Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.207/2023
Скопје, 20.05.2025 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 72 алинеја 1 и член 82 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.115/2024) на седницата одржана на 20 мај 2025 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА член 17 став 3 од Законот за Академијата за судии и јавни обвинители („Службен весник на Република Северна Македонија“ број. 129/2023 и 53/2024).
2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија, со Решението У.бр.207/2023 од 5 февруари 2025 година поведе постапка за оценување на уставноста на одредбата означена во точката 1 од диспозитивот на оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за нејзината согласност со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.
II
На седницата Судот утврди дека со член 17 став 3 од Законот за Академијата за судии и јавни обвинители, е предвидено дека директорот и заменикот имаат право на додаток на плата заради заштита на угледот на институцијата и доверливоста во работењето, а чија висина поблиску се уредува со акт на Академијата.
III
Според член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Согласно со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Законот за Академијата за судии и јавни обвинители, во член 1 помеѓу другото, ги определил органите на управувањето и финансирањето на Академијата.
Според член 8 од Законот, Управниот одбор, директорот и Програмскиот совет се органи на управување на Академијата.
Со член 11 од Законот, детално се уредени надлежностите на Управниот одбор на Академијата, а алинејата 14 од истиот член, донесува акти за прашања за кои во овој закон е утврдено овластување да ги донесува Академијата.
Согласно со член 66 од овој закон, средствата за работа на Академијата се обезбедуваат од Буџетот на Република Северна Македонија преку буџетот на „судска власт“, како и од други извори на финансирање, односно донации и подароци, самостојни приходи и приходи преку издавање на публикации, реализација на обуки за други целни групи кои се надвор од областа на правосудството и во правосудството, реализација на проекти и грантови кои не се во спротивност со дејноста на Академијата, а во согласност со Управниот одбор.
Законодавецот, со Законот за Академијата за судии и јавни обвинители, го уредил работењето на Академијата како јавна установа за прием и стручно усовршување на кандидатите за судии и јавни обвинители, континуирана обука и унапредување на стручноста на судиите и јавните обвинители, континуирана обука на стручните служби во судството и јавното обвинителство, обука на субјектите кои учествуваат во спроведување на законите од областа на правосудството, вршење на аналитичка дејност од областа на правосудната теорија и практика, органите на управувањето и финансирањето на Академијата.
Во член 17 од Законот, законодавецот ја пропишал платата на директорот и заменикот на директорот на Академијата на начин што во ставот 1 предвидел платата на директорот да се определува на нивото на плата на судија на Врховниот суд, која е утврдена со закон, а на неговиот заменик согласно ставот 2 од истиот член, платата се определува на ниво на плата на судија во апелационен суд која е утврдена со закон. Покрај основната плата на директорот и неговиот заменик, законодавецот со ставот 3, предвидел и право на додаток на плата заради заштита на угледот на институцијата и доверливоста во работењето, а висината на додатокот пропишал дека се утврдува со акт на Академијата, што е предмет на оспорување со иницијативата.
За подносителот е нејасно кој го носи подзаконскиот акт кој треба да ги содржи параметрите за висината на додатоците на плата на директорот и неговиот заменик, за кои смета дека исклучиво мора да бидат предмет на уредување на Законот, а не на подзаконски акт.
Од анализата на наведените законски одредби, како и од целината на Законот произлегува дека законодавецот ја востановил Академијата како јавна установа која врши прием и стручно усовршување на идните судии и јавни обвинители, при што главен извор за финансирање на Академијата е Буџетот на Република Северна Македонија преку буџетот на „судската власт”.
Оттука, имајќи предвид дека државата е таа која ги обезбедува финансиските средства, покрај другото, и за додаток на плата на директорот и неговиот заменик, основано се постави прашањето дали решението од оспорениот член 17 став 3 од Законот е оправдано во смисла на тоа Академијата во своите акти да ја определи висината на додатокот на плата на директорот и неговиот заменик. Ова дотолку повеќе што општите акти на Академијата ги носи Управниот одбор на предлог на директорот.
Неспорно е дека на директорот и на заменикот на директорот на Академијата им следува додаток на плата заради заштита на угледот на институцијата и доверливоста во работењето, но законодавецот не пропишал критериуми односно рамка врз основа на која Академијата во своите акти ќе ја определи висината на тој надоместок како што тоа го предвидел во ставовите 1 и 2 од истиот член.
Тргнувајќи од наводите во иницијативата и содржината на оспорената одредба со која на Академијата ѝ се овозможува со свој акт поблиску да ја утврди висината на надоместокот, без притоа Законот да содржи параметри, критериуми и рамка за утврдување на висината на надоместокот, Судот оцени дека основано се доведува во прашање уставноста на оспорената одредба, односно нејзината согласност со уставната одредба на која се повикува подносителот на иницијативата.
Од анализата на оспорената одредба, Судот оцени дека оспорениот член 17 став 3 од Законот за Академијата за судии и јавни обвинители, е спротивен на темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат јасни и прецизни норми и истите да бидат правно усогласени со Уставот.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.207/2023
Shkup, 20.05.2025
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr.Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 72 alineja 1 dhe nenit 82 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në mbledhjen e mbajtur më 20 maj 2025, miratoi
V E N D I M
1. NDËRPRITET Neni 17 paragrafi 3 i Ligjit për Akademinë e Gjykatësve dhe Prokurorëve Publikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër. 129/2023 dhe 53/2024).
2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.
Arsyetim
I
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me Vendimin U.nr. 207/2023 të datës 5 shkurt 2025, inicoi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së shënuar në pikën 1 të dispozitivit të këtij vendimi, pasi çështja e përputhshmërisë së saj me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës ishte e bazuar.
II
Në seancë, Gjykata përcaktoi se neni 17, paragrafi 3 i Ligjit për Akademinë e Gjykatësve dhe Prokurorëve Publikë parashikon që drejtori dhe zëvendësdrejtori kanë të drejtë për një shtesë në pagë me qëllim mbrojtjen e reputacionit të institucionit dhe konfidencialitetit në veprimtarinë e tij, shuma e së cilës rregullohet më hollësisht me një akt të Akademisë.
III
Sipas nenit 110, alinetë 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën dhe për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe me ligjet.
Sipas nenit 8, paragrafi 1, alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i së drejtës është një vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Ligji për Akademinë e Gjyqkatësve dhe Prokurorëve Publikë, në nenin 1, ndër të tjera, përcakton organet e menaxhimit dhe financimit të Akademisë.
Sipas nenit 8 të Ligjit, Bordi i Drejtorëve, drejtori dhe Këshilli i Programit janë organet e menaxhimit të Akademisë.
Neni 11 i Ligjit rregullon në detaje kompetencat e Bordit Drejtues të Akademisë, dhe paragrafi 14 i të njëjtit nen miraton akte për çështjet për të cilat ky ligj përcakton autorizimin për miratimin e Akademisë.
Në përputhje me nenin 66 të këtij ligji, fondet për funksionimin e Akademisë sigurohen nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë së Veriut përmes buxhetit të “pushtetit gjyqësor”, si dhe nga burime të tjera të financimit, d.m.th. donacione dhe dhurata, të ardhura të pavarura dhe të ardhura përmes botimeve të publikimeve, zbatimit të trajnimeve për grupe të tjera të synuara jashtë fushës së drejtësisë dhe në sistemin e drejtësisë, zbatimit të projekteve dhe granteve që nuk bien ndesh me aktivitetet e Akademisë, dhe në përputhje me Bordin Drejtues.
Ligjvënësi, me Ligjin për Akademinë e Gjyqkatësve dhe Prokurorëve Publikë, ka rregulluar funksionimin e Akademisë si institucion publik për pranimin dhe zhvillimin profesional të kandidatëve për gjykatës dhe prokurorë publikë, trajnimin e vazhdueshëm dhe përmirësimin e ekspertizës së gjykatësve dhe prokurorëve publikë, trajnimin e vazhdueshëm të shërbimeve profesioniste në gjyqësi dhe prokurori publike, trajnimin e subjekteve që marrin pjesë në zbatimin e ligjeve në fushën e drejtësisë, kryerjen e aktiviteteve analitike në fushën e teorisë dhe praktikës gjyqësore, organet drejtuese dhe financuese të Akademisë.
Në nenin 17 të Ligjit, ligjvënësi ka përcaktuar pagën e drejtorit dhe zëvendësdrejtorit të Akademisë në një mënyrë që në paragrafin 1 ka parashikuar që paga e drejtorit do të përcaktohet në nivelin e pagës së një gjykatësi të Gjykatës Supreme, e cila përcaktohet me ligj, dhe të zëvendësit të tij, në përputhje me paragrafin 2 të të njëjtit nen, paga do të përcaktohet në nivelin e pagës së një gjykatësi në gjykatën e apelit, e cila përcaktohet me ligj. Përveç pagës bazë të drejtorit dhe zëvendësit të tij, ligjvënësi, në paragrafin 3, parashikoi edhe të drejtën për një shtesë page me qëllim mbrojtjen e reputacionit të institucionit dhe konfidencialitetit të operacioneve, dhe shuma e shtesës u parashikua të përcaktohej me një akt të Akademisë, e cila është objekt i iniciativës.
Për parashtruesin nuk është e qartë se kush është përgjegjës për rregulloren që duhet të përmbajë parametrat për lartësinë e shtesave të pagave për drejtorin dhe zëvendësin e tij, për të cilën beson se duhet t’i nënshtrohet kryesisht rregullimit të Ligjit, dhe jo aktit nënligjor.
Nga analiza e dispozitave ligjore të lartpërmendura, si dhe nga tërësia e Ligjit, del se ligjvënësi e ka themeluar Akademinë si një institucion publik që kryen pranimin dhe përsosjen profesionale të gjykatësve dhe prokurorëve publikë të ardhshëm, me burim kryesor të financimit për Akademinë është Buxheti i Republikës së Maqedonisë së Veriut përmes buxhetit të “pushtetit gjyqësor”.
Prandaj, duke marrë parasysh se shteti është ai që siguron burimet financiare, ndër të tjera, për shtesën e pagës së drejtorit dhe zëvendësit të tij, është ngritur në mënyrë të arsyeshme pyetja nëse vendimi në nenin e kontestuar 17, paragrafi 3 të Ligjit është i justifikuar në kuptimin që Akademia përcakton në aktet e saj shumën e shtesës së pagës së drejtorit dhe zëvendësit të tij. Kjo është aq më tepër që aktet e përgjithshme të Akademisë miratohen nga Bordi Drejtues me propozim të drejtorit.
Është e padiskutueshme që drejtori dhe zëvendësdrejtori i Akademisë kanë të drejtë për shtesë page me qëllim mbrojtjen e reputacionit të institucionit dhe konfidencialitetit të punës së tij, por ligjvënësi nuk ka përcaktuar kritere ose një kornizë mbi bazën e së cilës Akademia do të përcaktojë shumën e atij kompensimi në aktet e saj, siç parashikohet në paragrafët 1 dhe 2 të të njëjtit nen.
Duke u nisur nga pretendimet në iniciativë dhe përmbajtja e dispozitës së kontestuar, e cila i lejon Akademisë të përcaktojë shumën e kompensimit në mënyrë më të detajuar me aktin e saj, pa Ligjin që përmban parametra, kritere dhe një kornizë për përcaktimin e shumës së kompensimit, Gjykata konstatoi se me bazë vjen në pyetje kushtetutshmëria e dispozitës së kontestuar, pra përputhshmëria e saj me dispozitën kushtetuese të referuar nga parashtruesi i iniciativës.
Nga analiza e dispozitës së kontestuar, Gjykata vlerësoi se neni i kontestuar 17, paragrafi 3 i Ligjit për Akademinë e Gjykatësve dhe Prokurorëve Publikë është në kundërshtim me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8, paragrafi 1, alineja 3 e Kushtetutës, sipas të cilit në rendin juridik duhet të ekzistojnë norma të qarta dhe të sakta dhe ato duhet të jenë të harmonizuara juridikisht me Kushtetutën.
IV
Bazuar në sa më sipër, Gjykata, vendosi si në pjesën dispozitive të këtij vendimi.
V
Ky vendim ka veprim juridik nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.
KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski