У.бр.108/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.108/2023
Скопје, 13.09.2023 година

 

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 13 септември 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Правилникот за содржината на студиските програми („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.79/2023).

Образложение

I

Подносителот на иницијативата, министерот за правда, наведува дека изминатиот период воочена е објава на повеќе прописи за кои постои уставна обврска за објава во „Службен весник на Република Северна Македонија“ а кои се објавени спротивно на член 52 на Уставот, со кој се предвидува рокот за објава на прописите од денот на нивното донесување. Според подносителот, оспорениот акт е еден од тие прописи бидејќи истиот е донесен на 31 март 2023 година, додека во „Службен весник на Република Северна Македонија“ е објавен на 12 април 2023 година, што значи дека изминале повеќе од седум дена и не е испочитуван уставниот рок за објавување на прописите, односно објавувањето на оспорениот акт е спротивно на член 52 од Уставот.

Врз основа на наведеното, а согласно член 110 алинеи 1 и 2 и член 112 од Уставот и член 11 и 12 од Деловникот на Уставниот суд, подносителот на иницијативата бара да се поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот правилник.

II

На седницата Судот утврди дека Правилникот за содржината на студиските програми е донесен врз основа на член 43 став 2 точка 4 од Законот за високото образование („Службен весник на Република Македонија“ бр. 82/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 178/2021), од страна на Националниот совет за високо образование и научно-истражувачка дејност на седницата одржана на 30.03.2023 година.

Правилникот содржи 10 члена.

Во прилог и составен дел на правилникот се:

-Прилог 1
1. Карта на високообразовна установа;
-Прилог 2.1 – Податоци за студиската програма на прв/втор циклус;
-Прилог 2.2 – Податоци за студиската програма на трет циклус;
-Прилог 3 – Содржина на предметните програми;
-Прилог 4 – Податоци за лицата што ќе изведуваат настава и за ментори на докторски студии.

III

Во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е определено како една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Согласно член 51 од Уставот во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и дека секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Во член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија е предвидено дека Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и законите.

Врз основа на наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Актот на објавување на законите и другите прописи претставува чин на запознавање со тие акти преку нивното ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, потпишување и објавување во службен весник станува применлив акт.

Фактот дека одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права, укажува на тоа дека објавувањето на законите и другите прописи не е техничко прашање, туку прашање од големо значење кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.

Од содржината на оспорениот правилник произлегува дека истиот е донесен на 30 март 2023 година и согласно Законот за објавување на законите и другите прописи и акти („Службен весник на Република Македонија” бр.56/1999, 43/2002 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.21/2021) е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 79 од 12 април 2023 година.

При ваква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека е пречекорен уставниот рок за објавување предвиден во член 52 од Уставот, поради што основано се поставува прашањето за уставноста на оспорениот правилник, односно неговата согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

Имајќи го предвид горенаведеното, Судот оцени дека оспорениот Правилник за содржината на студиските програми („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.79/2023) не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

IV

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

 

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 13 shtator 2023, miratoi

A K T V E N D I M

INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores për përmbajtjen e programeve studimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 79/2023).

Arsyetim

I

Parashtruesi i iniciativës, ministri i drejtësisë, thekson se në periudhën e kaluar ka pasur publikim të disa rregullave për të cilat ka obligim kushtetues të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” dhe të cilat janë publikuar në kundërshtim me nenin 52 të Kushtetutës, me të cilin parashihet afati i publikimit të rregullave nga dita e miratimit të tyre. Sipas parashtruesit të kërkesës, akti i kontestuar është një nga ato rregulla sepse është miratuar më 31 mars 2023, ndërsa është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më 12 prill 2023, që do të thotë kanë kaluar se më shumë se shtatë ditë dhe nuk është respektuar afati kushtetues për publikimin e rregullave, pra publikimi i aktit të kontestuar, është në kundërshtim me nenin 52 të Kushtetutës.

Nisur nga sa më sipër, dhe në përputhje me nenin 110 alinetë 1 dhe 2 dhe neni 112 i Kushtetutës dhe nenet 11 dhe 12 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, parashtruesi i iniciativës kërkon fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së rregullores së kontestuar.

II

Gjykata në seancë konstatoi se Rregullorja për përmbajtjen e programeve studimore është miratuar në bazë të nenit 43 paragrafi 2 pika 4 të Ligjit për arsim të lartë (“Gazeta Zyrtare e RM-së” nr. 82/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 178/2021), nga Këshilli Nacional për Arsim të Lartë dhe Veprimtari Kërkimore Shkencore në seancën e mbajtur më 30 mars 2023.

Rregullorja përmban 10 nene.

Ato janë të bashkangjitura dhe janë pjesë përbërëse e rregullave:
-Shtojca 1
1. Harta e institucionit të arsimit të lartë;
– Shtojca 2.1 – Të dhëna për programin e studimit të ciklit të parë/të dytë;
– Shtojca 2.2 – Të dhëna për programin e studimit të ciklit të tretë;
– Shtojca 3 – Përmbajtja e programeve në fjalë;
– Shtojca 4 – Të dhëna për personat që do të japin mësim dhe për mentorët e studimeve të doktoratës.

III

Në nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës është përcaktuar si një nga vlerat themelore të rendit kushtetues në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe me ligjin dhe se secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 52 paragrafi 1 të Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.

Neni 110 paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut përcakton se Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të dispozitave të theksuara kushtetuese, rezulton se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të sigurimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe personave të tjerë juridikë.

Akti i publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera paraqet një akt njohjeje me ato akte duke i vënë ato në dispozicion të publikut. Domethënë, ligji, e në rastin konkret rregullorja, me miratimin, nënshkrimin dhe publikimin në gazetën zyrtare, bëhet akt i zbatueshëm.

Fakti që dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe të qytetarit dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore, tregon se publikimi e ligjeve dhe rregulloreve të tjera nuk është një çështje teknike, por një çështje me rëndësi të madhe që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.

Nga përmbajtja e rregullores së kontestuar del se ajo është miratuar më 30 mars 2023 dhe në pajtim me Ligjin për publikimin e ligjeve dhe rregullave dhe akteve tjera (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 56/1999. 43/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 21/2021) është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 79 nga 12 prill 2023.

Në një situatë të tillë faktike, pa mëdyshje del se është tejkaluar afati kushtetues për publikim i paraparë në nenin 52 të Kushtetutës, për këtë arsye parashtrohet pyetje me bazë për kushtetutshmërinë e rregullores së kontestuar, përkatësisht përputhshmërisë së tij me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, neni 51 dhe neni 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se Rregullorja e kontestuar për përmbajtjen e programeve studimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 79/2023) nuk është në përputhje me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, neni 51 dhe neni 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

IV

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

 

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska