Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 5 април 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 32 од Законот за даночна постапка („Службен весник на Република Македонија” број 13/2006, 88/2008, 159/2008, 105/2009, 133/2009, 145/2010, 171/2010, 53/2011, 39/2012, 84/2012, 187/2013, 15/2015, 97/2015, 129/2015, 154/2015, 23/2016 и 35/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 275/2019, 290/2020 и 247/2022).
2. Јордан Апостолски, адвокат од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на членот од Законот, означен во точката 1 од Решението.
Подносителот на инициjативата смета дека уредувањето во оспорениот член 32 од Законот за даночна постапка, според кое и управителот ќе учествува во плаќањето на преостанатиот даночен долг ако правното лице во ликвидација нема доволно средства да го исполни даночниот долг, е спротивно на принципот на владеењето на правото и правната заштита на сопственоста од член 8 став 1 алинеи 3 и 6, член 30 и член 55 од Уставот на Република Северна Македонија и со член 1 од Протоколот 1 кон Европската конвенција за заштита на човековите права.
Според подносителот, управителот како физичко лице не може да го плаќа преостанатиот даночен долг на правното лице бидејќи не е основач на друштвото со ограничена одговорност и не може да одговара со неговиот личен имот во име на друштвото за евентуален негов долг кон државата. Наведува дека одлуката за ликвидација во друштвата со ограничена одговорност ја носат содружниците, па ако се земе предвид дека главната цел на ликвидацијата кај друштвата со ограничена одговорност, во прв ред е заштита на самите содружници, па зошто тогаш управителот како физичко лице кое нема влијание во одлуките и намерите на содружниците, би бил гарант на правното лице во ликвидација за долговите коишто ги направиле самите содружници, па оттука смета дека со оспорената законска одредба може да се задира само во сопственоста на правното лице и одговорни можат да бидат само содружниците во рамките на нивните удели, а не да се задира во личниот приватен имот, сопственост на физичко лице со својство на управител.
Воедно, подносителот смета дека оспорениот член 32 од Законот за даночна постапка е спротивен на Законот за трговските друштва и ги цитира член 166 став 1 (поим на друштво со ограничена одговорност), член 168 (обврски на содружници), член 170 став 3 (начин на основање на друштвото), потоа член 181 став 2 од Законот, наведувајќи дека содружниците му одговараат на друштвото како солидарни должници, следствено, за секоја штета што би ја сторило друштвото со ограничена одговорност, солидарно ќе одговараат сите содружници кои се основачи на друштвото, па во оваа смисла содружниците солидарно одговараат и за долгот на друштвото ако правното лице во ликвидација нема доволно средства да го исполни даночниот долг во целост, а не управителот како посебна единка да одговара во име на содружниците и тоа со неговиот личен имот којшто не е ниту имот на друштвото.
Понатаму, подносителот наведува дека според член 181 став 3 од Законот за трговските друштва од одговорноста се ослободува управителот кој не знаел за фактите врз кои се темели одговорноста, ниту за нив морал да знае и кој постапувал со внимание на уреден и совесен трговец и дека токму ова упатува дека управителот не знаел и не можел да знае кои и какви одлуки ќе донесат содружниците и што тие ќе решат за иднината на друштвото, ниту управителот може да знае и да влијае на оправданоста или неоправданоста на причините за одлуките коишто ги донесуваат содружниците.
Во натамошниот текст на иницијативата, подносителот го цитира член 184 став 1 (права на содружникот) од Законот за трговските друштва, според кој секој содружник во друштвото има право: 1) да учествува во управувањето со друштвото; 2) да учествува во распределбата на добивката; 3) да биде информиран за работењето на друштвото; 4) да врши увид во книгите и во другите документи на друштвото и 5) на дел од остатокот на ликвидационата, односно на стечајната маса, а дека согласно член 185 став 1 од Законот за трговските друштва содружниците имаат право на соодветен дел од добивката, па според подносителот, неуставно и незаконито е управителот да одговара во име на содружниците кои се основачи, кои ги носат сите одлуки и се потпишуваат на истите, кои учествуваат во распределбата на добивката и лично ја користат како основачи, а кои привилегии ги нема и не може да ги има управителот како физичко лице.
Подносителот го цитира и член 185 став 4 од Законот за трговските друштва, според кој со договорот за друштвото се определува начинот на одлучувањето за распределбата, времето кога таа се врши, можноста управителот да одлучува за распределбата според критериуми и насоки утврдени од собирот на содружниците, начинот на којшто се води евиденцијата за распределбата и се утврдува износот на кој секој одделен содружник има право, ограничувањата при распределбата и други прашања, освен оние за кои во Законот за трговските друштва и договорот за друштвото, е определено дека се одлучува на собир на содружниците, по што наведува дека „можноста” не значи и дека управителот има законско определено право, обврска и должност, што јасно упатува на неуставноста и незаконитоста на член 32 од Законот за даночна постапка во делот каде управителот треба да учествува со неговиот личен имот како гарант во ликвидацијата на едно друштво во кое единствени што одлучуваат се лично содружниците основачи на тоа друштво и затоа само тие треба да бидат единствени гаранти спрема државата.
Во продолжението, подносителот го цитира член 223 од Законот за трговските друштва според кој содружниците на друштвото, ако на собирот на содружниците или со одлучување преку допишување, донесат одлука за која знаеле или за која со оглед на околностите, морале да знаат дека ги повредува интересите на друштвото, одговараат неограничено и солидарно за штетата настаната од таква одлука.
Во иницијативата подносителот наведува одлуки на Европскиот суд за човекови права (случај број 46082/14) во смисла дека мора да се направи дистинкција дали постои разумна врска на пропорционалност помеѓу средствата што се користат за зачувување на општиот интерес, од една страна, и да го заштити основното право во случајот на управителот како физичко лице за почитување на неговиот приватен и личен имот во негова лична сопственост од друга страна, потоа на случај Euromak Metal Doo („легитимно очекување” за ефективно уживање во сопственичките права во светло на значењето на поимот „сопственост”) и на случај Marckx v. Belgium, && 63-64, дека правото на располагање со нечиј имот претставува традиционален и фундаментален аспект на правото на сопственост, наведувајќи дека со оспорениот член 32 од Законот за даночна постапка, државата би го лишила управителот како физичко лице од правото на располагање и користење на неговиот сопствен имот.
Од наведените причини со иницијативата се предлага по спроведената постапка Уставниот суд да донесе одлука со која ќе го поништи член 32 од Законот за даночната постапка, како спротивен со член 8 став 1 алинеи 3 и 6, член 30 и член 55 од Уставот.
3. Судот на седницата утврди дека според член 32 од Законот за даночна постапка („Службен весник на Република Македонија” број 13/2006, 88/2008, 159/2008, 105/2009, 133/2009, 145/2010, 171/2010, 53/2011, 39/2012, 84/2012, 187/2013, 15/2015, 97/2015, 129/2015, 154/2015, 23/2016 и 35/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 275/2019, 290/2020 и 247/2022), ако правното лице во ликвидација нема доволно парични средства да го исполни даночниот долг во целост, вклучувајќи ги и приходите од продажбата на имотот, преостанатиот даночен долг ќе го платат основачите, управителот или членовите на управата ако, во согласност со законот, статутот или актот за основање на правното лице, се солидарно или според удел одговорни за обврските на правното лице. Во случај на одговорноста според удел, гаранцијата се ограничува на соодветниот удел.
4. Според член 8 став 1 алинеи 3 и 6 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото и правната заштита на сопственоста се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Со член 30 од Уставот се гарантира правото на сопственост и правото на наследување. Сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата. Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон. Во случај на експропријација на сопственоста или во случај на ограничување на сопственоста се гарантира праведен надомест кој не може да биде понизок од пазарната вредност.
Според член 33 од Уставот, секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирување на јавните расходи на начин утврден со закон.
Погоре цитираната уставна одредба воспоставува обврска на секој да плаќа данок и други јавни давачки, со тоа што Уставот упатува со закон да се уреди начинот на плаќањето и учеството во намирување на јавните расходи. Ова уставно право на законодавецот не е ограничено, ниту во поглед на предметот на оданочување, ниту во поглед на субјектите, така што, кои и какви видови на даноци како јавна давачка ќе бидат утврдени со закон и кои се даночни обврзници, е прашање во надлежност на законодавецот.
Член 1 од Протоколот 1 кон Европската конвенција за заштита на човековите права, посветен на заштитата на сопственоста уредува дека „Секое физичко или правно лице има право на мирно уживање на својот имот. Никој не може да биде лишен од својот имот, освен во јавен интерес и под услови предвидени со закон и со општите принципи на меѓународното право. Претходните одредби не навлегуваат во правото на државите да донесуваат закони кои ги сметаат за неопходни за регулирање на користењето на имотот согласно општиот интерес или заради сигурно плаќање на данокот, другите придонеси и парични казни.”
Согласно член 1 став 1 од Законот за даночна постапка („Службен весник Република Македонија” број 13/2006, 88/2008, 159/2008, 105/2009, 133/2009, 145/2010, 171/2010, 53/2011, 39/2012, 84/2012, 187/2013, 15/2015, 97/2015, 129/2015, 154/2015, 23/2016 и 35/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 275/2019, 290/2020 и 247/2022), со овој закон особено се уредува општото даночно право, постапката на утврдување на данок, постапката на контрола на данок, постапката на наплата на данок, правата и обврските на даночниот обврзник и други прашања од даночната постапка, а според став 2 на наведениот член, овој закон е единствена основа на општото даночно право и на даночната постапка.
Со член 4 точки од 1 до 16 од Законот, е определено значењето на одделните изрази употребени во овој закон, при што: 1. Даночен орган е органот определен во Законот за Управата за јавни приходи (во натамошниот текст: Управа за јавни приходи); 2. Јавни приходи се финансиски средства што ги управува Управата за јавни приходи за финансирање на јавните расходи; 3. Даноци се давачки на даночниот обврзник коишто мора да бидат платени без противуслуги, коишто служат за општо државно добро и кои на сите даночни обврзници им се наметнати со закон; 6. Даночна постапка е постапка за утврдување и наплата на јавните приходи; 7. Даночна обврска е секоја пропишана обврска за даночниот обврзник со овој или друг даночен закон, за дејствија во даночната постапка; 8. Даночен долг е износот на данок или на друг вид јавна давачка којшто даночниот обврзник е должен да го плати на начин пропишан со закон и 15. Даночни факти се сите факти содржани во докази и во документи коишто се од значење за оданочувањето.
Според член 4 точка 9. од Законот за даночна постапка, даночен обврзник е оној кој:
1) должи данок;
2) гарантира за данок;
3) треба да плати или наплати данок за сметка на трето лице;
4) треба да поднесе даночна пријава и/или даночно објаснување;
5) мора да води книги или записи или
6) мора да исполнува други обврски коишто му се наложени со даночните закони.
Член 15 став 1 од Законот за даночна постапка уредува дека со злоупотреба на правните договорни можности не може да се одбегне даночниот закон, а според став 2 на наведениот член, доколку постои злоупотреба, даночната обврска се регулира на истиот начин како што се регулира при правен договор кој одговара на економските дејствија.
Според член 16 од Законот, даночно-правен однос е однос кој во даночната постапка ги опфаќа правата и обврските на Управата за јавни приходи од една страна и на даночниот обврзник од друга страна, при што особено се уредува исполнувањето на даночните обврски од страна на даночниот обврзник, како и правото на Управата за јавни приходи да бара исполнување на овие обврски.
Според член 18 став 1 од Законот, даночен должник е лице кое треба да исполни одредена обврска за плаќање од даночната постапка во смисла на член 16 од овој закон. Ставот 2 на погоре наведениот член од Законот ги определува другите даночни должници и тоа: 1) даночен гарант кој одговара за плаќање на даночен долг на даночниот обврзник во случај кога даночниот обврзник тој долг не го плати во рокот на пристигнување; 2) даночниот обврзник во смисла на член 4 точка 9. потточка 3) од овој закон и 3) други лица кои треба да исполнат некоја обврска за плаќање од даночната постапка во смисла на член 16 од овој закон.
Според оспорениот член 32 (гаранција при ликвидација) од Законот за даночна постапка „Ако правното лице во ликвидација нема доволно парични средства да го исполни даночниот долг во целост, вклучувајќи ги и приходите од продажбата на имотот, преостанатиот даночен долг ќе го платат основачите, управителот или членовите на управата ако, во согласност со законот, статутот или актот за основање на правното лице, се солидарно или според удел одговорни за обврските на правното лице. Во случај на одговорноста според удел, гаранцијата се ограничува на соодветниот удел”.
Овој член од Законот ги определува лицата гаранти (солидарно или според удел одговорни за обврските на правното лице) за наплата на преостанат неплатен даночен долг на даночниот должник (правното лице), доколку правното лице како даночен должник, не го плати даночниот долг во целост.
Од цитираните уставни и законски одредби, јасно е определено дека плаќањето на даноци и на други јавни давачки е уставна должност на секој, како и дека даноците како јавни давачки се давачки на даночниот обврзник коишто мора да бидат платени без конкретни противуслуги, коишто служат за општо државно добро и коишто на сите даночни обврзници им се наметнати со закон. Кои и какви видови на даноци како јавна давачка ќе бидат утврдени за плаќање, и кои се даночни обврзници за плаќање на данокот, согласно член 33 од Уставот, е прашање во надлежност на законодавецот.
Според Законот за даночна постапка, даночен обврзник е оној кој: должи данок; гарантира за данок; треба да плати или наплати данок за сметка на трето лице; треба да поднесе даночна пријава и/или даночно објаснување; мора да води книги или записи или мора да исполнува други обврски коишто му се наложени со даночните закони.
Подносителот на иницијативата повикувајќи се на Законот за трговските друштва, наведува дека управителот во никој случај не може да биде одговорен за обврските на правното лице бидејќи на никаков начин не е инволвиран во одлуките на правното лице (не ги донесува, не ги потпишува, ниту одлучува за нивната целисходност и оправданост), а во таа смисла и не може да одговора за обврските на правното лице, меѓутоа од Законот на којшто се повикува подносителот, произлегува следното:
Според член 3 став 1 точка 16) од Законот за трговските друштва („Службен весник на Република Македонија” број 28/2004, … и 120/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 290/2020, 215/2021 и 99/2022) „застапник по закон” е извршен член на одборот на директори, член на управниот одбор, односно управителот кои во согласност со овој закон, го застапуваат друштвото. Согласно став 1 точка 33) од наведениот член од Законот „одговорно лице” во јавното трговско друштво е содружникот, овластен да управува и да го застапува друштвото, ако управувањето не е доверено на трето лице (управител); во командитното друштво и во командитното друштво со акции тоа е комплементарот, ако управувањето не е доверено на трето лице (управител); во друштвото со ограничена одговорност – управителот, односно управителите, член на надзорниот одбор, односно контролорот и во акционерското друштво – член на органот на управување, односно член на надзорниот одбор и раководните лица во трговските друштва.
Согласно член 231 од Законот за трговските друштва, со друштвото управува управител, односно управители. Кога во друштвото има три или повеќе управители, тие можат заедно да управуваат со друштвото како орган на управување на друштвото на начин определен во договорот за друштвото. Составот, организацијата, работата и надлежностите на органот на управување на друштвото се определуваат во договорот за друштвото. За управител може да биде избрано физичко лице кое е деловно способно, но не може да биде избрано лице на кое со правосилна судска одлука делумно или во целост му е забрането да врши професија, дејност или должност што е поврзана со функцијата управител на друштвото додека трае забраната.
Според член 234 став 1 од погоре наведениот закон, управителот, неговото овластување за застапување на друштвото и сите промени, без одлагање, се запишуваат во трговскиот регистар.
Член 235 став 1 од Законот за трговските друштва со наслов „Овластувањата на управителот” уредува дека управителот има свои овластувања кои може да се определени во договорот за друштвото.
Според член 236 став 1 од погоре наведениот закон „Друштвото во односите со трети лица го застапува управителот. Управителот се потпишува така што по наведување на фирмата на друштвото, го назначува својот статус на управител и го става својот потпис”, а согласно член 240 од Законот, управителот е одговорен и за уредното водење на трговските книги на друштвото, во согласност со законот и со другите прописи, но и за навремено изготвување на годишната сметка и годишниот извештај за работата на друштвото во претходната деловна година и е должен, најдоцна во рокот утврден со овој закон, да му ги поднесе на собирот на содружниците.
Понатаму, согласно член 241 ставови од 1 до 4 од Законот за трговските друштва со наслов „должно внимание и одговорност на управителот“, управителот е должен да ги води работите на друштвото со внимание на уреден и совесен трговец и да ја чува деловната тајна на друштвото. Тој е лично и неограничено одговорен, а ако друштвото има двајца или повеќе управители тие одговараат и солидарно, спрема друштвото и спрема третите лица за работењето спротивно на одредбите на законот и другите прописи и за непочитувањето на договорот за друштвото. Доколку има повеќе управители тие одговараат неограничено и солидарно. Управителот мора посебно да ја надомести штетата ако, спротивно на овој закон и на договорот за друштвото, изврши поделба на имотот на друштвото, односно ако на содружниците делумно или во целост им ги врати влоговите, им исплати камати или добивка или ако друштвото стекне сопствен удел, ако го земе во залог или ако го повлече уделот. Управителот е одговорен лично и за штетата што ќе му ја предизвика на друштвото со правна работа што ја склучил со друштвото во свое или од туѓо име, а за своја сметка, ако за тоа претходно не добил согласност од органот за надзор, а ако друштвото нема орган на надзор, согласност од другите управители, ако содружниците во друштвото избрале повеќе управители.
Од погоре наведените одредби од Законот за трговските друштва, неспорно произлегува дека управителот влијае на економските одлуки и процеси на правното лице, па во таа насока и прашањето коешто се наметнува, не е зошто управителот да биде гарант за преостанатиот неплатен даночен долг на правното лице во ликвидација, коешто го поставува подносителот, туку зошто управителот за својата работа би одговарал неограничено и солидарно спрема друштвото и спрема трети лица, а да не одговара и пред органот за администрирање на данокот.
Понатаму, подносителот на иницијативата оспорувајќи ја уставноста на член 32 од Законот за даночна постапка наведува дека управителот не знаел и не може да знае за одлуките што ќе ги донесат содружниците, па оттука тој немал никаква одговорност и обврска спрема долговите на правното лице. При ова се повикува на член 181 став 2 од Законот за трговските друштва којшто не го цитира во целост, наведувајќи дека содружниците му одговараат на друштвото како солидарни должници, па во продолжение наведува дека тоа е со значење дека за секоја штета што би ја сторило друштвото со ограничена одговорност, ќе одговараат сите содружници кои се основачи на друштвото солидарно, па во оваа насока сите содружници ќе одговараат солидарно и за долгот на друштвото ако правното лице во ликвидација нема доволно средства да го исполни даночниот долг во целост, а не управителот како посебна единка да одговара во име на содружниците и тоа со неговиот личен имот којшто не е ниту имот на друштвото.
Меѓутоа, член 181 став 2 од Законот за трговските друштва со наслов „одговорност на содружниците и управителите за штета”, јасно уредува дека не само содружниците, туку и управителите му одговараат на друштвото, како солидарни должници”…, со што неосновани се наводите дека за секоја штета што би ја сторило друштвото со ограничена одговорност треба солидарно да одговараат само содружниците кои се основачи на друштвото, па и за долгот на друштвото ако правното лице во ликвидација нема доволно средства да го исполни даночниот долг во целост, а не и управителот.
Понатаму, подносителот наведува дека член 181 став 3 од Законот за трговските друштва определува дека од одговорноста се ослободува управителот кој не знаел за фактите врз кои се темели одговорноста, ниту за нив морал да знае и кој постапувал со внимание на уреден и совесен трговец, па во продолжение наведува дека токму ова упатува на тоа дека управителот не знаел и не можел да знае за одлуките што ќе ги донесат содружниците, што истите ќе решат за иднината на друштвото, односно од кои причини и какви одлуки ќе донесат во таа насока, што значи дека управителот не може да знае и да влијае на оправданоста или неоправданоста на причините за одлуките на содружниците. Меѓутоа, став 3 на член 181 од Законот за трговските друштва уредува дека од одговорноста од ставовите (1) и (2) на овој член, се ослободува оној содружник, односно управител кој не знаел за фактите врз кои се темели одговорноста, ниту за нив морал да знае и кој постапувал со внимание на уреден и совесен трговец. Поточно, став 3 е во врска со ставовите 1 и 2 на член 181 од Законот според кои: (1) Содружниците и управителите кои при основањето на друштвото дале погрешни податоци заради кои основната главнина не го достигнала договорениот износ, должни се да ги уплатат износите што не се уплатени и да ги надоместат плаќањата што се извршени при основањето на друштвото, а не се прифатени како трошоци за основање на друштвото. Содружниците и управителите одговараат и за другите штети што биле причинети со договорот. (2) Содружниците и управителот му одговараат на друштвото, како солидарни должници, и за штетата што е причинета поради невнесување или неправилно внесување на непаричните влогови, поради превисоката процена на нивната вредност или поради какво било и да е друго штетно однесување и дејствие преземено во постапката за основање на друштвото за кое судот ќе утврди дека се одговорни за причинетата штета.
Оттука, став 3 на член 181 од Законот, не е во контекст на тоа дека управителот не е тој што треба да знае и не знае за одлуките коишто се носат во друштвото (како што се наведува во иницијативата), тој е должен да знае, а одредбата јасно укажува во кои случаи, но не само управителот, туку и содружникот, ќе бидат ослободени од одговорност за штетата во врска со дејствијата опишани во ставовите 1 и 2 на член 181 од Законот, па доколку во пракса се случат вакви ситуации, секој своето право на докажување може да го оствари пред надлежен орган.
5. Имајќи го предвид погоре наведеното, Судот оцени дека од аспект на наводите изнесени во иницијативата не може да се постави прашањето за согласноста на член 32 од Законот за даночна постапка со одредбите од член 8 став 1 алинеи 3 и 6, член 30 и член 55 од Уставот на Република Северна Македонија, како и со член 1 од Протоколот 1 кон Европската конвенција за заштита на човековите права.
6. Поради изнесеното, Судот, одлучи како во точката 1 од ова решение.
7. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер.
У.бр.118/2022
5 април 2023 година
Скопје
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 5 prill 2023, miratoi
A K T V E N D I M
1. NUK INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 32 të Ligjit për procedurë tatimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 13/2006, 88/2008, 159/2008, 105/2009, 133/2009, 145/2010, 171/2010, 53/2011, 39/2012, 84/2012, 187/2013, 15/2015, 97/2015, 129/2015, 154/2015, 23/2016 dhe 35/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 275/2019, 290/2020 dhe 247/2022).
2. Jordan Apostolski, avokat nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit të Ligjit, të përcaktuar në pikën 1 të Aktvendimit.
Parashtruesi i iniciativës konsideron se rregullimi në nenin 32 kontestues të Ligjit për Procedurën Tatimore, sipas të cilit drejtori do të marrë pjesë edhe në pagesën e borxhit tatimor të mbetur nëse personi juridik në likuidim nuk ka mjete të mjaftueshme për të përmbushur borxhin tatimor është në kundërshtim me parimin e sundimit të ligjit dhe mbrojtjen juridike të pronës nga neni 8 paragrafi 1 alinetë 3 dhe 6, neni 30 dhe neni 55 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 1 të Protokollit 1 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut.
Sipas parashtruesit, drejtori si person fizik nuk mund të paguajë borxhin tatimor të mbetur ndaj personit juridik sepse nuk është themelues i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar dhe nuk mund të përgjigjet me pasurinë e tij personale në emër të shoqërisë për çdo borxh që mund të ketë ndaj shtetit. Në të thuhet se vendimi për likuidimin në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar merret nga bashkëpronarët, kështu që nëse kemi parasysh se qëllimi kryesor i likuidimit në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar është para së gjithash mbrojtja e vetë bashkëpronarëve, atëherë pse drejtori si person fizik që nuk ka ndikim në vendimet dhe synimet e bashkëpronarëve, do të ishte garant i personit juridik në likuidim për borxhet e bëra nga vetë bashkëpronarët, dhe për këtë arsye konsideron se dispozita ligjore e kundërshtuar mund të cenojë vetëm pronësinë e personit juridik dhe vetëm bashkëpronarët mund të përgjigjen në kuadrin e aksioneve të tyre dhe të mos cenojnë pronën private personale, pronë e një personi fizik në cilësinë e drejtorit.
Në të njëjtën kohë, parashtruesi konsideron se neni 32 i kontestuar i Ligjit për procedurë tatimore është në kundërshtim me Ligjin për shoqëritë tregtare dhe citon nenin 166 paragrafi 1 (afati i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar), nenin 168 (detyrimet e bashkëpronarëve), nenin 170 paragrafi 3 (mënyra e themelimit të shoqërisë), pastaj neni 181 paragrafi 2 i ligjit, ku thuhet se bashkëpronarët i përgjigjen shoqërisë si debitorë solidarë, rrjedhimisht për çdo dëm që do të bënte shoqëria me përgjegjësi të kufizuar, të gjithë bashkëpronarët që janë themelues të shoqërisë do të përgjigjen solidarisht, kështu që në këtë kuptim, bashkëpronarët përgjigjen solidarisht për borxhin e shoqërisë nëse personi juridik në likuidim nuk ka mjete të mjaftueshme për të përmbushur borxhin tatimor në tërësi, dhe jo drejtori si subjekt i veçantë të përgjigjet në emër të bashkëpronarëve dhe atë me pasurinë e tij personale që nuk është as pronë e shoqërisë.
Më tej, parashtruesi thekson se sipas nenit 181 paragrafi 3 të Ligjit për shoqëritë tregtare, drejtori i cili nuk ka ditur për faktet mbi të cilat bazohet përgjegjësia dhe as që është dashur të dijë për to dhe i cili ka vepruar me kujdesin e një tregtari të rregullt dhe të ndërgjegjshëm, lirohet nga përgjegjësia dhe se pikërisht kjo tregon se drejtori nuk ka ditur dhe nuk mund ta dinte se cilat dhe çfarë vendimesh do të marrin bashkëpronarët dhe çfarë do të vendosin për të ardhmen e shoqërisë, as drejtori nuk mund ta dijë dhe ndikojnë në justifikimin ose mos justifikimin e arsyeve të vendimeve të marra nga bashkëpronarët.
Në tekstin e mëtutjeshëm të iniciativës, parashtruesi citon nenin 184 paragrafi 1 (të drejtat e bashkëpronarëve) të Ligjit për shoqëritë tregtare, sipas të cilit secili bashkëpronar në shoqëri ka të drejtë: 1) të marrë pjesë në menaxhimin e shoqërisë; 2) të marrë pjesë në shpërndarjen e fitimit; 3) të informohet për funksionimin e shoqërisë; 4) të kryej mbikëqyrje në librat dhe dokumentet e tjera të shoqërisë dhe 5) pjesës tjetër të likuidimit, gjegjësisht të masës së falimentuar dhe që në pajtim me nenin 185 paragrafi 1 të Ligjit për shoqëritë tregtare bashkëpronarët kanë të drejtë të një pjese adekuate të fitimit, ndaj sipas parashtruesit është antikushtetuese dhe e paligjshme që drejtori të përgjigjet në emër të bashkëpronarëve themelues, të cilët marrin të gjitha vendimet dhe i nënshkruajnë ato, të cilët marrin pjesë në shpërndarjen e fitimit dhe personalisht e shfrytëzojnë atë si themelues, dhe cilat privilegje nuk i ka dhe nuk mund t’i ketë drejtori si person fizik.
Parashtruesi citon edhe nenin 185 paragrafin 4 të Ligjit për shoqëritë tregtare, sipas të cilit me marrëveshjen e shoqërisë përcaktohet mënyra e vendosjes për shpërndarjen, koha kur kryhet, mundësia që drejtori të vendosë për shpërndarjen sipas kritereve dhe udhëzimeve e përcaktuara nga mbledhja e bashkëpronarëve, mënyra se si mbahen shënimet e shpërndarjes dhe shuma që ka të drejtë secili bashkëpronar individual, kufizimet e shpërndarjes dhe çështje të tjera, përveç atyre për të cilat në Ligjin për shoqëritë tregtare dhe marrëveshjen për shoqërinë, përcaktohet se vendoset në mbledhjen e bashkëpronarëve, me çka thekson se “mundësia” nuk do të thotë se drejtori ka të drejtë të përcaktuar me ligj, obligim dhe detyrim që vë në dukje qartë antikushtetutshmërinë dhe paligjshmërinë e nenit 32 të Ligjit për procedurë tatimore në pjesën ku drejtori duhet të marrë pjesë me pasurinë e tij personale si garant në likuidimin e një shoqërie në të cilën vendimmarrësit e vetëm janë bashkëpronarët themelues të asaj shoqërie dhe për këtë arsye vetëm ata duhet të jenë garantuesit e vetëm ndaj shtetit.
Në vazhdim, parashtruesi citon nenin 223 të Ligjit për shoqëritë tregtare, sipas të cilit bashkëpronarët e shoqërisë, nëse në mbledhjen e bashkëpronarëve ose duke marrë vendim me korrespondencë, marrin një vendim për të cilin kanë ditur ose për të cilin sipas rrethanave, ata duhet të kishin ditur, që dëmton interesat e shoqërisë, përgjigjen pa kufi dhe bashkërisht për dëmin e shkaktuar nga një vendim i tillë.
Në iniciativë, parashtruesi citon vendimet e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (rasti numër 46082/14) për të përcaktuar se duhet bërë dallimi nëse ekziston një marrëdhënie e arsyeshme proporcionaliteti ndërmjet mjeteve të përdorura për të ruajtur interesin e përgjithshëm, nga njëra anë, dhe të mbrojë të drejtën themelore në rastin e menaxherit si person fizik për të respektuar pronën e tij private dhe personale në pronësi të tij personale nga ana tjetër, pastaj në rastin e Euromak Metal SHPK (“pritja legjitime” e gëzimit efektiv e të drejtave të pronësisë në dritën e kuptimit të termit “pronë”) dhe çështjen Marckx v. Belgium, && 63-64, se e drejta për të disponuar pronën e dikujt është një aspekt tradicional dhe themelor i së drejtës së pronës, duke theksuar se me nenin 32 të kontestuar të Ligjit të procedurë tatimore, shteti do ta privonte drejtorin si person fizik nga e drejta për të disponuar dhe shfrytëzuar pronën e tij private.
Për arsyet e cekura, iniciativa propozon që pas procedurës, Gjykata Kushtetuese të marrë vendim për anulimin e nenit 32 të Ligjit për procedurën tatimore, në kundërshtim me nenin 8, paragrafin 1, alinetë 3 dhe 6, nenin 30 dhe nenin 55 të Kushtetutës.
3. Gjykata në seancë konstatoi se sipas nenit 32 të Ligjit për procedurë tatimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër. 13/2006, 88/2008, 159/2008, 105/2009, 133/2009, 145/2010, 171/2010, 53/2011, 39/2012, 84/2012, 187/2013, 15/2015, 97/2015, 129/2015, 154/2015, 23/2016 dhe 35/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 275/2019, 290/2020 dhe 247/2022), nëse personi juridik në likuidim nuk ka mjete të mjaftueshme në para për të përmbushur plotësisht borxhin tatimor, përfshirë të ardhurat nga shitja e pronës, borxhi tatimor i mbetur do të paguhet nga themeluesit, drejtori ose anëtarët e administratës nëse, në përputhje me ligjin, statutin ose aktin për themelimin e personit juridik, përgjigjen solidarisht ose sipas pjesës janë përgjegjës për obligimet e personit juridik. Në rastin e përgjegjësisë sipas një aksioni, garancia kufizohet në pjesën përkatëse.
4. Sipas nenit 8 paragrafi 1, alinetë 3 dhe 6 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit dhe mbrojtja juridike e pronës janë vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Neni 30 i Kushtetutës garanton të drejtën e pronës dhe të drejtën e trashëgimisë. Prona krijon të drejta dhe obligime dhe duhet t’i shërbejë të mirës së individit dhe komunitetit. Askujt nuk mund t’i hiqet ose ti kufizohet pronësia dhe të drejtat që rrjedhin prej saj, me përjashtim të rasteve kur bëhet fjalë për një interes publik të përcaktuar me ligj. Në rast të shpronësimit të pronësisë ose në rast të kufizimit të pronësisë, garantohet një kompensim i drejtë i cili nuk mund të jetë më i ulët se vlera e tregut.
Sipas nenit 33 të Kushtetutës, secili është i detyruar të paguajë tatimin dhe detyrimet e tjera publike dhe të marrë pjesë në shlyerjen e shpenzimeve publike në mënyrën e përcaktuar me ligj.
Dispozita kushtetuese e cituar më sipër përcakton obligimin e secilit për të paguar tatimin dhe detyrimet e tjera publike, pasi Kushtetuta udhëzon me ligj për të rregulluar mënyrën e pagesës dhe pjesëmarrjen në shlyerjen e shpenzimeve publike. Kjo e drejtë kushtetuese e ligjvënësit nuk është e kufizuar as për sa i përket lëndës së tatimimit dhe as për subjektet, kështu që cilat dhe çfarë llojesh të tatimeve si shpenzim publike do të përcaktohen me ligj dhe cilët janë tatimpaguesit, është çështje e kompetencës së ligjvënësit.
Neni 1 i Protokollit 1 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut, kushtuar mbrojtjes së pronës, thotë se “Çdo person fizik ose juridik ka të drejtën e gëzimit paqësor të pasurisë së tij. Askujt nuk mund të privohet nga prona e tij, përveçse për interesin publik dhe në kushtet e parashikuara me ligj dhe me parimet e përgjithshme të së drejtës ndërkombëtare. Dispozitat e paraprake nuk ndërhyjnë në të drejtën e shteteve për të nxjerrë ligje që ata i konsiderojnë të nevojshme për të rregulluar përdorimin e pronës në përputhje me interesin e përgjithshëm ose për qëllimin e sigurimit të pagesës së tatimit, kontributeve të tjera dhe gjobave.”
Në bazë të nenit 1 paragrafi 1 të Ligjit për procedurë tatimore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 13/2006, 88/2008, 159/2008, 105/2009, 133/2009, 145/2010, 171/2010, 53/2011, 39/2012, 84/2012, 187/2013, 15/2015, 97/2015, 129/2015, 154/2015, 23/2016 dhe 35/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 275/2019, 290/2020 dhe 247/2022), me këtë ligj rregullohet në veçanti e drejta e përgjithshëm tatimore, procedura e përcaktimit tatimor, procedura e kontrollit tatimor, procedura e pagesës së tatimit, të drejtat dhe obligimet e tatimpaguesit dhe çështje të tjera të procedurës tatimore, dhe sipas paragrafit 2 të nenit të theksuar, ky ligj është bazë e vetme e të drejtës së përgjithshëm tatimore dhe procedurës tatimore.
Neni 4 pikat 1 deri në 16 të Ligjit përcakton kuptimin e shprehjeve të veçanta të përdorura në këtë ligj, ku: 1. Organi tatimor është organi i përcaktuar në Ligjin për Drejtorinë e të Ardhurave Publike (në tekstin e mëtejmë: Drejtoria e të Ardhurave Publike); 2. Të ardhurat publike janë burime financiare të menaxhuara nga Drejtoria e të Ardhurave Publike për financimin e shpenzimeve publike; 3. Tatimet janë detyrime të tatimpaguesit që duhet të paguhen pa kundërshërbime, të cilat shërbejnë për të mirën e përgjithshme publike dhe që u vendosen me ligj të gjithë tatimpaguesve; 6. Procedura tatimore është procedurë për përcaktimin dhe mbledhjen e të ardhurave publike; 7. Obligimi tatimor është çdo obligim i paraparë për tatimpaguesin me këtë ose një ligj tjetër tatimor, për veprime në procedurën tatimore; 8. Borxhi tatimor është shuma e tatimit ose e llojit tjetër të pagesës publike që obligohet ta paguajë tatimpaguesi në mënyrën e përcaktuar me ligj dhe 15. Faktet tatimore janë të gjitha faktet që përmbahen në evidencë dhe në dokumente që janë të rëndësishme për tatimim.
Sipas nenit 4 pika 9 të Ligjit për procedurë tatimore, tatimpagues është ai i cili:
1) u detyrohet taksave;
2) garanton për tatimin;
3) duhet të paguajë ose të mbledhë tatimin në llogari të një pale të tretë;
4) duhet të dërgojë deklaratë tatimore dhe/ose sqarim tatimor;
5) duhet të mbajë libra ose shënime ose
6) duhet të përmbushë obligime të tjera që i ngarkohen nga ligjet tatimore.
Neni 15 paragrafi 1 i Ligjit për procedurën tatimore rregullon se ligji tatimor nuk mund të shmanget duke keqpërdorur mundësitë e ndërsjella juridike, dhe sipas paragrafit 2 të këtij neni, nëse ka keqpërdorim, obligimi tatimor rregullohet në të njëjtën mënyrë siç rregullohet me marrëveshje juridike që i përgjigjet veprimeve ekonomike.
Sipas nenit 16 të ligjit, marrëdhënie tatimore-juridike është një marrëdhënie që në procedurën tatimore përfshin të drejtat dhe obligimet e Administratës së të Ardhurave Publike nga njëra anë dhe tatimpaguesit nga ana tjetër, ku në veçanti rregullohet plotësimi i obligimeve tatimore nga tatimpaguesi, si dhe e drejta e Drejtorisë së të Ardhurave Publike për të kërkuar përmbushjen e këtyre obligimeve.
Sipas nenit 18 paragrafi 1 të Ligjit, debitor tatimor është personi i cili duhet të përmbushë një obligim të caktuar pagese nga procedura tatimore në kuptim të nenit 16 të këtij ligji. Paragrafi 2 i nenit të lartpërmendur të ligjit përcakton debitorët e tjerë tatimorë, përkatësisht: 1) garantues tatimor i cili është përgjegjës për pagesën e borxhit tatimor të tatimpaguesit në rast se tatimpaguesi nuk e paguan atë borxh brenda afatit të caktuar; 2) tatimpaguesi në kuptim të nenit 4 pika 9. nënpika 3) e këtij ligji dhe 3) personat e tjerë që duhet të përmbushin detyrimin për pagesë nga procedura tatimore në kuptim të nenit 16 të këtij ligji.
Sipas nenit 32 kontestues (garancia gjatë likuidimit) të Ligjit për procedurë tatimore “Nëse personi juridik në likuidim nuk ka mjete të mjaftueshme në para për të përmbushur borxhin tatimor në tërësi, duke përfshirë të ardhurat nga shitja e pronës, borxhin e mbetur tatimorë do ta paguajnë themeluesit, drejtori ose anëtarët e administratës nëse në përputhje me ligjin, statutin ose aktin e themelimit të personit juridik, përgjigjen solidarisht ose sipas një pjese janë përgjegjës për obligimet e personit juridik. Në rastin e përgjegjësisë sipas një pjese, garancia kufizohet në pjesën përkatëse”.
Ky nen i ligjit përcakton personat garantues (në mënyrë solidare ose sipas një pjese janë përgjegjës për obligimet e personit juridik) për mbledhjen e borxhit tatimor të papaguar të mbetur të debitorit tatimor (personi juridik), nëse personi juridik, si debitor tatimor, nuk e paguan borxhin e plotë tatimor.
Nga dispozitat kushtetuese dhe ligjore të cituara, përcaktohet qartë se pagesa e tatimeve dhe shpenzimeve të tjera publike është detyrë kushtetuese e secilit, si dhe se tatimet si detyrime publike janë shpenzime të tatimpaguesit që duhet të paguhen pa kundërshërbime konkrete, të cilat shërbejnë për të mirën e përgjithshme shtetërore dhe që u vendosen me ligj të gjithë tatimpaguesve. Cilat dhe çfarë llojesh të tatimeve si tarifë publike do të përcaktohen për pagesë dhe cilët janë tatimpaguesit për pagimin e tatimit, sipas nenit 33 të Kushtetutës, është një çështje në kompetencën e ligjvënësit.
Sipas Ligjit për procedurë tatimore, tatimpagues është ai që: ka detyrim tatimor; garanton për tatimin; duhet të paguajë ose të mbledhë tatimin në emër të një pale të tretë; duhet të paraqesë një deklaratë tatimore dhe/ose shpjegim tatimor; duhet të mbajë libra ose të shkresa ose duhet të përmbushë obligime të tjera që i ngarkohen nga ligjet tatimore.
Parashtruesi i iniciativës, duke iu referuar Ligjit për Shoqëritë Tregtare, thekson se drejtori në asnjë rast nuk mund të përgjigjet për obligimet e personit juridik sepse nuk është i përfshirë në asnjë mënyrë në vendimet e personit juridik (nuk i miraton, nuk i nënshkruan as që vendosë për përshtatshmërinë dhe arsyetimin e tyre), dhe në këtë kuptim nuk mund të përgjigjet për obligimet e personit juridik, megjithatë, nga Ligji të cilit i referohet parashtruesi rrjedh si vijon:
Sipas nenit 3 paragrafi 1 pika 16) të Ligjit për shoqëritë tregtare (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 28/2004, … dhe 120/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 290/2020, 215/2021 dhe 99/2022) “përfaqësues ligjor” është anëtari ekzekutiv i bordit të drejtorëve, anëtari i këshillit drejtues, përkatësisht drejtori i cili në përputhje me këtë ligj përfaqëson shoqërinë. Në pajtim me paragrafin 1 pika 33) të nenit të theksuar të ligjit, “personi përgjegjës” në shoqërinë tregtare publike është bashkëpronari, i autorizuar për të menaxhuar dhe përfaqësuar shoqërinë, nëse menaxhimi nuk i është besuar një personi të tretë (drejtor); në shoqërinë komandite dhe në shoqërinë komandite me aksione është kompementari, nëse menaxhimi nuk i është besuar një personi të tretë (drejtor); në shoqërinë me përgjegjësi të kufizuar – drejtori, gjegjësisht drejtorët, anëtari i këshillit mbikëqyrës, gjegjësisht kontrolluesi dhe në shoqërinë aksionare – anëtar i organit drejtues, gjegjësisht anëtar i këshillit mbikëqyrës dhe personave udhëheqës në shoqëritë tregtare.
Në pajtim me nenin 231 të Ligjit për shoqëritë tregtare, shoqëria menaxhohet nga drejtori, gjegjësisht drejtorët. Kur në shoqëri janë tre ose më shumë drejtorë, ata mund të menaxhojnë bashkërisht shoqërinë si organ drejtues i shoqërisë në mënyrën e përcaktuar në marrëveshjen për shoqërinë. Përbërja, organizimi, puna dhe kompetencat e organit drejtues të shoqërisë përcaktohen në marrëveshjen e shoqërisë. Drejtor mund të zgjidhet personi fizik që është i aftë mjaftueshëm, por nuk mund të zgjidhet personi të cilit me vendim të plotfuqishëm ligjorë i ndalohet pjesërisht ose plotësisht të kryejë një profesion, veprimtari ose detyrë që ka lidhje me funksionin e drejtor i shoqërisë përderisa gjat ndalesa.
Sipas nenit 234 paragrafi 1 i ligjit të lartpërmendur, drejtori, autorizimi i tij për të përfaqësuar shoqërinë dhe të gjitha ndryshimet, pa prolongim, regjistrohen në regjistrin tregtar.
Neni 235 paragrafi 1 i Ligjit për shoqëritë tregtare me titullin “Autorizimet e drejtorit” përcakton se drejtori ka kompetencat e veta që mund të përcaktohen në marrëveshjen e shoqërisë.
Sipas nenit 236 paragrafi 1 i ligjit të lartpërmendur “Shoqëria përfaqëson drejtorin në marrëdhëniet me ersonat e tretë. Drejtori nënshkruan duke theksuar firmën e shoqërisë, shënon statusin e tij si menaxher dhe vë nënshkrimin e tij”, dhe në përputhje me nenin 240 të Ligjit, drejtori përgjigjet edhe për menaxhimin e duhur të librave tregtarë të shoqërisë, në në përputhje me ligjin dhe me rregullat tjera, por edhe për përgatitjen në kohë të llogarisë vjetore dhe të raportit vjetor për punën e shoqërisë në vitin paraprak afarist dhe është i obliguar që më së voni në afatin e përcaktuar me këtë ligj, t’i paraqesë ato në mbledhjen e bashkëpronarëve.
Për më tepër, në përputhje me nenin 241 paragrafët 1 deri në 4 të Ligjit për shoqëritë tregtare të titulluar “kujdesi i detyruar dhe përgjegjësia e drejtorit”, drejtori është i obliguar t’i kryejë punët e shoqërisë me vëmendjen e një tregtari të rregullt dhe të ndërgjegjshëm dhe taj sekretin afarist të shoqërisë. Ai përgjigjet personalisht dhe pafundësisht, dhe nëse shoqëria ka dy ose më shumë drejtorë, ata përgjigjen solidarisht dhe individualisht, ndaj shoqërisë dhe ndaj personave të tretë, për punën në kundërshtim me dispozitat e ligjit dhe rregulloreve të tjera dhe për mos pajtueshmërinë me marrëveshjen e shoqërisë. Nëse ka më sumë drejtorë, ata janë përgjegjës në mënyrë të pakufizuar dhe bashkërisht. Drejtori duhet të kompensojë veçmas dëmin nëse, në kundërshtim me këtë ligj dhe marrëveshjen e shoqërisë, bën ndarjen e pronës së shoqërisë, respektivisht nëse pjesërisht ose plotësisht ua kthen investimet bashkëpronarëve, u paguan interes ose fitim ose nëse shoqëria fiton pjesën e vet, nëse e merr peng ose e tërheq pjesën. Drejtori është personalisht përgjegjës për dëmin që i shkakton shoqërisë nëpërmjet punës juridike që ka lidhur me shoqërinë në emër të tij ose të të tjerëve dhe për llogarinë e tij, nëse nuk ka marrë më parë pëlqimin nga organi mbikëqyrës dhe nëse shoqëria nuk ka organ mbikëqyrës, pëlqimi i drejtuesve të tjerë, nëse bashkëpronarët në shoqëri kanë zgjedhur më shumë drejtorë.
Nga dispozitat e lartpërmendura të Ligjit për shoqëritë tregtare, padiskutim del se drejtori ndikon në vendimet dhe proceset ekonomike të personit juridik, kështu që në atë drejtim nuk shtrohet pyetja pse drejtori duhet të jetë garant për pjesën e mbetur të pa paguar tatimore të personit juridik në likuidim, që e caktohet paraqet parashtruesi, por pse drejtori do të përgjigjet për punën e tij në mënyrë të pakufizuar dhe solidare ndaj shoqërisë dhe ndaj personave të tretë dhe nuk i përgjigjet edhe organit të administrimit tatimorë.
Më tej, parashtruesi i iniciativës duke e kontestuar kushtetutshmërisë së nenit 32 të Ligjit për procedurë tatimore thekson se drejtuesi nuk ka ditur dhe nuk mund të dijë për vendimet që do të merren nga bashkëpronarët, prandaj nuk ka pasur asnjë përgjegjësi dhe obligim ndaj borxheve të personit juridik. Duke vepruar kështu, ai i referohet nenit 181 paragrafi 2 të Ligjit për Shoqëritë Tregtare, të cilin nuk e citon të plotë, duke thënë se bashkëpronarët i përgjigjen shoqërisë si debitorë solidarë, andaj më tej thekson se kjo do të thotë se për çdo dëm që shoqëria do të bënte me përgjegjësi të kufizuar, të gjithë bashkëpronarët që janë themelues të shoqërisë do të përgjigjen solidarisht dhe në mënyrë të veçantë, kështu që në këtë drejtim të gjithë bashkëpronarët do të përgjigjen solidarisht për borxhin e shoqërisë nëse personi juridik në likuidim nuk ka mjete të mjaftueshme për të përmbushur plotësisht borxhin tatimor dhe jo drejtori si individ i veçantë të përgjigjet në emër të bashkëpronarëve dhe atë me pasurinë e tij personale, që nuk është as pronë e shoqërisë.
Megjthatë, neni 181 paragrafi 2 i Ligjit për shoqëritë tregtare i titulluar “Përgjegjësia e bashkëpronarëve dhe drejtorëve për dëmin”, thotë qartë se jo vetëm bashkëpronarët por edhe drejtorët i përgjigjen shoqërisë si debitorë solidar”…, me çka të pa baza janë pretendimet se për çdo dëm të shkaktuar nga shoqëria me përgjegjësi të kufizuar, solidarisht duhet të përgjigjen vetëm bashkëpronarët themelues të shoqërisë, si dhe për borxhin e shoqërisë nëse personi juridik në likuidim nuk ka mjete të mjaftueshme për të përmbushur borxhin tatimor në tërësi, dhe jo edhe drejtori.
Për më tepër, parashtruesi thekson se neni 181 paragrafi 3 i Ligjit për shoqëritë tregtare përcakton se drejtori i cili nuk ka ditur për faktet mbi të cilat bazohet përgjegjësia dhe as që është dashur të dijë për to dhe i cili ka vepruar me vëmendjen e një urdhëruesi dhe tregtari të ndërgjegjshëm, lirohet nga përgjegjësia, ndaj në vijim ai shprehet se pikërisht kjo tregon se drejtori nuk ka ditur dhe nuk ka mundur të dijë për vendimet që do të marrin bashkëpronarët, çfarë do të vendosin për të ardhmen e shoqërinë, përkatësisht për çfarë arsyesh dhe çfarë vendimesh do të marrin në atë drejtim, që do të thotë se drejtori nuk mund të dijë dhe të ndikojë në justifikimin ose mosarsyetimin e arsyeve të vendimeve të bashkëpronarëve. Mirëpo, paragrafi 3 i nenit 181 të Ligjit për shoqëritë tregtare përcakton se bashkëpronari, përkatësisht drejtori i cili nuk ka ditur për faktet në të cilat bazohet përgjegjësia, lirohet nga përgjegjësia nga paragrafët (1) dhe (2) të këtij neni dhe as që duhej të dinte për të njëjtat gjithashtu se kush vepronte me vëmendjen e një tregtari të rregullt dhe të ndërgjegjshëm. Më konkretisht, paragrafi 3 lidhet me paragrafët 1 dhe 2 të nenit 181 të Ligjit sipas të cilit: (1) Bashkëpronarët dhe drejtori të cilët gjatë themelimit të shoqërisë kanë dhënë të dhëna të gabuara për shkak të të cilave nuk ka arritur kapitali bazë nuk e ka arritur shumën e dakorduar, janë të obliguar të paguajnë shumat që nuk janë paguar dhe të kompensojnë pagesat që janë bërë gjatë themelimit të shoqërisë, dhe nuk janë pranuar si shpenzime për themelimin e shoqërisë. Bashkëpronarët dhe drejtorët janë gjithashtu përgjegjës për dëme të tjera të shkaktuara nga marrëveshja. (2) Bashkëpronarët dhe drejtori i përgjigjen shoqërisë, si debitorë solidarë, për dëmin e shkaktuar nga moshyrja ose regjistrimi i gabuar i investimeve jomonetare, për shkak të mbivlerësimit të vlerës së tyre ose për shkak të ndonjë sjellje tjetër të dëmshme dhe veprimi të ndërmarrë në procedurën për themelimin e shoqërisë për të cilat gjykata do të konstatojë se janë përgjegjës për dëmin e shkaktuar.
Pra, paragrafi 3 i nenit 181 të Ligjit, nuk është në kontekstin se drejtori nuk është ai që duhet të dijë dhe nuk di për vendimet e marra në shoqëri (siç thuhet në iniciativë), ai është i detyruar t’i dijë dhe dispozita tregon qartë se në cilat raste, jo vetëm drejtori, por edhe bashkëpronari, do të lirohet nga përgjegjësia për dëmin në lidhje me veprimet e shënuara në paragrafët 1 dhe 2 të nenit 181 të Ligjit, kështu që nëse situata të tilla ndodhin në praktikë, secili mund të ushtrojë të drejtën e tij të provës përpara një organi kompetent.
5. Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se nga pikëpamja e pretendimeve të paraqitura në iniciativë, nuk mund të parashtrohet çështja e pajtueshmërisë së nenit 32 të Ligjit për procedurë tatimore me dispozitat e nenit 8, paragrafi 1, alinetë 3 dhe 6, neni 30 dhe neni 55 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, si dhe neni 1 i Protokollit 1 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut.
6. Për shkak të lartëpërmendurës, Gjykata, vendosi si në pikën 1 të këtij aktvendimi.
7. Këtë aktvendim Gjykata e miratoi në përbërje të kryetares së Gjykatës, Dobrilla Kacarska dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Osman Kadriu dhe dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender.
U.nr.118/2022
5 prill 2023
Shkup
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska