У.бр.202/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.202/2023
Скопје, 24 јануари 2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 24 јануари 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 46 став 5 од Законот за извршување („Службен весник на Република Македонија“ број 72/2016, 142/2016, 233/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 14/2020 и 154/2023) и уставноста и законитоста на член 4 став 3 од Тарифата за награда и надоместок на другите трошоци за работа на извршителите („Службен весник на Република Македонија“ број 32/2019).

Образложение

I

Владо Мицковски од Кичево, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за оценување на уставноста, односно уставноста и законитоста на оспорените одредби означени во диспозитивот на Решението.

Според подносителот на иницијативата, оспорените одредби не се во согласност со член 30 став 1, член 32 ставови 1 и 3, член 55 став 3 и член 118 од Уставот на Република Северна Македонија, како и со член 1 од Протоколот 1 кон Конвенцијата за заштита на човековите права и основните слободи.

Во иницијативата се наведува дека преку оспорените одредби се уредува работа без право на надомест, со што при вршење на извршување врз евидентирани носители на социјална помош како и со уредувањето на бесплатната изработка на одредени заклучоци, извршителите се ограничени од ползување на сопственоста и од остварување егзистенција и право на заработувачка. Тоа од причина што тарифата за награда и надоместок на другите трошоци за работењето на извршителите ја донесува самостојно министерот за правда и определува дека одредени дејствија, извршителот ги презема без надоместок и на тој начин е повредено правото на еднаквост пред Уставот.

Понатаму се наведува дека извршителите при вршење на дејноста работат врз основа на пазарни законитости, а нивната егзистенција зависи од успешноста во вршење на професијата. Во случај на неуспешно вршење на професијата извршител, како дејност, им следува запирање на вршење на дејноста и бришење од трговскиот регистар согласно Законот за трговските друштва. Извршителите, согласно Законот за данок на личен имот, поднесуваат годишни даночни биланси за утврдување на данок од вршење на самостојна дејност и биланс на приходи и расходи при што можат да остварат добивка или загуба.

Министерството за правда како државен орган, преку министерот за правда ја носи тарифата на извршителите и истиот не сноси одговорност, ниту пак субвенционира покривање на евентуална загуба во случај на престанок на извршителската канцеларија при искажани негативни финансиски резултати од работењето. Во услови кога Министерството за правда наложува одредени дејствија кои извршителот ги презема без надоместок, а истовремено создава товар на извршителот со кое ја отежнува неговата работа, интенционално се влијае на намалување на добивката, односно прикажување на евентуална загуба во работењето.

Со оглед дека државата, или нејзините органи не предвидуваат партиципација во дејствијата кои извршителот ги презема без надоместок, односно за предмети каде должник е примател на социјална помош, истите биле должни да уредат нивна партиципација во цената на дејствијата на извршителот за кој определиле дека ќе се вршат услуги без надомест. Оттаму, во ниту еден позитивен законски пропис, или подзаконски акт, државата не уредила дека ќе субвенционира или партиципира во трудот на извршителите, за кои истовремено определила дека истите ќе преземаат одредени дејствија без право на паричен надомест.

Министерот за правда со Тарифата на извршителите ги предвидел таксативно сите дејствија во член 4 став 2 од Тарифата, но определил дека извршителот не тарифира, што упатува на тоа дека не наплаќа за трудот на своите дејствија и со тоа не може да определи надомест, односно истиот работи без право на надомест. За споредба, министерот за правда ја носи и тарифата за награда на работата на нотарите, но во истата не предвидува преземање на нотарски дејствија кои се вршат бесплатно. Оттаму, се наведува дека извршителите немаат ниту уставна, ниту законска обврска да партиципираат во социјалната заштита на лица кои се довеле во таква состојба. Надлежноста и мерките за социјална заштита ги презема надлежен државен орган од областа на социјалната заштита.

Дополнително, се наведува дека со оспорените одредби во делот на Тарифата за извршителите, од страна на министерот за правда, како раководител на државен орган, се определува бесплатно вршење на дејствија кои бараат вложување на труд, а истите не се вреднуваат, со што незаконито се ограничува правото на остварување на добивка при вршење на служба која е регистрирана како дејност на физички лица кои се занимаваат со слободни занимања (адвокати, нотари, извршители и други) и работат слободно согласно пазарни законитости, а со тоа се повредува правото на уживање на сопственоста од страна на извршителите.

Во услови кога Министерството за правда определува одредени дејствија кои извршителот ги презема без надоместок, со самото тоа му определува товар на извршителот со што му ја отежнува работата, а со тоа директно влијае на намалување на добивката, односно прикажување на загуба во работењето.

Врз основа на наведеното, подносителот предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста, односно уставноста и законитоста на оспорените одредби, а потоа истите да ги укине.

II

На седницата Судот утврди дека во член 46 став 5 од Законот за извршување е наведено „Извршителот ќе го ослободи од плаќање на надоместоците определени во став 1 на овој член, и награда за реализација должникот физичко лице кое според податоците од надлежната институција е евидентирано како примател на социјална парична помош“.

Во член 4 став 3 од Тарифата за награда и надоместок на другите трошоци за работа на извршителите е предвидено „Извршителот не го тарифира донесувањето на заклучоците од став 2 на овој член, заклучоците за одложување на извршните дејствија, ниту заклучокот (поправање на грешка во акти на извршителот), согласно Правилникот за формата на налозите, заклучоците, записниците, барањата, службените белешки, потврдите и другите акти кои ги изготвува извршителот при преземањето на извршните дејствија, објавен во „Службен весник на Република Македонија“ број 226/16“.

III

Согласно член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.

Во врска со член 46 став 5 од Законот за извршување („Службен весник на Република Македонија“ бр.72/2016, 142/2016 и 233/2018) и член 4 став 3 од Тарифата за награда и надоместок на другите трошоци за работа на извршителите („Службен весник на Република Македонија“ бр.32/2019), Уставниот суд одлучувал со Решението У.бр.143/2016 од 27.09.2017 година и Решениeто У.бр.63/2019 од 19.02.2019 година, со кои не повел постапка за оценување на нивната уставност, односно уставност и законитост.

Имено, во образложенијата на овие решенија е наведено дека „Оспорените одредби се во согласност со владеењето на правото и правната сигурност како темелна вредност од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот. Оттаму, извршителот како лице со пренесени јавни овластувања подлежи на регулација од страна на државата која за случаите од член 46 став 5 и 46 став 6 од Законот, предвидела ослободување од плаќање, односно ограничена наплата на надоместок, без да предвиди за такви случаи изгубената заработка да се дополни со пари на државата, а како државата ја креира сферата на извршувањето, вклучително и ослободувањата или ограничувањата. Вршењето на дејноста извршител не спаѓа во слободните економски дејности од каде подлежи на целосна волја на законодавецот кој ги пренел своите овластувања. Намалените или пак идни неизвесни, однапред неопределени приходи на извршителите не можат да имаат третман на сопственост и како такви не подлежат на заштита од член 30 од Уставот. Ова од причина што законодавецот во ваков случај не водел сметка само за интересите на доверителот и извршителот, туку и за интересите на должникот, односно на најлесен, најефикасен, најбрз и најекономичен начин да се спроведе извршувањето“.

Дополнително, Уставниот суд со Решението У.бр.33/2023 од 21.06.2023 година ја отфрлил иницијативата врз основа на член 28 алинеја 2 од Деловникот, од причина што повторно се оспорувала уставноста на член 46 став 5 од Законот за извршување („Службен весник на Република Македонија“ бр.72/2016, 142/2016 и 233/2018), односно уставноста и законитоста на член 4 став 3 од Тарифата за награда и надоместок на другите трошоци за работа на извршителите („Службен весник на Република Македонија“ бр.32/2019), со образложение дека „Во конкретниот случај нема основи за поинакво одлучување со оглед на тоа дека образложенијата на наведените решенија даваат одговори на сите наводи и од оваа иницијатива, и од таа причина Судот оцени дека се исполнети условите за отфрлање на иницијативата“.

Во однос на наводите во иницијативата, според кои со оспорените одредби се загрозува сопственоста од член 1 од Протокол 1 кон Конвенцијата за заштита на човековите права и основните слободи, Судот утврди дека истите се неприфатливи од причина што во согласност со своите надлежности, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Од претходно наведеното, а имајќи го во вид фактот дека Уставниот суд веќе одлучувал по однос на покренатото правно прашање, Судот утврди дека во конкретниот случај исполнети се условите за примена на член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд за отфрлање на иницијативата, а во услови кога не постојат основи за поинакво одлучување.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.202/2023
Shkup, 24 janar 2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 24 janar 2024, miratoi

A K T V E N D I M

HIDHET POSHTË iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 46 paragrafit 5 të Ligjit për përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 72/2016, 142/2016, 233/2018 dhe Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 14/2020 dhe 154/2023) dhe kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e nenit 4 paragrafit 3 të Tarifës për shpërblimet dhe kompensimin e shpenzimeve të tjera për punën e përmbaruesve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 32/2019).

Arsyetim

I

Vllado Mickovski nga Kërçova, Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut i parashtroi iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave të kontestuara të përcaktuara në dispozitivin e Aktvendimit.

Sipas parashtruesit të iniciativës, dispozitat e kontestuara nuk janë në përputhje me nenin 30 paragrafin 1, nenin 32 paragrafin 1 dhe 3, nenin 55 paragrafin 3 dhe nenin 118 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, si dhe me nenin 1 të Protokollit 1 të Konventës për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut.

Në iniciativë thuhet se me dispozitat e kontestuara rregullohet puna pa të drejtë kompensimi, ashtu që me rastin e kryerjes së përmbarimit ndaj bartësve të regjistruar të asistencës sociale, si dhe me rregullimin për përgatitjen falas të konkluzioneve të caktuara, përmbaruesit janë të kufizuar nga përfitimi i pronës dhe ekzistencës dhe e drejta për përfitim. Kjo për faktin se tarifa për shpërblimin dhe kompensimin e shpenzimeve të tjera për punën e përmbaruesve miratohet në mënyrë të pavarur nga Ministri i Drejtësisë dhe përcakton se disa veprime të caktuara kryhen nga përmbaruesi pa kompensim dhe rrjedhimisht është shkelur e drejta për barazi para Kushtetutës.

Më tej, thuhet se përmbaruesit gjatë kryerjes së veprimtarisë punojnë në bazë të ligjshmërive të tregut dhe ekzistenca e tyre varet nga suksesi në ushtrimin e profesionit. Në rast të kryerjes së pasuksesshme të profesionit të përmbaruesit, si veprimtari, i nënshtrohen pezullimit të ushtrimit të veprimtarisë dhe fshirjes nga regjistri tregtar në përputhje me Ligjin për Shoqëritë tregtare. Ekzekutuesit, në përputhje me Ligjin për Tatimin në Pronë Personale, paraqesin bilanc vjetor tatimor për përcaktimin e tatimit nga vetëpunësimi dhe bilanc të të ardhurave dhe shpenzimeve në të cilat ata mund të bëjnë fitim ose humbje.

Ministria e Drejtësisë, si organ shtetëror, përmes Ministrit të Drejtësisë e miraton tarifën e përmbaruesve dhe e njëjta nuk mban përgjegjësi dhe as subvencionon mbulimin e ndonjë humbjeje të mundshme në rast të përfundimit të detyrës së përmbaruesit në rast të shprehjes së rezultateve negative financiare të punës. Në kushtet kur Ministria e Drejtësisë urdhëron veprime të caktuara që përmbaruesi i ndërmerr pa kompensim dhe në të njëjtën kohë i krijon një barrë ekzekutuesit që e vështirëson punën e tij, kjo ndikon qëllimisht në uljen e fitimit, përkatësisht shfaqjen e një humbjeje të mundshme në punë.

Duke qenë se shteti ose organet e tij nuk parashikojnë pjesëmarrje në veprimet që zbatuesi i ndërmerr pa kompensim, përkatësisht për rastet kur debitori është përfitues i asistencës sociale, ata ishin të detyruar të rregullonin participimin e tyre në koston e veprimeve të përmbaruesit për të cilin kanë konstatuar se do të kryejnë shërbime pa kompensim. Si rrjedhojë, në asnjë rregullore apo akt nënligjor pozitiv, shteti nuk ka marrë masa që të subvencionojë apo të participojë në punën e përmbaruesve, për çka ka përcaktuar edhe se ata do të ndërmarrin veprime të caktuara pa të drejtë kompensimi në të holla.

Ministri i Drejtësisë me Tarifën e përmbaruesve parashikoi në mënyrë taksative të gjitha veprimet në nenin 4 paragrafin 2 të Tarifës, por ka përcaktuar se përmbaruesi nuk tarifon, gjë që tregon se ai nuk arkëton për punën e veprimeve të tij dhe kështu nuk mund të përcaktojë kompensim, përkatësisht punon pa të drejtë kompensimi. Për krahasim, ministri i Drejtësisë sjell edhe tarifën e shpërblimit të punës së noterëve, por nuk parashikon kryerjen e veprimeve noteriale që kryhen pa pagesë. Nga aty thuhet se përmbaruesit nuk kanë as detyrim kushtetues dhe as ligjor që të participojnë në mbrojtjen sociale të personave që janë sjellë në një gjendje të tillë. Kompetencën dhe masat për mbrojtjen sociale i merr organi kompetent shtetëror në fushën e mbrojtjes sociale.

Gjithashtu, thuhet se me dispozitat kontestuese në pjesën e Tarifës për përmbaruesit, Ministri i Drejtësisë, në cilësinë e drejtuesit të organit shtetëror, përcaktohet kryerja pa pagesë e veprimeve që kërkojnë investim krahu, dhe këto nuk vlerësohen me çka në mënyrë të paligjshme kufizohet e drejta e përfitimit gjatë kryerjes së një shërbimi që regjistrohet si veprimtari e personave fizikë që merren me profesione të pavarura (avokatë, noterë, përmbarues dhe të tjerë) dhe punojnë lirshëm sipas ligjshmërisë së tregut, duke cenuar kështu të drejtën të gëzojnë pronësinë nga përmbaruesit.

Në kushtet kur Ministria e Drejtësisë përcakton veprime të caktuara që përmbaruesi i ndërmerr pa kompensim, në këtë mënyrë i cakton përmbaruesit një barrë, e cila e vështirëson punën e tij dhe në këtë mënyrë ndikon drejtpërdrejt në zvogëlimin e fitimit, përkatësisht në shfaqjen e humbjes në punë.

Nga sa më sipër, parashtruesi propozon që Gjykata të iniciojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë, përkatësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së dispozitave kontestuese dhe më pas t’i shfuqizojë ato.

II

Gjykata në seancë ka konstatuar se në nenin 46 paragrafin 5 të Ligjit për përmbarim thuhet “Përmbaruesi e liron nga pagesa e kompensimeve të përcaktuara në paragrafin 1 të këtij neni dhe shpërblimi për realizimin e debitorit, një person fizik i cili sipas të dhënave të institucionit kompetent është i evidentuar si përfitues i asistencës sociale në para”.

Në nenin 4 paragrafi 3 i Tarifës për shpërblimin dhe kompensimin e shpenzimeve të tjera për punën e përmbaruesve parashikohet se “Përmbaruesi nuk e tarifon miratimin e konkluzioneve nga paragrafi 2 i këtij neni, konkluzionet për shtyrjen e veprimeve përmbaruese, as konkluzioni (korrigjimi i gabimit në aktet e përmbaruesit), në pajtim me Rregulloren për formën e urdhrave, konkluzioneve, procesverbaleve, kërkesave, shënimeve zyrtare, konfirmimeve dhe akteve të tjera të përgatitura nga përmbaruesi me rastin e ndërmarrjes së veprimeve përmbarimore botuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” me numër 226/16”.

III

Sipas nenit 110, alinetë 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën dhe për pajtueshmërinë e rregulloreve të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 28 alinesë 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta hedhë poshtë iniciativën nëse tashmë ka vendosur për të njëjtën çështje dhe nuk ka bazë për vendim ndryshe.

Në lidhje me nenin 46 paragrafin 5 të Ligjit për Përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 72/2016, 142/2016 dhe 233/2018) dhe nenin 4 paragrafin 3 nga Tarifa për shpërblimin dhe kompensimin e shpenzimeve të tjera për punën e përmbaruesve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.32/2019), Gjykata Kushtetuese ka marrë vendim me Aktvendimin U.nr.143/2016, më datë 27.09.2017 dhe Aktvendimin U.nr. 263/019, e cila nuk ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së tyre, gjegjësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë.

Gjegjësisht, në arsyetimet e këtyre vendimeve thuhet se “Dispozitat e kontestuara janë në përputhje me sundimin e së drejtës dhe sigurinë juridike si vlerë themelore nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës. Si rrjedhojë, përmbaruesi si person me kompetenca publike të bartura i nënshtrohet rregullimit nga shteti, i cili për rastet e nenit 46 paragrafit 5 dhe 46 paragrafit 6 të Ligjit parashikonte përjashtimin nga pagesa, përkatësisht arkëtimin e kufizuar të kompensimit, pa parashikuar që në raste të tilla fitimet e humbura të plotësohen me paratë e shtetit dhe se si shteti krijon sferën e përmbarimit, duke përfshirë përjashtimet ose kufizimet. Kryerja e veprimtarisë përmbaruese nuk i përket veprimtarive të lira ekonomike, nga ku i nënshtrohet vullnetit të plotë të ligjvënësit që i ka kaluar kompetencat e tij. Të ardhurat e reduktuara ose të pasigurta në të ardhmen e përmbaruesve nuk mund të trajtohen si pronë dhe si të tilla nuk i nënshtrohen mbrojtjes së nenit 30 të Kushtetutës. Kjo sepse ligjvënësi në këtë rast nuk i ka marrë parasysh vetëm interesat e kreditorit dhe të përmbaruesit, por edhe interesat e debitorit, pra në mënyrën më të lehtë, më efikase, më të shpejtë dhe më ekonomike të kryhet përmbarimi”.

Gjithashtu, Gjykata Kushtetuese me Aktvendimin U.nr. 33/2023 nga 21.06.2023 e hodhi poshtë iniciativën në bazë të nenit 28 alineja 2 e Rregullores, për arsye se sërish është kontestuar kushtetutshmëria e nenit 46 paragrafi 5 i Ligjit për përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.72/2016, 142/2016 dhe 233/2018), përkatësisht kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e nenit 4 paragrafi 2 i Tarifës për shpërblim dhe kompensim të shpenzimeve të tjera për punën e përmbaruesve (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.32/2019), me arsyetimin se “Në rastin konkret nuk ka bazë për vendim ndryshe, duke pasur parasysh se arsyet e aktvendimeve të përmendura japin përgjigje ndaj të gjitha pretendimeve edhe nga kjo iniciativë dhe për këtë arsye Gjykata vlerësoi se janë plotësuar kushtet që iniciativa të hidhet poshtë”.

Lidhur me pretendimet në iniciativë, sipas të cilave dispozitat e kontestuara e kërcënojnë pronësinë nga neni 1 i Protokollit 1 të Konventës për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut, Gjykata përcaktoi se ato janë të papranueshme sepse në përputhje me kompetencat, Gjykata Kushtetuese vendos për përputhjen e ligjeve me Kushtetutën dhe për përputhjen e rregulloreve të tjera dhe të marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Nga sa u tha më sipër dhe duke pasur parasysh faktin se Gjykata Kushtetuese tashmë ka vendosur për çështjen e ngritur juridike, Gjykata vendosi se në rastin konkret janë kushtet për zbatimin e nenit 28 alinesë 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për ta hedhur poshtë iniciativën në kushtet kur nuk ka bazë për një vendim tjetër.

IV

Në bazë të lartpërmendurës Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska