У.бр.17/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.17/2024
Скопје,03.07.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, Добрила Кацарска, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија, членовите 70 и 79 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 03.07.2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА член 19 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Крушево, број 07-104/4 од 31.01.2008 година („Службен гласник на Општина Крушево” број 1/2008).

2. СЕ СТАВА ВОН СИЛА Решението за запирање на извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на член 19 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Крушево, број 07-104/4 од 31.01.2008 година („Службен гласник на Општина Крушево” број 1/2008).

3. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд, по сопствена иницијатива со Решението У.бр.17/2024 од 27 март 2024 година, поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на одредбата од актот, означен во точката 1 од Одлуката, затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за нејзината согласност со Уставот и Законот за локалната самоуправа.

На седницата Судот утврди дека Советот на Општина Крушево, врз основа на член 21 точка 2 од Статутот на Општина Крушево („Службен гласник на Општина Крушево” број 1/07), на седница одржана на 31.01.2008 година, донел Деловник на Советот на Општина Крушево.

Деловникот содржи 18 глави. Во глава 3, точка 3 насловена како „Покренување иницијативи и поднесување предлози“ во член 19 алинеја 3 се пропишува дека член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.

III

Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според уставната одредба пропишана во член 68 став 1 алинеја 2, Собранието на Република Северна Македонија, има уставно овластување да донесува закони и да дава автентично толкување на законите.

Член 110 алинеја 2 од Уставот, пропишува дека Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.

Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека законите се донесуваат во согласност со Уставот, а сите други прописи во согласност со Уставот и закон, дека само Собранието има уставно овластување за донесување закони и нивно автентично толкување, а сето тоа во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Од содржината на оспорениот акт, произлегува дека Советот на Општина Крушево, врз основа на член 21 точка 2 од Статутот на Општина Крушево („Службен гласник на Општина Крушево” број 1/07), на седница одржана на 31.01.2008 година, донел Деловник на Советот на Општина Крушево.

Оспорениот член 19 од Деловникот го пропишува правото на членот на Советот на седниците. Помеѓу останатите права, во член 19 алинеја 3 од истиот член е содржано правото за автентично толкување, така што предвидува дека членот на советот на седниците има право да поднесе барање за давање на автентично толкување на прописите.

Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно со член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр. 91/2008, 119/2010, 23/2013 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.152/19 и 248/23). Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.

Во конкретниот случај, Советот на Општина Крушево како орган на локалната власт, донел Деловник на Советот на Општина Крушево во кој во член 19 алинеја 3 е содржано правото за автентично толкување на прописи.

Законот за локалната самоуправа не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.

Согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, советот на општината го донесува статутот на општината и други прописи, а согласно со член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.

При таква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека Советот на Општина Крушево, ги пречекорил своите законски овластувања кога го донел Деловникот на Советот на Општина Крушево, во кој во член 19 алинеја 3 е содржано правото за автентично толкување.

Во конкретниот случај станува збор за прашање, коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр. 91/2008, 119/2010, 23/2013 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.152/19 и 248/23). Со оглед на тоа дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување, не може во деловник или статут изворно да се уредува овој институт и процедура за истиот.

Од наведените причини, Судот цени дека пропишаниот член 19 алинеја 3 од Деловникот, е незаконит, а со тоа и спротивен на темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.17/2024
Shkup, 03.07.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, Dobrilla Kacarska, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 dhe 79 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 3 korrik 2024, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET neni 19 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Krushevës, nr. 07-104/4, të datës 31.01.2008 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Krushevës” nr.1/2008).

2. SHFUQIZOHET Aktvendimi për ndalimin e zbatimit të akteve individuale dhe veprimeve të ndërmarra në bazë të nenit 19 paragrafi 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Krushevës, nr.07-104/4, të datës 31.01.2008 (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Krushevës” nr.1/2008).

3. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim
I

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, bazuar në nenin 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me vetëiniciativë me Aktvendimin U.nr.17/2024 nga 27 marsi i vitit 2024, ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit të aktit, të shënuar në pikën 1 të Vendimit, për shkak se çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Ligjin për vetëqeverisje lokale u ngrit para Gjykatës.

Gjykata në seancë konstatoi se Këshilli i Komunës së Krushevës, në bazë të nenit 21 pika 2 të Statutit të Komunës së Krushevës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Krushevës” numër 1/07), në mbledhjen e mbajtur më 31.01.2008, ka miratuar Rregulloren e Këshillit të Komunës së Krushevës.

Rregulloreja përmban 18 kapituj. Në kapitullin 3, pika 3 me titull “Ngritja e iniciativave dhe paraqitja e propozimeve” në nenin 19 alineja 3, përcaktohet se anëtari i Këshillit ka të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave në mbledhjet e Këshillit.

III

Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe me ligj, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, në pajtim me nenin 51 të Kushtetutë.

Sipas dispozitës kushtetuese të paraparë në nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut ka kompetencë kushtetuese për të miratuar ligje dhe për të dhënë interpretim autentik të ligjeve.

Sipas nenit 110 alineja 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.

Nga dispozitat e përmendura kushtetuese, del se ligjet miratohen në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera në përputhje me Kushtetutën dhe ligjin, se vetëm Kuvendi ka kompetencë kushtetuese për miratimin e ligjeve dhe interpretimin autentik të tyre, dhe e gjithë kjo në funksion të garantimit të sundimit të së drejtëst dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.

Nga përmbajtja e aktit të kontestuar, rezulton se Këshilli i Komunës së Krushevës, në bazë të nenit 21 pika 2 të Statutit të Komunës së Krushevës (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Krushevës” nr. 1/07) , në mbledhjen e mbajtur më 31.01.2008, ka miratuar Rregulloren e Këshillit të Komunës së Krushevës.

Neni i kontestuar 19 i Rregullores përcakton të drejtën e anëtarit të Këshillit në mbledhje. Ndër të drejtat tjera, neni 19 alineja 3 të të njëjtit nen përmban të drejtën e interpretimit autentik, kështu që parasheh që anëtari i këshillit në mbledhje të ketë të drejtë të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregullave.

Interpretim autentik të ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi në pajtim me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2 të Kushtetutës miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 91/ 2008, 119/2010, 23/2013 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.152/19 dhe 248/23). Sipas teorisë juridike, interpretimi autentik i ligjeve nënkupton përcaktimin e përmbajtjes dhe kuptimit të vërtetë të një ligji tashmë të miratuar, i cili në zbatimin e tij tregon paqartësi, mëdyshje ose përmban zbrazëtira. Interpretimi autentik është pjesë përbërëse e ligjit të publikuar.

Në rastin konkret, Këshilli i Komunës së Krushevës, si organ i pushtetit lokale, ka miratuar Rregulloren e Këshillit të Komunës së Krushevës, në të cilën neni 19 paragrafi 3 përmban të drejtën për interpretim autentik të rregullave.

Ligji për vetëqeverisjen lokale nuk përmban një dispozitë të shprehur se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë.

Në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, këshilli i komunës miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, dhe në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të Ligjit, në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij, këshilli miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregullat tjera të përcaktuara me ligj, që do të thotë se ligji nuk përmban dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë.

Në një situatë të tillë faktike, pa mëdyshje del se Këshilli i Komunës së Krushevës i ka tejkaluar kompetencat e tij ligjore me miratimin e Rregullores së Këshillit të Komunës së Krushevës, në të cilën e drejta për interpretim autentik gjendet në nenin 19 alineja 3.

Në rastin konkret është një çështje që duhet të parashikohet në ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal ta zbatojnë atë, siç është rregulluar për ligjvënësin si organ i qeverisjes shtetërore, shprehimisht në Kushtetutë me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, në pajtim me të cilën Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve, dhe procedura për interpretim autentik të ligjeve është e rregulluar me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 91/2008, 119/2010, 23/2013 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.152/19 dhe 248/23). Duke qenë se organet e pushtetit lokal nuk kanë bazë ligjore për të dhënë interpretim autentik, ky institut dhe procedura e tij nuk mund të rregullohen fillimisht në rregullore apo statut.

Për arsyet e cekura, Gjykata vlerëson se neni 19 alineja 3 të Rregullores është i kundërligjshëm dhe për rrjedhojë është në kundërshtim me vlerën themelore të rendit kushtetues – parimin e sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, sipas së cilës në rendin juridik duhet të ketë rregulla juridikisht të harmonizuara me Kushtetutën dhe ligjet.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETAR
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski