У.бр.105/2022 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.105/2022
Скопје, 20.07.2023 год.

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 20 јули 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 21 став 3 од Законот за даноците на имот („Службен весник на Република Македонија“ број 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 195/2015, 23/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 151/2021).

Образложение

Славко Лазовски од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на член 21 став 3 од Законот означен во диспозитивот на ова решение.

Во иницијативата се наведува дека член 21 став 3 од Законот за даноците на имот е во спротивност со член 8 став 1 алинеи 3 и 11, член 9 став 2 и член 51 став 1 од Уставот.

Имено, според наводите во иницијативата, оспорената одредба ги става во привилегирана положба субјектите кои разменуваат недвижности и со тоа се повредува еднаквоста на граѓаните пред Уставот.

Во продолжението на иницијативата, се наведува дека оспорената одредба создава потешкотии за нејзина примена и со истата се предизвикува неоправдана загуба на даночни приходи на единиците на локалната самоуправа, чиј изворен приход е овој вид данок.

Во иницијативата се наведува дека според член 33 од Уставот секој е должен да плаќа данок, но тоа мора да се уреди на начин што ќе гарантира еднаквост на граѓаните.

Според наводите во иницијативата, со оспорената одредба, граѓаните кои разменуваат недвижности се во поповолна положба од останатите граѓани, а нееднаквоста била очигледна во случаите кога граѓаните немаат недвижност во сопственост со која би направиле размена, но имаат парични средства да купат недвижност.

Понатаму, во иницијативата се цитирани одредби од Законот за облигациони односи („Службен весник на Република Македонија“ број 18/2001, 78/2001, 4/2002, 59/2002, 5/2003, 84/2008, 81/2009, 161/2009, 23/2013, 123/2013 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 89/2020, 215/2021 и 154/2023), односно член 543 став 1 во кој се пропишува дека со договорот за размена секој договарач се обврзува спрема својот содоговарач да му го предаде предметот што се разменува така што тој да стекне право на сопственост врз предметот и член 544 став 2 од истиот закон со кој се пропишува дека во сè друго на размената соодветно се применуваат одредбите од договорот за продажба.

Исто така, во иницијативата се наведува дека почитувањетo на општоприфатените норми од меѓународното право како темелна вредност на уставниот поредок мора да биде доследно и целосно. Притоа се наведува дека во регулативата за ДДВ е задолжителна примената на регулативата на Европската Унија, додека во Законот за даноците на имот не била задолжителна примената на регулативата на Европската Унија и од тие причини постои разлика во третирањето на размената на недвижности од аспект на Законот за данокот на додадена вредност („Службен весник на Република Македонија” број 44/1999, 59/1999, 86/1999, 11/2000, 93/2000, 8/2001, 31/2001, 21/2003, 17/2004, 19/2004, 13/2006, 33/2006, 45/2006, 101/2006, 114/2007, 103/2008, 114/2009, 133/2009, 95/2010, 102/2010, 24/2011, 135/2011, 135/2011, 155/2012, 12/2014, 112/2014, 130/2014, 177/2014, 15/2015, 129/2015, 129/2015, 225/2015, 23/2016, 189/2016, 198/2018, и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 96/2019, 98/2019, 124/2019, 275/2019, 82/2020, 267/2020, 163/2021 и 57/2022) и од аспект на Законот за даноците на имот.

Според подносителот оваа разлика е неприфатлива и задолжително е и двата закони да ја третираат размената на недвижности на ист начин.

Имајќи го предвид изнесеното, иницијаторот бара од Уставниот суд да ја оцени уставноста на оспорената одредба.

Судот на седницата утврди дека со член 21 став 3 од Законот за даноците на имот се пропишува дека при замена на недвижности даночната основа е разликата на пазарните вредности на недвижностите кои се заменуваат.

III

Според член 110 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Според член 8 став 1 алинеи 3 и 11 од Уставот, темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија е владеењето на правото и почитувањето на општо прифатените норми на меѓународното право.

Согласно со член 9 став 2 од Уставот, граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Според член 33 од Уставот, секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Според член 51 став 1 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон.

Со одредбите од Законот за даноците на имот се уредени прашањата за предметот на оданочување, даночниот обврзник, даночната основа, даночните стапки и даночните ослободувања и олеснувања од данокот на имот.

Со член 1 од Законот за даноците на имот се пропишува дека со овој закон се уредува начинот на оданочувањето на следниве видови даноци на имот: данок на имот, данок на наследство и подарок и данок на промет на недвижности.

Согласно член 5 став 1 од Законот за даноците на имот е пропишано дека основа на данокот на имот претставува пазарната вредност на недвижниот имот. Со став 4 од истиот член е предвидено дека пазарната вредност од ставот 1 на овој член се утврдува според Методологијата за процена на пазарната вредност на недвижен имот.

Согласно член 21 став 1 од Законот, основа на данокот на промет на недвижности е пазарната вредност на недвижноста во моментот на настанување на обврската. Со став 3 од истиот закон е предвидено дека при замена на недвижности даночната основа е разликата на пазарните вредности на недвижностите кои се заменуваат.

Со член 1 став 1 од Законот за данокот на додадена вредност, се пропишува дека сo овој закон се воведува данокот на додадена вредност и се уредува неговото пресметување и плаќање. Во став 2 од истиот член е наведено дека данокот на додадена вредност, како општ потрошувачки данок, се пресметува и плаќа во сите фази на производството и трговијата, како и во целокупниот услужен сектор, освен ако поинаку не е пропишано со овој закон.

Согласно член 4 став 1 од истиот закон, кога прометот на добра се врши како надоместок за промет на други добра или за промет на услуги, секој од овие промети се смета за посебен промет на добра или на услуги.

Согласно член 543 став 1 од Законот за облигационите односи, со договорот за размена секој договарач се обврзува спрема својот содоговарач да му го предаде предметот што се разменува така што тој да стекне право на сопственост врз предметот.

Со член 544 став 2 од истиот закон е пропишано дека во сè друго на размената соодветно се применуваат одредбите од договорот за продажба.

Од анализата на наведените уставни и законски одредби произлегува дека Собранието има уставно овластување со закон да ги утврдува даноците и другите јавни давачки, при што треба да ги утврди нивните битни елементи (обврзник, основица, стапка, олеснување и ослободување), со што ќе овозможи даночната обврска да биде утврдена јасно и разбирливо за даночниот обврзник.

Во оваа смисла е донесен Законот за даноците на имот, со кој како даноци на имот се определени данокот на имот, данокот на наследство и подарок и данокот на промет на недвижности, како и се уредени прашањата во врска со начинот на оданочувањето, како што се предметот на оданочувањето, даночната основа, даночните ослободувања, даночните стапки, времето на настанување на даночниот долг, начинот на утврдување и наплатата, регистарот на недвижен и подвижен имот, одлагањето на извршувањето, постапката и начинот за обезбедување на плаќање на даночен долг, односно даночна обврска, присилната наплата и друго.

Кога се работи за данок на промет на недвижности, Собранието како законодавен орган, со Законот за даноците на имот определило дека данокот ќе се плаќа само на остварениот промет на недвижности додека правата се изземени од оданочување. Според тоа данок ќе се плаќа на промет на недвижности, под кој се подразбира преносот со надоместок на правото на сопственост на недвижности, замена на една недвижност со друга недвижност, како и друг начин на стекнување на недвижности со надоместок меѓу правни и физички лица. При замена на недвижности даночен обврзник е учесникот во замената кој дава во замена недвижност со поголема вредност.

