Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.12/2023
Скопје, 25.07.2023 год.
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 28 алинеја 2 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 25 јули 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 128 став 4 од Законот за вонпарнична постапка („Службен весник на Република Македонија“ број 9/2008).
Образложение
I
Санде Пејоски од Охрид, ја оспорува уставноста на член 128 став 4 од Законот за вонпарнична постапка како спротивен на член 30 од Уставот.
Иницијаторот ја оспорува наведената одредба од причина што истата наводно се злоупотребува од повеќе судии од редовните судови бидејќи на незаконски начин им се дозволува на нотарите да решаваат спорови во оставинска постапка.
Првичната иницијатива на подносителот беше нецелосна, односно не беа наведени уставните одредби со кои, според него, оспорената одредба не е во согласност, а исто така, не беа наведени причините поради кои ја оспорува уставноста на наведената одредба.
Во дополнувањето на иницијативата подносителот наведува дека оспорената одредба е во спротивност со член 30 од Уставот на Република Северна Македонија, со кој се гарантира правото на сопственост и наследувањето, бидејќи со примената на оспорената одредба се овозможува манипулирање (злоупотреба) со имотите на граѓаните, се предизвикува прелевање на капиталот и недозволено располагање на поединци со истиот.
Покрај ова, подносителот на иницијативата наведува дека со оспорената одредба инволвираните граѓани во оставинска постапка се дискриминирани и ставени во нееднаква правна положба.
Во иницијативата, подносителот наведува дека нотарите ја земаат улогата на првостепен суд и ја злоупотребуваат нивната позиција, а со тоа стануваат дел од организиран криминал.
Во останатиот дел од иницијативата, подносителот преку опишување на одредени примери каде се злоупотребува примената на оспорената одредба од страна на судовите и нотарите, тврди дека со тоа се губи довербата на граѓаните наспрема овие институции.
Од наведените причини, предлага Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорената одредба и истите да ги поништи како спротивни на Уставот.
II
Судот на седницата утврди дека со член 128 став 4 од Законот за вонпарнична постапка се пропишува дека против решението на судот со кое решението на нотарот во целост или делумно е укинато, дозволена е жалба во рок од осум дена од доставувањето на првостепеното решение.
III
Според член 110 алинеја 1 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот.
Според член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.
Уставниот суд веќе има извршено уставно-судска анализа на повеќе одредби од Законот за вонпарничната постапка. Со Решението У.бр.39/2008 и У.бр.48/2008 од 4 февруари 2009 година ја запре постапката по однос на одредбите на член 126 став 1 во делот „односно нотар како повереник на судот” и став 3 во делот „и да ги донесе сите одлуки”, членовите 127 и 128 (во кои е и сега оспорената), член 132 став 1 во делот „и донесуваат одлуки” и член 134 став 2 во делот „нотарот може да донесе одлука” и оцени дека истите се во согласност со Уставот.
Во овој предмет, Судот повел постапка која подоцна ја запрел, со аргументи наведени во уставно-судската практика, и во тој случај член 128 бил во целост оспорен и анализиран од уставно-правен аспект.
Понатаму, за член 128 став 4 во делот „со кое решението на нотарот во целост или делумно е укинато” од Законот, Судот донел Решение У.бр. 211/2010 од 12.10.2011 година, за неповедување на постапка за оценување на уставноста и при одлучување за оспорениот дел од став 4 од член 128, Уставниот суд, видно и од самото решение, уставно-судската анализа ја вршел не само за оспорениот дел, туку и за целиот став 4, при што ја имал предвид и целината на член 128. Во ова решение Судот се повикал на аргументи и од предметите У.бр.39/2008 и У.бр.48/2008, каде се дадени аргументи за идентични наводи како во конкретната иницијатива.
Од таа причина, Судот утврди дека се настапени деловничките претпоставки за отфрлање на предметната иницијатива со која се бара Судот повторно да одлучува за уставноста на оспоренaтa законскa одредбa.
Со оглед на фактот што пред Судот повторно се оспорува уставноста на член 128 став 4 од Законот за вонпарнична постапка, за кој Судот веќе се произнел и зазел став со наведеното решение, во конкретниот случај се исполнети условите од член 28 алинеја 2 од Деловникот за отфрлање на иницијативата поради пресудена работа, односно res judicata, а во услови кога нема основи за поинакво одлучување.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 28 alineja 2 dhe neni 71 të Rregullores së Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 25 korrik 2023, miratoi
A K T V E N D I M
REFUZOHET iniciativa për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 128 paragrafi 4 të Ligjit për procedurën jashtëkontestimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 9/2008).
Arsyetim
I
Sande Pejoski nga Ohri, konteston kushtetutshmërinë e nenit 128 paragrafi 4 të Ligjit për procedurën në kundërshtim me nenin 30 të Kushtetutës.
Iniciatori e konteston dispozitën në fjalë për arsye se pretendohet se është keqpërdorur nga disa gjykatës të gjykatave të rregullta për shkak se noterëve u lejohet në mënyrë të kundërligjshme të zgjidhin kontestet në procedurën e trashëgimisë.
Iniciativa fillestare e parashtruesit ka qenë jo e plotë, gjegjësisht nuk janë theksuar dispozitat kushtetuese me të cilat sipas tij dispozita e kontestuar nuk është në përputhje, si dhe nuk janë cekur arsyet për të cilat ai konteston kushtetutshmërinë e dispozitës në fjalë.
Në shtojcën e iniciativës, parashtruesi i kërkesës thekson se dispozita e kontestuar është në kundërshtim me nenin 30 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, e cila garanton të drejtën në pronë dhe trashëgimi, sepse zbatimi i dispozitës së kontestuar mundëson manipulimin (shpërdorimin) e pronës së qytetarëve, shkaktohet tejkalim i kapitalit dhe dispozicion i pa lejuar i individëve me të.
Krahas kësaj, parashtruesi i iniciativës thekson se me dispozitën e kundërshtuar qytetarët e përfshirë në procedurën e trashëgimisë diskriminohen dhe vendosen në pozitë të pabarabartë juridike.
Në iniciativë, parashtruesi thekson se noterët marrin rolin e gjykatës së shkallës së parë dhe abuzojnë me pozitën e tyre, duke u bërë pjesë e krimit të organizuar.
Në pjesën tjetër të iniciativës, parashtruesi, duke përshkruar shembuj të caktuar ku keqpërdoret zbatimi i dispozitës së kontestuar nga gjykatat dhe noterët, pretendon se në këtë mënyrë humbet besimi i qytetarëve ndaj këtyre institucioneve.
Për arsyet e cekura, ai propozon që Gjykata Kushtetuese të inicojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së kontestuar dhe t’i anulojë ato si në kundërshtim me Kushtetutën.
II
Gjykata në seancë konstatoi se neni 128 paragrafi 4 i Ligjit për procedurën jashtëkontestimore parasheh se kundër aktvendimit të gjykatës lejohet ankesë me të cilën vendimi i noterit anulohet plotësisht ose pjesërisht në afat prej tetë ditësh nga pranimi i vendimit në shkallë të parë.
III
Sipas nenit 110 paragrafi 1 i Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.
Sipas nenit 28 paragrafit 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse për të njëjtën çështje tashmë ka vendosur dhe nuk ka bazë për vendim të ndryshëm.
Gjykata Kushtetuese tashmë ka bërë një analizë kushtetuese-gjyqësore të disa dispozitave të Ligjit për procedurën jashtëkontestimore. Me Aktvendimin U. nr.39/2008 dhe U. nr.48/2008, të datës 04.02.2009 është ndërprerë procedura sipas dispozitave të nenit 126 paragrafi 1 në pjesën “respektivisht noteri si i autorizuar i gjykatës” dhe paragrafin 3 në pjesën “dhe për të marrë të gjitha vendimet”, nenet 127 dhe 128 (që përfshin atë të kontestuarën tani), nenin 132 paragrafi 1 në pjesën “dhe merr vendime” dhe nenin 134 paragrafi 2 në pjesën ” noteri mund të marrë vendim” dhe vlerësoi se të njëjtat janë në përputhje me Kushtetutën.
Gjykata në këtë rast filloi një procedurë të cilën më vonë e ndërpreu, me argumente të shprehura në praktikën kushtetuese-gjyqësore dhe në atë rast neni 128 u kontestua plotësisht dhe u analizua nga aspekti kushtetues-juridik.
Më tej, për nenin 128 paragrafi 4 në pjesën “me të cilin vendimi i noterit shfuqizohet plotësisht ose pjesërisht” të Ligjit, Gjykata ka nxjerrë Aktvendimin U. nr. 211/2010, të datës 12.10.2011, për mosfillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe me rastin e vendosjes për pjesën kontestimore të paragrafit 4 të nenit 128, Gjykata Kushtetuese, siç duket edhe nga vetë aktvendimi, ka kryer analizën kushtetuese-gjyqësore jo vetëm për pjesën kontestimore, por edhe për të gjithë paragrafin 4, i cili kishte parasysh edhe tërësinë e nenit 128. Në këtë aktvendim, Gjykata u thirr në argumentet nga lëndët U. nr.39/2008 dhe U. nr.48/ 2008, ku janë dhanë argumente për pretendime të njëjta si në iniciativën konkrete.
Për këtë arsye, Gjykata konstatoi se janë plotësuar parashkresat ligjore për refuzimin e iniciativës në fjalë, e cila kërkon që Gjykata të rivendos për kushtetutshmërinë e dispozitës ligjore të kontestuar.
Duke pasur parasysh se kushtetutshmëria e nenit 128 paragrafi 4 i Ligjit për procedurën jashtëkontestimore sërish është duke u kontestuar para Gjykatës, për të cilën Gjykata tashmë ka vendosur dhe ka mbajtur qëndrim me aktvendimin e theksuar, në rastin konkret, janë plotësuar kushtet nga neni 28 paragrafi 2 i Rregullores për refuzimin e iniciativës për shkak të një çështjeje të vendosur, gjegjësisht res judicata dhe në kushtet kur nuk ka bazë për vendimmarrje tjetër.
IV
Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska