Врз основа на член 25 став 6 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019), по моето гласање против Решението У.бр.85/2020 од 15.05.2020 година, со кое се одлучи да СЕ ОТФРЛИ иницијативата за поведување на постапка за оценување на уставноста на Уредбата со законска сила за примена на Законот за буџетите за време на вонредна состојба („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.79/2020 од 26.03.2020 година), го издвојувам и писмено го образложувам следното:
И З Д В О Е Н О М И С Л Е Њ Е
Сметам дека во овој предмет постоeјa причини за поведување постапка за оценување на уставноста на предметната уредба со законска сила бидејќи основано може да се постави прашањето за нејзината согласност со неколку уставни и законски одредби за што е дадено образложение подолу.
Имено, Уредбата со законска сила за примена на Законот за буџетите за време на вонредна состојба („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.79/2020 од 26.03.2020 година) предвидува противуставни решенија и тоа:
– одредбата „За Фискалната стратегија за среднорочен период од три години, Завршната сметка на Буџетот на Република Северна Македонија, прераспределбата во рамки на одобрените буџети на буџетските корисници и прераспределбите меѓу буџетските корисници на централната власт и меѓу фондовите се применуваат одредбите од оваа уредба со законска сила„ сметам дека е противуставна и спротивна со Законот за буџетите („Службен весник на Република Македонија” бр.64/05, 4/08, 103/08, 156/09, 95/10, 180/11, 171/12, 192/15 и 167/16);
– исто така, со одредбата дека „Буџетските корисници, можат со прераспределба да ги намалат одобрените средства со буџетот до 70% на ниво на ставка, во рамки на потпрограма и буџет„ се повредуваат основните одредби на Уставот од член 8 став 1 алинеи 3 и 4, член 51 став 1, член 68 став 1 алинеја 5, член 88 став 2 и член 126 став 1 од Уставот, со членот 35 од Законот за Владата на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.59/2000, 12/2003, 55/2005, 37/2006, 115/2007, 19/2008, 82/2008, 10/2010, 51/2011, 15/2013, 139/2014, 196/2015, 142/2016, 140/2018 и 98/2019) и член 33 став 7 од Законот за буџетите („Службен весник на Република Македонија“ бр.64/2005, 4/2008, 103/2008, 156/2009, 95/2010, 180/2011, 171/2012, 192/2015 и 167/2016).
Од друга страна, Владата нема уставно овластување со уредба да одлучува за прераспределбите меѓу буџетските корисници на централната власт и меѓу фондовите, на предлог на Министерството за финансии.
Сите наведени одредби од спорната уредба не се во:
– согласност со член 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот, каде се предвидува дека владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска, се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија;
– исто така, не е во согласност со членот 51 од Уставот на Република Северна Македонија каде се предвидува дека законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите;
-се повредува член 61 став 1 од Уставот, во кој е предвидено дека Собранието на Република Северна Македонија е претставнички орган на граѓаните и носител на законодавната власт на Републиката. Надлежностите на Собранието на Република Северна Македонија се утврдени во член 68 став 1 од Уставот, каде меѓу другото, Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите (алинеја 2 од овој став) и донесува републички буџет и завршна сметка на буџетот (алинеја 4).
Согласно член 88 став 1 од Уставот, Владата на Република Северна Македонија е носител на извршната власт. Ставот 2 од овој член предвидува дека своите права и должности Владата ги врши врз основа и во рамките на Уставот и законите. Со наведената уредба со законска сила Владата го повредува наведениот член од Уставот.
Уште појасна е одредбата од Уставот, според која организацијата и начинот на работата на Владата се уредува со закон (член 89 став 6 од Уставот), додека нејзините надлежности се утврдени во членот 91 од Уставот, при што согласно алинејата 2 на овој член, Владата предлага закони, републички буџет и други прописи што ги донесува Собранието.
Исто така, наведената уредба не е во согласност и со член 125 став 1 од Уставот каде се предвидвидува дека вонредна состојба настанува кога ќе настанат големи природни непогоди или епидемии. Во ставот 2 од овој член е уредено дека постоењето на вонредна состојба на територијата на Република Северна Македонија или нејзин дел го утврдува Собранието по предлог на претседателот на Републиката, Владата или најмалку 30 пратеници. Според ставот 3, одлуката со која се утврдува постоењето на вонредна состојба се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници и има важност најмногу 30 дена. Согласно ставот 4, ако Собранието не може да се состане, одлука за постоење на вонредна состојба донесува претседателот на Републиката и му ја поднесува на Собранието на потврдување штом тоа ќе е во можност да се состане.
Според член 126 став 1 од Уставот, при постоење на воена или вонредна состојба Владата во согласност со Уставот и со закон донесува уредби со законска сила. Овластувањето на Владата да донесува уредби со законска сила трае до завршува-њето на воената или вонредната состојба, за што одлучува Собранието (став 2).
Согласно членот 35 од Законот за Влада, за извршување на законите, Владата донесува уредби со законска сила, уредби, одлуки, упатства, програми, решенија и заклучоци.
Сo уредба со законска сила Владата уредува прашања од надлежност на Собранието во случај на воена или вонредна состојба ако не постои можност за свикување на Собранието (член 36 став 1 од Законот за Владата на Република Македонија).
Сметам дека наведената уредба е надвор од ограничувањето утврдено со став 1 од член 126 од Уставот, според кој при постоење на воена или вонредна состојба Владата во согласност со Уставот и со закон донесува уредби со законска сила.
Оваа одредба го дефинира правниот карактер на овие акти (уредби со законска сила) коишто треба да се во рамките на постоечките закони, а не дека со нив може да се изменуваат и дополнуваат истите, да се суспендираат постоечките закони или да се утврдува дали ќе се применуваат законите за време на траењето на вонредната состојба. По својот правен карактер тие се прописи коишто во хиерархијата се под законите и не можат да ги заменуваат затоа што законите продолжуваат да важат и за време на воена или вонредна состојба.
Според тоа, тие претставуваат прописи коишто треба да се во согласност со Уставот и соодветниот закон којшто ја регулира материјата којашто се однесува на она што е предмет на конкретна уредба со законска сила.
Тоа се акти со кои за време на вонредна и воена состојба може да се уредуваат прашања непосредно поврзани со надминувањето на таквата состојба и дека за нивното непочитување може да предвидуваат и казнени дела и санкции за нив. Притоа, мора да се во рамките на законите кои се во сила. Тие се замислени како оперативни акти, за разлика од законите.
Мора, исто така, да се нагласи дека е погрешно да се тврди дека во услови на вонредна или воена состојба, Владата станува законодавец (!?), бидејќи Уставот не предвидува дека во тие услови на Собранието му се прекинува мандатот, туку напротив дури и предвидува дека мандатот на пратениците се продолжува (член 63 став 3 од Уставот).
Понатаму, предмет на уредување на уредбите со законска сила може да биде само она што е непосредно поврзано со причините поради кои е утврдено постоење на вонредна состојба.
Согласно точката I од Одлуката за утврдување на постоење на вонредна состојба („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 68/2020), донесена од претседателот на Републиката, се утврдува постоење на вонредна состојба на територијата на Република Северна Македонија за период од 30 дена заради заштита и справување со последиците од ширењето на коронавирусот COVID-19.
Ова го определува конкретно мандатот на Владата при донесувањето на уредбите со законска сила коишто треба да се однесуваат на заштитата и справувањето со епидемијата.
Последицата на таквото уредување со оспорената има за последица, истата да биде спротивна на член 51 од Уставот и член 8 став 1 алинеи 1, 3 и 4 од Уставот. Исто така, горенаведената уредба е во спротивност и на други одредби од Уставот.
Понатаму, Уредбата со законска сила за примена на Законот за буџетите за време на вонредна состојба и Одлуката за прераспределба на средства меѓу буџетските корисници на централната власт и меѓу фондовите се спротивни на член 68 став 1 алинеја 4 од Уставот бидејќи единствено и исклучиво Собранието е надлежно да го донесува републичкиот буџет, вклучувајќи ги неговите измени и дополнување. На ваков начин се повредува и темелната вредност на уставниот поредок – поделбата на државната власт.
Неспорно е дека со утврдувањето на постоење вонредна состојба со двете одлуки на претседателот на Републиката, се создадени правните претпоставки за остварување на уставното овластување на Владата за донесување уредби со законска сила.
Исто така, неспорна е и надлежноста на Уставниот суд да ја оценува уставноста и законитоста на овие акти. Тоа не е само поради нивната правна природа и карактер, туку и поради тоа што уставната задача за заштита на уставноста и законитоста, не престанува или се ограничува за време на воена или вонредна состојба. Владеeњето на правото мора да постои и да се обезбеди и за време на воена или вонредна состојба. Тоа не се однесува само на донесувањето на акти согласно Уставот и законите, туку и на дејствувањето на државните органи во истите рамки што мора да биде контролирано од страна на Уставниот суд.
Од донесувањето на Уставот во 1991 година, Судот за прв пат одлучува за ваков вид на акти, поради што и не постои соодветна уставно-судска пракса. Заради ова, нужно е да се даде одговор на неколку прашања од значење за одлучувањето за уставноста и законитоста на односните уредби со законска сила:
– прво, за местото на уредбите со законска сила во хиерархијата на правните акти. Појдовен е член 126 став 1 од Уставот, каде покрај предвиденото овластување на Владата да донесува уредби со законска сила при постоење на воена или вонредна состојба, истовремено е определено дека тоа мора да биде во согласност со Уставот и со закон. Ова значи дека станува збор за прописи коишто Владата ги донесува во околности предвидени со Уставот, но во секој случај, по својата правна сила, се под законите. Тоа што во Уставот е предвидено дека се акти со „законска сила“, се однесува на нивната општа задолжителност кон сите правни субјекти. Исто така, во овој контекст, мора да се има предвид и одредбата од член 88 став 2 од Уставот согласно која, своите права и должности Владата ги врши врз основа и во рамките на Уставот и законите. Дополнително, од страна на Собранието, со Законот за Владата на Република Македонија, е разработена на законско ниво правната природа на овие акти. Така, со член 35 од овој закон е предвидено дека како и другите наведени акти, уредбите со законска сила се донесуваат заради извршување на законите. Со тоа, дополнително е определено нивното место во хиерархијата на општите правни акти – под законите, но и нивниот правен статус во правниот поредок – прописи. Согласно ова, произлегува дека со овие акти не може: да се утврдува дали еден закон ќе се применува во време на воена/вонредна состојба; да се изменува или дополнува важечки закон; или да се суспензира негова примена, а наместо него да важи одредена уредба со законска сила;
– второ, по однос на временската важност на овие акти, член 126 став 2 од Уставот определува – тие треба да важат до завршувањето на воената или вонредната состојба. Со ова е определено правното дејство на овие правни акти во временска смисла, односно тие не смеат да важат или произведуваат правно дејство по формалното завршување на воената или вонредната состојба; (Проблемот кај нас е фактичкото нефункционирање на Собранието. Во нормални услови по престанок на вонредната состојба веднаш треба да се состане Собранието и донесените уредби коишто имаат причинска врска поради што е прогласена вонредна состојба, а за да продолжуваат да произведуваат дејство и понатака се врши измена и дополнување на веќе постоечките закони и уредбите , односно, одредбите регулирани со уредбите можат да преставуваат дел од законските норми зависи во која област се донесени);
– трето, Владата при донесувањето на уредбите со законска сила, мора пред се да ги почитува темелните вредности на уставниот поредок – основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото и поделбата на власта на законодавна, извршна и судска;
– четврто, во смисла на претходното, покрај тоа што уредбите мора да бидат во согласност со Уставот и законите, мерките коишто се предвидуваат со нив мора согласно темелната вредност – владеењето на правото, да бидат неопходни и соодветни (пропорционални). Неопходноста значи дека Владата може само да пропише мерки коишто се директно поврзани со причините или последиците поради кои е прогласена воената, односно вонредната состојба. Соодветноста значи дека пропишаните мерки треба да бидат пропорционални на причините или последиците со цел за нивно надминување.
Ако се резимира наведената уредба со законска сила таа треба да е донесена согласно со членот 125-126 од Уставот на државата и согласно со чл. 36 ст. 1 од Законот за Владата на Република Северна Македонија.
Како сите други уредби и оваа уредба мора да биде во согласност со Уставот и со законот како и со уставниот основ од член 39 став 2 и член 55 став 3 како и член 15 став 1 од Европската конвенција за човековите права .
Евентуалните отстапувања од наведените одредби мораат да бидат поврзани со причината поради која е утврдено постоење на вонредна состојба и отстапувањето да не излегува надвор од причината за вонредната состојба и да не навлегува во другите правно уредени односи.
Од горното произлегува дека, наведената уредба не се однесува на причината за утврдување на постоење на вонредната состојба ЗАРАДИ ЗАШТИТА И СПРАВУВАЊЕ СО ПОСЛЕДИЦИТЕ ОД ШИРЕЊЕ НА КОРОНАВИРУСОТ-КОВИД 19 излегува надвор од наведената причина и не завршува со завршување на вонредната состојба.
Донесените акти, односно, уредбите коишто се носат за време на вонредната состојба секогаш мора да одговараат на реалната состојба заради кои е прогласена вонредната состојба што во конкретниот случај не е така, поради што е повреден наведениот принцип.
Два основни меѓународни принципи за време на вонредната состојба што треба да се имаат во предвид се: принципот на пропорционалност и принципот на законитост.
Принципот на пропорционалност значи: мерките треба да бидат пропорционални со реалната состојба во државата што придонела за прогласување на вонредна состојба.
Уредбите треба да бидат поврзани со одлуката за прогласување на вонредна состојба заради заштита и справување со последиците од ширење на вирусот, да бидат поврзани и со мерките за санација и претпазливост од пандемијата како и економските мерки коишто директно или индиректно произлегле од новонастанатата состојба, а се поврзани со епидемијата.
Сметам дека наведената уредба, не се однесува на причината за утврдување на постоење на вонредната состојба ЗАРАДИ ЗАШТИТА И СПРАВУВАЊЕ СО ПОСЛЕДИЦИТЕ ОД ШИРЕЊЕ НА КОРОНАВИРУСОТ-КОВИД 19 и излегува надвор од наведената причина и не завршува со завршување на вонредната состојба.
Исто така, сметам дека кај наведената уредба со законска сила се согледуваат тешкотии во почитувањето на наведените меѓународни принципи и стандарди, од причини што со наведената уредби се регулира материја којашто не е директно или индиректно предизвикана од коронавирусот.
Од друга страна, неприфатлив е ставот дека за време на вонредна состојба Собранието не работи, што не произлегува изречно од ниту една уставна одредба. Дури напротив, согласно Уставот, Собранието е во постојано заседание, додека мандатот на пратениците за време на вонредна состојба се продолжува што јасно значи дека Собранието функционира и за време на траење на вонредната состојба. Притоа, со ова не треба да се меша конкретната ситуација со Собранието, коешто не функционирало поради други причини.
Во однос на ова, сметам дека во едно демократско општество, парламентот мора да биде функционален дури и за време на вонредна состојба
Мојот став во врска со оваа уредба е сличен со начелниот став на Судот заземен на работен состанок на судиите за правната природа на уредбите со законска сила кој гласи: „Оттука, со уредба со законска сила, при постоење на вонредна состојба, Владата може поинаку да регулира одредени прашања коишто се уредени со важечки закони, може да одредува нови рокови, може да ги менува постојните и да носи нови решенија. Но, ваквите овластувања не се неограничени. Имено, Уставот има две уставни ограничувања на овластувањето на Владата да носи уредби со законска сила. Првото е, уредбите да уредуваат неопходни мерки коишто се во функционална врска со директно или индиректно соочување и надминување на причините и последиците од вонредната состојба, со водење сметка мерките да имаат легитимна цел, општествена оправданост, да бидат разумни и пропорционални во светло на што побрзо враќање во редовна состојба (со што во суштина ќе бидат задоволени членовите 125 и 126 од Уставот). Второто ограничување е уредено во членот 54 од Уставот, чиешто задоволување бара ограничувањето на слободите и правата во вонредна состојба да не може да биде дискриминаторско по основ на пол, раса, боја на кожа, јазик, вера, национално или социјално потекло, имотна или општествена положба. Во вонредна состојба не може да се ограничат правото на живот, забраната на мачење, нечовечко и понижувачко постапување и казнување, правната одреденост на казнивите дела и казните, како и на слободата на уверувањето, совеста, мислата и вероисповеста.“
Во конкретниот случај, сметам дека наведената уредба не е во согласност со член 8 алинеи 3 и 4, член 51 став 1, член 68 став 1 алинеја 5, член 88 став 2 и член 126 став 1 од Уставот, како и со членот 35 од Законот за Владата на Република Северна Македонија како и со член 33 став 7 од Законот за буџетите.
Понатаму, сметам дека наведената уредба не е во согласност со Законот за буџетите. Според членот 1 од Законот за буџетите („Службен весник на Република Македонија“ бр.64/2005, 4/2008, 103/2008, 156/2009, 95/2010, 180/2011, 171/2012, 192/2015 и 167/2016), со овој закон се уредуваат постапката за изготвување, донесување, извршување на Буџетот на Република Македонија и буџетите на единиците на локалната самоуправа и на Градот Скопје (во натамошниот текст: општините) и известување за извршување на истите.
Согласно член 14 став 1 од овој закон, основа за подготвување на буџетите се стратешките приоритети на Владата на Република Македонија, Фискалната стратегија, предлогот на стратешките планови на буџетските корисници и буџетската политика, како и приоритетите на општините.
Министерството за финансии изготвува Фискална стратегија за среднорочен период од три години со која ги предлага насоките и целите на фискалната политика и ги утврдува износите за главните категории на проценетите приходи и одобрените средства за тој период (член 16 став 1 од Законот за буџетите). Фискалната стратегија ја донесува Владата на Република Македонија најдоцна до 31 мај во тековната фискална година (став 2 од истиот член).
Министерот за финансии најдоцна до 31 мај до Владата на Република Македонија ја доставува завршната сметка на Буџетот на Република Македонија. Кон завршната сметка се доставува и извештајот на овластениот државен ревизор за извршената ревизија на основниот буџет, заедно со коментарите на Министерството за финансии, како и завршните сметки на буџетите на општините (член 52 став 1 од Законот за буџетите). По утврдувањето на завршната сметка од страна на Владата на Република Македонија, истата се доставува за разгледување и донесување до Собранието на Република Македонија најдоцна до 30 јуни (став 2 од истиот член).
Буџетските корисници изготвуваат тригодишен стратешки план во кој се содржани програми и активности за остварување на стратешките приоритети на Владата на Република Македонија, како и целите и приоритетите на буџетскиот корисник за тој период (став 1).
Стратешките планови на буџетските корисници треба да содржат квантифицира-ни програми, активности, цели и приоритети на буџетските корисници за тригодишниот период кои не треба да ги надминуваат максималните износи на одобрени средства за наредните три фискални години утврдени од Владата на Република Македонија согласно член 18 од овој закон (став 2).
Стратешките планови на буџетските корисници се составен дел од буџетското барање на буџетскиот корисник кое се доставува до Министерството за финансии на начин утврден во член 22 став (4) од овој закон (став 3).
Доколку буџетските корисници не ги изготват и достават стратешките планови согласно ставовите (2) и (3) на овој член ќе се смета дека не е комплетно буџетското барање на буџетскиот корисник и истото со укажувања ќе се врати на доработка на буџетскиот корисник во рок утврден од Министерството за финансии (став 4).
Ако буџетските корисници не постапат по укажувањата на Министерството за финансии од ставот (4) на овој член ќе се смета како воопшто да не доставиле буџетско барање и Министерството за финансии во нивно име изготвува предлог на буџет (ст. 5).
Согласно членот 33 од Законот за буџетите кој е насловен „Флексибилност на буџетите“ (ставови 1 – 7):
Министерството за финансии води евиденција на одобрените средства со Буџетот на Република Македонија и со буџетите на општините во трезорската главна книга (став 1).
Буџетските корисници, во тековната фискална година можат да вршат прераспределба во рамки на одобрените буџети. Прераспределбата за буџетските корисници од централната власт и за фондовите ја одобрува Министерството за финансии, а за општините ја одобрува Советот на општината (став 2).
Министерството за финансии по службена должност во текот на фискалната година врши прераспределба во рамки на буџетскиот корисник за обезбедување на потребни средства за спроведување на налози за извршување по основ на присилна наплата (став 3)
Прераспределбите кои се однесуваат на владините програми и потпрограми во рамки на одобрените буџети, во износ до 5 милиони денари ги одобрува Министерството за финансии, а над тој износ ги одобрува Владата на Република Македонија (став 4).
Одобрените средства со буџетот на ниво на ставка во рамки на потпрограма и буџет, не може да бидат намалени повеќе од 20 % со прераспределби во тековната фискална година со исклучок на прераспределбите од ставот (3) од овој член (став 5).
Одобрените средства за плати и надоместоци во рамки на буџет не може да се зголемат со прераспределби повеќе од 10% (став 6).
Собранието на Република Македонија одлучува за прераспределби помеѓу буџетските корисници на централната власт и помеѓу фондовите (став 7).
Од изнесените уставни одредби произлегува дека владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска се темелни вредности на уставниот поредок коишто Уставот понатаму ги разработува преку конкретни одредби, како што се членовите 51, 61 и 88 од Уставот.
Имено, согласно членот 51 од Уставот, законите како пониски правни акти мора да бидат во согласност со Уставот, додека другите прописи, мора да бидат во согласност со Уставот, но и со законите како повисоки правни акти во однос на другите прописи, што е несомнено еден од елементите на владеењето на правото.
Исто така, со член 88 став 1 од Уставот се утврдува носителот на извршната власт – Владата, но истовремено во следниот став од овој член, согласно споменатите темелни вредности на уставниот поредок, се утврдени основот и границите во кои како орган на државната власт може да ги врши своите должности – врз основа и во рамките на Уставот и законите. Притоа, оваа одредба важи без исклучок.
Понатаму, Уставот во член 126 став 1 предвидува овластување за Владата да може да донесува уредби со законска сила при постоење на воена или вонредна состојба, но притоа го ограничува ова овластување согласно двете претходно наведени темелни вредности. Оттука, произлегува и одговорот на прашањето за правниот статус на уредбите со законска сила кои Владата може да ги донесува за време на вонредна или воена состојба.
Исто така, со ставот 2 од истиот член е ограничено времетраењето на ова овластување – до завршувањето на воената или вонредната состојба, со што истовремено се определува временското правно дејство на овие правни акти, односно тие не смеат да важат или да произведуваат правно дејство по формалното завршување на воената или вонредната состојба.
Ова ограничување за Владата при донесувањето на уредбите со законска сила да мора да бидат во согласност со Уставот и закон претставува гаранција за остварување на темелните вредности – владеењето на правото и поделбата на државната власт, но и гаранција за почитувањето на слободите и правата утврдени со нашиот Устав.
Во таа смисла, законодавецот со Законот за Владата на Република Македонија, којшто е донесен врз основа на член 89 став 6 од Уставот, во членот 35 предвидел дека, како и другите наведени акти коишто ги донесува Владата, уредбите со законска сила се донесуваат со цел извршување на законите што дополнително го определува местото на уредбите со законска сила во хиерархијата на општите правни акти – под законите.
Во случајов, неспорно е дека со прогласувањето на вонредната состојба од страна на претседателот на Републиката, Владата се стекнала со овластување да донесува уредби со законска сила како што е случајот со спорната Уредба со законска сила за примена на Законот за буџетите за време на вонредна состојба и според нас, од овој аспект не може да се постави прашањето за нејзината уставност.
Меѓутоа, со оваа уредба се уредуваат прашања коишто не само што немаат уставна и законска основа, туку се и спротивни на неколку уставни и законски одредби. Имено, од уставен аспект спорно е тоа што со оваа уредба до одредена мерка се суспендира Законот за буџетите и се предвидуваат решенија коишто се спротивни на овој закон што не е во рамките на законската дефиниција за уредбите со законска сила.
Ова особено се однесува на правото на Владата на Република Северна Македонија да одлучува за прераспределбите меѓу буџетските корисници на централната власт и меѓу фондовите, на предлог на Министерството за финансии.
Според нас, спротивно на наведените одредби од Законот за буџетите со кои се уредуваат прашањата коишто се регулирани и во оспорената уредба, Владата ги надминала своите надлежности и надвор од уставни и законски овластувања со наведената уредба ги повредила горенаведените законски и уставни одредби. Ова од причина што на ваков начин, всушност, со уредбата се презема надлежност на Собранието утврдена со Законот за буџетите (член 33 став 7) и се дава овластување на Владата да прави еден вид измена и дополнување на државниот буџет (т.н. ребаланс) и да одлучува за прераспределбите меѓу буџетските корисници на централната власт и меѓу фондовите, на предлог на Министерството за финансии, без притоа да се наведе дека ова овластување на Владата ќе трае до завршувањето на вонредната состојба. Притоа се поставува прашањето, дали ова овластување Владата ќе го има и по завршувањето на вонредната состојба што е спротивно на соодветните уставни и законски одредби.
Како спорно се поставува и прашањето дали Владата може да врши нова прераспределба на буџетски средства утврдени и прераспределени со Буџетот на Република Северна Македонија за 2020 година, донесен од Собранието на Република Северна Македонија на 22.12.2019 година и дали со тоа на одреден начин не се ограничува правото на буџетските корисници слободно да располагаат со веќе одобрените буџетски средства за нормално извршување на својата функција.
Владата, согласно законските и уставните овластувања може со уредба да регулира прашања коишто се однесуваат на располагањето со средствата во буџетот за време на траењето на вонредната состојба како дел од рестриктивните мерки за надминување на економските проблеми што произлегуваат од пандемијата што е причина за прогласување на вонредна состојба, но се поставува прашањето дали мерките коишто се предвидени со оспорената уредба се пропорционални на целта којашто се сака да се постигне и дали се тие неопходни во дадениот момент.
Според горенаведеното, сметам дека уредбите со законска сила не може да се третираат како закони и во конкретниот случај со оспорената уредба Владата ги надминува своите уставни и законски надлежности со што основано се постави прашањето за нејзината согласност со член 8 алинеи 3 и 4 од Уставот, член 51 став 1, член 68 став 1 алинеја 5, член 88 став 2 и член 126 став 1 од Уставот, со членот 35 од Законот за Владата на Република Македонија како со и член 33 став 7 од Законот за буџетите.
Покрај сето горенаведено, исто така сметам дека при одлучувањето, мнозинството требаше да ја оценува уставноста и на Уредбата со законска сила за дополнување на Уредбата со законска сила за примена на законот за буџетите за време на вонредна состојба („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 112/2020) бидејќи истата влезе во сила на 30 април оваа година, односно пред да се одлучува по уставноста на основниот текст на оваа уредба.
Ова особено што ова дополнување содржи исто така противуставно решение во член 4-а според кој, Владата на Република Северна Македонија ги донесува измените и дополнувањата на Буџетот на Република Северна Македонија, на предлог на Министерството за финансии.
Со ова, Владата самата на себе си доделува надлежност што е спротивно на член 68 став 1 алинеја 4 од Уставот согласно која Собранието е надлежно да донесува републички буџет (што секако ги вклучува и неговите изменувања и дополнувања) односно, со оваа одредба од Уредбата се одзема уставна надлежност на Собранието.
Исто така, согласно член 91 алинеја 2 од Уставот, Владата, меѓу другото е надлежна да предлага републички буџет (и повторно, ова се однесува и на неговите изменувања и дополнувања). Од друга страна, со член 4-а од Уредбата со законска сила за дополнување на Уредбата со законска сила за примена на законот за буџетите за време на вонредна состојба, оваа надлежност спротивно на Уставот, се доделува на Министерството за финансии.
Претседател
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Сали Мурати