Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992) на седницата одржана на 16 мај 2007 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
Текст
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 23 точка 1 во делот
2. Стамен Филипов од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на членот од Законот означен во точката 1 од ова решение.
Според наводите во иницијативата, оспорениот дел на законската одредба не бил доволно прецизен и јасен и како таков не обезбедувал правна сигурност на граѓаните како еден од елементите на принципот на владеењето на правото.
Имено, според подносителот на иницијативата, од оспорениот дел не можело да се разбере кога ќе се смета дека е извршен првиот промет, периодот за кој се пресметува и плаќа данокот на додадена вредност, кога точно настанува даночниот долг и кога точно се смета дека е извршена изградбата, периодот од или до пет години по изградбата. Оттука, подносителот на иницијативата смета дека формулацијата на оспорениот дел на членот од Законот е недоволно прецизен и јасен и како таков не обезбедувал правна сигурност на граѓаните, како еден од елементите на принципот на владеење на правото.
Во поткрепа на ова, според иницијативата, биле и досегашните измени и дополнувања на Законот кои се однесуват на членот 30 во однос на повластената стапка од 5%. Поради ова, можело да се заклучи дека постои различен законски даночен третман, кој не бил заснован врз целисходни и објективни критеируми.
Според тоа со оспорениот дел од одредбата се повредувала основната одредба на член 1 став 1 во делот „Република Македонија е социјална држава“, член 8 став 1 алинеја 3 и 8, член 9, член 55 став 1 и член 51 од Уставот на Република Македонија.
Со иницијативата се предлага и донесување решение за запирање на извршување на поединечните акти преземени врз основа на оспорениот дел од членот 23 точка 1 од Законот.
3. Судот на седницата утврди дека во членот 23 точка 1 од Законот за данок на додадена вредност е предвидено дека се ослободуваат од данок на додадена ввредност прометот на станбени згради и станови, во оној дел, во кој истите се користат за станбени цели, со исклучок на првиот промет, кој ќе се изврши во период до пет години по изградбата.
4. Според член 8 став 1 алинеи 3 и 8 од Уставот темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија се владеењето на правото и хуманизмот, социјалната правда и солидарноста.
Според член 9 од Уставот, граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичко и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.
Според член 33 од Уставот секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.
Според член 35 од Уставот, Републиката се грижи за социјалната заштита и социјалната сигурност на граѓаните согласно со начелото на социјална праведност. Републиката им гарантира право на помош на немоќните и на неспособните за работа граѓани. Републиката им обезбедува посебна заштита на инвалидните лица и услови за нивно вклучување во општествениот живот.
Според членот 51 од Уставот во Република Македонија законите морат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Законот за данокот на додадена вредност го воведува данокот на додадена вредност и го уредува неговото пресметување и плаќање. Данокот на додадена вредност како општ потршувачки данок, се пресметува и плаќа во сите фази на производството и трговијата, како и во целокупниот услужен сектор, освен ако поинаку не е пропишано со закон (член 1).
Законот за данокот на додадена вредност, исто така, утврдува што е предмет на одданочување со данокот на додадената вредност, даночната основа, даночните стапки, времето на настанување на даночниот долг, даночен должник, одбиток на претходниот данок и друго.
Имено, предмет на оданчување со данок на додадената вредност е прометот на добра и услуги, односно прометот опфаќа се што може да биде предмет во правниот промет.
Прометот на добра како предмет на оданочување претставува пренос на правото на располагање односно пренос на економската супстанца на доброто од исполнувачот спрема примателот на доброто.
Преносот на правото на располагање претставува дејствие од фактичка природа кое во правото е поврзано со граѓанско-правниот пренос на сопственоста.
Според Законот, даночната основа на данокот на додадена вредност е всушност износ на надоместокот што е добиен или што треба да се добие за прометот во кој не е вклучен данокот на додадена вредност. Во Законот, исто така, се утврдени и даночните стапки кои можат да бидат определени како општа даночна стапка од 18% и повластена даночна стапка од 5%. Општата даночна стапка од 18% се применува врз целокупниот промет и увоз, освен врз прометот и извозот кој се оданочува со повластена даночна стапка во случаи таксативно утврдени со закон.
Според Судот, кај данокот на додадена вредност се применуваат два типа даночни ослободувања: ослободувања без право на одбивка на претходниотт данок (член 23) и ослободувања со право на одбивка на претходниот данок (членовите 24 и 25).
Кај првиот тип даночно ослободување, даночниот обврзник за тој промет станува краен потрошувач, кој не пресметува ДДВ на излезниот промет, но го губи правото на одбивка на претходниот данок, платен од него при набавките. Овој тип ослободување е непосакувано ослободување, тој е наметнат по сила на закон и го присилува даночниот обврзник – продавач на доброто или давател на услугата да ја зголеми продажната цена заради платениот данок при набавките. Ова значи дека кога прометот на доброто или услугата е со вакво ослободување, купувачот мора да плати повисока цена.
Кај вториот тип даночно ослободување, даночниот обврзник за тој промет не пресметува ДДВ, не го остварува правото на одбивка на претходниот данок платен од него при набавките. Со ова, тој ги продава своите добра и услуги по цени без ДДВ, но растоварени и со платениот данок при набавките. Ова е нејповолно за купувачите на добрата и услугите чиј промет е со вакво даночно ослободување.
Од анализата на оспорената одредба произлегува дека ослободен од данок без право на одбивка на претходни даноци е прометот со станбени згради и станови во оној дел во кој се користи за станбени цели. Од даночното ослободување се исклучува првата испорака извршена во рок од пет години по изградбата.
Даночното ослободување според член 23 точка 1 од Законот важи само за прометот на станбени згради и станови во оној дел, во кој истите се користат за станбени цели. Што се подразбира под станбена зграда и стан е утврдено во Законот за домување („Службен весник на Република Македонија“ бр.21/1998, 48/2000, 39/2003, 96/2004, 120/2005 и 13/2007). Доколку станбените згради и станови се испорачуваат заедно со земјиштето на кое се изградени, даночното ослободување го опфаќа и самото земјиште.
Ослободен од данок според Судот е само прометот на изградени станови и станбени згради. Поимот „изграден“ го претставува моментот на изготвување на записникот за техничка исправност на објектот. Градежните исполнувања кои не се состојат од промет на станбени згради и станови не се ослободени од данок, на пример поединечни градежни исполнувања од страна на занаетчии по налог на носителот на градбата или на главниот изведувач (на пример изградба на карабина, ставање покрив, столарски работи и друго), испораката на полуготови објекти или на градежен материјал. Имено, оспорениот член 23 од Законот предвидува дека се ослободуваат од данок на додадена вредност прометот на станбени згради и станови, во оној дел, во кој истите се користат за станбени цели, со исклучок на првиот промет, кој ќе се изврши во период до пет години по изградбата.
Под почеток на изградба за даночни цели се подразбира моментот во кој настапила една од следните фактички ситуации: започнување на работи на ископ, издавање налог или специфициран налог на градежната фирма да отпочне со градењето, и довезување на градежен материјал на самото градилиште, кој по обем не е незначителен. Работите извршени пред овој момент, како на пример поднесување барање за добивање градежна дозвола или издавање на истата, не претставуваат почеток на градењето.
Станбената зграда или станот се смета за изграден во моментот на утврдување на тој факт во записникот за исправност на објектот.
Од изнесеното, според Судот може да се констатира дека од оспорената одредба на членот 23 од Законот произлегува дека под даночно ослободување не потпаѓа првиот промет на станбени згради и станови извршен во период до 5 години по изградбата на објектот и во тој период (до 5 години по изградбата) данокот на додадена вредност се пресметува со примена на пропорционални даночни стапки врз даночната основа според општата даночна стапка од 18%.
Од анализата на наведените законски одредби, се констатира дека со нив се уредува режимот на плаќање на данокот на додадена вредност и од кои произлегува дека предмет на оданочување на првиот промет се становите наменети за станбени цели што се извршува во рок од 5 години по изградбата како општо правило, независно од тоа за каква стапка ќе се определи законодавецот.
Оттука, легитимно право е на законодавецот да го воведува данокот на додадена вредност и истовремено да го уредува неговото пресметување и плаќање, а кое е во согласност со членот 33 од Уставот според кој секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.
Разгледувајќи ја оспорената законска одредба во контекст на наведените и другите одредби од Законот за данокот на додадена вредност, а притоа имајќи ги предвид причините поради кои се оспорува нејзината уставност во однос на членот 8 став 1 алинеи 3 и 8, член 9, член 35 и член 51 од Уставот, според Судот со неа не се повредува принципот на владеење на правото, ниту хуманизмот и социјалната правда, ниту пак се доведуваат во нееднаква положба граѓаните на Република Македонија. Оспорениот дел од оваа одредба според Судот е јасен и недвосмислен и ја обезбедува правната сигурност на граѓаните, како еден од елементите на принципот на владеење на правото.
Наводите во иницијативата дека со оспорениот дел од законската одредба граѓаните се доведувале во нееднаква правна положба бидејќи не сите граѓани се социјално обезбедни да го платат одредениот данок на додадена вредност, се неосновани, затоа што сите граѓани во истата правна ситуација имаат иста даночна обврска и се еднакви пред Уставот и законите, поради што не може да се постави прашањето за нејзината согласност ниту со членот 9 од Уставот.
Тргнувајќи од наведените причини, а имајќи ја предвид оспорената законска одредба е јасна и доволно прецизна, Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспорениот дел од одредбата од Законот со членовите 8 став 1 алинеја 3 и 8, член 9, член 35 и член 51 од Уставот.
5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Махмут Јусуфи и судиите д-р Трендафил Ивановски, Лилјана Ингилизова-Ристова, Мирјана Лазарова Трајковска, Вера Маркова, Бранко Наумоски, д-р Бајрам Положани и Игор Спировски.
У.бр.44/2007
16 мај 2007 година
С к о п ј е
лк
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Махмут Јусуфи