Анализирајќи ја оспорената законска одредба и притоа имајќи ги предвид причините поради кои се оспорува нејзината уставност, Судот оцени дека со неа не се повредува принципот на владеењето на правото, како што се наведува во иницијативата. Ова од причина што данокот на имот, како јавна давачка, е утврден со закон, а со закон е утврдена и даночната основа – пазарната вредност на недвижноста во моментот на настанување на даночната обврска, како еден од битните елементи при воведување на јавна давачка, од што произлегува дека даночната обврска е утврдена јасно и разбирливо за даночниот обврзник.

Судот оцени дека оспоренатa одредба придонесува во остварувањето на темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија, односно владеењето на правото и почитувањето на општо прифатените норми на меѓународното право загарантирани со член 8 став 1 алинеи 3 и 11 и е во согласност со член 33 од Уставот, според кој секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Како даночна основа за пресметка на даноците на имот, законодавецот ја определил пазарната вредност на недвижноста, односно пазарната вредност на наследениот, односно на подарок примениот имот. Притоа, определил дека пазарната вредност на недвижниот имот се определува според Методологија која, на предлог на министерот за финансии, ќе ја пропише Владата на Република Северна Македонија, од каде произлегува дека неосновани се наводите дека одредбата би имала потешкотии во нејзината примена, бидејќи со наведената методологија јасно и прецизно се определува пазарната вредност на секоја од недвижностите.

Дополнително, оспорената одредба во никој случај не задира или го попречува почитувањето на општоприфатените норми на меѓународното право, бидејќи законодавецот на јасен начин, во согласност со член 33 од Уставот, ја уредил обврската за обврзникот на данок на промет на недвижности.

За повреда на член 9 став 2 од Уставот може да стане збор кога граѓаните кои се наоѓаат во иста правна ситуација се ставени во нееднаква положба, што овде не е случај.

Имено, оспорената одредба не претставува основа за дискриминација по ниту еден основ, дотолку повеќе што со Законот се регулира материја која се однесува на промет на недвижности и плаќање на данокот на истиот.

Од анализата на оспорената одредба од Законот произлегува дека законодавецот им дава различен третман и различни поволности на граѓаните кои разменуваат недвижности, наспроти граѓаните кои купуваат недвижност, бидејќи станува збор за граѓани кои се наоѓаат во различна правна ситуација од каде во иницијативата неосновано се тврди дека граѓаните се ставени во нерамноправна положба.

Член 21 став 3 предвидува дека во случај на размена на недвижен имот и плаќање на данок на промет на недвижност, даночната основа е разликата на пазарните вредности на недвижностите кои се дел од размената, и во таа смисла не може да се стави во корелација со промет на станбени згради и станови за цели на данок на додадена вредност.

Според одредбата од член 4 став 1 од Законот за данокот на додадена вредност кога прометот на добра се врши како надоместок за промет на други добра или на промет на услуги, секој од овие промети се смета за посебен промет на добра или услуги. Оттука, јасно е дека суштината на прометот и материјата која ја уредуваат Законот за даноците на имот и Законот за данокот на додадена вредност се различни.

Со оспорената одредба од член 21 став 3 од Законот за даноците на имот не се нарушува концептот на промена на сопственоста и концептот на евентуални финансиски загуби на лицата кои разменуваат недвижен имот, бидејќи во случај кога се разменуваат две недвижности со иста вредност во суштина никој од двајцата нема остварено капитална разлика, со што и двајцата даночни обврзници би требало да платат данок на промет на недвижности без притоа да имаат промена на вредноста на својата недвижност.

Во однос на наводите на тоа како ја дефинира размената Законот за облигациони односи, односно член 544 став 2 каде се пропишува дека во сẻ друго на размената соодветно се применуваат одредбите од договорот за продажба, тоа значи дека и двата договори претставуваат правен основ за стекнување на правото на сопственост врз некој предмет, односно стекнување на некое право.

Следствено на ова кај договорот за размена доаѓа предвид примената на општите правила за договорите, за склучување на договорите, за должничкото и доверителското задоцнување, а соoдветно би се применувале правилата на договорот за продажба во врска со формата на договорот кога се работи за недвижности, за преминување на ризикот за случајно пропаѓање и оштетување на предметот, за одговорноста за материјалните недостатоци во однос на предметите што се содржани во договорот за размена, за приговорите во случај на недостаток, за одговорноста за правните недостатоци и сл.

Со оглед на наведеното, тоа претставува материја на облигационото право, додека оспорената одредба регулира материја на даночното право, а кои Собранието како законодавен орган ги регулира во посебни закони во рамките на својата надлежност.

Воспоставувањето на јавните давачки, меѓу кои и даноците, за намирување на јавните расходи, е овластување на Собранието кое произлегува од Уставот и истото не е ограничено, ниту во поглед на предметот на оданочување, ниту во поглед на субјектите, при што во рамките на остварувањето на ова право, обврска на законодавецот е воведувањето, начинот на пресметувањето, олеснувањето и ослободувањето, да го уреди на начин според кој субјектите задолжени со одредена давачка нема да ги доведе во нееднаква положба.

Поради наведеното, Судот оцени дека оспорената одредба е во согласност со член 8 став 1 алинеи 3 и 10, член 9 став 2 и член 51 став 1 од Уставот и истата го претставува правото на законодавецот да го уреди ова прашање, кое произлегува од член 33 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.105/2022
Shkup, 20.07.2023

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 20 korrik 2023, miratoi

A K T V E N D I M

NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 21 paragrafi 3 i Ligjit mbi tatimin e pronës („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 61/2004, 92/2007, 102/2008, 35/2011, 53/2011, 84/2012, 188/2013, 154/2015, 195/2015, 23/2016 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut “ numër 151/2021).

Arsyetim

Sllavko Llazovski nga Shkupi, Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut i parashtroi iniciativë për ngritjen e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 21 paragrafi 3 nga Ligji i dhënë në dispozitivin e këtij aktvendimi.

Në iniciativë potencohet se neni 21 paragrafi 3 i Ligjit mbi tatimin e pronës është në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3 dhe 11, nenin 9 paragrafin 2 dhe nenin 51 paragrafin 1 të Kushtetutës.

Përkatësisht, sipas pretendimeve në iniciativë, dispozita e kontestuar i vë në pozitë të privilegjuar subjektet që bëjnë këmbimin e pasurive të paluajtshme dhe në këtë mënyrë e cenon barazinë e qytetarëve para Kushtetutës.

Në vazhdim të iniciativës thuhet se dispozita e kontestuar krijon vështirësi në zbatimin e saj dhe e njëjta shkakton humbje të pajustifikuar të të hyrave tatimore tek njësitë e vetëqeverisjes lokale, burimi i të ardhurave për të cilat është ky lloj tatimi.

Në iniciativë thuhet se sipas nenit 33 të Kushtetutës, secili e ka për detyrë të paguajë tatim, por kjo duhet të rregullohet në mënyrë që të garantojë barazi për qytetarët.

Sipas pretendimeve në iniciativë, me dispozitën e kontestuar, qytetarët që këmbejnë pasuri të paluajtshme janë në pozitë më të favorshme se qytetarët e tjerë, dhe pabarazia ishte evidente në rastet kur qytetarët nuk posedojnë pasuri të paluajtshme me të cilën mund të bëjnë këmbim, por kanë mjete financiare për të blerë pasuri të paluajtshme.

Më tej, në iniciativë janë cituar dispozita të Ligjit për marrëdhëniet obliguese („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ numër 18/2001, 78/2001, 4/2002, 59/2002, 5/2003, 84/2008, 81/2009, 161/2009, 23/2013, 123/2013 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ numër 89/2020, 215/2021 dhe 154/2023), përkatësisht nenin 543 paragrafi 1 në të cilin përcaktohet se me marrëveshjen për shkëmbim çdo palë kontraktuese angazhohet ndaj palës së saj bashkëkontraktuese t’ia dorëzojë sendin që këmbehet në mënyrë që ta fitojë të drejtën e pronësisë mbi sendin dhe neni 544 paragrafi 2 i të njëjtit ligj, i cili përcakton se në çdo gjë tjetër të shkëmbimit zbatohen siç duhet dispozitat e kontratës së shitjes.

Gjithashtu, në iniciativë thuhet se respektimi i normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare si vlerë themelore e rendit kushtetues duhet të jetë konsistent dhe i plotë. Duke vepruar kështu, thuhet se zbatimi i rregullores së Bashkimit Evropian është i detyrueshëm në rregullativën e TVSH-së, ndërsa zbatimi i rregullores së Bashkimit Evropian nuk ka qenë i detyrueshëm në Ligjin mbi tatimin e pronës, dhe për këto arsye ka dallim në trajtimin e këmbimit të pasurive të paluajtshme nga këndvështrimi i Ligjit për tatimin mbi vlerën e shtuar („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 44/1999, 59/1999, 86/1999, 11/2000, 93/2000, 8/2001, 31/2001, 21/2003, 17/2004, 19/2004, 13/2006, 33/2006, 45/2006, 101/2006, 114/2007, 103/2008, 114/2009, 133/2009, 95/2010, 102/2010, 24/2011, 135/2011, 135/2011, 155/2012, 12/2014, 112/2014, 130/2014, 177/2014, 15/2015, 129/2015, 129/2015, 225/2015, 23/2016, 189/2016, 198/2018, dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 96/2019, 98/2019, 124/2019, 275/2019, 82/2020, 267/2020, 163/2021 dhe 57/2022) dhe nga aspekti i Ligjit për tatimin mbi pronës.

Sipas parashtruesit, ky dallim është i papranueshëm dhe është e detyrueshme që të dyja ligjet ta trajtojnë në të njëjtën mënyrë këmbimin e pasurive të paluajtshme.

Nisur nga sa më sipër, iniciuesi i kërkon Gjykatës Kushtetuese vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së kontestuar.

Gjykata në seancë konstatoi se neni 21 paragrafi 3 i Ligjit për tatimin mbi pronën përcakton se në rastin e këmbimit të pasurisë së paluajtshme, baza tatimore është diferenca në vlerën e tregut të pasurisë së paluajtshme që këmbehet.

III

Sipas nenit 110 alineja 1 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për përputhshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.

Sipas nenit 8 paragrafi 1, alinetë 3 dhe 11 të Kushtetutës, vlera themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut është sundimi i së drejtës dhe respektimi i normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare.

Sipas nenit 9 paragrafi 2 i Kushtetutës, qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Sipas nenit 33 të Kushtetutës, secili e ka për detyrë të paguajë tatim dhe detyrime të tjera publike dhe të marrë pjesë në përmbushjen e shpenzimeve publike në mënyrën e përcaktuar me ligj.

Sipas nenit 51 paragrafi 1 i Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë ligjet medoemos duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe me ligjin.
Me dispozitat e Ligjit për tatimin mbi pronën janë rregulluar çështjet e lëndës së tatimit, tatimpaguesit, baza tatimore, normat e tatimeve dhe lirimi nga tatimi dhe lehtësimet nga tatimi mbi pronën.

Me nenin 1 të Ligjit mbi tatimin e pronës përcaktohet se me këtë ligj përcaktohet mënyra e tatimit të llojeve të radhës së tatimeve të pronës: tatimi i pronës, tatimi i trashëgimisë dhe dhurata dhe tatimi i qarkullimit të patundshmërive.

Në pajtim me nenin 5 paragrafi 1 të Ligjit për tatimin mbi pronën është përcaktuar se baza e tatimit mbi pronën është vlera e tregut të pasurisë së paluajtshme. Paragrafi 4 i të njëjtit nen përcakton se vlera e tregut nga paragrafi 1 i këtij neni përcaktohet sipas Metodologjisë për vlerësimin e vlerës së tregut të patundshmërive.

Në bazë të nenit 21 paragrafi 1 i Ligjit, baza e tatimit në qarkullimin e pronës së paluajtshme është vlera e tregut të pasurisë së paluajtshme në kohën e krijimit të detyrimit. Paragrafi 3 i të njëjtit ligj përcakton se kur zëvendësohet pasuria e paluajtshme, baza tatimore është diferenca në vlerën e tregut të pasurisë së paluajtshme që zëvendësohet.

Neni 1 paragrafi 1 i Ligjit për tatimin mbi vlerën e shtuar përcakton se ky ligj parasheh tatimin mbi vlerën e shtuar dhe rregullon llogaritjen dhe pagesën e tij. Në paragrafin 2 të të njëjtit nen thuhet se tatimi mbi vlerën e shtuar, si tatim i përgjithshëm konsumator, llogaritet dhe paguhet në të gjitha fazat e prodhimit dhe të tregtisë, si dhe në të gjithë sektorin e shërbimeve, përveç nëse me këtë ligj parashikohet ndryshe.

Në bazë të nenit 4 paragrafi 1 i të njëjtit ligj, kur qarkullimi i të mirave kryhet si kompensim për qarkullimin e të mirave të tjera ose për qarkullimin e shërbimeve, secila nga këto qarkullime konsiderohet si qarkullim i veçantë i të mirave ose shërbimeve.

Në bazë të nenit 543 paragrafi 1 i Ligjit për marrëdhëniet obliguese me marrëveshjen e këmbimit, secila palë kontraktuese merr përsipër ndaj bashkëkontraktuesit të tij t’ia dorëzojë sendin që këmbehet në mënyrë që të fitojë të drejtën e pronësisë mbi sendin.

Neni 544 paragrafi 2 i të njëjtit ligj parashikon se për çdo gjë tjetër për këmbimin zbatohen dispozitat e kontratës së shitjes.

Nga analiza e dispozitave kushtetuese dhe ligjore të përmendura rezulton se Kuvendi ka kompetencë kushtetuese të përcaktojë me ligj taksat dhe detyrimet e tjera publike, ndërsa duhet t’i përcaktojë elementet thelbësore të tyre (obliguesi, kryegjëja, norma, lehtësimi dhe lirimi), me çka do të mundësojë detyrimi tatimor të përcaktohet qartë dhe në mënyrë të kuptueshme për tatimpaguesin.

Në këtë kuptim, u miratua Ligji për tatimin mbi pronën, me të cilin si tatim prone e përcaktoi tatimin mbi pronën, tatimin mbi trashëgiminë dhe dhuratën dhe tatimin e qarkullimit të pronës së paluajtshme si tatim mbi pronën, si dhe se janë rregulluar çështjet që lidhen me mënyrën e tatimit, siç është lënda e tatimit, baza tatimore, përjashtimet tatimore, normat tatimore, koha e borxhit tatimor, mënyra e përcaktimit dhe arkëtimit, regjistri i pasurive të paluajtshme dhe të luajtshme, shtyrja e kryerjes, procedura dhe mënyra e sigurimit të pagesës së borxhit tatimor, përkatësisht detyrimit tatimor, arkëtimit të detyruar dhe të tjera.

Kur bëhet fjalë për tatimin mbi qarkullimin e pasurisë së paluajtshme, Kuvendi, si organ legjislativ, me Ligjin mbi tatimin e pronës përcaktoi që tatimi do të paguhet vetëm për qarkullimin e pasurive të paluajtshme, ndërsa të drejtat janë të përjashtuara nga tatimi. Rrjedhimisht, tatimi do të paguhet për qarkullimin e pasurive të paluajtshme, që e nënkupton kalimin me kompensim të së drejtës së pronësisë mbi pasurinë e paluajtshme, këmbimin e një pasurie të paluajtshme me një tjetër pasuri të paluajtshme, si dhe një mënyrë tjetër të fitimit të pasurive të paluajtshme me kompensim ndërmjet personave fizikë dhe juridikë. Gjatë këmbimit të pasurisë së paluajtshme, tatimpaguesi është pjesëmarrësi në këmbim që jep në këmbim pasuri të paluajtshme me vlerë më të lartë.

Duke e analizuar dispozitën ligjore të kontestuar dhe duke i marrë parasysh arsyet e kontestimit të kushtetutshmërisë së saj, Gjykata vlerësoi se ajo nuk e cenon parimin e sundimit të së drejtës, siç thuhet në iniciativë. Kjo për shkak se tatimi mbi pronën, si taksë publike, përcaktohet me ligj, ndërsa me ligj është përcaktuar edhe baza tatimore – vlera e tregut të pasurisë së paluajtshme në kohën e krijimit të detyrimit tatimor, si një nga elementët thelbësorë gjatë vendosjes së taksës publike, nga e cila rezulton detyrimi tatimor është përcaktuar qartë dhe kuptueshëm për tatimpaguesin.

Gjykata vlerësoi se dispozita e kontestuar kontribuon në realizimin e vlerave themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, gjegjësisht sundimin e së drejtës dhe respektimin e normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare të garantuara me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe 11 dhe është në përputhje me nenin 33 të Kushtetutës, sipas të cilit secili është i detyruar të paguajë tatimin dhe detyrimet e tjera publike dhe të marrë pjesë në shlyerjen e shpenzimeve publike në mënyrën e përcaktuar me ligj.

Si bazë tatimore për llogaritjen e tatimit në pronë, ligjvënësi e përcaktoi vlerën e tregut të pasurisë së paluajtshme, përkatësisht vlerën e tregut të të trashëguarit, përkatësisht të pasurisë së marrë dhuratë. Më pas, ka konstatuar se vlera e tregut të patundshmërive përcaktohet sipas një Metodologjie të cilën me propozim të ministrit të Financave do ta përcaktojë Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut, nga e cila del se pretendimet se dispozita do të kishte vështirësi në zbatimin e saj janë të pabaza, pasi me metodologjinë e përmendur përcaktohet qartë dhe saktë vlera e tregut të secilës prej pasurive të paluajtshme.

Gjithashtu, dispozita e kundërshtuar në asnjë mënyrë nuk e cenon apo pengon respektimin e normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare, pasi ligjvënësi në mënyrë të qartë, në përputhje me nenin 33 të Kushtetutës, e ka përcaktuar detyrimin e tatimpaguesit për tatim për shitjen e pasurive të paluajtshme.

Neni 9 paragrafi 2 i Kushtetutës mund të shkelet kur qytetarët që janë në të njëjtën situatë juridike vihen në pozitë të pabarabartë, gjë që nuk është rasti këtu.

Gjegjësisht, dispozita e kontestuar nuk paraqet bazë për diskriminim mbi asnjë bazë, aq më tepër që Ligji rregullon çështjet që kanë të bëjnë me shitjen e pasurisë së paluajtshme dhe pagesën e tatimit mbi të.

Nga analiza e dispozitës së kontestuar të Ligjit, rezulton se ligjvënësi u jep trajtim të ndryshëm dhe përfitime të ndryshme qytetarëve që shkëmbejnë pasuri të paluajtshme, për dallim nga qytetarët që blejnë pasuri të paluajtshme, pasi bëhet fjalë për qytetarë që ndodhen në një situatë të ndryshme juridike nga ku iniciativa pretendon pa bazë se qytetarët janë vendosur në pozitë të pabarabartë.

Neni 21 paragrafi 3 parashikon që në rastin e këmbimit të pasurisë së paluajtshme dhe pagesës së tatimit të qarkullimit të patundshmërive, baza tatimore është diferenca e vlerave të tregut të patundshmërive që janë pjesë e këmbimit dhe në këtë kuptim nuk mund të vihet në korrelacion me qarkullimin e ndërtesave të banimit dhe banesave për qëllime të tatimit mbi vlerën e shtuar.

Sipas dispozitës së nenit 4 paragrafi 1 i Ligjit të tatimit mbi vlerën e shtuar, kur shitja e mallrave kryhet si kompensim për qarkullimin e të mirave të tjera ose qarkullimin e shërbimeve, secila nga këto qarkullime konsiderohet si qarkullim i veçantë i mallrave ose shërbimeve. Prandaj, është e qartë se thelbi i qarkullimit dhe materia e rregulluar nga Ligjin për tatimet mbi pronën dhe Ligji për tatimin mbi vlerën e shtuar janë të ndryshme.

Dispozita kontestuese e nenit 21 paragrafi 3 i Ligjit për tatimin mbi pronën nuk e cenon konceptin e ndryshimit të pronësisë dhe konceptin e humbjeve të mundshme financiare të personave që shkëmbejnë pasurinë e paluajtshme, sepse në rastin kur dy paluajtshmëri me vlerë të njëjtë janë të këmbyera në thelb asnjë nga të dyja nuk ka realizuar diferencë kapitali, kështu që të dy tatimpaguesit do të duhet ta paguajnë tatimin mbi shitjen e pasurive të paluajtshme pa pasur një ndryshim në vlerën e pasurisë së tyre të paluajtshme.

Lidhur me pretendimet se si Ligji për marrëdhëniet obliguese e përkufizon këmbimin, përkatësisht nenin 544 paragrafi 2, i cili përcakton se dispozitat e marrëveshjes për shitje zbatohen në përputhje me këmbimin, kjo do të thotë se të dyja kontratat paraqesin bazë ligjore për fitimin e të drejtës së pronësisë mbi një send, përkatësisht fitimin e një të drejte.

Si pasojë e kësaj, në marrëveshjen e këmbimit vjen në shprehje zbatimi i rregullave të përgjithshme për marrëveshjet, për vonesën e borxhit dhe kreditorit, ndërsa në mënyrë përkatëse do të zbatoheshin rregullat e marrëveshjes për shitje në lidhje me formën e marrëveshjes që kanë të bëjnë me pasurinë e paluajtshme, për kalimin e rrezikut të humbjes dhe dëmtimit aksidental të sendit, për përgjegjësinë për mangësitë materiale në lidhje me sendet që janë pjesë e marrëveshjes për këmbim, për kontestimet në rast mangësie, për përgjegjësinë për mangësitë ligjore etj.

Nisur nga sa më sipër, kjo paraqet materie të së drejtës obliguese, ndërsa dispozita e kontestuar e rregullon një çështje të ligjit tatimor, të cilin Kuvendi si organ ligjvënës e rregullon në ligje të veçanta nën juridiksionin e tij.

Vendosja e detyrimeve publike, përfshirë tatimet, për shlyerjen e shpenzimeve publike, është autorizim i Kuvendit që buron nga Kushtetuta dhe nuk kufizohet, as në pikëpamje të tatimimit e as në pikëpamje të subjekteve, me ç’rast në kuadër të realizimit të kësaj të drejte, është detyrim i ligjvënësit të rregullojë futjen, mënyrën e llogaritjes, lehtësimin dhe lirimin në një mënyrë që subjektet e ngarkuara me një taksë të caktuar nuk do t’i vë në pozitë të pabarabartë.

Për këtë që u potencua më sipër, Gjykata vlerësoi se dispozita e kontestuar është në përputhje me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3 dhe 10, nenin 9 paragrafin 2 dhe nenin 51 paragrafin 1 të Kushtetutës dhe e njëjta e paraqet të drejtën e ligjvënësit për ta rregulluar këtë çështje, e cila rrjedh nga neni 33 i Kushtetutës.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska