У.бр.147/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.147/2023
Скопје,09.04.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 алинеја 6 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 09.04.2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УТВРДУВА неуставност на Правилата за постапување по приговори и за разрешување на спорови („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.132/2023 година), во време на важењето.

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.

Образложение

По повод поднесена иницијатива од Кренар Лога – министер за правда, со Решението У.бр.147/2023 од 18 октомври 2023 година, Уставниот суд на Република Северна Македонија поведе постапка за оценување на уставноста на актот означен во диспозитивот од оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со член 52 став 2 од Уставот на Република Северна Македонија.

На седница, Судот утврди дека оспорениот акт е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. бр.132 од 26 јуни 2023 година и истиот е систематизиран во 4 глави и 34 члена.

Во главата I. Општи одредби (членови 1 и 2) е утврдено што е предмет на овие правила.

Главата II е со наслов „Одлучување по приговори“ и содржи 14 члена (од член 3 до член 16) во кои се однесуваат на начелата на постапката, странките во постапката за одлучување по приговори, приговори, содржина на приговорот, поднесувањето на приговорот, комисија за постапување по приговорот, постапувањето по приговорот, постапувањето по ненавремен, недопуштен и нецелосен приговор, седница на комисијата, усната расправа, вештаци, трошоците во постапката, порамнувањето, како и донесувањето на решение по приговор.

Во главата III од Правилата, насловена „Постапување по спорови“ има 14 члена, (од член 17 до член 31) во кои се пропишува поведувањето на постапка, поднесувањето на барање, работа на Комисијата, одлучувањето за надлежност по спор, доставување на барањето до страната против која се поведува спорот, постапувањето со барањето и негово надополнување, авансното плаќање на трошоците, изведувањето на докази, усната расправа, вештаци и порамнување, завршувањето на постапката, трошоците во постапката, донесувањето на решение по спорот, формата, содржината и доставувањето на решение по спор како и исправка на решение по спор.

Во главата IV, насловена како „Преодни и завршни одредби“ (членови 32, 33 и 34) се пропишани преодните и завршните одредби.

III

Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај, прописот со негово донесување, промулгирање (потпишување) и со објавување во службено гласило од јавен интерес, станува применлив акт.

Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.

Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот, на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.

Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.

Оспорените правила, кои беа предмет на уставно-судска оцена, донесени од страна на Регулаторната комисија за енергетика и водни услуги на Република Северна Македонија, се заведени под број 01-1328/1 на ден 12 јуни 2023 година, што како дејствие секогаш следи и е условено со претходно донесување на прописот.

Согласно со Законот за објавување на законите и другите прописи и акти („Службен весник на Република Македонија” бр.56/1999, 43/2002 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.21/2021) актот беше објавен како во електронското така и во печатеното издание на „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.132 од 26 јуни 2023 година.

При таква фактичка состојба, Судот утврди дека е пречекорен уставниот рок за објавување, односно се поминати повеќе од седум дена за објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“, поради што основано се постави прашањето за уставноста на овие правила, односно нивната согласност со член 52 став 2 од Уставот.

На ден 4 декември 2023 година, во „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.255/2023 се објавени нови Правила за постапување по приговори и за разрешување на спорови, донесени на ден 4 декември 2023 година од страна на Регулаторна кмисија за енергетика и водни услуги на Република Северна Македонија.

Согласно со член 34 од новодонесените Правила, со денот на нивното влегување во сила престануваат да важат Правилата за постапување по приговори и за разрешување на спорови („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.132/2023). Влегувањето во сила на новодонесените Правила е уредено со член 35 од истите според кој, овие правила влегуваат во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Новодонесените Правила влегле во сила на 12 декември 2023 година, од кога и престанале да важат Правилата за постапување по приговори и за разрешување на спорови („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.132 од 26.06.2023 година), број 01-1328/1 од 12 јуни 2023 година, како дел од правниот поредок.

Со оглед на промената на фактичката и правната состојба на Решението за поведување постапка за оценување на уставноста на Правилата за постапување по приговори и за разрешување на спорови („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.132/2023) кои престанале да важат во текот на постапката, исполенти се условите од член 70 алинеја 6 од Деловникот на Судот.

Врз основа на наведеното, Судот со мнозинство гласови одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.147/2023
Shkup,09.04.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 alineja 6 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 9 prill 2024, miratoi

V E N D I M

1. PËRCAKTOHET antikushtetutshmëria e Rregullave për trajtimin e kundërshtimeve dhe zgjidhjen e kontesteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 132/2023), gjatë periudhës së vlefshmërisë.

2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Me rastin e iniciativës së parashtruar nga Krenar Lloga – ministër i Drejtësisë, me Aktvendimin U.nr.147/2023 nga 18 tetori i vitit 2023, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut inicoi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të shënuar në dispozitivin e këtij vendimi, sepse me bazë u shtrua çështja e pajtimit të tij me nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në seancë, Gjykata konstatoi se akti i kontestuar është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 132, nga 26.06.2023 dhe është sistemuar në 4 kapituj dhe 34 nene.
Në kreun I. Dispozitat e përgjithshme (nenet 1 dhe 2) përcaktohet se çfarë është objekti i këtyre rregullave.

Kreu II titullohet “Vendimmarrja për kundërshtimit” dhe përmban 14 nene (nga neni 3 deri në nenin 16) në të cilët u referohen parimeve të procedurës, palëve në procedurën për vendimmarrje për kundërshtimet, kundershtimet, permbajtjen e kundershtimit, paraqitja e kundërshtimit, komisioni për veprim për kundërshtimin, veprimi pas kundërshtimit, veprimi për kundërshtimin jo në kohë, të papranueshëm dhe jo të plotë, mbledhja e komisionit, debati gojorë, ekspertët, shpenzimet në procedurë, barazimi, si dhe marrja e vendimit për kundërshtimin.

Kapitulli III i Rregullores, i titulluar “Vendimi për kontestet” ka 14 nene, (nga neni 17 deri në nenin 31) me të cilët përcaktohet inicimi i procedurës, parashtrimi i kërkesës, puna e Komisionit, vendimi për kompetencën për kontestin, parashtrimi i kërkesës te pala kundër së cilës është iniciuar kontesti, veprimi me kërkesën dhe plotësimi i saj, pagesa e paradhënies së shpenzimeve, paraqitja e provave, debati gojor, ekspertët dhe barazimi, përfundimi i procedurës, shpenzimet në procedurë, miratimi i vendimit pas kontestit, forma, përmbajtja dhe dërgimi i aktvendimit për kontestin si dhe korrigjimi i aktvendimit për kontestin.

Në kreun IV, të titulluar “Dispozitat kalimtare dhe përfundimtare” (nenet 32, 33 dhe 34) parashikohen dispozitat kalimtare dhe përfundimtareи.

III

Sipas nenit 52 paragrafi 1 të Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.

Publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe personave të tjerë juridikë.

Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është një akt i publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në dispozicion të publikut. Domethënë, ligji, e në rastin konkret rregulloreja me miratimin, shpalljen (nënshkrimin) dhe publikimin në një gazetë zyrtare me interes publik, bëhet akt i zbatueshëm.

Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazeta zyrtare e Republikës.

Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, si dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta nuk i qaset miratimit të ligjeve dhe rregullave të tjera si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.

Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera pohohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.

Rregullat kontestuese, të cilat kanë qenë objekt i vlerësimit kushtetues-gjyqësor, të miratuara nga Komisioni Rregullativ për Energjetikë dhe Shërbime të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut, janë paraqitur me numrin 01-1328/1 më 12 qershor 2023, që si veprim vijon gjithmonë dhe kushtëzohet nga miratimi i mëparshëm i rregullores.

Në pajtim me Ligjin për publikimin e ligjeve dhe rregullave dhe akteve tjera (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 56/1999, 43/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.21/2021) akti është botuar si në botim elektronik ashtu edhe në botim të shtypur të “Gazetës Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.132 nga 26.06.2023.

Në një situatë të tillë faktike, Gjykata konstatoi se afati kushtetues për publikim ishte tejkaluar, gjegjësisht kishin kaluar më shumë se shtatë ditë për publikim në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, prandaj me bazë u parashtrua çështja e kushtetutshmërisë së këtyre rregullave, respektivisht përputhshmëria e tyre me nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Më 4 dhjetor 2023, në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.255/2023, janë publikuar Rregullat e reja për trajtimin e kundërshtimeve dhe zgjidhjen e kontesteve, miratuar më 4 dhjetor 2023 nga Komisioni Rregullativ për Energjetikë dhe Shërbime të Ujit të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në pajtim me nenin 34 të Rregullores së re të miratuar, Rregullat për trajtimin e kundërshtimeve dhe zgjidhjen e kontesteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 132/2023) pushojnë të vlejnë me ditën e hyrjes së tyre në fuqi. Hyrja në fuqi e Rregullores së re të miratuar rregullohet me nenin 35 të saj, sipas të cilës, këto rregulla hyjnë në fuqi ditën e tetë nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Rregullat e sapomiratuara hynë në fuqi më 12 dhjetor 2023, prej kur pushojnë së funksionuari Rregullat për trajtimin e kundërshtimeve dhe zgjidhjen e kontesteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.132, të datës 26.06.2023), numër 01-1328/1 të datës 12 qershor 2023, si pjesë e rendit juridik.

Për shkak të ndryshimit të gjendjes faktike dhe juridike të Aktvendimit për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores për trajtimin e kundërshtimeve dhe zgjidhjen e kontesteve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.132/2023) që kanë pushuar së vlejturi gjatë procedurës, janë plotësuar kushtet nga neni 70 alineja 6 të Rregullores së Gjykatës.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash, vendosi si dispozitiv të këtij vendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska