У.бр.18/2015

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992) на седницата одржана на 18 јуни 2015 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на

– член 16 став 1 алинеја 8, член 24 став 2 под г), член 25 став 2 под г), член 26 став 2 под г), член 36 став 1 алинеја 4 и став 2 алинеја 4, член 39 ставови 6, 9 и 10 од Законот за административните службеници („Службен весник на РМ“ бр.27/2014) и

– член 10 од Законот за изменување и дополнување на Законот за административни службеници („Службен весник на РМ“ бр.199/2014).

2. Илија Бојаровски од Скопје до Уставниот суд на Република Македонија достави иницијатива со барање за поведување на постапка за оценување на уставноста на наведените членови од Законот за административните службеници, означен во точката 1 од ова решение.

Подносителот на иницијативата ги цитира оспорените членови од Законот и наведува дека во нив се употребени термини кои не се во употреба во македонскиот јазик, при што доколку било нужно да бидат употребени имало соодветен термин или превод на македонски јазик.

Понатаму, според подносителот, во цитираните законски одредби биле употребени писмени скратеници на писмо кое не е кирилично при што и во овој случај со употреба на македонскиот јазик и кириличното писмо ќе се постигнела целта, односно да се донел закон напишан на македонски јазик и кирилично писмо

Со оглед на фактот што во оспорените одредби од Законот се употребени термини и скратеници на писмо кое не е кирилично, истите не биле во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, Амандман V од Уставот на Република Македонија и член 51 став 1 од Уставот на Република Македонија.

3. Судот на седницата утврди дека во членот 16 став 1 од Законот за административните службеници е предвидено дека:

(1) За директор на Агенцијата и за заменик на директорот може да биде именувано лицe коe:
– е државјанин на Република Македонија,
– активно да го користи македонскиот јазик,
– во моментот на изборот со правосилна судска пресуда не му е изречена казна или прекршочна санкција забрана за вршење на професија, дејност или должност,
– не е член на органи на политичка партија,
– има ниво на квалификации VI А според Македонската рамка на квалификации или стекнати најмалку 240 кредити според ЕКТС, oдносно завршен VII/1 степен на образование,
– има стекнати најмалку 240 кредити според ЕКТС или завршен VII/1 степен образование од областа на правото или областа на управување со човечки ресурси,
– најмалку шест години работно искуство во струката, од кои најмалку две години на раководно работно место во јавен сектор, односно најмалку десет години работно искуство во струката од кои најмалку три години на раководно работно место во приватен сектор,
– поседува меѓународно признат сертификат издаден од официјален европски тестатор, член на здружението ALTE на европски тестатори на Б2 (B2) нивото на ЦЕФР (CEFR), односно ИЕЛТС со 5-6 поени, ФЦЕ, БЕК В, ИЛЕК, ИКФЕ, БУЛАТС, или Аптис, или ТОЕФЕЛ ПБТ (TOEFL PBT) најмалку 500 бода, ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT) најмалку 175 бода или ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) најмалку 60 бода, или ДЕЛФ, ТЦФ, ТЕФ или Гете сертификат, ТестДаФ и ( оспорен дел)
– поседува сертификат за познавање на компјутерски програми за канцелариско работење.

Во оспорениот член 24 став 2 од Законот е предвидено дека:

(2) Раководниот административен службеник од категоријата Б треба да ги исполни следниве посебни услови за работното место:
а) стручни квалификации за сите нивоа – ниво на квалификациите VI А според Македонската рамка на квалификации и најмалку 240 кредити стекнати според ЕКТС или завршен VII/1 степен;
б) работно искуство, и тоа:
– за нивото Б1 најмалку шест години работно искуство во струката од кои најмалку две години на раководно работно место во јавен сектор, односно најмалку десет години работно искуство во струката од кои најмалку три години на раководно работно место во приватен сектор,
– за нивото Б2 најмалку пет години работно искуство во струката од кои најмалку две години на раководно работно место во јавен сектор, односно најмалку осум години работно искуство во струката од кои најмалку три години на раководно работно место во приватен сектор или
– за нивоата Б3 и Б4 најмалку четири години работно искуство во струката од кои најмалку една година на работно место во јавен сектор, односно најмалку шест години работно искуство во струката од кои најмалку две години на раководно работно место во приватен сектор;

в) општи работни компетенции за сите нивоа – категоријата В согласно со Рамката на општи работни компетенции и

г) посебни работни компетенции за сите нивоа – активно познавање на компјутерски програми за канцелариско работење, други посебни работни компетенции утврдени во актот за систематизација на работни места за соодветното работно место, како и активно познавање на еден од трите најчесто користени јазици на Европската Унија (англиски, француски, германски) преку поседување на меѓународно признат сертификат издаден од официјален европски тестатор, член на здружението ALTE на европски тестатори на А2 (А2) нивото на ЦЕФР (CEFR), односно КЕТ, ИЕЛТС со максимум 3 поени, БУЛАТС, или Аптис, или ТОЕФЕЛ ПБТ најмалку 400 бода, ТОЕФЕЛ ЦБТ најмалку 95 бода, или ТОЕФЕЛ ИБТ најмалку 30 бода, или ДЕЛФ, ТЦФ, ТЕФ, или Гете сертификат.(оспорен дел)

Во оспорениот член 25 став 2 од Законот за административни службеници е предвидено дека:

(2) Стручниот административен службеник од категоријата В треба да ги исполни следниве посебни услови за работното место:
а) стручни квалификации, и тоа:
– за нивото В1 ниво на квалификациите VI А според Македонската рамка на квалификации и стекнати најмалку 240 кредити според ЕКТС или завршен VII/1 степен и
– за нивоата B2, В3 и В4 ниво на квалификациите VI Б според Македонската рамка на квалификации и стекнати најмалку 180 кредити според ЕКТС или завршен VII/1 степен;
б) работно искуство, и тоа:
– за нивото В1 најмалку три години работно искуство во струката,
– за нивото В2 најмалку две години работно искуство во струката,
– за нивото В3 најмалку една години работно искуство во струката или
– за нивото В4 со или без работно искуство во струката;
в ) општи работни компетенции за сите нивоа – категоријата В согласно со Рамката на општи работни компетенции и
г) посебни работни компетенции за сите нивоа – активно познавање на компјутерски програми за канцелариско работење, други посебни работни компетенции утврдени во актот за систематизација на работни места за соодветното работно место, како и активно познавање на еден од трите најчесто користени јазици на Европската Унија (англиски, француски, германски) преку поседување на меѓународно признат сертификат издаден од официјален европски тестатор, член на здружението ALTE на европски тестатори на А2 (А2) нивото на ЦЕФР (CEFR), односно КЕТ, ИЕЛТС со максимум 3 поени, БУЛАТС, или Аптис, или ТОЕФЕЛ ПБТ најмалку 400 бода, ТОЕФЕЛ ЦБТ најмалку 95 бода, или ТОЕФЕЛ ИБТ најмалку 30 бода, или ДЕЛФ, ТЦФ, ТЕФ, или Гете сертификат. (оспорен дел)

Во оспорениот член 26 став 2 од Законот е предвидено дека:

(2) Помошно-стручниот административен службеник од категоријата Г треба да ги исполни следниве посебни услови за работното место:
а) стручни квалификации: за сите нивоа – ниво на квалификациите V А или ниво на квалификации IV според Македонската рамка на квалификации и стекнати 180 или 240 кредити според ЕЦВЕТ или МКСОО или најмалку вишо или средно образование.
б) работно искуство, и тоа:
– за нивото Г1 најмалку три години работно искуство во струката,
– за нивото Г2 најмалку две години работно искуство во струката,
– за нивото Г3 најмалку една години работно искуство во струката или
– за нивото Г4 со или без работно искуство во струката;
в) општи работни компетенции за сите нивоа – категоријата Г согласно со Рамката на општи работни компетенции и
г) посебни работни компетенции за сите нивоа – активно познавање на компјутерски програми за канцелариско работење, други посебни работни компетенции утврдени во актот за систематизација на работни места за соодветното работно место, како и активно познавање на еден од трите најчесто користени јазици на Европската Унија (англиски, француски, германски) преку поседување на меѓународно признат сертификат издаден од официјален европски тестатор, член на здружението ALTE на европски тестатори, или уверение од меѓународна институција на А1 (А1) нивото на ЦЕФР (CEFR), односно БУЛАТС или Аптис; или ТОЕФЕЛ ПБТ најмалку 310 бода, ТОЕФЕЛ ЦБТ најмалку 35 бода или ТОЕФЕЛ ИБТ најмалку 10 бода, или ДЕЛФ, ТЦФ, ТЕФ, или Гете сертификат. (оспорен дел)

Во оспорениот член 36 став 1 и 2 од Законот е предвидено дека:

(1) Кандидатите за административни службеници ја пополнуваат електронската пријава која ги содржи најмалку следниве податоци:
– име и презиме, матичен број, датум и место на раѓање, адреса и место на живеење, адреса на електронска пошта и припадност на заедница,
– последен степен на образование и стекнати дипломи, претходни степени на образование и стекнати дипломи (за кандидатите со магистратура и/или докторат), датуми на стекнување на дипломите, броеви на дипломите, образовни институции кои ги издале,
– претходно работното искуство, да/не, детален опис (доколку има), вклучувајќи име на работодавачот, позиција, опис на работното место, должина на работниот стаж, адреса на работодавачот и причини за напуштање на работното место,
– познавање на странски јазици, да/не, јазик, ниво според ЦЕФР (CEFR) или бодови според ТОЕФЕЛ ПБТ, ЦБТ или ИБТ, (оспорен дел)
– познавање на работа со компјутерски програми за канцелариско работење, да/не, кои и
– причини за аплицирање за конкретното работно место, очекувања од работата и цели во кариерата.
(2) Кон пријавата кандидатите задолжително ги прикачуваат следниве докази за податоците внесени во истата, во скенирана форма:
– доказ за државјанство на Република Македонија,
– доказ за неизречена казна забрана на вршење на професија, дејност или должност,
– уверение/диплома за завршен степен на образование,
– меѓународно признат сертификат за познавање на еден од трите најчесто користени јазици на Европската Унија (англиски, француски, германски) или потврда за завршен прв, втор или трет циклус на студии на еден од 200 највисоко рангирани факултети на Shanghai Ranking – ARWU (Academic Ranking of World Universities) на еден од трите најчесто користени јазици на Европската унија (англиски, француски, германски), за кои студии кандидатот поседува нострифицирана диплома.(оспорен дел)

Во членот 39 од Законот е предвидено дека:

(1) Административната селекција се состои од проверка на внесените податоци во пријавата за вработување со условите утврдени во јавниот оглас, приложените докази во пријавата и нивно бодирање.
(2) За кандидатите кои при административната селекција се утврди дека не ги исполнуваат условите утврдени во јавниот оглас, постапката на селекција завршува.
(3) Вкупниот број на бодови за секој пријавен кандидат се утврдува врз основа на бодовите од бодовите од стручните квалификации, работното искуство во струката, познавањето на странски јазици, како и познавањето на работа со компјутерски програми за канцелариско работење.
(4) Стручните квалификации се вреднуваат во однос на формалното и неформалното образование.
(5) Формалното образование на кандидатите за административни службеници од категоријата Г се вреднува согласно со постигнатиот успех во средното и/или кратките стручни студиски програми во рамките на првиот циклус, односно вишото образование.
(6) Формалното образование на кандидатите за административни службеници од категориите Б и В се вреднува согласно со постигнатиот успех на сите циклуси на студии кои ги завршил кандидатот и од рангирањето на универзитетот според ранг-листата на домашни универзитети согласно со Законот за високот образование и ранг-листите на странски универзитети и тоа следниве: Shanghai Ranking – ARWU (Academic Ranking of World Universities), Times Higher Education – World University Rankings и QS World University Rankings. ( оспорен дел)
(7) Неформалното образование на кандидатите за административни службеници се вреднува во зависност од бројот и релевантноста на меѓународно признатите стручни сертификати или уверенија за работното место.
(8) Работното искуство во струката, доколку кандидатот бил вработен се вреднува во зависност од времетраењето и од видот на одговорноста на работното место (раководно/нераководно). Дополнителни бодови носат позитивните препораки на кандидатот од претходните работни места и волонтерскиот стаж на кандидатот во институциите на јавниот сектор.
(9) Познавањето на странски јазик на утврденото ниво за работното место се докажува со приложување на еден од следните меѓународно признати сертификати или меѓународно употребувани уверенија: АПТИС (APTIS), БУЛАТС (BULATS), ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ФЦЕ (FCE), БEК (BEC), ПET (PET), КЕТ (KET), ИЛЕК (ILEC), ТОЕФЕЛ ПБТ (TOEFL PBT), ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) за англиски јазик, односно ДЕЛФ (DELF), ДАЛФ (DАLF), ТЦФ (TCF), ТЕФ (ТЕF), БУЛАТС (BULATS) за француски јазик, односно Гете Сертификат (Goethe-Zertifikat), ТестДаФ (TestDaF) и БУЛАТС (BULATS) за германски јазик или друг меѓународно признат сертификат издаден од официјален европски тестатор член на здружението ALTE на европски тестатори, или други меѓународни организации, а за едно од нивоата на Европската јазична рамка на Советот на Европа ЦЕФР (CEFR), при што познавање на странски јазик на повисоко ниво од утврденото ниво за работното место и познавање на втор странски јазик од шесте официјални јазици на Обединетите нации се вреднува со дополнителни бодови. Потврдата за завршен прв, втор или трет циклус на студии на еден од 200 највисоко рангирани факултети на Shanghai Ranking – ARWU (Academic Ranking of World Universities) на еден од трите најчесто користени јазици на Европската унија (англиски, француски, германски), се вреднува на Б2 (B2) ниво според ЦЕФР (CEFR) за завршен прв циклус, односно на Ц2 (C2) за завршен втор или трет циклус на студии.
(10) Познавањето на работа со компјутерски програми за канцелариско работење се докажува со приложување на потврда, при што поседување на меѓународно признат сертификат за положен Certiport: IC3 GS4 Key Applications, Microsoft: MOS Word или MOS Excell – положен, или ECDL: Core се вреднува со дополнителни бодови. (оспорен дел)

Во оспорениот член 10 од Законот за изменување и дополнување на Законот за административните службеници оспорен со иницијативата е предвидено дека :

Во членот 39 став (9) по првата реченица се додава нова реченица која гласи:

„Познавањето на англиски јазик може да се докаже и со приложување на меѓународно признатиот сертификат по НАТО стандардот STANAG 6001 на соодветното ниво, при што административните службеници од категорија Б1 и Б2 треба да поседуваат сертификат со STANAG 2+2+2+2+, административните службеници од категорија Б3 и Б4 треба да поседуваат сертификат со STANAG 2222, административните службеници од категорија В треба да поседуваат сертификат со STANAG 1+1+1+1+, a административните службеници од категорија Г треба да поседуваат сертификат со STANAG 1111.” (оспорен дел)

4. Според Амандманот V точка 1 на Уставот на Република Македонија, на целата територија во Република Македонија и во нејзините меѓународни односи службен јазик е македонскиот јазик и неговото кирилско писмо.

Друг јазик што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните, исто така, е службен јазик и неговото писмо, како што е определено со овој член.

Личните документи на граѓаните кои зборуваат службен јазик различен од македонскиот јазик, се издаваат на македонски јазик и неговото писмо, како и на тој јазик и неговото писмо во согласност со закон.
Кој било граѓанин кој живее во единиците на локалната самоуправа во која најмалку 20% од граѓаните зборуваат службен јазик различен од македонскиот јазик, во комуникацијата со подрачните единици на министерствата, може да употреби кој било од службените јазици и неговото писмо. Подрачните единици надлежни за тие единици на локална самоуправа одговараат на македонски јазик и неговото кирилско писмо, како и на службениот јазик и писмо што го употребува граѓанинот. Секој граѓанин во комуникација со министерствата може да употребува еден од службените јазици и неговото писмо, a министерствата одговараат на македонски јазик и неговото кирилско писмо, како и на службениот јазик и писмото што го употребува граѓанинот.

Во органите на државната власт во Република Македонија службен јазик различен од македонскиот јазик, може да се користи во согласност со закон.

Во единиците на локалната самоуправа јазикот и писмото што го користат најмалку 20% од граѓаните е службен јазик, покрај македонскиот јазик и неговото кирилско писмо. За употребата на јазиците и писмата на кои зборуваат помалку од 20% од граѓаните во единиците на локалната самоуправа, одлучуваат органите на единиците на локалната самоуправа.

Според точката 2 на Амандманот, со овој амандман се заменува членот 7 од Уставот на Република Македонија.

Според членот 8 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Според членот 9 од Уставот, граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, поли-тичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Според членот 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно член 1 од Законот за употреба на македонскиот јазик (“Службен весник на Република Македонија“ бр.15/1998, 89/2008, 116/2010 и 187/2013), со овој закон се уредува употребата на македонскиот јазик,како службен јазик во Република Македонија.

Во членот 5 став 1 од наведениот закон е утврдено во кои случаи се употребува македонскиот јазик, при што во ставот 2 од членот 5 е предвидено дека исклучоците од ставот 1 за задолжителна употреба на македонскиот јазик се утврдуваат со закон.

Законот за административни службеници го уредува статусот, класификацијата,вработувањето,унапредувањето,стручното усовршување и оспособување, мерењето на ефектот и други прашања во врска со работниот однос на административните службеници (член 1).

Во наведениот закон,покрај другото, утврдени се условите кои треба да ги исполнува директорот на Агенцијата за администрација како и условите кои треба да ги исполнуваат административните службеници според категориите, во поглед на познавањето на странски јазик, познавањето на компјутерски програми како и вреднувањето на постигнатиот успех на домашните и странски универзитети.

Во оспорените членови се користат кратенки на меѓународно признати сертификати за познавање на странски јазик,кратенки на меѓународно признати лиценци за работа со компјутери како и меѓународни ранг – листи на универзитети,при што кратенките се напишани на кирилско писмо и во оригинал, и истите не се преведени на македонски јазик,со што според подносителот на иницијативата се доведуваат во прашање наведените уставни одредби.

Според мислењето на Судот со употребата на оригиналните називи на меѓународно признати сертификати за познавање на странски јазик,поседување на лиценци за работа со компјутери и вреднувањето на постигнатиот успех на реномирани домашни и странски универзитети не се доведува во прашање употребата на македонскиот јазик и кириличното писмо,бидејќи станува збор за исклучоци од примена на македонскиот јазик и кириличното писмо утврдено во членот 5 ставот 2 од Законот за употреба на македонскиот јазик.

Од друга страна пак, во оспорените одредби, законодавецот ја избалансирал употребата на странските изрази на начин што истите покрај оригиналниот назив во оригинална форма се дадени и со превод на кирилично писмо и македонски јазик.

Оттука, Судот оцени дека од аспект на наводите изнесени во иницијативата, не може да се доведат под уставно сомнение оспорените одредби од Законот со уставните одредби на кои се повикува подносителот на иницијативата.

5. Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

6.Ова решение Судот го донесе со мнозинство гласови во состав од претседателот на Судот Елена Гошева и судиите: Никола Ивановски, Јован Јосифовски, Вангелина Маркудова, Сали Мурати, д-р Гзиме Старова и Владимир Стојаноски.

У.бр.18/2015
18 јуни 2015 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Елена Гошева