У.бр.45/2022 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.45/2022
Скопје, 15.05.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 1, член 27 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 15 мај 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 9 став 3 во делот „германски марки (ДЕМ)“, на член 22, член 26 став 2, член 86-б став 1 и член 111 став 1 во делот „ДЕМ“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал („Службен весник на Република Македонија“ бр.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 и 25/2015).

2. СЕ ОТФРЛА иницијативата за оценување на уставноста на член 86-а став 2 во делот „Законот за инвестициони фондови“, од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал („Службен весник на Република Македонија“ бр.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 и 25/2015).

3. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби, означени во точката 1 од ова решение.

4. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Игорчо Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на правните акти во деловите означени во диспозитивот на ова решение.

Според наводите во иницијативата, подносителот бара поведување постапка за оценување на уставноста на оспорените делови од член 9 став 3, член 22, член 26 став 2, член 86-б ставови 1 и 2 и член 111 став 1 од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, од причина што не се во согласност со начелото на владеење на правото.

Подносителот наведува дека во член 9 став 3 од Законот делот од одредбата „германски марки (ДЕМ)“ и делот „ДЕМ“ од член 22, член 26 став 2, член 86-б став 1 и член 111 став 1 од истиот закон, каде како слободна конвертибилна валута стои германска марка ДЕМ, која престанала да важи сметано од 01.01.2002 година, а изразувањето на една вредност од денари во германски марки ДЕМ станува беспредметно и оспорените делови од одредбите можат да доведат до забуна во нивната примена,што е во спротивност со владеењето на правото.

Исто така, подносителот наведува дека во соопштението на Народната банка на Републиката, објавено на ден 23.10.2001 година на интернет-страницата на Народната банка, се наведува дека од 1 јануари 2002 година евро-банкнотите ќе станат законско средство за плаќање во 12 земји на евро-зоната, а тоа значи дека меѓу другите валути престанала да важи и германската марка (ДЕМ).

Во иницијативата се наведува дека во член 86-а став 2 оспорениот дел „Законот за инвестициони фондови“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, упатува на примена на пропис, а со тоа и примена на одредби од пропис кој од 05.02.2009 година не е повеќе дел од правниот промет. Законот за инвестициски фондови објавен во „Службен весник на Република Македонија“ бр.12/2009 влегол во сила на ден 05.02.2009 година, а тоа значи дека престанал да важи Законот за инвестициони фондови „Службен весник на Република Македонија“ бр.7/2000 и 29/2007, на кој закон упатува оспорената одредба.

Во овој контекст, подносителот наведува дека кога една одредба се повикува на примена на друга одредба односно се повикува на примена на одредби од закон, потребно е законот кој ги содржи одредбите на чија примена се упатува, да е дел од правниот поредок.

Според подносителот, повикувањето на примена на одредби или закон кој не е повеќе во правниот поредок доведува до заблуда при операционализација на одредбата или законот кој упатува на примена на одредбата односно одредбите од законот кои повеќе не се во правниот промет, не е во согласност со начелото на владеење на правото предвидено во Уставот на Република Северна Македонија.

Поради горенаведеното, подносителот на иницијативата предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорените делови од член 9 став 3, член 22, член 26 став 2, член 86-а став 2, член 86-б став 1 и член 111 став 1 од од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал и истите да ги укине.

На седницата Судот утврди дека во член 9 став 3 е содржан делот „германски марки (ДЕМ)“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал („Службен весник на Република Македонија“ бр.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 и 25/2015).

Во член 22, член 26 став 2, член 86-б став 1 и член 111 став 1, е содржан делот „ДЕМ“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал („Службен весник на Република Македонија“ бр.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 и 25/2015).

Во член 86-а став 2 е содржан делот „Законот за инвестициони фондови“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал („Службен весник на Република Македонија“ бр.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 и 25/2015).

Содржината на оспорените одредби од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал е следна:

Во член 9 став 3 се наведува дека утврдената вредност од став 1 на овој член се изразува во германски марки (ДЕМ), според средниот девизен курс на Народната банка на Република Македонија на датумот на процената. (Одредбата се оспорува во делот „германски марки (ДЕМ)“).

Според член 22, акциите, односно уделите издадени според овој закон се изразуваат во ДЕМ, а се плаќаат со:

а) денари; в) денари стекнати со продажба на ефективна конвертибилна странска валута. г) хартии од вредност издадени од Република Македонија и д) странска конвертибилна валута кога акциите, односно уделите се продаваат на странско лице. (Одредбата се оспорува во делот „ ДЕМ“).

Во член 26 став 2 се наведува дека корисникот на попустот од член 25 на овој закон има право акциите, односно уделите да ги купува со основен попуст од 30% од номиналната вредност, зголемен за 1% за секоја полна година на работен стаж во претпријатието, со тоа што износот на купените акции, односно уделот со попуст не може да го надмине износот од 25.000 ДЕМ. (Одредбата се оспорува во делот „ДЕМ“).

Според член 86-б став 1, друштвото од член 86-а на овој закон ќе управува со инвестиционен фонд кој ќе се основа со акции во износ од 1.000.000 ДЕМ, кои ги поседува Агенцијата, односно Република Македонија. (Одредбата се оспорува во делот „ ДЕМ“).

Со член 111 став 1 се предвидува дека со денот на влегувањето во сила на овој закон, додека не се отпочне со реализација на избраниот начин на трансформација, претпријатијата не можат да продаваат градежни објекти и други основни средства со вредност поголема од 50.000 ДЕМ без согласност на Агенцијата. (Одредбата се оспорува во делот „ ДЕМ“).

Согласно со член 86-а став 2, друштвото од став 1 на овој член се основа согласно со Законот за инвестициони фондови и Законот за трговските друштва. Одредбата се оспорува во делот „Законот за инвестициони фондови“.

III

Согласно со член 8 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Според член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Согласно со член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија, одлучува за согласноста на законите со Уставот, како и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето.

Со Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал („Службен весник на РМ” бр.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 и 25/2015), се уредуваат условите, начините и постапката за трансформација на претпријатијата со општествен капитал (во натамошниот текст: претпријатие) во претпријатија во кои е определен сопственикот, како и начините и постапката за продажба на акциите и уделите кои во постапката за трансформација и се издадени на Агенцијата. Трансформација на претпријатието со општествен капитал (во натамошниот текст: трансформација) од став 1 на овој член се врши со организирање на претпријатието во акционерско друштво или друштво со ограничена одговорност со капитал во приватна сопственост, односно со определен сопственик, под условите и постапката утврдени со овој закон и со Законот за трговските друштва. Трансформацијата се врши и со продажба на општествениот капитал или на сите средства на претпријатието.

Со иницијативата се оспорува уставноста на член 9 став 3 од од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, во делот од одредбата „германски марки (ДЕМ)“, и делот „ДЕМ“ од член 22, член 26 став 2, член 86-б став1 и член 111 став 1 од истиот закон, каде како слободно конвертибилна валута стои германска марка ДЕМ, која престанала да важи сметано од 01.01.2002 година, а евро-банкнотите се законско средство за плаќање.

Владеењето на правото како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија, согласно со член 8 став 1 алинеа 3 од Уставот, во својата основа го има елементот правна сигурност што подразбира дека во правниот поредок треба да егзистираат само јасни и прецизни норми. Од анализата на оспорените делови од член 9 став 3, член 22, член 26 став 2 член 86-б став 1 и член 111 став 1 од од Законот, произлегува дека содржината на оспорените одредби може да доведе до заблуда при примена на одредбата како што е наведено во иницијативата, поради што имплицира повреда на уставниот принцип на владеење на правото.

Уставниот суд укажува дека законодавецот не ги направил потребните измени на оспорените правните норми во овој закон, дваесет и две години по официјалното престанување на важењето на германската марка. Судот цени дека во функција на правната сигурност и владеењето на правото, во законските норми не треба да се користи валута, која престанала да постои, затоа што не постои и официјален курс за замена на оваа валута во денарска противредност. Оттука Судот цени дека со укинување на „германски марки (ДЕМ)“ во оспорените норми на Законот, законодавецот ќе го измени Законот користејќи важечки валути, доколку му е потребно изразување со валутна клаузула во денарска противредност.

Во член 86-а став 2 оспорениот дел „Законот за инвестициони фондови“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, дека друштвото од став 1 на овој член се основа согласно со Законот за инвестициони фондови и Законот за трговските друштва, упатува на примена на пропис, а со тоа и примена на одредби од пропис кој од 05.02.2009 година не е повеќе дел од правниот промет. Законот за инвестициски фондови објавен во „Службен весник на Република Македонија“ бр.12/2009 влегол во сила на ден 05.02.2009 година, а тоа значи дека престанал да важи Законот за инвестициони фондови „Службен весник на Република Македонија“ бр.7/2000 и 29/2007, на кој закон упатува оспорената одредба.

Во член 153 од Законот за инвестициски фондови („Службен весник на Република Македонија“ број 12/2009), е наведено „Со денот на влегувањето во сила на овој закон престанува да важи Законот за инвестициони фондови („Службен весник на Република Македонија“ број 7/2000 и 29/2007)“.

Согласно со член 154 од истиот закон, овој закон влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија“.

Од анализата на член 86-а став 2 во оспорениот дел „Законот за инвестициони фондови“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, произлегува дека оспорената одредба упатува на закон кој повеќе не е дел од правниот поредок, кој може да доведе до заблуда при примена на одредбата како што е наведено во иницијативата дека повикување, упатување на друга норма, таа неминовно мора да е дел од правниот поредок за да таквото уредување претставува една логична, правно-функционална целина, поради што и имплицира повреда на уставниот принцип на владеење на правотo.

Со предметната иницијатива се бара поведување постапка и укинување на член 86-а став 2 во делот „Законот за инвестициони фондови“ од Законот, бидејќи упатувал на примена на одредби од пропис којшто не е во правниот поредок.

Во врска со наводите, Судот оцени дека станува збор за прашање во надлежност на законодавецот, кое не е од влијание во однос на правната сигурност на граѓаните, односно нема реални можности оспорениот дел од член 86-а став 2 од Законот да предизвика некаква забуна кај органите во практикувањето на правото, бидејќи и според Законот за ивестициони фондови, а и според Законот за инвестициски фондови, нема суштинска разлика во предметот на уредување.

Уставниот суд цени дека упатувањето во норма од важечки закон, на закон што престанал да постои, кога материјата која била уредена со тој закон е уредена со друг понов закон, не мора секогаш да доведе до правна несигурност, затоа што при примена на нормата, може да се согледа што во моментот на примена на еден закон, претставува позитивно право, односно кој закон од упатувачката норма, е во важност во моментот во примена. Меѓутоа, често со иницијативите се бара важечките закони да бидат меѓусебно усогласени што секако би придонело и за поголема правна сигурност, но тоа не е во надлежност на Уставниот суд. Во таа насока, Уставниот суд смета дека законодавецот треба да води сметка за ваквите состојби и во функција на постигнување на поголема правна сигурност, кога еден закон престанува да постои на начин што е заменет со нов закон, што ја уредува истата правна материја, во преодните и завршни одредби на новиот закон да нормира, дека се менуваат и дополнуваат и упатувачките правни норми во другите закони, кои се повикуваат на законот што престанал да постои. Уставниот суд укажува дека законодавецот треба во својата работа да користи правилна номотехника без упатувачки норми на други конкретни важечки закони во моментот на донесување на законот, туку норми за упатување со описна содржина, како на пример „примена на правни прописи со кои се уредува определената материја“.

Во конкретниот случај, барањето со иницијативата е всушност барање, Уставниот суд, преку уставниот механизам – поведување постапка да изврши номотехничка корекција во Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, со цел да се изврши меѓусебно усогласување на закони. Меѓутоа, ваквото барање е надвор од уставните надлежности од член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот, според кои Уставниот суд, одлучува за согласноста на законите со Уставот, како и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите, што значи не одлучува за меѓусебната согласност на законите или нивните одредби. Во надлежност на законодавецот е да ги креира прописите, истите да ги менува и дополнува, а воедно преку своите механизми и да врши технички исправки и корекции на прописите коишто ги донесува.

Имајќи ги предвид утврдените надлежности на Уставниот суд од член 110 на Уставот, Судот оцени дека во овој дел од наводите на иницијативата исполнети се условите од член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд за отфрлање на иницијативата со оглед дека наводите се сведуваат на барање за постапување кое е во надлежност на законодавецот, а не на Уставниот суд.

Во однос на член 9 став 3 во делот „германски марки (ДЕМ)“, на член 22, член 26 став 2 , член 86-б став 1 и член 111 став 1 во делот „ДЕМ“ од Законот за трансформација на претпријатијата со општествен капитал, поради можноста од настанување штетни последици, а согласно со член 27 од Деловникот на Уставниот суд, цениме дека се исполнети и условите Судот да ја запре примената на оспорените одредби од Законот, како и да го запре извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорените одредби од Законот на ова решение, до донесувањето на конечната одлука.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

Oва решение произведува правно дејство од денот на објавувањето во„Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.45/2022
Shkup, 15.05.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 28 alineja 1, nenit 27 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 15 maj 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 9 paragrafi 3 në pjesën” markat gjermane (DEM)”, të nenit 22, nenit 26 paragrafi 2, nenit 86-b paragrafi 1 dhe nenit 111 paragrafi 1 në pjesën ” DEM ” të ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 dhe 25/2015).

2. REFUZOHET iniciativa për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 86-a paragrafi 2 në pjesën “Ligji për fondet investuese”, nga Ligji për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 dhe 25/2015).

3. NDËRPRITET realizimi i akteve individuale dhe veprimeve të ndërmarra në bazë të dispozitave kontestuese, të shënuara në pikën 1 të këtij aktvendimi.

4. Ky aktvendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Igorço Toçev nga Shkupi në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së akteve juridike në pjesët e përcaktuara në dispozitiv të këtij aktvendimi.

Sipas pretendimeve në iniciativë, parashtruesi kërkon fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesëve kontestuese të nenit 9 paragrafi 3, nenit 22, nenit 26 paragrafi 2, nenit 86-b paragrafët 1 dhe 2 dhe nenit 111 paragrafi 1 të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, sepse nuk janë në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës.

Parashtruesi thekson se në nenin 9 paragrafi 3 të Ligjit pjesa e dispozitës “markat gjermane (DEM)” dhe pjesa “DEM” e nenit 22, nenit 26 paragrafi 2, nenit 86-b paragrafi 1 dhe nenit 111 paragrafi 1 të të njëjtit ligj, ku si valutë lirisht e konvertueshme është marka gjermane DEM, e cila ka pushuar së vlejturi me 01.01.2002, dhe shprehja e vlerës së denarit në markën gjermane DEM bëhet e pakuptimtë dhe pjesët e kontestueshme e dispozitave mund të çojnë në konfuzion në zbatimin e tyre, gjë që është në kundërshtim me sundimin e së drejtës.

Parashtruesi thekson gjithashtu se në njoftimin e Bankës Popullore të Republikës, të publikuar më 23.10.2001 në faqen e internetit të Bankës Popullore, thuhet se nga 1 janari 2002, kartëmonedhat euro do të bëhen mjet ligjor për pagesë në 12 vende të euro-zonës, që do të thotë se marka gjermane (DEM) ka pushuar së vlejturi midis monedhave të tjera.
Në iniciativë thuhet se në nenin 86-a paragrafi 2 i pjesës së kontestuar “Ligji për fondet investuese” të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, i referohet zbatimit të një rregulli dhe me këtë edhe zbatimit të dispozitave të rregullit i cili nga 05.02.2009 viti nuk është më pjesë e qarkullimit ligjor. Ligji për fondet investuese i botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 12/2009 ka hyrë në fuqi më 05.02.2009, që nënkupton se Ligji për fondet investuese “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 7/2000 dhe 29/2007, të cilit ligj i referohet dispozita e kontestuar.

Në këtë kontekst, parashtruesi thekson se kur një dispozitë i referohet zbatimit të një dispozite tjetër, pra i referohet zbatimit të dispozitave të ligjit, është e nevojshme që ligji që përmban dispozitat, zbatimi i të cilave është referuar, të jetë pjesë e rendit juridik.

Sipas parashtruesit, thirrja në zbatimin e dispozitave ose të një ligji që nuk është më në rendin juridik, shpie në konfuzion gjatë funksionalizimit të dispozitës ose ligjit që i referohet zbatimit të dispozitës, respektivisht dispozitave të ligjit, që nuk janë më në qarkullim juridik, nuk është në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës së paraparë me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Për sa më sipër, parashtruesi i propozon Gjykatës që të fillojë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesëve kontestuese të nenit 9 paragraf 3, nenit 22, nenit 26 paragrafi 2, nenit 86-a paragrafi 2, nenit 86-b paragrafi 1 dhe Nenit 111 paragrafi 1 nga Ligji për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror dhe shfuqizimin e tyre.

Gjykata në seancë konstatoi se neni 9 paragrafi 3 përmban pjesën “markat gjermane (DEM)” të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 dhe 25/2015).
Neni 22, neni 26 paragrafi 2, neni 86-b paragrafi 1 dhe neni 111 paragrafi 1 përmbajnë pjesën “DEM” të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 dhe 25/2015).
Neni 86-a paragrafi 2 përmban pjesën “Ligji për fondet investuese” nga Ligji për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 dhe 25/2015).
Përmbajtja e dispozitave kontestuese të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror është si vijon:
Në nenin 9 paragrafi 3 thuhet se vlera e përcaktuar nga paragrafi 1 i këtij neni shprehet në marka gjermane (DEM), sipas kursit mesatar të këmbimit të Bankës Popullore të Republikës së Maqedonisë në datën e vlerësimit. (Dispozita kontestohet në pjesën “markat gjermane (DEM)”).

Sipas nenit 22, aksionet, gjegjësisht pjesët e emetuara sipas këtij ligji, shprehen në DEM dhe paguhen me:

a) denarë; b) denarë të fituar me shitjen e valutës së huaj efektive të konvertueshme. g) letrat me vlerë të lëshuara nga Republika e Maqedonisë dhe d) valuta e huaj e konvertueshme kur aksionet, gjegjësisht pjesët i shiten personit të huaj. (Dispozita kontestohet në pjesën “DEM”).

Në nenin 26 paragrafi 2 theksohet se shfrytëzuesi i uljes nga neni 25 i këtij ligji ka të drejtë të blejë aksionet, përkatësisht pjesët me ulje bazë prej 30% të vlerës nominale, të rritur me 1% për çdo vit të plotë të stazhit të punës në ndërmarrje, me faktin se shuma e aksioneve të blera, respektivisht pjesa me ulje nuk mund të kalojë shumën prej 25.000 DEM. (Dispozita kontestohet në pjesën “DEM”).

Sipas nenit 86-b paragrafi 1, shoqëria nga neni 86-a e këtij ligji do të menaxhojë me fond investimi që do të themelohet me aksione në vlerë prej 1.000.000 DEM, të cilat janë në pronësi të Agjencisë, përkatësisht Republikës së Maqedonia. (Dispozita kontestohet në pjesën “DEM”).

Me nenin 111 paragrafi 1 përcaktohet se me ditën e hyrjes në fuqi të këtij ligji, deri në fillimin e realizimit të metodës së zgjedhur të transformimit, ndërmarrjet nuk mund të shesin objekte ndërtimore dhe mjete tjera themelore me vlerë më të madhe se 50,000 DEM pa pëlqimin e Agjencisë. (Dispozita kontestohet në pjesën “DEM”).

Në pajtim me nenin 86-a paragrafi 2, shoqëria nga paragrafi 1 i këtij neni themelohet në pajtim me Ligjin për fondet investive dhe Ligjin për shoqëritë tregtare. Dispozita kontestohet në pjesën “Ligji për fondet investuese”.

III

Në pajtim me nenin 8 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i së drejtës është një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë.

Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, kurse të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Të gjithë janë të obliguar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Në pajtim me nenin 110 paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën, si dhe për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 28 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse nuk është kompetente për të vendosur për kërkesën.

Me Ligjin për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (“Gazeta Zyrtare e RM-së” nr. 38/1993, 48/1993, 21/1998, 25/1999, 39/1999, 81/1999, 49/2000, 6/2002, 31/2003, 38/2004, 35/2006, 84/2007, 123/2012 dhe 25/2015), rregullohen kushtet, metodat dhe procedura për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror (në tekstin e mëtejmë: ndërmarrje) në ndërmarrjet në të cilat përcaktohet pronari, si dhe mënyrat dhe procedura për shitjen e aksioneve dhe pjesëve të cilat në procedurën e transformimit i lëshohen Agjencinë. Transfrmimi dhe ndërmarrja me kapital shoqëror (në tekstin e mëtejmë: transformimi) nga paragrafi 1 i këtij neni bëhet duke e organizuar ndërmarrjen në shoqëri aksionare ose shoqëri me përgjegjësi të kufizuar me kapital në pronësi private, respektivisht me pronar të caktuar, sipas kushteve dhe procedurës së përcaktuar me këtë ligj dhe Ligjin për shoqëritë tregtare. Transformimi kryhet edhe duke shitur kapitalin shoqëror apo të gjitha mjetet e ndërmarrjes.

Me iniciativën kontestohet kushtetutshmëria e nenit 9 paragrafi 3 të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, në pjesën e dispozitës “markat gjermane (DEM)” dhe pjesën “DEM” të nenit 22, nenit 26 paragrafi 2, nenit 86-b paragrafi 1 dhe nenit 111 paragrafi 1 i të njëjtit ligj, ku monedha lirisht e konvertueshme është marka gjermane DEM, e cila ka pushuar së vlejturi që nga 1 janari 2002 dhe kartëmonedhat euro janë mjet ligjor për pagesë.

Sundimi i së drejtës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përputhje me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, ka në bazë elementin e sigurisë juridike që nënkupton se vetëm normat e qarta dhe precize duhet të ekzistojnë në rendin juridik. Nga analiza e pjesëve të kontestuata të nenit 9 paragrafi 3, nenit 22, nenit 26 paragrafi 2 nenit 86-b paragrafit 1 dhe nenit 111 paragrafit 1 të ligjit, rezulton se përmbajtja e dispozitave të kontestuara mund të sjellë konfuzion gjatë zbatimit të dispozitës siç thuhet në iniciativë, e cila nënkupton shkelje të parimit kushtetues të sundimit të së drejtës.

Gjykata Kushtetuese vë në dukje se ligjvënësi nuk ka bërë ndryshimet e nevojshme në normat juridike të kontestuara në këtë ligj, njëzet e dy vjet pas përfundimit zyrtar të vlefshmërisë së markës gjermane. Gjykata vlerëson se në funksion të sigurisë juridike dhe sundimit të së drejtës, në normat ligjore nuk duhet të përdoret valuta që ka pushuar së ekzistuari, për shkak se nuk ekziston kurs zyrtar për zëvendësimin e kësaj monedhe në kundërvlerë me denarë. Prandaj, Gjykata vlerëson se me shfuqizimin e “markave gjermane (DEM)” në normat e kontestuara të ligjit, ligjvënësi do ta ndryshojë Ligjin duke shfrytëzuar valuta të vlefshme, nëse i nevojitet një shprehje me një klauzolë valutore në kundërvlerë me denarë.

Në nenin 86-a paragrafi 2, pjesa kontestuese “Ligji për fondet investuese” nga Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, se shoqëria nga paragrafi 1 i këtij neni është themeluar në pajtim me Ligjin për fondet investuese dhe Ligjin për shoqëritë tregtare, i referohet zbatimit të një rregulloreje dhe me këtë edhe zbatimit të dispozitave të një rregulli, i cili nga data 05.02.2009 nuk është më pjesë e qarkullimit ligjor. Ligji për fondet investuese i botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” nr. 12/2009 ka hyrë në fuqi më 05.02.2009, që nënkupton se është shfuqizuar Ligji për fondet investuese “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 7/2000 dhe 29/2007, të cilit ligj i referohet dispozita e kontestuar.

Në nenin 153 të Ligjit për fondet investuese (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 12/2009), thuhet se “Me ditën e hyrjes në fuqi të këtij ligji pushon së vlejturi Ligji për fondet investuese (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 7/2000 dhe 29/2007)”.

Në pajtim me nenin 154 të të njëjtit ligj, ky ligj hyn në fuqi ditën e tetë nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë”.

Nga analiza e nenit 86-a paragrafi 2 në pjesën e kontestuar “Ligji për fondet investuese” të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, rezulton se dispozita e kontestuar i referohet një ligji që nuk është më pjesë e rendit juridik, gjë që mund të çojë në konfuzion gjatë zbatimit të dispozitës siç thuhet në iniciativë se thirrja, referuar një norme tjetër, detyrimisht duhet të jetë pjesë e rendit juridik në mënyrë që një rregullim i tillë të përfaqësojë një tërësi logjike, juridiko-funksionale, me çka nënkupton shkelje të parimit kushtetues të sundimit të së drejtës.

Me Iniciativën në fjalë kërkohet fillimi i procedurës dhe shfuqizimi i nenit 86-a paragrafi 2 në pjesën “Ligji për fondet e investuese” të Ligjit, sepse i referohej zbatimit të dispozitave të një rregulli që nuk është në rendin juridik.

Lidhur me pretendimet, Gjykata vlerësoi se bëhet fjalë për një çështje në kompetencë të ligjvënësit, e cila nuk ka asnjë ndikim në lidhje me sigurinë juridike të qytetarëve, respektivisht nuk ekziston mundësi reale që pjesa e kontestuar e nenit 86-a paragrafi 2 të Ligjit të shkaktojë ndonjë konfuzion tek organet në praktikën juridike, për shkak se sipas Ligjit për fondet investuese por edhe sipas Ligjit për fondet investuese, nuk ka dallim thelbësor në lëndën e rregullimit.

Gjykata Kushtetuese vlerëson se referimi në një norme të një ligji në fuqi, ndaj një ligji që ka pushuar së ekzistuari, kur materia që ka qenë e rregulluar nga ai ligj rregullohet nga një ligj tjetër më i ri, nuk sjell domosdoshmërisht pasiguri juridike, sepse gjatë zbatimit të normës mund të shihet se çfarë e përbën të drejtën pozitive në momentin e zbatimit të ligjit, pra cili ligj nga norma referuese është në fuqi në momentin e zbatimit. Megjithatë, iniciativat shpesh kërkojnë që ligjet në fuqi të harmonizohen ndërmjet veti, gjë që sigurisht do të kontribuonte në një siguri më të madhe juridike, por kjo nuk është në kompetencë të Gjykatës Kushtetuese. Në këtë drejtim, Gjykata Kushtetuese vlerëson se ligjvënësi duhet të mbajë llogari për situata të tilla dhe për të arritur një siguri më të madhe juridike, kur një ligj pushon së ekzistuari në atë mënyrë që zëvendësohet me një ligj të ri, i cili rregullon të njëjtën materie juridike, në dispozitat kalimtare dhe dispozitat përfundimtare të ligjit të ri të përcaktohet se normat juridike referuese në ligjet e tjera, që i referohen ligjit që ka pushuar së ekzistuari, të ndryshohen dhe plotësohen. Gjykata Kushtetuese bën me dije se ligjvënësi duhet të përdorë nomoteknikë korrekte në punën e tij pa referuar norma të ligjeve të tjera konkrete në fuqi në momentin e miratimit të ligjit, por duke referuar norma me përmbajtje përshkruese, si për shembull “zbatimi i rregullave ligjore me të cilat rregullohet materia e caktuar “.

Në rastin konkret, kërkesa me iniciativë është në fakt kërkesë që Gjykata Kushtetuese përmes mekanizmit kushtetues – të inicojë procedurë, të bëjë korrigjim nomoteknik në Ligjin për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, për të arritur harmonizimin e ndërsjellë të ligjeve. Megjithatë, një kërkesë e tillë është përtej kompetencave kushtetuese të nenit 110, pikat 1 dhe 2 të Kushtetutës, sipas të cilit Gjykata Kushtetuese vendos për përputhjen e ligjeve me Kushtetutën, si dhe për përputhjen e rregullave të tjera dhe të marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet, që do të thotë se nuk vendos për marrëveshje të ndërsjellë të ligjeve apo dispozitave të tyre. Është në kompetencën e ligjvënësit të krijojë rregullat, t’i ndryshojë dhe plotësojë ato dhe në të njëjtën kohë të kryejë korrigjime teknike dhe korrigjime të rregullave që i miraton përmes mekanizmave të tij.

Duke marrë parasysh kompetencat e përcaktuara të Gjykatës Kushtetuese nga neni 110 i Kushtetutës, Gjykata vlerësoi se në këtë pjesë të pretendimeve të iniciativës, kushtet e nenit 28 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për refuzimin e iniciativës plotësohet, duke qenë se pretendimet reduktohen në një kërkesë për veprim që është në kompetencë të ligjvënësit dhe jo të Gjykatës Kushtetuese.

Në lidhje me nenin 9 paragrafi 3 në pjesën “markat gjermane (DEM)”, me nenin 22, nenin 26 paragrafi 2, nenin 86-b paragrafi 1 dhe nenin 111 paragrafi 1 në pjesën “DEM” të Ligjit për transformimin e ndërmarrjeve me kapital shoqëror, për shkak të mundësisë së pasojave të dëmshme, dhe në përputhje me nenin 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, vlerësojmë se janë plotësuar kushtet që Gjykata të ndalojë zbatimin e dispozitave të kontestuara të Ligjit, si dhe të ndalojë realizimin e akteve apo veprimeve individuale që ndërmerren në bazë të dispozitave kontestuese të Ligjit të këtij aktvendimi, deri në marrjen e vendimit përfundimtar.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

Ky aktvendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska