредливи, соодветни и ажурирани информации за применливите цени и тарифи. Исто така, со истата одредба од Законот се предвидува дека формата и начинот на информирање на претплатникот за неговото право ги утврдува Агенцијата со подзаконски акт.

Оттука, од анализата на содржината на член 29 ставови 13, 14 и 38 во оспорениот дел од Правилникот произлегува дека истите се во функција на Законот и истовремено се негова операционализација, што значи дека истите се законска доразработка и имаат законски основ, поради што Судот оцени дека истите не се во спротивност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 55 од Уставот, како и со одредбите на Законот за електронските комуникации.

Поради наведените аргументи, Судот оцени дека не може основано да се постави прашањето за согласност на оспорениот член 107 став 2 од Законот за електронските комуникации со одредбите од Уставот на кои упатува иницијативата, ниту да се доведе под сомнение уставноста и законитоста на членовите од оспорениот правилник.

IV

Врз основа на наведеното Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

Издвоено мислење по предметот У.бр.15/2023

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.15/2023
Shkup, 02.11.2023

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 2 nëntor 2023, miratoi

A K T V E N D I M

1. NUK INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së:

– nenit 107 paragrafi 2 i Ligjit për komunikime elektronike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.39/2014, 188/2014, 44/2015, 193/2015, 11/2018, 21/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” ” Nr. 98/2019, 153/2019, 169/2020 dhe 92/2021), dhe

– kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e nenit 13, nenit 28 paragrafët 15 dhe 16, nenit 29 paragrafët 13 dhe 14 dhe nenit 29 paragrafi 38 në pjesën “respektivisht për arritjen e shumës së përgjithshme prej 3000 denarë me TVSH” të Rregullores për llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informatave për kushtet e përgjithshme në lidhje me qasjen dhe shfrytëzimin e shërbimeve të komunikimeve publike të publikuara nga operatorët dhe për llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që do të publikohen nga Agjencia për Komunikime Elektronike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 16/2015, 179/ 2017, 148/2020, 274/2021 dhe 30/2022).

2. Ky aktvendim do të botohet në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

ARSYETIM

I

Aleksandra Ilieva Milçova, avokate nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese dërgoi iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së neneve të Ligjit dhe kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së neneve të Rregullores, të cekura në dispozitiv të këtij aktvendimi.

Sipas pretendimeve në iniciativë, me dispozitën e kontestuar ligjore të nenit 107 paragrafi 2 të Ligjit për Komunikime Elektronike, përdoruesit vendosen në pozitë të pabarabartë në krahasim me operatorët. Parashtruesja e iniciativës, duke i arsyetuar pretendimet e veta, pretendon se edhe pse në dukje qytetarët si përdorues të shërbimeve publike të komunikimit elektronik dhe operatorëve që sigurojnë një rrjet dhe/ose shërbim publik të komunikimit elektronik hyjnë në marrëdhënie detyruese, të cilat marrëdhënie janë pjesë e vlerave themelore që garantojnë lirinë e tregut dhe sipërmarrësisë, dispozita ligjore e kundërshtuar hap kornizë ligjore për abuzimin dhe pozicionin monopol të operatorëve në raport me shfrytëzuesit.

Ndryshimi i njëanshëm i kushteve, siç thuhet në nismë, është i mundur vetëm për operatorin, jo për qytetarin, gjë që e vendos menjëherë qytetarin në pozitë të pabarabartë. Edhe pse abonenti në dukje lidh një kontratë sipas së cilës ai paguan dhe në këmbim merr shërbime me çmimet e përcaktuara në kontratë, këto kushte dhe çmime mund të ndryshohen nga operatori në çdo kohë pa dijeninë e abonentit dhe ti caktohen kushte të reja me çmime të reja, me marrëveshjes të detyrueshme kohore, dhe mosprononcimi i tyre pas një njoftimi të tillë nënkupton edhe pranim.

Duke pasur parasysh se ligjvënësi ka hapur një mundësi ligjore, me dispozitat e kontestuara të Rregullores, opsioni juridik i rregulluar në këtë mënyrë është elaboruar, kështu që sipas pretendimeve në iniciativë, edhe pse ligjvënësi me nenin kontestues të Ligjit, në mënyrë të paqartë dhe jo të plotë e ka rregulluar çështjen juridike dhe nuk ka dhënë udhëzime për zbatimin e Ligjit, në dispozitat kontestuese të Rregullores thuhet se nëse qytetari nuk merr vendim sipas kushteve të ndryshuara, nënkupton pranim. Parashtruesja në iniciativë thekson se operatorët Telekom dhe A1 këto mundësi ligjore që i japin, dispozitat kontestuese i kanë futur në kontratat e tyre të abonimit dhe standardeve, me të cilat më vonë i mbajnë peng qytetarët e Maqedonisë sepse në çdo moment mund t’i ndryshojnë në mënyrë të njëanshme. E gjithë kjo në dukje është juridikisht e vlefshme për shkak të dispozitave të kontestuara, por në pajtim me Ligjin për marrëdhëniet obligative, një marrëveshje e tillë është e pavlefshme sepse lënda e marrëveshjes është e pacaktuar. Në pajtim me Kushtetutën, ky veprim është i pabazë sepse marrëveshje të tilla të njëanshme garantojnë pozitën monopole të operatorëve. Sipas pohimeve në iniciativë, sipas Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, ky veprim është në kundërshtim edhe me nenin 51 të Kushtetutës, sepse nuk ka bazë për një përpunim të tillë në rregullore si akt nënligjor, as në nenin kontestues të ligjit, i cili, megjithëse hap një mundësi të paqartë ligjore për ndryshimin e njëanshëm të kushteve në kontratë, nuk jep udhëzime të qarta se si do të zbatohej ai ndryshim, prandaj është e palejueshme me rregullore që të shtohen më shumë obligime ndaj qytetarit sesa i lejon Kushtetuta dhe Ligji, prandaj dispozitat e kontestuara janë të dëmshme për qytetarët dhe hapin hapësirë për futjen e të njëjtave në gabim dhe mashtrim me nënshkrimin e kontratës së zakonshme të abonimit duke mos ditur se kontrata mund të ndryshohet në mënyrë të njëanshme nga operatori në çdo moment në atë mënyrë që duke shtuar një shërbim të ri në vend të atij të vjetrit, një paketë të re më të shtrenjtë etj., për të cilën qytetari nuk ka nënshkruar marrëveshje.

Parashtruesja e iniciativës thekson se në nenin 29 paragrafin 38 të Rregullores, hapet mundësia që operatori të mos ketë obligim ta njoftojë shfrytëzuesin për qarkullimin e pazakontë që rezulton nga sulmet e ndryshme të hakerëve, nëse shuma nuk i kalon 1000 denarë. Me përcaktimin e shumës së caktuar, sipas pretendimeve në iniciativë, cënohen të drejtat themelore të abonentit dhe i njëjti duhet të njoftohet menjëherë dhe jo pas tejkalimit të kësaj shume.

Për arsyet e cekura, parashtruesja konsideron se dispozitat e kontestuara të Ligjit dhe të Rregullores janë në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 7, nenin 51, nenin 55 dhe nenin 68 paragrafi 1 alineja 2 të Kushtetutës, prandaj propozohet që Gjykata të shfuqizojë nenet e kontestuara dhe deri në marrjen e vendimit përfundimtar të marrë vendim për ndalimin e ekzekutimit të akteve ose veprimeve individuale që janë ndërmarrë në bazë të dispozitave të kontestuara.

II

Gjykata në seancë konstatoi se neni 107, paragrafi 2 i kontestuar i Ligjit për Komunikimet Elektronike parasheh:

(2) Kontrata nga paragrafi (1) i këtij neni duhet të përmbajë edhe dispozita që abonenti duhet të informohet për të gjitha ndryshimet e propozuara në kushtet e përcaktuara në kontratë në afat jo më të shkurtër se 30 ditë para paraqitjes së ndryshimeve, si dhe për të drejtën që në të njëjtën periudhë, pa paralajmërim apo pasoja mund të prishë kontratën nëse nuk është dakord me ndryshimet e propozuara. Formën dhe mënyrën e informimit të abonentëve e përcakton Agjencia me akt nënligjor nga neni 108 paragrafi (2) i këtij ligji.

Neni 13 i kontestuar i Rregullores rregullon ndryshimin e kushteve të marrëveshjes së pajtimit dhe sipas të cilës:

(1) Operatori mund të ndryshojë kushtet e kontratës abonuese pas njoftimit paraprak të abonentit.

(2) Operatori duhet të njoftojë abonentin për të gjitha ndryshimet e propozuara të kushteve të përcaktuara në kontratë brenda një afati jo më të shkurtër se 30 ditë para hyrjes së ndryshimeve, si dhe për të drejtën për prishjen e kontratës në të njëjtën periudhë pa njoftim ose pasoja, nëse nuk pajtohet me ndryshimet e propozuara.

(3) Njoftimi nga paragrafi (2) i këtij neni duhet të jetë me shkrim dhe në veçanti duhet të përmbajë:

– Emri ose titulli i abonentit;
– Adresa e abonentit;
– Numri i abonentit;
– Numri i kontratës së abonimit;
– Të gjitha ndryshimet e propozuara në kontratë;
– Informacion për të drejtën e prishjes së kontratës pa paralajmërim ose pasoja.

(4) Nëse operatori nuk vepron sipas pikës (2) të këtij neni, kjo nuk do t’i lirojë abonentit nga pagesa e detyrimeve të maturuara dhe të papaguara ose nga përmbushja e detyrimeve të kontraktuara që kanë arritur para ndryshimeve të bëra në kushtet e përcaktuara në marrëveshjen e abonimit.

Sipas nenit 28, paragrafët 15 dhe 16 të Rregullores, operatori ka për obligim, në veçanti, të ndryshojë kushtet e kontratës standarde të abonimit pas njoftimit paraprak të abonuesit, në përputhje me nenin 13 të kësaj rregulloreje dhe të informojë abonuesin me shkrim, për të gjitha ndryshimet e propozuara në kushtet e përcaktuara në kontratë, brenda një periudhe jo më të shkurtër se 30 ditë përpara paraqitjes së ndryshimeve, si dhe për të drejtën për ta prishur kontratën gjatë së njëjtës periudhë, pa njoftim ose pasoja, nëse nuk është dakord me ndryshimet e propozuara, në përputhje me nenin 13 të kësaj rregulloreje.

Sipas nenit 29, paragrafët 13, 14 dhe 38 të Rregullores, abonenti ka të drejtë, në veçanti, ti ndryshohen kushtet e kontratës së abonimit vetëm pas njoftimit me shkrim, në përputhje me nenin 13 të kësaj rregulloreje, për t’u informuar, me shkrim, për të gjitha ndryshimet e propozuara në kushtet e përcaktuara në kontratë, brenda një periudhe jo më të shkurtër se 30 ditë përpara hyrjes së ndryshimeve, si dhe për të drejtën për të prishur kontratën gjatë së njëjtës periudhe, pa paralajmërim ose pasoja, nëse ai nuk është dakord me ndryshimet e propozuara, në përputhje me nenin 13 të kësaj rregulloreje dhe për t’i lejuar atij të kontrollojë kostot duke për të monitoruar sjelljen e zakonshme të abonentit që përdor shërbimet e roaming dhe të paralajmërohet pa pagesë, me një mesazh SMS, në raste të shpenzimeve të pazakonta ose të tepërta për shërbimin, gjegjësisht për arritjen e shumës totale prej 3000 denarë me përfshirje të TVSH-së për komunikim të realizuar në roaming ndërkombëtar dhe kufizim të shërbimit, me pëlqimin e tij, në pajtim me nenin 25 të kësaj rregulloreje.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 7 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, vlera themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut është liria e tregut dhe sipërmarrësisë.

Në pajtim me nenin 9 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut janë të barabartë në liritë dhe të drejtat pavarësisht gjinisë, racës, ngjyrës së lëkurës, origjinës kombëtare dhe shoqërore, besimit politik dhe fetar, pronës dhe pozitës shoqërore. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Në nenin 51 të Kushtetutës parashihet se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe ligj. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 55 të Kushtetutës, garantohet liria e tregut dhe e sipërmarrësisë. Republika u suguron të gjithë subjekteve të tregut status juridik të barabartë. Republika merr masa kundër pozicionit monopolist dhe sjelljes monopoliste në treg. Liria e tregut dhe e sipërmarrësisë mund të kufizohet me ligj vetëm për shkak të mbrojtjes së Republikës, ruajtjes së natyrës, mjedisit jetësorë apo shëndetit të njerëzve.

Në pajtim me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2 të Kushtetutës, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut miraton ligje dhe jep interpretime autentike të ligjeve.

Ligji për komunikimet elektronike rregullon kushtet dhe mënyrën për ofrimin e rrjeteve publike të komunikimit elektronik dhe shërbimeve publike të komunikimit elektronik në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Në nenin 2 të ligjit parashihet se qëllimi i Ligjit është sigurimi i zhvillimit të rrjeteve dhe shërbimeve publike të komunikimit elektronik në Republikën e Maqedonisë, me qëllim të sigurimit të zhvillimit ekonomik dhe social, nxitjes së përdorimit dhe zhvillimit të qasjes me brez të gjerë në shërbime (broadband), mbrojtjen e të drejtave të përdoruesve, duke përfshirë përdoruesit përfundimtarë me aftësi të kufizuara dhe përdoruesit përfundimtarë me nevoja të veçanta sociale, sigurimin e konkurrencës efikase dhe të qëndrueshme në tregun e komunikimeve elektronike, ofrimin e shërbimit universal, përdorimin efikas të spektrit dhe numeracionit të radiofrekuencave, avancimin e zhvillimit dhe nxitjen e investimeve në rrjetet publike të komunikimit elektronik duke futur teknologji dhe shërbime të reja, dhe veçanërisht duke futur gjeneratat e ardhshme të rrjeteve publike të komunikimit elektronik dhe duke siguruar besueshmërinë e komunikimeve.

Neni 3 i Ligjit rregullon kuptimin dhe definicionet e shprehjeve të caktuara. Kështu, një rrjet publik i komunikimeve elektronike është një rrjet komunikimi elektronik që përdoret tërësisht ose pjesërisht për të ofruar shërbime të komunikimeve elektronike të disponueshme për publikun dhe që mbështesin transferimin e informacionit ndërmjet pikave fundore të rrjetit. Një shërbim publik i komunikimeve elektronike është një shërbim komunikimi elektronik i disponueshëm për publikun. Operator është personi fizik që kryen një veprimtari ose person juridik që ofron ose synon të ofrojë një rrjet publik të komunikimit elektronik dhe/ose shërbime, si dhe mjete shoqëruese, në bazë të notifikimit të dërguar dhe konfirmimit të regjistrimit të marrë nga Agjencia për Komunikime Elektronike.

Për më tepër, sipas nenit Z të ligjit, abonuesi është personi fizik ose juridik i cili për përdorimin e shërbimeve publike të komunikimit lidh kontratë me operatorin që ofron këto shërbime dhe përdorues është personi fizik ose juridik që përdor ose kërkon një shërbim publik të komunikimit elektronik, dhe në kuptim të dispozitave të kreut të tetëmbëdhjetë të ligjit, përdorues është personi fizik që përdor një shërbim publik të komunikimit elektronik, për qëllime private ose biznesi, dhe nuk duhet të jetë i abonuar për ato shërbimet. Përdoruesi përfundimtar është një përdorues që nuk ka një rrjet komunikimi publik ose nuk ofron një shërbim komunikimi publik. Konsumator është personi fizik që përdor ose kërkon një shërbim publik të komunikimit elektronik për qëllime që nuk lidhen me veprimtarinë ose profesionin e tij.

Neni 107 i ligjit të kontestuar është zhvendosur në kreun e trembëdhjetë të Ligjit me titullin “Të drejtat e përdoruesve përfundimtarë” dhe nëntitullin “Marrëveshja për lidhjen dhe përdorimin e rrjetit të komunikimit publik dhe/ose shërbimeve të komunikimit elektronik të disponueshme publikisht”.

Në nenin 107 paragrafi 1 i Ligjit, parashikohet se konsumatori ose përdoruesi përfundimtar i cili kërkon lidhjen dhe përdorimin e rrjetit publik të komunikimit dhe/ose shërbimeve të komunikimit elektronik të disponueshëm publikisht ka të drejtë të lidhë marrëveshje me një operator për kyçje dhe përdorimin e rrjetit publik të komunikimit dhe/ose shërbimeve të komunikimit elektronik të disponueshëm publikisht. Kontrata, e cila duhet të jetë në formë të qartë, gjithëpërfshirëse dhe lehtësisht të aksesueshme, duhet të përmbajë veçanërisht: a) emrin dhe adresën e operatorit; b) shërbimet që do të ofrohen, duke përfshirë në veçanti: informacionin nëse ofrohet shërbimi i qasjes në shërbimet për thirrje dhe informata urgjente dhe informata për vendndodhjen e personit që bën thirrjen, si dhe çdo kufizim në ofrimin e shërbimit të qasjes te shërbimet për thirrje urgjente në përputhje me këtë ligj, informacion për të gjitha kushtet e tjera që kufizojnë qasjen dhe/ose përdorimin e shërbimeve dhe aplikacioneve, në përputhje me këtë dhe ligje të tjera, informacion për nivelin minimal të cilësisë së shërbimit të ofruar, veçanërisht afatin për lidhjen fillestare dhe kur është adekuate, parametrat e tjerë të cilësisë së shërbimit në përputhje me nenin 109 të këtij ligji, informacion për çdo procedurë të vendosur nga operatori për matjen dhe formësimin e komukimit për të shmangur ngarkimin ose mbingarkimin e lidhjes së rrjetit, si dhe informacionin se si këto procedura do të preknin cilësinë e shërbimit, llojet e shërbimeve të mirëmbajtjes dhe shërbimet e ofruara për mbështetjen e klientit, si dhe mënyrat për të vendosur kontakt me këto shërbime dhe çdo kufizim të vendosur nga operatori në lidhje me përdorimin e pajisjes terminale; v) mundësinë që abonenti të deklarohet për përfshirjen e të dhënave të tyre personale dhe se cilat prej tyre do të përfshihen në drejtoritë telefonike dhe shërbimet e informacionit telefonik, në përputhje me nenin 112 të këtij ligji; g) informatë mbi çmimet dhe tarifat, mënyrën e marrjes së informacionit më të fundit për të gjitha tarifat e vlefshme dhe tarifat e mirëmbajtjes, si dhe mënyrat e mundshme të pagesës, duke përfshirë të gjitha diferencat në kostot që rezultojnë nga mënyrat e mundshme të pagesës; e) kohëzgjatja e kontratës nga paragrafi (1) i këtij neni dhe kushtet për ripërtrirjen dhe ndërprerjen e shërbimeve dhe të kontratës, duke përfshirë: afatin minimal të përdorimit të shërbimeve në kushte promotive të përcaktuara me oferta speciale, të gjitha tarifat që lidhen me transportueshmërinë e numrit dhe identifikuesit tjerë dhe të gjitha tarifat që rezultojnë nga prishja e kontratës nga paragrafi (1) i këtij neni, duke përfshirë këthimin e shpenzimeve në lidhje me pajisjen terminale; gj) të gjitha mënyrat e kompensimit dhe kthimit të mjeteve në para në rast të mospërmbushjes së nivelit të dakorduar të cilësisë së shërbimit të ofruar e) procedurën për zgjidhjen e kundërshtimit në përputhje me nenin 53 të këtij ligji; zh) të gjitha llojet e aktiviteteve që operatori mund të ndërmarrë për të ruajtur sigurinë ose integritetin e tij në përgjigje të incidenteve, kërcënimeve dhe lëndimeve, në përputhje me këtë ligj; z) mënyrën e informimit të pajtimtarëve për ndryshimet e planifikuara në kushtet e përcaktuara në kontratë nga paragrafi (1) i këtij neni dhe mënyrën e pranimit të kushteve të reja për vazhdimin ose zgjidhjen e kontratës; x) procedurat në rast të mospagesës ose pagesës në kohë të tarifës për shërbimet; i) informacione të destinuara posaçërisht për personat me aftësi të kufizuara dhe j) dispozita të tjera në marrëveshje me abonentin.

Sipas paragrafit të kontestuar 2 të nenit 107 të Ligjit, marrëveshja nga paragrafi (1) i këtij neni duhet të përmbajë edhe dispozita që abonenti duhet të informohet për të gjitha ndryshimet e propozuara në kushtet e përcaktuara në kontratë në afat jo më të shkurtër se 30 ditë para futjes së ndryshimeve, si dhe për të drejtën e zgjidhjes së kontratës gjatë së njëjtës periudhe, pa paralajmërim apo pasoja, nëse nuk është dakord me ndryshimet e propozuara. Formën dhe mënyrën e informimit të abonentëve e përcakton Agjencia me akt nënligjor nga neni 108 paragrafi (2) i këtij ligji.

Nga analiza e dispozitave kushtetuese dhe ligjore të përmendura në korrelacion me pretendimet e theksuara në iniciativë, mendojmë se ato janë të pabazuara, për arsyet e mëposhtme:

Në nenin 3 të Ligjit për komunikime elektronike përcaktohet rëndësia e shprehjeve të përdorura, duke përfshirë: rrjeti publik i komunikimit elektronik (pika 4), shërbim publik i komunikimit elektronik (pika 6), operator (pika 25), përdorues (pika 34), përdorues përfundimtar (pika 35) dhe konsumatori (pika 36).

Në Ligjin për komunikime elektronike rregullohen kushtet dhe mënyra e sigurimit të rrjeteve publike të komunikimit elektronik dhe shërbimeve publike të komunikimit elektronik në Republikë dhe çështje të tjera që janë të rëndësishme për funksionimin e rrjeteve publike elektronike dhe ofrimin e shërbimeve publike elektronike në kushte të rregullta.

Ligjvënësi në nenin 107 të kontestuar të Ligjit, i zhvendosur në kreun e trembëdhjetë, ka përcaktuar të drejtat e përdoruesve përfundimtarë, duke lidhur marrëveshje për kyçje dhe shfrytëzim të rrjetit publik të komunikimit dhe/ose shërbimeve të komunikimit elektronik të disponueshme publikisht.

Nisur nga analiza e tërësisë së nenit 107 të Ligjit, rezulton se ligjvënësi në këtë dispozitë rregullon elementet e kontratës së lidhur nga operatori me konsumatorin ose përdoruesin përfundimtar. Përkatësisht, në paragrafin 1 të këtij neni të Ligjit, në mënyrë të prerë janë theksuar kushtet që duhet t’i përmbajë për të qenë në formë të qartë, dhe në formë gjithëpërfshirëse dhe të lehtë.

Duke e analizuar dispozitën e kontestuar të nenit 107 paragrafi 2 të Ligjit nga pikëpamja e pretendimeve në iniciativë për shkelje të nenit 9 dhe nenit 55 të Kushtetutës, gjegjësisht se përdoruesit janë vendosur në pozitë të pabarabartë në krahasim me operatorët të cilëve u është dhënë e drejta ekskluzive për ndryshimin e kushteve në kontratë, konsiderojmë se në këtë rast nuk është bërë një shkelje e tillë. Përkatësisht, bëhet fjalë për një dispozitë që rregullohet me ligj dhe në të janë përcaktuar kushtet që duhet të përmbajë kontrata në fjalë. Nga përmbajtja e dispozitës kontestuese del pa mëdyshje se ajo zbatohet në mënyrë të barabartë për të gjithë përdoruesit, përkatësisht konsumatorët, që do të thotë se nuk mund të pranohet se dispozita e kontestuar rregullon trajtim të ndryshëm.

Parimi i barazisë së subjekteve të tregut merr një pozicion juridik të barabartë të subjekteve në kryerjen e veprimtarisë së tyre. Domethënë, barazia duhet të ekzistojë ndërmjet atyre subjekteve që kryejnë veprimtari identike ose plotësuese. Në këtë kontekst, shteti është i detyruar të marrë masa të caktuara për të parandaluar pozicionin monopolist dhe sjelljen monopoliste në treg, duke mbrojtur rregullat e tregut, konkurrencën nga njëra anë dhe duke siguruar mundësi të barabarta për të gjitha palët kontraktuese për të kryer një veprimtari të caktuar në treg nga ana tjeter.

Mirëpo, zgjidhja ligjore e kontestuar, sipas Gjykatës, nuk mund të problematizohet në mënyrë kushtetuese nga aspekti i barazisë së qytetarëve para Kushtetutës dhe ligjeve, në kuptim të dispozitës së nenit 9 të Kushtetutës, sepse dispozita e cila kontestohet nuk i referohet kategorisë së njëjtë të subjekteve. Në rastin konkret nuk mund të pranohet pretendimi në iniciativë se bëhet fjalë për subjekte që kanë të njëjtin status juridik, për arsye se operatori është person fizik që ushtron një veprimtari ose person juridik që ofron ose synon të ofrojë një rrjet publik dhe/ose shërbime të komunikimit elektronik, bazuar në notifikimin e dërguar dhe vërtetimit për regjistrim nga Agjencia për Komunikime Elektronike. Pikërisht ky fakt e bën statusin e operatorit të ndryshëm dhe ai nuk mund të identifikohet me përdoruesin përfundimtar apo konsumatorin, gjë që çon në një qasje të ndryshme ndaj kontratës dhe rregullimit të kushteve në të.

Përkatësisht, në nenin 107 të ligjit janë përcaktuar në mënyrë të prerë elementet që duhet të përmbajë kontrata, që do të thotë se edhe pse bëhet fjalë për marrëdhënie kontraktuese, ato elemente janë të detyrueshme aq më tepër që marrëdhëniet kontraktuse janë nga sfera e veprimtarisë me interes publik. E kur bëhet fjalë për veprimtari me interes publik, shteti padyshim ka të drejtë të rregullojë kushtet, pra liria e tregut dhe sipërmarrësia nuk mund të kuptohet si punë vetëm ndaj subjekteve të tregut sepse shteti si garantues i kësaj lirie ka një rol të rëndësishëm si rregullator i flukseve ekonomike në ekonomi. Në atë drejtim është edhe dispozita ligjore e kundërshtuar e cila rregullon, përkatësisht përcakton kushtet që duhet të përmbajë kontrata në fjalë, si dhe mundësinë që operatori të bëjë ndryshime në kushtet e përcaktuara në kontratë, për të cilat përdoruesi ka mundësi për t’u njoftuar brenda afatit të caktuar dhe të prononcohet në kuptimin që nëse nuk është i kënaqur me ndryshimet e propozuara, ta prishë kontratën.

Kushtetuta garanton pozitë të barabartë për të gjitha subjektet në treg, domethënë subjektet me status të barabartë juridik në treg, gjë që nuk është rast në këtë rast konkret. Prandaj, Gjykata vlerësoi se janë të pabaza pretendimet në iniciativë se dispozita e kontestuar cenon barazinë e qytetarëve para Kushtetutës dhe ligjeve, të garantuara me nenin 9 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Në kuadër të asaj që u prezantua, Gjykata ka pasur parasysh edhe nenin 3 të Ligjit për marrëdhëniet obligative, sipas të cilit pjesëmarrësit në tregti lirisht i rregullojnë marrëdhëniet obligative në pajtim me Kushtetutën, ligjet dhe zakonet e mira, megjithatë esenca e kësaj dispozite ligjore është se liria e marrëveshjes nuk mund të bëhet absolute në rastin kur diçka tjetër është e rregulluar me ligj tjetër, siç është në këtë rast Ligji për komunikime elektronike. Prandaj, shteti, kur bëhet fjalë për veprimtari me interes publik, ka të drejtë të vendosë mekanizma me ligj të përshtatshëm që do të rregullojë kushtet dhe mënyrën e ofrimit të rrjeteve publike të komunikimit elektronik dhe shërbimeve publike të komunikimit elektronik, dhe këtë e bën përmes marrëveshjes për kyçje dhe përdorimin e saj në mënyrën e rregulluar me nenin 107 të Ligjit.

Sipas nenit 6 të Ligjit për komunikime elektronike, Agjencia për Komunikime Elektronike është organ rregullator i pavarur, jofitimprurës në tregjet e komunikimeve elektronike në Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe ka statusin e personit juridik me kompetenca publike të përcaktuara nga ky ligj. Republika e Maqedonisë së Veriut është themeluese e Agjencisë.

Në bazë të nenit 8 paragrafi 1 pika 21 të Ligjit, për realizimin e qëllimeve dhe parimeve rregullative të nenit 7 të këtij ligji, Agjencia është kompetente të nxjerrë akte nënligjore të nevojshme për zbatimin e këtij ligji.

Sipas nenit 108 paragrafi 1 i Ligjit për Komunikime Elektronike, operatorët janë të detyruar të publikojnë informacion transparent, të krahasueshëm, të përshtatshëm dhe të përditësuar për çmimet dhe tarifat e aplikueshme, për të gjitha tarifat në rast të prishjes së kontratës nga neni 107 paragrafi (1) të këtij ligji, si dhe informatë mbi kushtet e përgjithshme për aksesin dhe përdorimin e shërbimeve publike të komunikimit që ato ofrojnë. Një informacion i tillë do të publikohet në një formë të qartë, të kuptueshme dhe lehtësisht të qasshme.

Në nenin 108 paragrafi 2 të Ligjit për Komunikime Elektronike, është përcaktuar se Agjencia me akt nënligjor më hollësisht përcakton llojin dhe përmbajtjen e të dhënave nga paragrafi (1) i këtij neni, të cilat operatorët janë të detyruar t’i publikojnë.

Duke u nisur nga kompetencat e dhëna në dispozitën e cituar ligjore, Agjencia ka miratuar rregulloren e kontestuar e cila përcakton llojin dhe përmbajtjen e të dhënave dhe informatave që duhet t’i publikojnë operatorët për çmimet dhe tarifat e aplikueshme, për të gjitha kompensimet në rast të prishjes së kontratës abonente dhe informatë për kushtet e përgjithshme në lidhje me aksesin dhe përdorimin e shërbimeve publike të komunikimit që ato ofrojnë, si dhe llojin dhe përmbajtjen e të dhënave që do të publikohen nga Agjencia për Komunikimet Elektronike, të cilat do t’u mundësojnë përdoruesve përfundimtarë të bëjnë një vlerësim të pavarur për zgjedhje të lirë të shërbimeve të komunikimit bazuar në cilësinë dhe çmimet e shërbimeve.

Duke marrë parasysh përmbajtjen e neneve kontestuese 1Z dhe 28 paragrafët 15 dhe 16 të rregullores kontestuese, Gjykata vlerësoi se bëhet fjalë për zhvillimin e metodës së ndryshimit të kushteve të marrëveshjes së abonimit të përcaktuara në Ligjin për komunikime elektronike, nga ku mund të konstatohet se të njëjtat janë në funksion të zbatimit, gjegjësisht të funksionalizimit të Ligjit dhe si të tilla nuk dalin jashtë kornizës ligjore, prandaj nuk mund të ngrihet çështja e përputhshmërisë së tij me nenet e Kushtetutës dhe të ligjit në fjalë.

Janë të pabaza pretendimet në iniciativë se me nenin 29, paragrafët 13, 14 dhe 38 në pjesën e kontestuar në pjesën kontestuese të Rregullores, shkelen dispozitat e Kushtetutës dhe Ligjit për komunikime elektronike. Kjo për faktin se me to zhvillohet më tej dispozita ligjore e nenit 107 të Ligjit. Konkretisht, neni i theksuar i ligjit përcakton të drejtën e abonentit nëse operatori nuk i njofton përdoruesit/abonentët për ndryshimet e propozuara në kushtet e përcaktuara në kontratë brenda një periudhe jo më të shkurtër se 30 ditë para paraqitjes së ndryshimeve, abonenti mund ta prishë kontratën, si dhe të drejtën për të mundësuar kontrollin e shpenzimeve përmes përcjelljes së sjelljes së zakonshme të abonentit që përdor shërbimet roaming.

Kjo është në drejtim të shtjellimit të mëtejshëm të nenit 108 të Ligjit, sipas të cilit operatorët janë të detyruar të publikojnë informacione transparente, të krahasueshme, të përshtatshme dhe të përditësuara për çmimet dhe tarifat e aplikueshme. Po ashtu, me të njëjtën dispozitë të ligjit, parashikohet se formën dhe mënyrën e informimit të abonentit për të drejtën e tij, e përcakton Agjencia me akt nënligjor.

Pra, nga analiza e përmbajtjes së nenit 29 paragrafët 13, 14 dhe 38 në pjesën kontestuese të Rregullores, del se ato janë në funksion të Ligjit dhe në të njëjtën kohë janë funksionalizimi i tij, që do të thotë se janë një shtjellim ligjor dhe kanë bazë juridike, prandaj Gjykata ka konsideruar se nuk bien ndesh me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 55 të Kushtetutës, si dhe me dispozitat e Ligjit për komunikime elektronike.

Për shkak të argumenteve të paraqitura, Gjykata vlerësoi se çështja e përputhshmërisë së nenit 107 paragrafi 2 të Ligjit për komunikime elektronike me dispozitat e Kushtetutës të cilave u referohet iniciativa nuk mund të ngrihet në mënyrë të arsyeshme dhe as të vihet në dyshim kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e neneve të rregullores së kontestuar.

IV

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska