У.бр.57/2024 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.57/2024
Скопје, 21.02.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 14 став 1, член 27 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 21 февруари 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 16 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Старо Нагоричане („Службен гласник на Општина Старо Нагоричане“ бр.10/2023).

2. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти и дејствија што се преземени врз основа на членот од оспорениот акт, означен во точката 1 од ова решение.

3. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, по сопствена иницијатива поведе постапка за оценување на уставноста на одредбата од актот, означен во точката 1 од Решението, затоа што пред Судот со основ се постави прашањето за нејзината согласност со Уставот на Република Северна Македонија.

На седницата Судот утврди дека член 16 алинеја 3 е содржан во насловот 3 „ Давање иницијативи, предлози и поставување на прашања“ од оспорениот деловник и истиот предвидува дека член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање автентично толкување на прописите што ги донел Советот.

III

Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 110 алинеја 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно со член 14 став 1 од Деловникот на Уставниот суд, Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување на уставноста на закон, односно уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт.

Согласно со член 27 став 1 од Деловникот на Судот, Уставниот суд може во текот на постапката, до донесувањето на конечна одлука, да донесе решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на закон, друг пропис или општ акт чијашто уставност односно законитост ја оценува, доколку со неговото извршување би можеле да настанат тешко отстранливи последици.

Со предметната иницијатива се оспорува уставноста и законитоста на член 16 алинеја 3 од Деловникот на Советот на Општина Старо Нагоричане.

Советот на Старо Нагоричане повикувајќи се на член 25 став 1 точка 2 од Статутот на Општина Старо Нагоричане („Службен гласник на Општина Старо Нагоричане” број 09/2004, 02/2011, 15/2014 и 06/2019), на седницата одржана на 23.09.2022 година го донел Деловникот на Советот на Општина Старо Нагоричане, објавен во „Службен гласник на Општина Старо Нагоричане” бр. 10/2023.

Деловникот на Советот на Општина Старо Нагоричане содржи дел со наслов 3 „ Давање иницијативи, предлози и поставување на прашања” во кој е содржан член 16 алинеја 3 каде се уредува дека член на Советот има право на седниците на Советот да поднесе барање за давање автентично толкување на прописите што ги донел Советот.

Автентично толкување на законите дава законодавецот како орган на законодавната власт. Собранието согласно член 68 став 1 алинеја 2 од Уставот ги донесува законите и дава автентично толкување на законите, а постапката за автентично толкување на законите е уредена со Деловникот на Собранието на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” 91/2008, 119/2010 и 23/2013).

Според правната теорија, автентично толкување на законите значи утврдување на содржината и на вистинската смисла на веќе донесен закон, кој во примената покажува нејасност, двосмисленост или содржи празнини. Автентичното толкување е составен дел на објавениот закон.

Во конкретниот случај, автентично толкување дава Советот на Општина Старо Нагоричане, како орган на локалната власт.

Законот за локалната самоуправа не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат. Имено, согласно со член 36 став 1 точка 1 од Законот за локалната самоуправа, Советот на Општината го донесува статутот на општината и други прописи, а согласно со член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи, и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон, што значи дека Законот не содржи изречна одредба дека советите на општините можат да даваат автентично толкување на прописите коишто ги донесуваат.

При таква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека Советот на Општина Старо Нагоричане, ги пречекорил своите законски овластувања кога го донел оспорениот деловник во кој предвидел право на член на Советот на Општината да поднесе барање за давање автентично толкување на прописите.

Правото на давање автентично толкување на прописи е прашање коешто мора да биде предвидено во закон за да можат органите на локалната власт да го применуваат, како што тоа е уредено за законодавецот како орган на државната власт, изречно во Уставот со член 68 став 1 алинеја 2, согласно кој Собранието донесува закони и дава автентично толкување на законите. Од уставно-судската анализа произлегува дека органите на локалната власт немаат законска основа за давање автентично толкување и ваков правен институт не може да биде уреден со деловник или статут.

Со оглед на фактот дека автентичното толкување е уредено во наведените одредби на Деловникот, со што Советот на Општината ги пречекорил, односно ги надминал своите надлежности предвидени во Законот за локалната самоуправа, во однос на кои Судот изразува сомнеж за нивната уставност и законитост, е доволна причина за Судот да го покрене прашањето за уставноста и законитоста на одредбите што се предмет на оспорување со иницијативата.

Имајќи го предвид погоре изнесеното, Судот оцени дека со основ може да се постави прашањето за уставноста и законитоста на конкретната одредба од Деловникот.

Поради можноста од настанување штетни последици, а согласно со член 27 од Деловникот на Уставниот суд, Судот одлучи да ја запре примената на оспорената одредба од Деловникот на Општината, како и да го запре извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземени врз основа на оспорената одредба до донесувањето на конечната одлука.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.57/2024
Shkup, 21.02.2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 14, nenit 1, nenit 27 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 21 shkurt 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. INICOHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së nenit 16 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës Staro Nagoriçane („Gazetën Zyrtare të Komunës Staro Nagoriçane“ nr.10/2023).

2. NDËRPRITET realizimi i akteve individuale dhe veprimeve që janë ndërmarrë në bazë të nenit të aktit të kontestuar, të shënuar në pikën 1 të këtij aktvendimi.

3. Ky aktvendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 14, paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me vetëiniciativë ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së aktit të shënuar në pikën 1 të Aktvendimit, për shkak se para Gjykatës me bazë u shtrua çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në seancë, Gjykata konstatoi se neni 16, alineja 3, gjendet në titullin 3 “Dhënia e iniciativave, propozimeve dhe parashtrimi i pyetjeve” të rregullores së kontestuar të procedurës dhe parashikon se anëtari i Këshillit ka të drejtë që në mbledhjet e Këshillit të parashtrojë kërkesë për interpretim autentik të rregullave të miratuara nga Këshilli.

III

Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është vendosja e sundimit të së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 110 paragrafi 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në bazë të nenit 14 paragrafi 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese mund të iniciojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së një ligji, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së një rregulli ose akti tjetër të përgjithshëm.

Në bazë të nenit 27 paragrafit 1 të Rregullores së Gjykatës, Gjykata Kushtetuese, gjatë procedurës, deri në marrjen e vendimit të formës së prerë, mund të miratojë aktvendim për ndërprerjen e realizimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të ligjit, një rregulli tjetër ose akt të përgjithshëm, kushtetutshmërinë, gjegjësisht ligjshmërinë e të cilit e vlerëson, nëse me realizimin e tij mund të sjellë pasoja të vështira për t’u hequr.

Iniciativa në fjalë konteston kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e nenit 16 alineja 3 të Rregullores së Këshillit të Komunës së Staro Nagoriçanit.

Këshilli i Staro Nagoriçanit, referuar nenit 25 paragrafi 1 pika 2 të Statutit të Komunës së Staro Nagoriçanit (“Gazeta Zyrtare e Komunës së Staro Nagoriçanit” numër 09/2004, 02/2011, 15/2014 dhe 06/2019), në mbledhjen e mbajtur më 23.09.2022 miratoi Rregulloren e Këshillit të Komunës së Staro Nagoriçanit, botuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Staro Nagoriçanit” nr. 10/2023.

Rregullorja e Këshillit të Komunës së Staro Nagoriçanit përmban një pjesë me titull 3 “Dhënia e iniciativave, propozimeve dhe partashtrimi i pyetjeve” ku është përfshirë neni 16 alineja 3 ku rregullohet që një anëtar i Këshillit ka të drejtë që në mbledhjet e Këshillit të paraqesë kërkesë për interpretim autentik të rregulloreve të miratuara nga Këshilli.

Interpretim autentik të ligjeve jep ligjvënësi si organ i pushtetit legjislativ. Kuvendi, në pajtim me nenin 68, paragrafi 1, alineja 2 të Kushtetutës, miraton ligjet dhe jep interpretim autentik të ligjeve, kurse procedura për interpretimin autentik të ligjeve rregullohet me Rregulloren e Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” 91/2008, 119/2010 dhe 23/2013).

Sipas teorisë juridike, interpretimi autentik i ligjeve nënkupton përcaktimin e përmbajtjes dhe kuptimit të vërtetë të një ligji tashmë të miratuar, i cili në zbatimin e tij tregon paqartësi, mëdyshje ose përmban zbrazëtira. Interpretimi autentik është pjesë përbërëse e ligjit të publikuar.

Në rastin konkret, interpretimin autentik e jep Këshilli i Komunës së Staro Nagoriçanit, si organ i pushtetit lokal.

Ligji për vetëqeverisjen lokale nuk përmban një dispozitë të shprehur se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që miratojnë. Konkretisht, në pajtim me nenin 36 paragrafi 1 pika 1 të Ligjit për vetëqeverisje lokale, Këshilli i Komunës miraton statutin e komunës dhe rregullat tjera, dhe në pajtim me nenin 62 paragrafi 1 të ligjit, në kryerjen e punëve në kompetencë të tij, këshilli miraton rregulla edhe atë: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregulla tjera të përcaktuara me ligj, që do të thotë se ligji nuk përmban dispozitë të qartë se këshillat e komunave mund të japin interpretim autentik të rregullave që ata miratojnë.

Në një situatë të tillë faktike, pa mëdyshje rezulton se Këshilli i Komunës së Staro Nagoriçanit i ka tejkaluar kompetencat e tij ligjore me miratimin e rregullores kontestimore në të cilën ka parashikuar të drejtën e një anëtari të Këshillit të Komunës për të paraqitur kërkesë për një interpretim autentik të rregullave.

E drejta për dhënien e interpretimit autentik të rregullave është një çështje që duhet të parashikohet me ligj në mënyrë që organet e pushtetit lokal të mund ta zbatojnë atë, siç parashikohet nga ligjvënësi si organ i pushtetit shtetërore, shprehimisht në Kushtetutën me nenin 68 paragrafi 1 alineja 2, në pajtim me të cilën Kuvendi miraton ligje dhe jep interpretim autentik të ligjeve. Nga analiza kushtetuese-gjyqësore rezulton se organet e qeverisjes lokale nuk kanë bazë ligjore për të dhënë interpretim autentik dhe një institut i tillë juridik nuk mund të rregullohet me rregullore apo statut.

Duke pasur parasysh se interpretimi autentik është rregulluar në dispozitat e përmendura të Rregullores, me të cilat Këshilli i Komunës ka tejkaluar, përkatësisht tejkaluar kompetencat e tij të parapara me Ligjin për vetëqeverisjen lokale, në lidhje me të cilin Gjykata shpreh dyshime për kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e tyre, është arsye e mjaftueshme që Gjykata të ngrejë çështjen e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave që janë lëndë e kontestimit me iniciativë.

Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se me bazë mund të parashtrohet çështja e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitës konkrete të Rregullores.

Për shkak të mundësisë së pasojave të dëmshme, dhe në përputhje me nenin 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata vendosi të ndalojë zbatimin e dispozitës kontestuese të Rregullores së Këshillit të Komunës, si dhe të ndalojë realizimin e akteve ose veprimeve individuale të kryera në bazë të dispozitës kontestuese deri në miratimin e vendimit përfundimtar.

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska