У.бр.129/2023 и У.бр.132/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.129/2023 и У.бр.132/2023
Скопје, 07.02.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 2 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 07.02.2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.154/2023).

2. СЕ ОТФРЛААТ иницијативите за поведување постапка за оценување на уставноста на член 1 од Законот означен во точката 1 од ова решение.

Образложение

До Уставниот суд на Република Северна Македонија, од страна на ЕВН Македонија, Акционерско друштво за услуги – Скопје, ЕВН ХОМЕ ДОО Скопје, Друштво за обезбедување на универзална услуга за снабдување со електрична енергија, ЕЛЕКТРОДИСТРИБУЦИЈА ДООЕЛ Скопје, Друштво за дистрибуција на електрична енергија, ЕВН Македонија Електроснабдување ДООЕЛ Скопје, А1 Македонија ДООЕЛ Скопје, Македонски Телеком АД Скопје и Стопанска комора на Северна Македонија, беа поднесени две иницијативи за поведување постапка за оценување на уставноста на Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.154/2023) во целина, и посебно на членовите означени во диспозитивот на ова решение. По повод поднесените иницијативи, Судот спроведе единствена постапка согласно член 21 од Деловникот.

Според наводите содржани во поднесените иницијативи, Законот во целина, и посебно членовите 1 и 2 не се во согласност со член 8 став 1 алинеи 1, 3, 6 и 7, член 9, член 51, член 54 и член 55 од Уставот на Република Северна Македонија. Во смисла на ова, во иницијативите се цитирани содржините на овие уставни норми.

Во однос на оспорениот член 1 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување, се наведува дека со овие интервенции во Законот за извршување се губат основните функции на казнената камата, односно нејзината превентивна и репресивна смисла и улога. Во смисла на ова, се истакнува дека казнената камата којашто се пресметува за парични обврски претставува казна, односно санкција за неуредните должници. Всушност, казнената камата претставува материјален надоместок за имотната штета што произлегува и ја трпи доверителот поради доцнењето и неуредноста на должникот. Покрај ова, се наведува и дека казнената камата има и превентивна функција на начин што се врши превентивен притисок врз должникот навремено да си го исплати главниот долг.

Според подносителите, со овие законски интервенции се штитат и поддржуваат несовесните должници – правни лица, како и граѓаните – физички лица кои ќе бидат поттикнати да не ги подмируваат своите долгови навремено. Наспрема ова, се наведува дека се ставаат во дискриминирана и демотивирана положба должниците кои секогаш навремено и уредно ги плаќаат своите долгови, во рамки на утврдените рокови. На овој начин, всушност се поттикнуваат и фаворизираат неуредните плаќачи и должници и се повредува основното начело на еднаква положба на учесниците во облигациониот однос.

Во иницијативите се наведува и дека трговските друштва, даватели на услуги од јавен интерес, како што се подносителите на иницијативите, а кои се наоѓаат во улога на доверители, со ваквата законска одредба се ставени во дискриминирана положба бидејќи трпат огромна штета поради оневозможувањето да ја наплатат втасаната казнена камата од должниците поради задоцнување со исплата на главниот долг. Оваа законска интервенција, според нив, значи повреда на основните слободи и права признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, потоа повреда на начелото на еднаквост пред законите и владеење на правото, како и начелото на правна сигурност, предвидливост, извесност, слобода и еднаков третман на пазарот и претприемништвото. Исто така, според нив, на овој начин се влијае и на правната заштита на имотниот интерес на доверителите, што се одразува на нивната ликвидност и солвентност. Се наведува и дека подносителите како доверители, со ваквата измена во Законот, се ставени во неповолна и обесправена положба, за сметка на должниците, кои се ставаат над Уставот и законите.

Во смисла на член 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување, се наведува дека оваа одредба е спротивна на член 52 став 3 од Уставот, согласно кој законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок, што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето. Според подносителите, на овој начин се повредува минималниот период на vacatio legis од 8 дена од објавувањето на законските изменувања и дополнувања во „Службен весник на Република Северна Македонија“. Според нив, нејасно е што претставува исклучително оправдана причина за овие законски интервенции да влезат во сила веднаш. Наведуваат дека овие изменувања и дополнувања, законодавецот требало да ги воведе со усвојување на посебен закон за наплата на стари долгови или да воведе соодветен, подолг преоден период од најмалку 6 или 12 месеци, односно одложено влегување во сила на Законот.

Согласно наведеното, се бара од Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување во целина, а особено на членовите 1 и 2, а потоа и укинување или поништување на истите. Освен тоа, врз основа на член 27 од Деловникот на Уставниот суд, се бара Судот да донесе и решение за запирање на извршувањето на сите поединечни акти и дејствија донесени, односно преземени врз основа на одредбите од овој закон.

На седницата Судот утврди дека оспорениот Закон за изменување и дополнување на Законот за извршување („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.154/2023) содржи 2 (два) члена. Во член 1 од истиот е определено дека во Законот за извршување („Службен весник на Република Македонија“ број 72/16, 142/16 и 233/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 14/20), во член 18 став (1) точката на крајот од реченицата се заменува со запирка и се додаваат зборовите „односно до моментот кога неисплатената камата ќе го достигне износот од главниот долг“.

Член 2 од Законот предвидува дека овој закон влегува во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

III

Во однос на оспорениот член 1 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.154/2023), Судот, со Решението У.бр.114/2023,У.бр.115/2023, У.бр.117/2023, У.бр.118/2023, У.бр.123/2023, У.бр.126/2023,У.бр.127/2023, У.бр.130/2023, У.бр.133/2023, У.бр.134/2023, У.бр.137/2023, У.бр.141/2023, У.бр.160/2023, У.бр.188/2023 и У.бр.194/2023 од 10 јануари 2024 година, меѓу другото, не повел постапка за оценување на уставноста на оваа законска одредба, оценувајќи дека не може да се доведе под сомнение по однос на уставните норми на кои се укажува во иницијативите. Имено, Судот констатира дека при нормирањето на оспорените одредби на член 1 од двата закони (Закон за изменување и дополнување на Законот за облигационите односи и Закон за изменување и дополнување на Законот за извршување), законодавецот го има во вид постоењето на т.н. duplum (двојна количина) правилото кoe се заснова на размислувањето на јавната политика за заштита на должникот од финансиска експлоатација од страна на доверителите. Судот оцени дека основна задача на законодавецот е да одреди начин и правила со кои се остваруваат должниковите парични обврски и истовремено заштита на паричната обврска на должникот со цел да се постигне рамнотежа во односите. Според Судот, правилото за забрана ultra alterum tantum има за последица да во моментот кога износот на казнената камата ќе го достигне главниот долг, истата ја губи функцијата што ја има институтот казнена камата. Судот заклучи дека со укинувањето забрана ultra alterum tantum за текот на казнената камата не се засега во стекнатите права, ниту пак се нарушува начелото на легитимни очекувања поради што оспореното законско решение е во согласност со член 8 став 1 алинеја 6 и член 30 од Уставот.

Во наведеното решение, по однос на наводите во иницијативите дека се создава нееднаквост, односно учесниците во постапката се ставени во нерамноправна положба така што должниците се наоѓаат во попривилeгирана положба во однос на доверителите, Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на член 1 од двата закони и од аспект на член 55 став 2 од Уставот. При градењето на овој став, Судот имаше во вид дека во конкретниот случај станува збор за законска, казнена камата која настанува по сила на Законот и истата постои без исклучок кога должникот ќе задоцни со враќањето на главниот долг. Судот заклучи дека во секој правен однос законски се уредени еднакви услови за одвивање на односите, така што со оспореното решение во првите членови на оспорените закони, не се поттикнува монополско однесување од страна на законодавецот, ниту се доведуваат во дискриминирачки и нееднаков однос субјектите кои во соодветните односи се јавуваат како должници.

Со оглед на фактот што пред Судот повторно се оспорува уставноста на член 1 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување, за кој Судот веќе зазел став со наведеното решение, во овој случај, Судот констатираше дека се исполнети условите од член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, за отфрлање на иницијативите во овој дел од причина што за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.

Согласно член 52 став 1 од Уставот на Република Северна Македонија, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила. Според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија“ најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување. Став 3 предвидува дека законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок, што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето.

Периодот „од денот на објавувањето на законот до неговото влегување во сила“ утврден како правило во член 52 став 3 од Уставот се нарекува vacatio legis и има за цел граѓаните и другите правни субјекти да имаат доволно време да се запознаат со содржината на објавениот закон кој ги утврдува нивните права, обврски и одговорности што е во функција на обезбедување на принципот на владеењето на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот како претпоставка за остварување на правната сигурност. Меѓутоа, со истата уставна норма (член 52 став 3) се предвидува и исклучок од правилото – законите да влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“. Имено, за разлика од општото правило, кај овој исклучок, најраниот момент кога еден закон може да влезе во сила е денот на објавувањето на законот во „Службен весник на Република Северна Македонија“, но таквиот исклучок треба да го утврди Собранието. Во таков случај, не постои vacatio legis. Притоа, ваквата уставна формулација упатува на заклучок дека Уставот му делегирал право на законодавецот тој да одлучува за ваквиот исклучок, без да предвиди одредени критериуми или услови под кои може да ја донесе ваквата одлука, истовремено, без да го ограничи во однос на одредени закони кај кои не може да го примени ова свое право.

Анализирајќи ја оспорената одредба од член 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување од номотехнички аспект, истата претставува завршна одредба, при чиешто нормирање законодавецот го применил своето право да одлучи Законот да влезе во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“. Тоа што во случајот, како што се наведува во иницијативите, законодавецот не предвидел одложено влегување во сила на Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување за најмалку 6 или 12 месеци, не го прави оспорениот член 2 од истиот закон, несогласен со член 52 став 3 од Уставот. Имено, одлуката за влегувањето во сила на одреден закон е уставна обврска исклучиво на Собранието коешто при нормирањето на завршните одредби, задолжително треба да го утврди моментот на влегување во сила, со можност да одлучи дали законот ќе влезе во сила по осум дена од денот на објавувањето или истиот ден кога е објавен. Согласно наведеното, во конкретниот случај, Судот оцени дека е испочитуван уставно утврдениот момент кога законот може да влезе во сила во услови кога не се предвидува vacatio legis, па според тоа, не може да се постави прашањето за согласноста на оспорената законска одредба од член 2 од Законот со член 52 став 3 од Уставот на Република Северна Македонија.

Во иницијативите се оспорува уставноста и на целината на Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување, но Судот констатираше дека нема наводи за неговата спротивност со одредбите од Уставот.

Имајќи го предвид изнесеното, според Судот, не се исполнети и условите од член 27 од Деловникот на Уставниот Суд на Република Северна Македонија за донесување решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија што се преземени врз основа на одредбите од член 1 и член 2 од Законот за изменување и дополнување на Законот за извршување.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.129/2023 dhe U.nr.132/2023
Shkup, 07.02.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 28 alineja 2 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 7 shkurt 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. NUK INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 2 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut “ nr.154/2023).

2. HIDHEN POSHTË iniciativat për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 1 të Ligjit të përcaktuar në pikën 1 të këtij aktvendimi.

Arsyetim

Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, nga EVN Maqedoni, Shoqëria Aksionare për Shërbime – Shkup, EVN HOME SHPK Shkup, Shoqëria për ofrimin e shërbimit universal për furnizim me energji elektrike, ELEKTRODISTRIBUIMI SHPKNJP Shkup, Shoqëria për shpërndarje të energjisë elektrike, EVN Maqedoni Elektrofurnizimi SHPKNJP Shkup, A1 Maqedoni SHPKNJP Shkup, Makedonski Telekom SHA Shkup dhe Oda Ekonomike e Maqedonisë së Veriut, janë dorëzuar dy iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.154/2023) në tërësi dhe konkretisht në nenet e përcaktuara në dispozitiv të këtij aktvendimi. Me rastin e iniciativave të paraqitura, Gjykata ka zhvilluar një procedurë të vetme në pajtim me nenin 21 të Rregullores.

Sipas pretendimeve të përfshira në iniciativat e paraqitura, Ligji në tërësi, e veçanërisht nenet 1 dhe 2 nuk janë në përputhje me nenin 8 paragrafët 1 alinetë 1, 3, 6 dhe 7, nenin 9, nenin 51, nenin 54 dhe nenin 55 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut. Në këtë kuptim, përmbajtja e këtyre normave kushtetuese është cituar në nisma.

Lidhur me nenin e kontestuar 1 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim, thuhet se me këto ndërhyrje në Ligjin për Përmbarim humbasin funksionet themelore të kamatëvonesës, përkatësisht kuptimi dhe roli i saj parandalues dhe represiv. Në këtë kuptim, theksohet se kamatëvonesa që llogaritet për detyrimet monetare paraqet gjobë, përkatësisht sanksion për debitorët e padisiplinuar. Në fakt, kamatëvonesa përfaqëson një kompensim material për dëmin pasuror që lind dhe e pëson kreditori nga vonesa dhe pakujdesia e debitorit. Krahas kësaj, po ashtu thuhet se kamatëvonesa ka edhe funksion parandalues në atë mënyrë që ushtrohet presion parandalues ndaj debitorit për shlyerjen e borxhit kryesor në kohën e duhur.

Sipas parashtruesve, me këto ndërhyrje ligjore mbrohen dhe mbështeten debitorët e pandërgjegjshëm – personat juridikë, si dhe qytetarët – personat fizikë të cilët do të inkurajohen që të mos i shlyejnë borxhet e tyre në kohë. Përkundrejt kësaj, thuhet se debitorët të cilët gjithmonë i paguajnë borxhet e tyre me kohë dhe në rregull, brenda afateve të përcaktuara, vihen në pozitë të diskriminuar dhe të demotivuar. Në këtë mënyrë realisht inkurajohen dhe favorizohen paguesit dhe debitorët e parregullt dhe cenohet parimi bazë i pozitës së barabartë të pjesëmarrësve në marrëdhëniet obliguese.

Në iniciativë thuhet gjithashtu se shoqëritë tregtare, ofruesit e shërbimeve me interes publik, si parashtrues të iniciativave, të cilët janë në rolin e kreditorëve, vihen në pozitë të diskriminuar me këtë dispozitë ligjore, sepse pësojnë dëme të mëdha për shkak të pamundësisë së arkëtimit të kamatëvonesës së ngarkuar nga debitorët për shkak të vonesës në pagesën e borxhit kryesor. Kjo ndërhyrje ligjore, sipas tyre, nënkupton shkelje të lirive dhe të drejtave themelore të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë, pastaj shkelje të parimit të barazisë para ligjeve dhe sundimit të së drejtës, si dhe të parimit të sigurisë juridike, parashikueshmërisë, sigurisë, lirisë dhe trajtimit të barabartë të tregut dhe sipërmarrjes. Gjithashtu, sipas tyre, në këtë mënyrë preket edhe mbrojtja juridike e interesit pronësor të kreditorëve, gjë që reflekton në likuiditetin dhe solvencën e tyre. Po ashtu, thuhet se parashtruesit si kreditorë, me këtë ndryshim të Ligjit, vendosen në pozitë të pafavorshme dhe jo të drejtë, në kurriz të debitorëve, të cilët vendosen mbi Kushtetutën dhe ligjet.

Në kuptim të nenit 2 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim, thuhet se kjo dispozitë është në kundërshtim me nenin 52 paragrafin 3 të Kushtetutës, sipas të cilit ligjet hyjnë në fuqi jo më herët se dita e tetë nga dita e publikimit, ndërsa me përjashtim, të cilin e përcakton Kuvendi, me datën e publikimit. Sipas parashtruesve të kërkesës, në këtë mënyrë shkelet afati minimal i vacatio legis prej 8 ditësh nga publikimi i ndryshimeve dhe plotësimeve ligjore në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”. Sipas tyre, është e paqartë se çfarë përbën një arsye jashtëzakonisht të justifikueshme që këto ndërhyrje ligjore të hyjnë në fuqi menjëherë. Potencojnë se ligjvënësi duhet t’i vendoste këto ndryshime dhe shtesa duke miratuar një ligj të posaçëm për arkëtimin e borxheve të vjetra ose duke vendosur një periudhë të përshtatshme, më të gjatë tranzicioni prej të paktën 6 ose 12 muajsh, përkatësisht hyrje të prolonguar në fuqi të Ligjit.

Nga sa u tha më lart, kërkohet që Gjykata të iniciojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për përmbarim në tërësi, e në veçanti të neneve 1 dhe 2 dhe më pas shfuqizimin ose anulimin e tyre. Gjithashtu, në bazë të nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, kërkohet që Gjykata të miratojë edhe aktvendim për ndalimin e ekzekutimit të të gjitha akteve dhe veprimeve individuale të miratuara, përkatësisht të ndërmarra në bazë të dispozitave të këtij ligji.

Në seancë, Gjykata konstatoi se Ligji i kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.154/2023) i përmban 2 (dy) nene. Në nenin 1 të të njëjtit, është përcaktuar se në Ligjin për Përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 72/16, 142/16 dhe 233/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 14/20), në nenin 18 paragrafi (1) pika në fund të fjalisë zëvendësohet me presje dhe shtohen fjalët “përkatësisht deri në momentin kur interesi i papaguar të arrijë shumën e borxhit kryesor”.

Në nenin 2 të Ligjit është përcaktuar se ky ligj hyn në fuqi me ditën e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

III

Lidhur me nenin 1 të kontestuar të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 154/2023), Gjykata me Aktvendimin U.nr. 114/2023, U.nr.115/2023 U.nr.123/2023 U.nr.130/2023, U.nr.133/2023, U.nr.134/2023, U.nr. 137/2023, U.nr. 141/2023, U.nr. 160/2023 dhe U.nr.194/2023 të datës 10 janar 2024, ndër të tjera, nuk ka nisur procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së kësaj dispozite ligjore, duke vlerësuar se nuk mund të vihet në dyshim në lidhje me normat kushtetuese që tregohen në iniciativat. Konkretisht, Gjykata konstatoi se ligjvënësi me rastin e rregullimit të dispozitave kontestuese të nenit 1 të dy ligjeve (Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese dhe Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim) e ka parasysh ekzistimin e të ashtuquajturit duplum (sasi e dyfishtë) rregull i cili bazohet në marrjen në konsideratë të politikës publike për mbrojtjen e debitorit nga eksploatimi financiar nga kreditorët. Gjykata konsideroi se detyra themelore e ligjvënësit është ta përcaktojë mënyrën dhe rregullat me të cilat realizohen detyrimet monetare të debitorit dhe njëkohësisht mbrojtjen e detyrimit monetar të debitorit për të arritur një ekuilibër në marrëdhënie. Sipas Gjykatës, rregulli i ndalimit ultra alterum tantum ka si pasojë që në momentin kur shuma e interesit penal arrin në borxhin kryesor, humbet funksioni që ka instituti i kamatëvonesës. Gjykata ka konstatuar se me anulimin e ndalimit ultra alterum tantum për rrjedhën e kamatëvonesës nuk cenohen të drejtat e fituara dhe as nuk cenohet parimi i pritshmërive legjitime, për këtë arsye aktvendimi ligjor i kontestuar është në përputhje me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 6 dhe nenin 30 të Kushtetutës.

Në aktvendimin e lartpërmendur, lidhur me pretendimet në iniciativat se krijohet pabarazi, përkatësisht pjesëmarrësit në procedurë janë vendosur në pozitë të pabarabartë në mënyrë që debitorët të jenë në pozitë më të privilegjuar në raport me kreditorët, Gjykata vlerësoi se nuk mund të shtrohet çështja e përputhshmërisë së nenit 1 nga dy ligjet dhe në kuptim të nenit 55 paragrafit 2 të Kushtetutës. Gjykata në ndërtimin e këtij qëndrimi e ka pasur parasysh se në rastin konkret bëhet fjalë për kamatëvonesë ligjore që lind në bazë të ligjit dhe ekziston pa përjashtim kur debitori vonohet me kthimin e borxhit kryesor. Gjykata konkludoi se në çdo marrëdhënie juridike, kushtet e barabarta për zhvillimin e marrëdhënieve rregullohen me ligj, në mënyrë që zgjidhja e kontestuar në nenet e para të ligjeve të kontestuara të mos inkurajojë sjellje monopoliste nga ligjvënësi dhe as t’i vë në pozitë diskriminuese dhe të pabarabartë subjektet që në marrëdhëniet përkatëse shfaqen si debitorë.

Duke e marrë parasysh faktin se para Gjykatës është kontestuar sërish kushtetutshmëria e nenit 1 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim, për të cilin Gjykata tashmë ka marrë qëndrim me vendimin e lartpërmendur, në këtë rast Gjykata konstatoi se janë plotësuar kushtet nga neni 28 alineja 2 e Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, për refuzimin e iniciativave në këtë pjesë për arsye se për të njëjtën çështje tashmë ka vendosur dhe ka nuk ka arsye për të marrë vendim ndryshe.

Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, ligjet dhe rregullat e tjera publikohen para hyrjes në fuqi. Sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe rregullat e tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditësh nga dita e miratimit të tyre. Paragrafi 3 parashikon që ligjet hyjnë në fuqi më së shpejti në ditën e tetë nga dita e publikimit, dhe si përjashtim, siç e përcakton Kuvendi, në ditën e publikimit.

Periudha “nga dita e publikimit të ligjit deri në hyrjen e tij në fuqi” e përcaktuar si rregull në nenin 52 paragrafin 3 të Kushtetutës quhet vacatio legis dhe synon t’u japë qytetarëve dhe personave të tjerë juridikë kohë të mjaftueshme për t’u njohur me përmbajtjen e ligjit të publikuar i cili përcakton të drejtat, detyrimet dhe përgjegjësitë e tyre, i cili është në funksion të sigurimit të parimit të sundimit të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës si supozim për realizimin e sigurisë juridike. Megjithatë, e njëjta normë kushtetuese (neni 52 paragrafi 3) parasheh përjashtim nga rregulli – ligjet të hyjnë në fuqi jo më herët se ditën e tetë nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”. Përkatësisht, për dallim nga rregulli i përgjithshëm, me këtë përjashtim, momenti më i hershëm kur një ligj mund të hyjë në fuqi është dita e publikimit të ligjit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, por një përjashtim i tillë duhet të përcaktohet nga Kuvendi. Në një rast të tillë, nuk ka vacatio legis. Në të njëjtën kohë, ky formulim kushtetues nxjerr në përfundimin se Kushtetuta i ka deleguar ligjvënësit të drejtën për të vendosur për një përjashtim të tillë, pa parashikuar disa kritere apo kushte në të cilat ai mund të marrë një vendim të tillë, në të njëjtën kohë, pa e kufizuar atë në lidhje me ligje të caktuara se kush nuk mund ta ushtrojë këtë të drejtë.

Duke e analizuar dispozitën e kontestuar nga neni 2 i Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim nga aspekti nomoteknik, paraqet dispozitë përfundimtare, në normimin e së cilës ligjvënësi ka ushtruar të drejtën e tij për të vendosur që Ligji të hyjë në fuqi me ditën e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”. Fakti që në rastin, siç thuhet në iniciativat, ligjvënësi nuk ka parashikuar hyrjen me vonesë në fuqi të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim për të paktën 6 ose 12 muaj, nuk e bën nenin e kontestuar 2 të të njëjtit ligj në kundërshtim me nenin 52 paragrafin 3 të Kushtetutës. Përkatësisht, vendimi për hyrjen në fuqi të një ligji të caktuar është detyrim kushtetues ekskluzivisht i Kuvendit, i cili me rastin e miratimit të dispozitave përfundimtare duhet të përcaktojë momentin e hyrjes në fuqi, me mundësinë e vendosjes nëse ligji do të hyjë në fuqi pas tetë ditësh nga data e publikimit ose në të njëjtën ditë kur është publikuar. Sipas kësaj që u tha më sipër, në rastin konkret, Gjykata vlerësoi se është respektuar momenti i përcaktuar kushtetues kur ligji mund të hyjë në fuqi në kushtet kur nuk parashikohet vacatio legis, për rrjedhojë çështja e pëlqimit të dispozitës juridike të kontestuar nga neni 2 nuk mund të ngrihet nga Ligji me nenin 52 paragrafin 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në iniciativat kontestohet edhe kushtetutshmëria e tërësisë së Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim, por Gjykata konstatoi se nuk ka pretendime për kundërshtim të tij me dispozitat e Kushtetutës.

Duke e marrë parasysh atë që është paraqitur, sipas Gjykatës, kushtet e nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për marrjen e vendimit për ndalimin e ekzekutimit të akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të dispozitave të nenit 1 dhe nenit 2 nuk janë plotësuar nga Ligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Përmbarim.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska