Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.102/2023
Скопје, 3 октомври 2023 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 3 октомври 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Упатството за доставување податоци и информации за платежната статистика („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.116 од 07.06.2023 година).
Образложение
I
Министерот за правда, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за оценување на уставноста на прописот означен во диспозитивот на ова решение.
II
На седницата Судот утврди дека оспорениот акт е донесен врз основа на член 48 став став 1 точка 3 од Законот за Народната банка на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6/16 и 83/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 110/21) и точка 12 став 1 од Одлуката за содржината, начинот, формата и роковите за доставување на податоците и информациите за платежната статистика („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 12/23) од страна на гувернерот на Народна банка на Република Северна Македонија објавено во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.116 од 07.06.2023 година.
Со Упатството за доставување податоци и информации за платежната статистика се дефинираат видот и описот на податоците и информациите за платежната статистика и начинот на нивното доставување до Народната банка на Република Северна Македонија. Се состои од 156 точки поделени во осум глави.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставувањето на владеењето на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста, пред да влезат во сила.
Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.
Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот, на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.
Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.
Неспорно е дека во Упатството кое е предмет на уставно- судска оцена, не е наведен денот на неговото донесување. Меѓутоа, истото е заведено под архивски број У.бр. 14-6982/1 од 28 февруари 2023 година, што како дејствие секогаш следи и е условено со претходно донесување на прописот. Од друга страна, актот е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 116 од 7 јуни 2023 година.
Врз основа на изнесеното и утврдената фактичка состојба, Судот оцени дека е пречекорен уставно пропишаниот рок од седум дена за објавување на оспорениот акт, Упатството за доставување податоци и информации за платежната статистика („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.116 од 07.06.2023 година), односно основано се постави прашањето за согласноста на оспорениот пропис со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот на Република Северна Македонија.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.102/23
Shkup, 3 tetor 2023
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, dhe nenit 71 të Rregullores së Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 3 tetor 2023, miratoi
A K T V E N D I M
INICOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Udhëzimit për dërgimin e të dhënave dhe informacioneve për statistikën e pagesave (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 116 nga 07.06.2023).
Arsyetim
I
Ministri i Drejtësisë, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka dërguar iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së rregullores së përcaktuar në dispozitivin e këtij Aktvendimi.
II
Gjykata në seancë konstatoi se akti i kontestuar është miratuar në bazë të nenit 48 paragrafi 1 pika 3 të Ligjit për Bankën Popullore të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 158/10, 123/12, 43/14, 153/15, 6/16 dhe 83/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.110/21) dhe pika 12 paragrafi 1 i Vendimit për përmbajtjen, mënyrën, formën dhe afatet për dërgimin e të dhënave dhe informatave për statistikat e pagesave (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.12/23) nga guvernatori i Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë së Veriut të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.116, të datës 06.07.2023.
Udhëzuesi për dërgimin e të dhënave dhe informacioneve për statistikat e pagesave përcakton llojin dhe përshkrimin e të dhënave dhe informacioneve për statistikat e pagesave dhe mënyrën e dërgimit të tyre në Bankën Popullore të Republikës së Maqedonisë së Veriut. Përbëhet nga 156 pikë të ndara në tetë kapituj.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.
Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.
Publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të sigurimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe personave të tjerë juridikë.
Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera paraqet akt të shpalljes së atyre akteve dhe i vënies së tyre në mbikëqyrje të publikut, përpara se të hyjnë në fuqi.
Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si Gazetë Zyrtare e Republikës.
Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta nuk i qaset nxjerrjes së ligjeve dhe rregulloreve të tjera si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.
Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.
Është e padiskutueshme se dita e miratimit të tij nuk është e përcaktuar në Udhëzimin i cili është lëndë e vlerësimit kushtetues-gjyqësor. Megjithatë, i njëjti është regjistruar me numrin arkivor U. nr. 14-6982/1 të datës 28 shkurt 2023, i cili si veprim vijon gjithmonë kushtëzohet me miratimin e mëparshëm të rregullores. Nga ana tjetër, akti është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.116 nga data 7 qershor 2023.
Në bazë të gjendjes faktike të paraqitur dhe konstatuar, Gjykata vlerësoi se është tejkaluar afati i përcaktuar me Kushtetutë prej shtatë ditësh për publikimin e aktit kontestues, Udhëzimi për dërgimin e të dhënave dhe informatave për statistikat e pagesave (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.116 të datës 07.06.2023), përkatësisht është shtruar çështja e pëlqimit të rregullit të kontestuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, neni 51 dhe neni 52 paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
IV
Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska