Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.58/2024
Скопје,09.04.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 14 став 1, член 27 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 09.04.2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на точка 9. Автентично толкување и утврдување на пречистен текст и членовите 96, 97 и 98 од Деловникот за работа на Советот на Општина Радовиш број 07-2151/1 од 19 декември 2005 година („Службен гласник на Општина Радовиш” број 8/2005).
2. СЕ ЗАПИРА ИЗВРШУВАЊЕТО на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на точка 9. Автентично толкување и утврдување на пречистен текст и членовите 96, 97 и 98 од Деловникот за работа на Советот на Општина Радовиш број 07-2151/1 од 19 декември 2005 година („Службен гласник на Општина Радовиш” број 8/2005).
3. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
Уставнот Суд на работниот состанок одржан на ден 25 декември 2023 година, одлучи врз основа на одредбата од член 14 став 1 од Деловникот на Судот, по сопствена иницијатива да оформи предмет во кој ќе се води постапка за оценување на согласноста на оспорениот акт, со одредбите на Уставот.
II
На седницата, Судот утврди дека Советот на Општина Радовиш, донел Деловник за работа на советот на Општина Радовиш број 07-2151/1.
Деловникот е заведен со број 07-2151/1 од 19 декември 2005 година и истиот содржи 13 точки. Во точка 9 со наслов „Автентично толкување и утврдување на пречистен текст” се уредени членовите 96, 97 и 98 кои се предмет на оваа иницијатива.
Член 96 од Деловникот уредува дека барање за автентично толкување на акт може да поднесат членовите на Советот, 10% од избирачите во општината, јавните служби, установи, претпријатија и државните органи кога потребата настанала во врска со примената на актите во нивното работење.
Во член 97 се пропишува дека барањето се доставува до претседателот на советот кој веднаш го доставува до Комисијата за статут и прописи, а Комисијата за статут и прописи по барањето за автентично толкување има право да побара мислење од комисиите на советот и општинаската администрација.
Според член 98 од Деловникот, ако Комисијата за статут и прописи оцени дека барањето за давање на автентично толкување е оправдано ќе изготви предлог на автентично толкување и ќе го достави до Советот на Општината, а доколку оцени дека барањето за давање на автентично толкување, не е оправдано, Комисијата за статут и прописи за тоа ќе поднесе извештај до Советот кој одлучува по барањето и поднесениот извештај.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно со член 51 од Уставот.
Според уставната одредба пропишана во член 68 став 1 алинеја 2, Собранието на Република Северна Македонија, има уставно овластување да донесува закони и да дава автентично толкување на законите.
Член 110 алинеја 2 од Уставот, пропишува дека Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување уставност на закон, односно уставност и законитост на пропис или друг општ акт.
Уставниот суд, согласно со член 27 став 1 од Деловникот, може во текот на постапката, до донесување на конечна одлука, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на закон, друг пропис или општ акт чија уставност односно законитост ја оценува, доколку со неговото извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.
Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека законите се носат во согласност со Уставот, а сите други прописи во согласност со Уставот и закон, дека само Собранието има уставно овластување за донесување на закони и нивно автентично толкување, а сето тоа во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Од содржината на оспорениот акт, произлегува дека Советот на Општина Радовиш, донел Деловник за работа на советот на Општина Радовиш број 07-2151/1.
Деловникот, содржи 13 точки. Точка 9 со наслов „Автентично толкување и утврдување на пречистен текст” во кој се уредени членовите 96, 97 и 98.
Оспорените членови од точка 9 од Деловникот, насловена како автентично толкување и утврдување на пречистен текст (со нумерација како членови 96, 97 и 98) уредуваат кој може да поднесе барање за автентично толкување на општ акт, каде се поднесува барањето, до кого се доставува, кој одлучува по барањето, кој изготвува предлог по барањето, кој го усвојува и кој одлучува дали барањето за автентично толкување е оправдано или не е, за што се сочинува извештај.
Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието, согласно со член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот, ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр. 91/2008, 119/2010, 23/2013) и („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.152/19).
Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.
Во конкретниот случај, Советот на Општина Радовиш како орган на локалната власт, донел Деловник за работа на Советот на Општина Радовиш во кој под точка 9 предвидува „Автентично толкување и утврдување на пречистен текст“ содржани во членовите 96, 97 и 98.
Законот за локалната самоуправа не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.
Согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, советот на општината го донесува статутот на општината и други прописи, а согласно со член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.
При таква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека Советот на Општина Радовиш, ги пречекорил своите законски овластувања кога го донел деловникот за работа на Советот на Општина Радовиш, во кој под точка 9 предвидел „Автентично толкување и утврдување на пречистен текст“ и членовите 96, 97 и 98 од истиот.
Имајќи предвид дека станува збор за прашање, коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр. 91/2008, 119/2010, 23/2013 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.152/19). Со оглед на тоа дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување, не може во деловник или статут изворно да се уредува овој институт и процедура за истиот.
Од наведените причини, Судот цени дека пропишаните членови 96, 97 и 98 во Деловникот за работа на Советот на Општина Радовиш („Службен гласник на Општина Радовиш” број 07-2151/1), се незаконити, а со тоа и спротивни на темелната вредност на уставниот поредок – начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, согласно кое во правниот поредок треба да егзистираат правно усогласени прописи со Уставот и со законите.
Врз основа на горенаведената уставно-судска анализа, Судот утврди дека се исполнети и условите од член 27 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, за донесување решение за запирање од извршување на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорениот акт, поради можно настанување на тешко отстранливи и ненадоместливи последици за граѓаните, односно дејствија преземени врз основа на оспореното автентично толкување.
IV
Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.
V
Ова решение произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска