Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.145/2023
Скопје,09.04.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павлова-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 9 април 2024 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА Правилникот за формата и содржината на прекршочниот платен налог („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.285/2022 од 28 декември 2022 година).
2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
Образложение
I
По повод иницијативата на министерот за правда, со Решението У.бр.145/2023 од 31 јануари 2024 година, Уставниот суд на Република Северна Македонија поведе постапка за оценување на уставноста на актот означен во диспозитивот од оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија.
II
На седницата Судот утврди дека оспорениот правилник е донесен врз основа на член 17-б став 2 од Законот за лизинг („Службен весник на Република Македонија“ бр.4/2002, 49/2003, 13/2006, 88/2008, 35/2011, 51/2011, 148/2013, 145/2015, 23/2016, 37/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.173/22).
Во член 1 од Правилникот се предвидува дека со овој правилник се пропишува формата и содржината на прекршочниот платен налог.
Според член 2 од истиот правилник, прекршочниот платен налог за давател на финансиски лизинг, корисник на лизинг, односно друштво за ревизија е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 1 кој е составен дел на овој правилник.
Согласно со член 3 од Правилникот, прекршочниот платен налог за одговорното лице во давателот на финансиски лизинг, во корисникот на лизинг, односно друштвото за ревизија е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 2 кој е составен дел на овој правилник.
Во член 4 од оспорениот правилник се предвидува дека прекршочниот платен налог за трговец поединец-корисник на лизинг е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 3 кој е составен дел на овој правилник. Прекршочниот платен налог за физичко лице-корисник на лизинг, стечајниот управник односно нотар е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 4 кој е составен дел на овој правилник.
Во член 5 од Правилникот се предвидува дека со денот на влегувањето во сила на овој правилник, престанува да важи Правилникот за формата и содржината на прекршочниот платен налог бр. 13-14010/3 од 11 ноември 2015 година („Службен весник на Република Македонија“ бр. 206/15).
Согласно со член 6 од Правилникот, овој правилник влегува во сила наредниот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, при што секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, промулгирање (потпишување) и со објавување во службено гласило, станува применлив акт.
Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок, тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.
Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.
Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.
Неспорно е дека во Правилникот којшто е предмет на уставно- судска оцена не е наведен денот на неговото донесување. Меѓутоа, истиот е заведен под архивски број 13-10646/1 од 13 декември 2022 година, што како дејствие секогаш следи и е условено со претходно донесување на прописот.
Од друга страна, согласно со Законот за објавување на законите и другите прописи и акти („Службен весник на Република Македонија” бр.56/1999, 43/2002 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.21/2021) актот е објавен како во електронското така и во печатеното издание на „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 285 од 28 декември 2022 година.
При таква фактичка состојба, Судот утврди дека е пречекорен уставниот рок за објавување, односно истечен е рокот од седум дена за објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“, поради што основано се постави прашањето за уставноста на овој правилник, односно не е во согласност со член 52 став 2 од Уставот.
Имајќи го предвид погоре изнесеното, Судот цени дека во конкретниот случај, со основ се постави прашањето за согласноста на Правилникот за формата и содржината на прекршочниот платен налог („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.285/2022 од 28 декември 2022 година) со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија”.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.145/2023
Shkup,09.04.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 9 prill 2024, miratoi
V E N D I M
1. SHFUQIZOHET Rregullorja për formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës për kundërvajtje (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 285/2022 e datës 28 dhjetor 2022).
2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
Arsyetim
I
Me rastin e iniciativës së ministrit të Drejtësisë, me Aktvendimin U. nr.145/2023 nga 31 janari i vitit 2024, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut inicoi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të shënuar në dispozitivin e këtij vendimi, për shkak se me bazë u shtrua çështja e pajtimit të tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.
II
Gjykata në seancë konstatoi se rregulloreja e kontestuar është miratuar në bazë të nenit 17-b paragrafit 2 të Ligjit për lizing (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.4/2002, 49/2003, 13/2006, 88/2008, 35/2011, 51/2011, 148/2013, 145/2015, 23/2016, 37/2016 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.173/22).
Në nenin 1 të Rregullores parashikohet se me këtë rregullore përcaktohet forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje.
Sipas nenit 2 të të njëjtës rregullore, urdhërpagesa për kundërvajtje për ofruesin e lizingut financiar, përdorues të lizingut, respektivisht shoqëri për revizion, shtypet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 1, e cila është pjesë përbërëse e kësaj rregulloreje.
Në bazë të nenit 3 të Rregullores, urdhërpagesa për kundërvajtje për personin përgjegjës në ofruesin e lizingut financiar, në shfrytëzuesin e lizingut, përkatësisht shoqërinë për revizion, shtypet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 2, e cila është pjesë përbërëse e këtsaj rregulloreje.
Në nenin 4 të rregullores së kontestuar parashikohet se urdhërpagesa për kundërvajtje për tregtar individual-shfrytëzues të lizingut shtypet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 3, e cila është pjesë përbërëse e këtsaj rregulloreje. Urdhërpagesa për kundërvajtje për personin fizik-shfrytëzues të lizingut, drejtor i falimentuar respektivisht noter printohet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës pëpr kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 4, e cila është pjesë përbërëse e kësaj rregulloreje.
Në nenin 5 të Rregullores përcaktohet se me datën e hyrjes në fuqi të kësaj Rregulloreje, pushon së vlejturin Rregulloreja për formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës për kundërvajtje nr. 13-14010/3 të datës 11 nëntor 2015 (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 206/15).
Në bazë të nenit 6 të Rregullores, kjo rregullore hyn në fuqi ditën e nesërme nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregulloret tjera me Kushtetutën dhe me ligjin, ku secili është i obliguar që të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.
Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe rregullat tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe rregullat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.
Nga dispozitat e përmendura kushtetuese, del se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe të personave tjerë juridikë.
Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është një akt i publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në dispozicion të publikut. Domethënë, ligji, e në rastin konkret rregulli me miratimin e tij, shpalljen (nënshkrimin) dhe publikimin në gazetën zyrtare, bëhet akt i zbatueshëm.
Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazeta zyrtare e Republikës.
Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, si dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta nuk i qaset miratimit të ligjeve dhe rregullave të tjera si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.
Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.
Është e padiskutueshme se në Rregulloren, e cila është lëndë e vlerësimit kushtetues-gjyqësor, nuk është përcaktuar data e miratimit të saj. Megjithatë është regjistruar me numër arkivor 13-10646/1 të datës 13 dhjetor 2022, i cili si veprim vijon gjithmonë dhe kushtëzohet me miratimin e mëparshëm të rregullores.
Nga ana tjetër, në pajtim me Ligjin për publikimin e ligjeve dhe rregullave dhe akteve tjera (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 56/1999, 43/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.21/2021) akti është publikuar si në botim elektronik ashtu edhe të shtypur në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.285 të datës 28 dhjetor 2022.
Në një situatë të tillë faktike, Gjykata ka konstatuar se është tejkaluar afati kushtetues për publikim, gjegjësisht ka skaduar afati prej shtatë ditësh për publikim në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, prandaj edhe çështja e kushtetutshmërisë së kësaj Rregulloreje është ngritur me të drejtë, pra nuk është në pajtim me nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.
Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerëson se në rastin konkret, çështja e pëlqimit të Rregullores për formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës për kundërvajtje (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 285/2022 nga 28 dhjetori 2022) është ngritur me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash, vendosi si dispozitiv të këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska