Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 3 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021) на седницата одржана на 11 јануари 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на делот: „Општата спогодба за царини и трговија (ГАТТ)“ од член 22 став 3 алинеја 2 од Законот за надворешно трговско работење („Службен весник на Република Македонија“ бр.45/2002 и 31/2003).
2. Игорчо Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на дел од член 22 став 3 алинеја 2 од Законот означен во точката 1 од ова решение.
Во иницијативата се наведува дека Општата спогодба за царини и трговија (ГАТТ) е потпишана на 30.10.1947 година од страна на 30 држави и била во примена до 01.01.1995 година кога била воспоставена Светската трговска организација по постигнат договор во Маракеш на 15.04.1994 година помеѓу 123 нации, како дел од договорите од Уругвајската рунда. Притоа, принципите на ГАТТ и многу трговски договори постигнати под нејзино покровителство се прифатени од Светската трговска организација (WTO/СТО), но тоа не означува дека наведената спогодба постои и понатаму.
Од наведеното, според подносителот на иницијативата, произлегува дека Општата спогодба за царини и трговија (ГАТТ) не е повеќе дел од меѓународните договори кои се во правниот промет, односно нормите на еден таков договор не припаѓаат под општо прифатените норми на меѓународното право од каде опстојувањето на нормите на таков договор во внатрешниот правен промет е беспредметно и може да доведе до забуна во примената. Оттаму, оспорениот дел од одредбата е спротивен на член 8 став 1 алинеи 3 и 11 и член 118 од Уставот.
Подносителот на иницијативата предлага поведување постапка за оцена на уставноста, а потоа и укинување на оспорениот дел од законската одредба.
3. Судот на седницата утврди дека во член 22 став 1 од Законот за надворешно трговско работење било предвидено дека барање за пропишување на компензациона давачка се поднесува во име на сите домашни производители на определена стока, или на оние чие производство претставува претежен дел од вкупното производство на таа стока.
Во ставот 2 од член 22 од Законот било предвидено дека барањето се поднесува во писмена форма до Комисијата. Ако Комисијата утврди дека барањето е поднесено од производителите од ставот 1 на овој член или лице кое тие го овластиле за поднесување на барање, ќе спроведе постапка.
Согласно став 3 од член 22 од Законот со барањето од ставот 1 на овој член се приложуваат докази за:
– постоење на субвенции за определена стока и ако е можно нејзиниот износ;
– штетата која таа субвенција ја нанесува на домашното производство дефинирана согласно со член VI од Општата спогодба за царини и трговија (ГАТТ) 1994 и
– причинската врска меѓу субвенционираниот увоз и штетата која се нанесува на домашното производство.
Одредбата се оспорува во делот: „Општа спогодба за царини и трговија“ од член 22 став 3 алинеја 2 од Законот.
Законот за трговија („Службен весник на Република Македонија“ бр.16/2004), согласно член 67 влегол во сила на 30.03.2004 година или осум дена по објавувањето. Во членовите 65 и 66 од Законот, во преодниот режим, предвидена е продолжена примена на одделни членови (24, 57-а, 57-б и 57-в) од Законот за надворешно трговско работење заклучно со 31 декември 2005 година, до кога Законот за надворешно трговско работење како целина бил во важност.
Членот 47 од Законот за трговија има идентична содржина како содржината на член 22 од Законот за надворешно трговско работење во кој е содржан оспорениот дел и не бил предмет на измени и дополнувања.
4. Согласно член 110 алинеја 1 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот.
Според член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако постојат други процесни пречки за одлучување по иницијативата.
Со иницијативата од Уставниот суд се бара да се впушти во уставно-судска анализа на дел од одредба од Законот за надворешно-трговско работење кој сметано од 31 декември 2005 година како целина престанал да важи и да се применува со влегувањето во сила и целосна примена на Законот за трговија. Според тоа, од Судот се бара да се оценува одредба од Законот за надворешно трговско работење која повеќе не е дел од правниот поредок на Република Северна Македонија што претставува процесна пречка за постапување согласно член 28 алинеја 3 од Деловникот.
Оттаму, Судот одлучи дека се исполнети условите за отфлање на иницијативата согласно член 28 алинеја 3 од Деловникот.
5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ- Бозаџиева, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер.
У.бр.117/2022
11 јануари 2023 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 28 paragrafit 3 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 11 janar 2023, miratoi
A K T V E N D I M
1. REFUZOHET iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë në pjesën: „Marrëveshja e përgjithshme për dogana dhe tregti (GATT)” nga neni 22 paragrafi 3 alineja 2 të Ligjit për tregti të jashtme (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 45/2002 dhe 31/2003).
2. Igorço Toçev nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka parashtruar iniciativë për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një pjese të nenit 22 paragrafi 3 alineja 2 të Ligjit të përcaktuar në pikën 1 të këtij vendimi.
Në iniciativë theksohet se Marrëveshja e Përgjithshme për dogana dhe tregti (GATT) është nënshkruar më 30.10.1947 nga 30 vende dhe ka qenë në fuqi deri më 01.01.1995 kur u krijua Organizata Botërore e Tregtisë pas një marrëveshjeje të arritur në Marrakesh më 15.04.1994 ndërmjet 123 kombeve, si pjesë e marrëveshjeve të Raundit të Uruguait. Me ç’rast, parimet e GATT-it dhe shumë marrëveshje tregtare të arritura nën kujdesin e saj janë pranuar nga Organizata Botërore e Tregtisë (WTO/OBT), por kjo nuk do të thotë se marrëveshja e shënuar ende ekziston.
Nga kjo që utheksua më lart, sipas parashtruesit të iniciativës, rezulton se Marrëveshja e Përgjithshme për Dogana dhe Tregti (GATT) nuk është më pjesë e marrëveshjeve ndërkombëtare që janë në qarkullim ligjor, respektivisht normat e një marrëveshjeje të tillë nuk u përkasin normave përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare nga ku qëndrueshmëria e normave të një marrëveshjeje të tillë në qarkullimin e brendshëm juridik është e pakuptimtë dhe mund të sjellë konfuzion në aplikim. Prandaj, pjesa e kontestuar e dispozitës është në kundërshtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe 11 dhe nenin 118 të Kushtetutës.
Parashtruesi i iniciativës propozon inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe më pas shfuqizimin e pjesës së kontestuar të dispozitës ligjore.
3. Gjykata në seancë konstatoi se në nenin 22 paragrafi 1 të Ligjit për veprimtarinë tregtare të jashtme është paraparë se kërkesa për parashkrimin e detyrimit kompensues parashtrohet në emër të të gjithë prodhuesve vendorë të një malli të caktuar, ose atyre prodhimi i të cilëve përfaqëson shumicën e prodhimit të përgjithshëm të atij malli.
Në paragrafin 2 të nenit 22 të Ligjit është paraparë që kërkesa t’i parashtrohet me shkrim Komisionit. Nëse Komisioni konstaton se kërkesën e kanë parashtruar prodhuesit nga paragrafi 1 i këtij neni ose personi të cilin e ata e kanë autorizuar për të parashtruar kërkesë, do të zbatojë procedurë.
Në pajtim me paragrafin 3 të nenit 22 të Ligjit me kërkesën nga paragrafi 1 i këtij neni, paraqiten dëshmi për:
– ekzistimin e subvencioneve për mallra të caktuara dhe nëse është e mundur, shuma e tyre;
– dëmin e shkaktuar nga ai subvencionim për prodhimin vendas të përcaktuar në pajtim me nenin VI të Marrëveshjes së përgjithshme për dogana dhe tregti (GATT) 1994 dhe
– lidhjen shkaktare ndërmjet importit të subvencionuar dhe dëmit të shkaktuar ndaj prodhimit vendas.
Dispozita kontestohet në pjesën: “Marrëveshje e Përgjithshme për Dogana dhe Tregti” nga neni 22 paragrafi 3 alineja 2 të Ligjit.
Ligji për tregti (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 16/2004), në pajtim me nenin 67, ka hyrë në fuqi më 30.03.2004 ose tetë ditë pas publikimit. Në nenet 65 dhe 66 të Ligjit, në regjimin kalimtar, është paraparë zbatim i zgjeruar i neneve të caktuara (24, 57-a, 57-b dhe 57-v) të Ligjit për punë të jashtme tregtare në konkluzion me 31 dhjetorin 2005, deri kur Ligji për punë të jashtme tregtare si tërësi ka qenë në fuqi.
Neni 47 i Ligjit për tregti ka përmbajtje identike me përmbajtjen e nenit 22 të Ligjit për punë të jashtme tregtare në të cilin përfshihet pjesa kontestuese dhe nuk ka qenë lëndë e ndryshimeve dhe plotësimeve.
4. Në pajtim me nenin 110 alineja 1 e Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.
Sipas nenit 28 paragrafi 3 i Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse ka pengesa të tjera në proces për të vendosur për iniciativën.
Me iniciativë Gjykatës Kushtetuese i kërkohet që të bëjë analizë kushtetuese-gjyqësore të një pjese të dispozitës së Ligjit për punë të jashtme tregtare, i cili, konsideruar nga 31 dhjetori 2005, në tërësi ka pushuar së vlejturi dhe të zbatohet me hyrjen në fuqi dhe zbatimin e plotë të Ligjit për tregti. Sipas kësaj, Gjykatës i kërkohet të vlerësojë një dispozitë të Ligjit për punë të jashtme tregtare e cilia nuk është më pjesë e rendit juridik të Republikës së Maqedonisë së Veriut, që paraqet pengesë në procesin për veprim në përputhje me nenin 28 paragrafi 3 të Rregullores.
Me ç’rast, Gjykata vendosi se janë plotësuar kushtet për refuzimin e iniciativës në pajtim me nenit 28 alineja 3 të Rregullores.
5. Në bazë të asaj që u theksua më lart, Gjykata vendosi si në pikën 1 të këtij vendimi.
6. Këtë aktvendim Gjykata e miratoi në përbërjen e kryetares së Gjykatës, Dobrilla Kacarska dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dhe mr. Fatmir Skender.
U.nr.117/2022
11 janar 2023
Shkup
KRZETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska