Врз основа на член 25 став 6 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992), по нашето гласање против неповедувањето на постапката за дел од точката 12 и за точката 13 на Решението У.бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, го издвојуваме и писмено го образложуваме следното
ИЗДВОЕНО МИСЛЕЊЕ
1.а) Судот, со Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, покрај другото, одлучи да не поведе постапка за оценување на уставноста на член 204 став 4 во делот: „кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа – со денот на врачувањето на правосилната пресуда“, од Законот за здравствената заштита („Службен весник на Република Македонија“ бр.43/2012 и 145/2012).
Неповедувањето на постапката за означениот дел од законската одредба Судот ја образлага со тоа дека оспорената одредба се однесува на кривично дело кое е поврзано со работата на здравствениот работник и здравствениот соработник и со нивната служба во здравствената установа, како и дека тоа кривично дело ги прави наведените лица да се недостојни за здравствен работник и здравствен соработник. Од таквата фактичка состојба (постоење на кривично дело, негова поврзаност со работата и недостојноста) произлегувало дека законодавецот определува престанок на вработувањето на здравствениот работник и здравствениот соработник по сила на закон со денот на врачувањето на правосилната пресуда за сторено кривично дело, па со оглед дека законодавецот имал уставна основа во член 32 став 5 од Уставот да го уредува остварувањето на правата на вработените и нивната положба, а во тие рамки и да го уреди престанокот на вработувањето, произлегувало дека не може да се постави прашањето за уставноста на наведениот дел од член 204 алинеја 4 од Законот. Оттука, произлегувало и дека престанокот на вработувањето не е последица од осудата изречена со правосилната пресуда.
б) Изнесената интерпретација на фактичката состојба за наведената законска одредба е, според нас, несоодветна и погрешна. Заклучокот што се изведува за наведената законска одредба нема уставна основа и за истата не се почитуваат темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија-основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска определени во член 8 став 1 алинеите 1, 3 и 4 од Уставот на Република Македонија од следните причини:
Прво, во врска со нашето тврдење дека е несоодветна и погрешна интерпретацијата на фактичката состојба, укажуваме дека членот 204 алинеја 4 од Законот, во оспорениот дел дословно гласи: „кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа – со денот на врачувањето на правосилната пресуда“. Ваквата одредба не може да се интерпретира дека се однесува само на кривично дело кое е поврзано со работата на здравствениот работник и здравствениот соработник и со нивната служба во здравствената установа, како што тоа се прави во Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, бидејќи едноставно одредбата не гласи „кривично дело кое е поврзано со работата на здравствениот работник и здравствениот соработник и со нивната служба во здравствената установа.“ Оспорената одредба има пошироко значење и се однесува на секое кривично дело кое го прави сторителот недостоен за здравствен работник и здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа. Таквата интерпретација, според нас, е исправна бидејќи тоа произлегува од целината на алинејата 4 од член 204 на Законот која гласи: „На здравствениот работник, односно здравствениот соработник му престанува вработувањето по сила на закон, ако биде осуден за кривично дело во врска со службената должност или друго кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа – со денот на врачувањето на правосилната пресуда.“ (со првиот дел од одредбата е опфатена ситуацијата: престанок на вработувањето на здравствениот работник и здравствениот соработник по сила на закон „ако биде осуден за кривично дело во врска со службената должност“, а вториот дел на одредбата се однесува на друга ситуација: престанок на вработувањето на здравствениот работник и здравствениот соработник по сила на закон ако сторат „друго кривично дело кое ги прави недостојни за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа“). Очигледно дека Судот ја интерпретирал целината на алинеја 4 од член 204 на Законот како да се однесува на една ситуација (постоење на кривично дело од здравствен работник и здравствен соработник во врска со службената должност и во врска со работата и со службата), давајќи им исто значење на различни одредби, наместо целината на одредбата од алинеја 4 Судот да ја интерпретира дека се однесува на две ситуации (едната-постоење на кривично дело од здравствен работник и здравствен соработник во врска со службената должност, и втората-постоење на друго кривично дело, покрај она поврзано со службената должност, кое ги прави недостојни за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа) и да им даде различно значење на различните одредби. Според тоа, Судот несоодветно и погрешно го интерпретира член 204 став 4 во делот: „кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа“, а тоа суштински се одрази на произнесувањето на Судот и предизвика погрешност во одлучувањето.
Второ, нема уставна основа заклучокот изнесен во делот од точката 12 на Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, што се однесува на член 204 став 4 во делот: „кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа – со денот на врачувањето на правосилната пресуда“, дека законодавецот има право да уредува престанок на вработувањето на здравствен работник и здравствен соработник поради осуда за кривично дело кое го прави недостоен и дека таквото уредување на престанок на вработувањето не било утврдување на последица од осудата изречена со правосилна пресуда. Имено, таквиот заклучок на Судот изнесен во Решението почива на стојалиште дека постои одвоеност меѓу правосилната пресуда донесена од суд, со која на здравствениот работник и здравствениот соработник му се изрекува осуда за сторено кривично дело, и уредувањето на престанокот на вработувањето од страна на законодавецот во ситуација кога вработениот стори кривично дело. Но, тоа стојалиште, според нас, е несоодветно и погрешно затоа што од оспорената законска одредба прецизно произлегува неодвоивоста и тесната поврзаност меѓу правосилната судска пресуда, од една страна, и престанокот на вработувањето, од друга страна. Имено, на здравствениот работник и здравствениот соработник, кои ќе бидат осудени за кривично дело кое ги прави недостојни за здравствен работник и здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа, со денот на врачувањето на правосилната пресуда, по сила на закон, им престанува вработувањето. Според тоа, самото постоење на правосилна пресуда предизвикува престанок на вработувањето, па губењето на вработувањето е директна последица на осудата, а тоа недвосмислено значи вработениот да трпи последица од осудата (губење на работата) иако тоа може и да не е определено во правосилната пресуда.
Трето, делот од точката 12 на Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, што се однесува на член 204 став 4 во делот: „кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа – со денот на врачувањето на правосилната пресуда“, не ги почитува темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија-основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска определени во член 8 став 1 алинеите 1, 3 и 4 од Уставот. Имено, со самото тоа што не поведе постапка и ја остави во правниот поредок оспорената одредба, Судот овозможи неосновано ограничување на основните слободи и права на човекот и граѓанинот (на пример, право на работа, право на соодветна заработувачка, …) така што овозможи на здравствениот работник и здравствениот соработник да им престане вработувањето по сила на закон ако бидат осудени за кривично дело кое нема никаква поврзаност со нивната работа и со нивната служба во здравствената установа (на пример, сообраќајна незгода), потоа Судот овозможи здравствениот работник и здравствениот соработник неосновано да трпат последица од осудата (губење на работата, губење на приход од работењето, …) иако тоа може и да не е определено во правосилната пресуда, како и овозможи законодавецот неосновано да се вмеша во делокругот на судската власт така што определи дека во секој случај, па и надвор од казната изречена со правосилна судска пресуда, здравствениот работник и здравствениот соработник да трпат и последица-престанок на вработувањето.
в) Наместо таквото решение на Судот, ние сметаме дека здравствен работник и здравствен соработник може да трпат последица-престанок на вработувањето само ако бидат осудени за кривично дело поврзано со службената должност (како што определува законодавецот во првиот дел од член 204 алинеја 4 на Законот за здравствената заштита-делот: „ако биде осуден за кривично дело во врска со службената должност“, за што Судот едногласно не поведе постапка) и ако суд, со правосилна пресуда, изрече санкција-забрана за вршење на професија, дејност или должност ценејќи ја специфичноста на секој кривично-правен настан одделно. Таквото стојалиште, сметаме, произлегува од уставната положба на човекот и граѓанинот, од една страна, и од уставната положба на органите на државната власт односно од поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска и од владеењето на правото, од друга страна.
Со оглед на тоа што членот 204 став 4, во делот: „кривично дело кое го прави недостоен за здравствен работник, односно здравствен соработник и за вршење на службата во здравствената установа – со денот на врачувањето на правосилната пресуда“, од Законот за здравствената заштита, Судот, во Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, несоодветно и погрешно го интерпретираше и потоа изведе заклучок кој нема уставна основа.
2.а) Исто така, Судот, со Решението У.бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, одлучи да не поведе постапка за оценување на уставноста и на член 219 став 2 во делот: „или акт“ и став 6 од Законот за здравствената заштита.
Неповедувањето на постапката за наведените делови од законската одредба Судот ја образлага со тоа дека оспорената одредба се однесува на предвидување постоење на парична награда на здравствените работници и здравствените соработници вработени во јавните здравствени установи, ако покажат најдобри резултати во работењето, при што исплатата на паричната награда ја врши министерството за здравство според поблиските критериуми, висината и начинот на исплата пропишано од министерот за здравство. Оттука, Судот смета дека така определената парична награда не е плата, ниту надоместок на плата во смисла на Законот за работните односи, туку е посебна награда надвор од системот на плати и надоместоци на плата на здравствените работници и здравствените соработници, па законодавецот има уставна основа во член 32 став 5 од Уставот да ја уреди посебната награда со Законот за здравствената заштита на наведениот начин.
б) Сметаме дека и во врска со наведените делови од член 219 (став 2 во делот: „или акт“, и став 6) на Законот, точката 13 од Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година се заснова на несоодветна и погрешна интерпретација на фактичката состојба, на заклучок кој нема уставна основа и на непочитување на темелната вредност на уставниот поредок на Република Македонија-поделба на државната власт на законодавна, извршна и судска определена во член 8 став 1 алинеја 4 од Уставот на Република Македонија.
Прво, во однос на нашето тврдење дека е несоодветна и погрешна интерпретацијата на фактичката состојба, укажуваме дека членот 219 од Законот е систаматизиран во Глава VIII, посветена на „Oрганизирање на работата во здравствените установи во мрежата“, која глава ги опфаќа Одделите: „Должноста за непрекинато вршење на здравствената дејност“; „Дневниот и неделниот одмор на здравствените работници и здравствените соработници“; „Дежурството“; „Готовноста“; „Платата и дел од платата за работна успешност“; „Додатокот за работа во дежурство и готовност“; „Дополнителната дејност“; „Должноста за укажување на континуирана медицинска помош во текот на 24 часа“. Членот 219 од Законот е сместен во Одделот „Плата и дел од плата за работна успешност“, при што во ставот 1 од овој член на Законот се определува дека „Основната плата се определува во зависност од барањата на работното места за кое здравствениот работник склучил договор за вработување и степенот на сложеност утврден во колективен договор и во зависност од работната успешност определена според колективен договор.“ Во оспорениот став 2 се определува дека „Со колективен договор, договор за работа или акт се утврдуваат критериуми и мерила за утврдување на резултатите од работењето на здравствените работници, тргнувајќи од обемот, квалитетот на услугите, заштедите во процесот на работата и ефикасноста во користењето на работното време.“ Ставот 3 од член 219 на Законот предвидува дека „резултатите од работењето на здравствениот работник ги утврдува, односно оценува здравствениот работник кој го води и организира процесот на работа, односно работодавачот.“ Во став 4 од истиот член на Законот се определува дека „доколку работодавачот предвиди пресметување на платата според ставовите 1 и 2 на овој член, на здравствениот работник му се гарантира исплата на плата согласно со закон и колективен договор.“ Според став 5, „на здравствените работници и здравствените соработници вработени во јавни здравствени установи кои покажале најдобри резултати во работењето, тргнувајќи од обемот, квалитетот на услугите, заштедите во процесот на работата или ефикасноста во користењето на работното време, министерството за здравство може да им исплати парична награда.“ Во оспорениот став 6 се определува дека „поблиските критериуми, висината и начинот на исплата на паричната награда од ставот 5 на овој член, ги пропишува министерот за здравство.“
Според тоа, од систематизацијата употребена во Законот како целина („Организирање на работата во здравствените установи во мрежата“, за кои е надлежна Република Македонија според член 13 став 2 на Законот), од Одделот насловен „Плата и дел од плата за работна успешност“ (посветен на здравствените работници во здравствените установи во мрежата), како и од дедуктивниот метод применет во член 219 од Законот (од поопшти почетни ставови 1 и 2, кон нивна поконкретна разработка во ставовите 3 и 4, и кон определување на посебни исклучоци разработени во ставовите 5 и 6), прецизно произлегува дека ставот 2 во делот: „или акт“ се однесува на утврдување на критериуми и мерила за определување на резултатите од работењето на здравствените работници како дел од основната плата, како и дека ставот 5 од член 219 на Законот се однесува на „дел од плата“ што ја остваруваат здравствените работници по основ на успешност во работењето или резултатите од работењето, а не за парична награда која е надвор од средствата за исплата на плати на здравствената установа.
Оттука, очигледно произлегува дека Судот ја интерпретирал содржината на член 219, во оспорените делови, од Законот, надвор од целината на Законот, надвор од одделот во кој е сместен тој член и надвор од структурата на ставовите во самиот член, при што му дал сосема друга смисла на членот 219 став 2 во делот: „или акт“ и на став 6 од Законот од онаа која би ја имала таа одредба како дел од пошироките целини, а тоа суштински се одрази на произнесувањето на Судот и предизвика погрешност во одлучувањето.
Второ, нема уставна основа заклучокот изнесен во точката 13 на Решението У.бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, дека законодавецот има уставна основа во член 32 став 5 од Уставот да ја уреди посебната награда со Законот за здравствената заштита на наведениот начин. Имено, означената уставна одредба определува дека „остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори“, а не и дека остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат и со друг акт или пропис што го донесува министерот за здравство и со кој определува поблиски критериуми, висината и начинот на исплата на паричната награда. Значи, ако законодавецот определува министерството за здравство да исплатува парична награда на здравствените работници и здравствените соработници (член 219 став 5 од Законот), се поставува прашање зошто истовремено не ги определува и критериумите и мерилата за добивањето на паричната награда, туку ги препушта да ги уреди некој друг со акт (член 219 став 2 од Законот) или ги препушта на министерот за здравство (член 219 став 6 од Законот), а кој е орган на извршната власт и нема уставно овластување да пропишува права и обврски за вработените.
Трето, со самото тоа што не поведе постапка и ја остави во правниот поредок оспорената одредба, Судот овозможи, покрај со закон и колективни договори, и со друг акт, како и со пропис што го донесува министерот за здравство, да се уредуваат права и обврски на вработените во здравствените установи, а со тоа Судот овозможи непочитување на темелната вредност на уставниот поредок на Република Македонија-поделба на државната власт на законодавна, извршна и судска определена во член 8 став 1 алинеја 4 од Уставот.
в) Оттаму, наша оцена е дека само со закон и со колективни договори се уредуваат правата на вработените и нивната положба, без тоа уставно определување законодавецот да може да го пренесува на други субјекти со оглед дека темелна вредност на уставниот поредок е поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска.
Со оглед на тоа што членот 219 став 2 во делот: „или акт“ и став 6 од Законот за здравствената заштита, Судот, во Решението У бр.59/2012 од 6 февруари 2013 година, несоодветно и погрешно го интерпретираше и притоа изведе заклучок кој нема уставна основа односно не ја почитува темелната вредност на уставниот поредок на Република Македонија-поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска определена во член 8 став 1 алинеја 4 од Уставот на Република Македонија, следуваше да го издвоиме ова наше мислење.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Бранко Наумоски
СУДИЈА
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Наташа Габер-Дамјановска