Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 и 112 од Уставот на Република Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/92), на седницата одржана на 4 декември 1996 година, донесе
О Д Л У К А
Текст
1.СЕ ПОНИШТУВААТ член 28 и член 30 во делот што гласи
2. Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во “Службен весник на Република Македонија”.
3. Уставниот суд на Република Македонија, по повод поднесена иницијатива од Борис Ќофкаровски – адвокат од Скопје , со решение У.бр.198/96 од 23 октомври 1996 година поведе постапка за оценување уставноста и законитоста на актот означен во точката 1 од оваа одлука, затоа што основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот и со закон.
4. Судот на седницата утврди дека со членот 28 од Правилникот се предвидува исклучок во врска со намалувањето на даночната основа која според член 7 од истиот правилник може да изнесува до 30% од даночната основа за пресметувањето на данокот од добивка во својата дејност, во смисла што истата може да се намалува до висина на вложените средства во инвестиции во 1993 година, но не повеќе од делот од добивката која по годишна пресметка за 1993 година е распоредена во номиниран капитал.
5. Со членот 1 од Законот за данок од добивка (“Службен весник на Република Македонија” бр.80/93, 33/95 и 43/95) е предвидено дека со овој закон се воведува данок од добивка и се уредува начинот на оданочувањето на добивката.
Според членот 3 од Законот пресметувањето и плаќањето на данокот од добивка го врши обврзникот на данокот од добивка.
Даночен обврзник според овој закон (член 4) е правно лице и физичко лице кое врши регистрирана дејност (субјект) – резидент на Република Македонија кој остварува добивка од вршење на дејноста во земјата и во странство.
Основа за пресметување на данокот од добивка според член 8 од Законот е добивката која се утврдува во даночниот биланс, а разликата меѓу вкупните приходи и вкупните расходи ја претставува добивката.
Како што се гледа од наведените одредби Законот ги уредил прашањата во врска со начинот на плаќањето на данокот од добивка, субјектите што подлежат на оваа обврска, ја дефинирал основата за пресметување на овој данок и ја определил стапката на данокот од добивка.
Понатаму, Законот, исто така, предвидел на даночниот обврзник да му се намалува даночната основа за износот на извршените вложувања од добивката во нови инвестиции (реинвестирана добивка) во Републиката, најмногу до 30%од даночната основа во својата дејност (член 31).
Одредбата од член 49 од Законот предвидува министерот за финансии да донесе поблиски прописи за начинот на пресметувањето и уплатувањето на данокот од добивка, како и за спречување на двојното ослободување или двојното оданочување и да пропише образец – даночен биланс за пресметување и уплатување на данокот од добивка во рок од 30 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон.
Исто така, согласно член 7 став 1 од Правилникот, утврдената даночна основа се намалува за износот на извршените вложувања од добивката во нови инвестиции (реинвестирана добивка) во Републиката, и тоа во основни средства како за купување на акции или удели во капиталот но најмногу до 30% од даночната основа за пресметувањето на данок од добивка во својата дејност.
Имајќи ги предвид наведените одредби од Законот за данокот на имот и Правилникот за начинот на пресметување и уплатување на овој данок и спречување на двојно ослободување или двојно оданочување, Судот оцени дека добивката претставува економска категорија што се утврдува со завршната сметка. Таа е израз на вкупното економско работење на претпријатието. Доколку претпријатието, во тековната година извршило инвестирање, со тоа фактички извршило зголемување на својот основен капитал, па согласно член 7 точка 1 од Правилникот има право до 30% од таа инвестиција да не плаќа данок на добивка.
Во таа смисла оспорениот член 28 од Правилникот, според мислњето на Судот, е ограничувачки, затоа што се однесува на вложени инвестиции во одредена година, односно на паретходни инвестирања во претходната година (во случајов 1993 година), кога е познато дека завршно со месец март претпријатието по завршната сметка морало да плати данок од добивка, што може да го поврати само со завршната сметка од наредната 1994 година. Тоа значи дека може да ги поврати средствата платени на име данок на добивка со завршната сметка од 1994 година, што се дава заклучно со 31 март 1995 година, но неможе овие средства да ги ослободи во смисла на член 31 од Законот за данок на добивка.
Според тоа, Судот оцени дека членот 28 од Правилникот, му оневозможува на претпријатието својата добивка од 1993 година да ја насочи со завршната сметка (да изврши распределба за кој дел таа добивка ќе ја намени), туку му признава само номиниран капитал во 1993 година, односно му ја признава само неговата сопственост која е сметководствено веќе евидентирана.
Тоа значи дека на претпријатието кога ќе направи завршна сметка за 1994 година, може да му се намали даночната основа по основ вложени инвестиции, но не повеќе од добивката која по завршната сметка за 1993 година е распоредена во номиниран капитал.
Според оценката на Судот, врзувањето, односно условувањето на ослободувањето од оданочување со номинираниот капитал во претходната година е ограничувачки фактор од причини што, како што веќе беше утврдено, завршната сметка за 1993 година се предава заклучно со март 1994 година (пред донесувањето на Правилникот) што значи без можност за планирање во инвестиции претпријатието створило номиниран капитал, кој со членот 28 од Правилникот му претставува пречка за вложувања во нови поголеми инвестиции, затоа што ја лимитира даночната основа во смисла што истата не може да се намалува повеќе од делот од добивката која по годишната пресметка за 1993 година е распоредена во номиниран капитал.
Имајќи го предвид изнесеното, Судот утврди дека Министерот за финансии со предвидувањето на нови услови за намалување на даночната основа по основ на вложување во инвестиции, кои не се предвидени во Законот, и со определувањето на периодот за кој може да се врши намалување на даночната основа по основот вложување во инвестиции (што, исто така, не е предвидено со Законот) излегол надвор од доменот на неговите законски овластувања, поради што може основано да се постави прашањето за согласноста на член 28 од оспорениот правилник со член 31 од Законот за данокот на добивка.
6. Судот на седницата, по сопствена иницијатива, исто така, утврди дека во членот 30 од Правилникот е предвидено истиот да влезе во сила со денот на објавувањето во “Службен весник на Република Македонија”, а да се применува од 1 јануари 1994 година и дека Правилникот е објавен во “Службен весник на Република Македонија” бр.19/94 од 14 април 1994 година, што значи дека според оваа одредба ќе се применува ретроактивно и пред негово објавување во ова службено гласило.
7. Согласно член 52 од Уставот на Република Македонија, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила.
Ставот 3 на овој член од Уставот предвидува законите да влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето.
Со оглед на тоа што членот 30 од оспорениот правилник предвидува истиот да се применува од први јануари 1994 година (објавен е на 13 парил 1994 година), односно пред неговото влегување во сила, Судот утврди дека е несогласен со член 52 од Уставот на Република Македонија.
8. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од оваа одлука.
9. Оваа одлука Судот ја донесе во состав од претседателот на Судот д-р Јован Проевски и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, Бесим Селими, д-р Јосиф Талевски и д-р Тодор Џунов. (У.бр.198/96)