У.бр.38/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.38/2023
Скопје, 17.01.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и членовите 27 и 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 17 јануари 2024 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на Одлуката за условите и начинот на давање под закуп на недвижен имот во сопственост на Град Скопје, донесена од Советот на Град Скопје на 23.02.2023 година и објавена во „Службен гласник на Град Скопје“ бр.6/23 од 10.03.2023 година.

2. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти или дејствија што се преземаат врз основа на актот означен во точката 1 од ова решение.

3. Ова решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

I

Градоначалникот на Град Скопје, Данела Арсовска до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на Одлуката означена во диспозитивот на ова решение.

Според подносителот на иницијативата, оспорената одлука не е во согласност со член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 9, член 51 став 1 и член 117 од Уставот на Република Северна Македонија, како и со одредбите на Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост („Службен весник на Република Македонија“ бр. 78/15, 106/15, 153/15, 190/16, 21/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.101/19, 275/19, 122/21) и со Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр. 05/02).

Во иницијативата се наведува дека Советот на Град Скопје на 25-та седница одржана на 23.02.2023 година ја донесе Одлуката за условите и начинот на давање под закуп на недвижен имот во сопственост на Град Скопје, која согласно одредбите од Законот за локалната самоуправа е доставена до градоначалникот на Град Скопје за нејзино објавување. Градоначалникот поаѓајќи од принципот на контрола на законитоста на прописите пред нивното објавување, утврди дека Одлуката на Советот не е во согласност со Уставот и законите и согласно член 51 став 1 од Законот за локалната самоуправа донесе Решение за запирање на објавувањето на пропис на Совет на Град Скопје бр.08-2253/1 од 01.03.2023 година, објавен во „Службен гласник на Град Скопје“ бр.5/23. Советот го разгледа донесеното Решение за запирање на објавување на Одлуката и на 27-та седница на 07.03.2023 година ја потврди оспорената одлука по што градоначалникот согласно член 51 став 3 од Законот за локалната самоуправа истата ја објави во „Службен гласник на Град Скопје“ бр.6/23 од 10.03.2023 година.

Во продолжението на иницијативата се цитираат членови од оспорената одлука со давање на соодветно толкување дека се во спротивност со член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 9, член 51 став 1 и член 117 од Уставот. Според подносителот, со наведената одлука Советот на Град Скопје ги повредил темелните вредности на Уставот, пред сè принципот на владеење на правото, правната заштита на сопственоста и локалната самоуправа, како и организацијата и надлежностите на органите на Градот, особено со дерогирањето на законски утврдените надлежности на градоначалникот од страна на Советот.

Исто така, во иницијативата се наведува дека оспорената Одлука на Советот е во спротивност со Законот за користење и располагање со ствари во државна сопственост и ствари во општинска сопственост и со Законот за локалната самоуправа. Ова од причина што во член 8 од Одлуката е предвидено дека ствар во сопственост на Град Скопје може да се даде под закуп врз основа на одлука на установата, а на предлог на директорот на установата, што е во спротивност со член 3 од Законот за изменување и дополнување на Законот за користење и располагање со стварите во државната сопственост и со стварите во општинска сопственост („Службен весник на Република Македонија“ бр. 106/15), каде се предвидува дека со стварите во општинска сопственост во име на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје располага советот на општината, советите на општините во Градот Скопје и Советот на Град Скопје, кога станува збор за недвижен имот сопственост на Град Скопје одлука за негово издавање под закуп може да донесе само Градот Скопје како сопственик, а не орган на установа кој согласно законските прописи не е сопственик на имотот кој се дава под закуп.

Понатаму во иницијативата се наведува дека член 8 од Одлуката е во спротивност и со член 65 став 3 од Законот за локална самоуправа според кој со сопственоста општината располага и стопанисува како добар домаќин на начин утврден со закон, како и член 50 став 1 точка 15 од истиот закон кој предвидува дека градоначалникот обезбедува правилно и законито користење, одржување и заштита на сопственоста на општината, во согласност со закон и статутот.

Во член 9 став 3 од Одлуката е предвидено дека постапката по јавниот оглас за избор на најповолна понуда ја спроведува комисија формирана од директорот на установата, а тоа е во спротивност со член 4 став 3 од Законот за користење и располагање со стварите во државната сопственост и со стварите во општинска сопственост, каде што спроведувањето на постапката за издавање под закуп на ствари сопственост на Град Скопје треба да ја спроведе Комисија формирана од редот на вработените во државниот орган, односно градоначалникот на Град Скопје, кој раководи со општинската администрација согласно член 50 став 1 точка 13 од Законот за локалната самоуправа. Според точка 15 од истиот член градоначалникот обезбедува правилно и законито користење, одржување и заштита на сопственоста на општината, во согласност со закон и статутот, и затоа член 9 став 3 на Одлуката е во спротивност со член 50 од Законот за локална самоуправа што значи дека директорот на установата нема правен основ ниту законска надлежност за формирање на ваква комисија.

Според наводите во иницијативата, член 11 од Одлуката кој предвидува дека средствата по основ на закупнина да се уплаќаат на сметка на установата, а да се користат на начин утврден со член 15 од Одлуката, е спротивен на член 7 став 3 од Законот за користење и располагање со стварите во државната сопственост и со стварите во општинска сопственост, каде децидно е утврдено дека средствата остварени од закупот на стварите од општинска сопственост се приход на буџетот на општината, односно буџетот на Град Скопје.

Во иницијативата се оспорува и член 13 став 1 од оспорената одлука кој предвидува договорот за закуп да се склучи помеѓу директорот на установата и најповолниот понудувач, а според член 14 став 3 од Одлуката, закупецот може да направи вложувања во адаптација, преуредување или доопремување на просторот врз основа на претходна согласност на закуподавачот, со што директно се повредува Законот за облигациони односи и Зконот за локалната самоуправа. Согласно Законот за облигациони односи, договорот за закуп се склучува помеѓу закуподавачот (во случајот е Град Скопје како сопственик на имотот) и закупецот (тоа е најповолниот понудувач), што значи дека договор за закуп на имот сопственост на Градот, во име на Град Скопје може да склучи градоначалникот кој, согласно член 50 од Законот за локална самоуправа, го претставува и застапува Градот, а не директорот на установата, како што предвидува член 13 од оспорената одлука.

Подносителот предлага Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорената одлука и истата да ја поништи.

На крајот на иницијативата, подносителот, согласно член 27 од Деловникот на Уставниот суд, предлага Судот да донесе решение за запирање на извршувањето на Одлуката за условите и начинот на давање под закуп на недвижен имот во сопственост на Град Скопје, сè со цел да не настанат тешко отстранливи последици кои би можело да настанат со нејзиното извршување.

II

На седницата Судот утврди дека Советот на Град Скопје на 25-та седница одржана на 23.02.2023 година, ја донесе Одлуката за условите и начинот на давање под закуп на недвижен имот во сопственост на Град Скопје, а истата е објавена во „Службен гласник на Град Скопје“ бр.6/23 од 10.03.2023 година.

Со оспорената одлука на Советот на Град Скопје се утврдуваат условите, начинот и постапката на давање под закуп на недвижен имот, сопственост на Град Скопје.

Оспорената одлука има 19 члена кои се содржани во IX глави. Првите три члена се содржани пред првата глава на Одлуката. Во глава I со наслов „Услови за давање на просторот под закуп“, се содржани членовите од 4 до 6, во глава II со наслов „Намена на просторот“, е содржан само член 7, во глава III со наслов „Постапка за давање под закуп“, се содржани членовите 8 и 9, во глава IV под наслов „Закупнина“ се содржани членовите 10, 11 и 12, во глава V под наслов „Договор за закуп“ е содржан член 13, во глава VI со наслов „Времетраење на закупот“, е содржан член 14, во глава VII со наслов „Намена на закупнината“ е содржан член 15, во глава VIII со наслов „Надзор“, е содржан член 16 и во глава IX со наслов „Завршни одредби“ се содржани членовите 17, 18 и 19 од Одлуката.

Одлуката е заведена со деловоден број 27-1981/1 од 23 февруари 2023 година, а е објавена во наведеното гласило број 6/2023 од 10 март 2023 година.

III

Согласно член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите

Според член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 9 од Уставот, темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија се владеењето на правото, правната заштита на сопственоста и локалната самоуправа.

Во член 51 ставови 1 и 2 од Уставот е определено дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Со член 114 став 1 од Уставот, на граѓаните им се гарантира правото на локална самоуправа.

Согласно Амандман XVI со кој се заменува ставот 5 на член 114 од Уставот, локалната самоуправа се уредува со закон кој се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од вкупниот број пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Северна Македонија. Законите за локално финансирање, локални избори, општинските граници и за Градот Скопје, се донесуваат со мнозинство гласови од присутните пратеници, при што мора да има мнозинство гласови од присутните пратеници кои припаѓаат на заедниците кои не се мнозинство во Република Северна Македонија.

Според Амандман XVII точка 1 со кој се заменува ставот 1 на член 115 од Уставот, во единиците на локалната самоуправа граѓаните непосредно и преку претставници учествуваат во одлучувањето за прашања од локално значење, а особено во областите на јавните служби, урбанизмот и руралното планирање, заштитата на околината, локалниот економски развој, локалното финансирање, комуналните дејности, културата, спортот, социјалната и детската заштита, образованието, здравствената заштита и во други области утврдени со закон. Согласно точка 2 од истиот aмандман со кој се заменува ставот 2 на член 117 од Уставот, во Градот Скопје граѓаните непосредно и преку претставници учествуваат во одлучувањето за прашањa од значење за Градот Скопје, а особено во областите на јавните служби, урбанизмот и руралното планирање, заштитата на околината, локалниот економски развој, локалното финансирање, комуналните дејности, културата, спортот, социјалната и детската заштита, образованието, здраствената заштита и во други области утврдени со закон.

Со член 117 став 1 од Уставот е определено дека Градот Скопје е посебна единица на локална самоуправа, чија организација се уредува со закон.

Амандманот XVI, со кој се заменува ставот 5 на член 114 од Уставот, определува локалната самоуправа да се уредува со закон, а врз основа на ова уставно овластување законодавецот го донел Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 5/2002).

Во Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 5/2002) во член 1 е наведено дека со овој закон се уредуваат: надлежностите на општината; непосредното учество на граѓаните во одлучувањето; организацијата и работата на органите на општината; општинската администрација; актите на органите; имот – сопственост на општината; надзорот над работата на органите на општината; распуштањето на советот на општината; механизмите на соработка меѓу општините и Владата на Република Македонија; месната самоуправа; заштитата на локалната самоуправа; утврдување на службени јазици во општините и други прашања од значење за локалната самоуправа.

Согласно член 4 ставови 1 и 2 од истиот закон, Градот Скопје е посебна единица на локалната самоуправа во која се остваруваат заедничките потреби и интереси на граѓаните што произлегуваат од карактерот на Градот Скопје, како главен град на Република Северна Македонија. Одредбите од овој закон се однесуваат и на Градот Скопје, како посебна единица на локалната самоуправа, доколку со Законот за Градот Скопје поинаку не е уредено.

Во Законот за Градот Скопје („Службен весник на Република Македонија” број 55/2004 и 168/2011), во член 1 се наведува дека со овој закон се уредува организацијата на Градот Скопје, како посебна единица на локалната самоуправа (во натамошниот текст: Градот Скопје); надлежностите и финансирањето на Градот Скопје и на општините во Градот Скопје; употребата на јазиците на заедниците во Градот Скопје и во општините во Градот Скопје; соработката меѓу Градот Скопје и општините во Градот Скопје; како и други прашања од значење за Градот Скопје.

Согласно член 6, одредбите од Законот за локалната самоуправа се однесуваат и на општините во Градот Скопје, ако со овој закон поинаку не е уредено.

Според член 19 од Законот за Градот Скопје, органи на Градот Скопје и на општините во Градот Скопје се совет и градоначалник.

Со член 24 став 1 алинеја 4 од истиот закон, се предвидува дека сопствени извори на приходи на Градот Скопје и општините во Градот Скопје се и приходите од сопственост (приходи од закупнина на имот, приходи од камати и приходи од продажба на имот).

Надлежностите на општините, како и организацијата и делокругот на работа на органите на општината, советот и градоначал-никот, се уредени со Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 5/2002).

Со член 36 од Законот за локалната самоуправа се уредени надлежностите на советот на општината, во кои според став 1 точка 1 на истиот член од Законот, советот го донесува статутот на општината и други прописи, во точка 10 е наведено дека советот одлучува за начинот на располагање со сопственоста на општината, додека во точка 15 е уредено дека советот врши и други работи утврдени со закон.

Во член 50 од Законот за локалната самоуправа се уредени надлежностите на градоначалникот, каде во став 1 точки 1 и 15 е предвидено дека градоначалникот ја претставува и застапува општината, и градоначалникот обезбедува правилно и законито користење, одржување и заштита на сопственоста на општината, во согласност со закон и статутот.

Според член 62 став 1 од Законот, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Согласно член 64 став 3 од истиот закон, со сопственоста општината располага и стопанисува како добар домаќин, на начин утврден со закон.

Од наведените одредби неспорно произлегува право на советот во вршење на своите надлежности да носат прописи во форма на одлука, но за тоа мора да постои соодветен законски основ.

Во конкретниот случај, Советот на Град Скопје согласно член 36 од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија“ бр. 5/02), а во врска со член 67 став 1 и член 37 и член 38 од Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост („Службен весник на Република Македонија“ бр. 78/15, 106/15, 153/15, 190/16 и 21/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 101/19, 275/19 и 122/21), на 25-та седница одржана на 23.02.2023 година, ја донел оспорената Одлука за условите и начинот на давање под закуп на недвижен имот во сопственост на Град Скопје. Градоначалникот на Град Скопје на 01.03.2023 година донел Решение за запирање на објавувањето на пропис на Совет, со образложение дека одлуката е во спротивност со Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост и со Законот за локалната самоуправа. Советот на 27-та седница одржана на 07.03.2023 година, ја потврдил истата Одлука, со што градоначалникот бил должен согласно член 51 став 3 од Законот за локална самоуправа истата да ја објави и ја објавил во „Службен гласник на Град Скопје“ број 6/23 од 10.03.2023 година, и истовремено поднесе иницијатива до Уставниот суд за оценување на уставноста и законитоста на оспорената одлука.

Закупнината како облигационоправен однос во нашето позитивно право е уредено со одредбите содржани во членовите од 570 до 588 од Законот за облигациони односи („Службен весник на Република Македонија“ бр. 18/2001, 4/2002, 5/2003, 84/2008, 81/2009, 161/2009 и 123/2019 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 215/2021 и 154/2023) како општ закон, како и со Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост како специјален закон.

Според член 570 од Законот за облигациони односи, со договорот за закуп се обврзува закуподавецот да му предаде определен предмет на закупецот на употреба, а овој се обврзува за тоа да му плаќа определена закупнина. Употребата го опфаќа и користењето на предметот (прибирањето на плодовите) ако поинаку не е договорено или вообичаено.

Согласно член 586 од истиот закон, закупецот е должен да ја плаќа закупнината во роковите определени со договорот или со закон, а во недостиг на договор и закон, како што е вообичаено во местото каде што предметот му е предаден на закупецот. Ако поинаку не е договорено или во местото на предавањето на предметот вообичаено, закупнината се плаќа полугодишно кога предметот е даден под закуп за една или повеќе години, а ако е даден за покусо време, тогаш по истекот на тоа време.

Во член 1 ставовите 1, 2 и 3 од Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост („Службен весник на Република Македонија“ бр. 78/15, 106/15, 153/15, 190/16 и 21/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 101/19, 275/19 и 122/21) е предвидено дека:

Со овој закон се уредуваат правата и должностите на државните органи во однос на набавката, користењето и располагањето со стварите во државната сопственост, што како долгорочни средствата ги користат државните органи за извршување на работите и задачите во земјата и во странство, освен за стварите што ги користат дипломатско-конзуларните преставништа на Републиката.

Со овој закон се уредуваат и правата и должностите на правните лица основани од државата во однос на користењето на недвижни и движни ствари, размената на недвижни и движни ствари, продажбата и давањето во закуп на движни ствари во државна сопственост.

Со овој закон се уредува и постапката за давање на користење на стварите во општинска сопственост на државните органи и на правните лица основани од државата како и постапката за продажба и давање под закуп на недвижни и продажбата на движни ствари во општинска сопственост, како и продажба на ствари за кои е издаден лист за пребележување на градба во корист на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје.

Дефинициите на изразите употребени во Законот за користење и располагање со стварите во државна и со стварите во општинска сопственост се содржани во член 2 од Законот според кој, под поимот „Правни лица основани од државата“ се јавни установи од областа на здравството, образованието и науката, културата, детската заштита, социјалната заштита, агенциите, дирекциите, јавните претпријатија основани од државата, независни регулаторни тела основани од државата, трговски друштва во целосна државна сопственост и други институции основани од државата.

Во член 3 од овој закон се предвидува дека со стварите во државна сопственост што ги користат државните органи и правните лица основани од државата, во името на Републиката располага Владата, ако со овој или со друг закон поинаку не е определено. Со стварите во општинска сопственост во име на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје располага советот на општината, советите на општините во Градот Скопје и Советот на Град Скопје.

Согласно член 4 од истиот закон, постапката за продажба и давање во закуп на недвижни ствари, постапката за продажба на движни ствари, како и постапката за набавка на недвижни ствари ја спроведува Комисијата. Во зависност од обемот на недвижните и движни ствари кои се предмет на продажба и закуп може да се формираат повеќе комисии. Комисиjата се формира за период од четири години и е составена од претседател и најмалку двајца членови и нивни заменици, од редот на вработените во државниот орган, односно во правното лице основано од државата.

Во член 5 од горенаведениот закон продажбата, размената и закупот на недвижните ствари и продажбата на движните ствари се врши врз основа на проценета вредност согласно Законот за процена.

Согласно член 7 став 3 од Законот, средствата остварени од продажбата, размената, закупот или давањето на користење на стварите во општинска сопственост се приход на Буџетот на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, ако со друг закон поинаку не е определено.

Според член 21 од горенаведениот закон, недвижните ствари во сопственост на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, советот на општината, односно советот на општините во Градот Скопје и Советот на Град Скопје, со одлука може времено или трајно да ги дадат на користење, со или без надоместок, на државни органи и на правни лица основани од државата. За престанок на правото на користење на стварите од ставот 1 на овој член одлучува советот на општината, односно советот на општините во Градот Скопје и Советот на Град Скопје. Одлуката на советот на општината, односно советот на општините во Градот Скопје и Советот на Град Скопје, е основ за запишување во Јавната книга за запишување на правата на недвижностите.

Согласно член 37 од истиот закон, давањето на недвижни ствари во закуп се врши со електронско јавно наддавање и со непосредна спогодба. Недвижните ствари дадени во закуп не можат да се даваат во подзакуп.

Во член 67 од Законот за користење и располагање со стварите во државна и со стварите во општинска сопственост се наведува дека одредбите од овој закон кои се однесуваат на продажба и закуп на недвижни и продажба на движни ствари со електронско јавно наддавање соодветно се применуваат и при продажбата и давањето во закуп на недвижни и продажбата на движни ствари на единиците на локалната самоуправа и Градот Скопје.

Согласно член 1 од Законот за финансирање на единиците на локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” број 61/2004, 96/2004, 67/2007, 156/2009, 47/2011, 192/2015 и 209/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 244/2019, 53/2021, 77/2021, 150/2021 И 173/2022), се уредува финансирањето на единиците на локалната самоуправа. Финансирањето на Градот Скопје како посебна единица на локалната самоуправа се уредува со овој закон и со Законот за Градот Скопје.

Според член 2 од овој закон, поимот „Општински буџетски корисник“ ги дефинира органите на општината и јавните служби основани од општината. Член 3 како извори на финансирање на општината ги предвидува: сопствени извори на приходи, дотации на средства од Буџетот на Република Северна Македонија и од буџетите на фондовите и задолжувањето.

Во член 4 од истиот закон се наброени сопствените извори на приходи на општините и во точката 4 од истиот член ги набројува приходите од сопственост како сопствени извори на приходи и тоа: приходи од закупнина, приходи од камати и приходи од продажба на имот со чија продажба не се нарушуваат јавните функции и надлежности на општините.

Од анализата на наводите во иницијативата која е обемна се констатира дека се оспорува уставноста и законитоста на Одлука со која се утврдуваат условите, начинот и постапката на давање под закуп на недвижен имот сопственост на Град Скопје.

Од наводите во иницијативата за поведување постапка за оспорената одлука укажуваме дека истакнатите наводи на подносителот на истата претставуваат основ за поведување постапка на оспорената одлука од причина што Одлуката како општ акт на Советот која општо ги регулира условите, начинот и постапката на давање под закуп на недвижен имот, сопственост на Град Скопје, содржи одредби кои се спротивни со темелните вредности на Уставот, владеењето на правото, правната заштита на сопственоста и локалната самоуправа.

Наводите во иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на оспорената одлука на Советот на Општината се основани, од причина што оспорената одлука како општ акт ги утврдува условите, начинот и постапката на давање под закуп на недвижен имот, сопственост на Град Скопје.

Градот Скопје е основач на 23 средни училишта и 8 јавни установи од сферата на културата и истите согласно член 65 од Законот за локалната самоуправа се јавни служби на Градот Скопје и се во сопственост на Градот Скопје, целиот движен и недвижен имот со кој се остварува дејноста на овие јавни служби е општинска сопственост. Стварите во општинска сопственост на општината и Градот Скопје можат да се дадат на користење по пат на јавно наддавање во согласност со закон.

Во однос на оспорениот член 8 од Одлуката, со кој е предвидено просторот сопственост на Град Скопје да се дава под закуп со јавно наддавање во согласност со закон, врз основа на одлука на установата, а на предлог на директорот на установата, дека е во спротивност со член 3 став 2 од Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост основани се наводите во иницијативата, од причина што со стварите во општинска сопственост во име на општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје располага советот на општината, советите на општините во Градот Скопје и Советот на Град Скопје. Во Одлуката станува збор за давање под закуп недвижен имот сопственост на Град Скопје, а одлука за негово издавање под закуп може да донесе само сопственикот, а тоа е Градот Скопје, преку неговите органи Советот и градоначалникот, но во никој случај не може да носи одлука за издавање под закуп на недвижен имот кој е сопственост на Градот Скопје, орган на установа кој не е сопственик на недвижниот имот.

Во однос на оспорениот член 9 став 3 од Одлуката која предвидува дека постапката по јавниот оглас за избор на најповолна понуда ја спроведува комисија формирана од директорот на установата, основани се наводите во иницијативата од причина што се врши повреда на член 4 став 3 од Законот за користење и располагање со стварите во државна и со стварите во општинска сопственост, каде што спроведувањето на постапката за издавање под закуп на ствари сопственост на Град Скопје треба да ја спроведе Комисија формирана од редот на вработените во државниот орган, односно во правното лице основано од државата.

Основани се наводите во иницијативата во однос на оспорениот член 11 од Одлуката со кој е предвидено средствата по основ на закупнина да се уплаќаат на сметка на установата, а да се користат на начин утврден со член 15 од Одлуката, од причина што член 11 е спротивен на член 7 став 3 од Законот за користење и располагање со стварите во државна и со стварите во општинска сопственост, каде јасно е утврдено дека средствата остварени од закупот на стварите во општинска сопственост се приход на буџет на општината, односно буџет на Град Скопје, што значи дека средствата остварени по основ на закупнина не можат да бидат уплатени директно на сметка на установата.

Исто така, основани се и наводите во иницијативата во однос на член 13 став 1 од Одлуката со која е предвидено дека за давање на просторот под закуп установата и најповолниот понудувач склучуваат писмен договор со кој се утврдуваат меѓусебните права, обврски и одговорности што произлегувват од договорот за закуп. Оваа одредба од оспорената одлука е спротивна на Законот за облигациони односи и Законот за локалната самоуправа. Ова од причина што согласно Законот за облигациони односи, договор за закуп се склучува помеѓу закуподавачот односно Град Скопје како сопственик на имотот и закупецот, тоа е најповолниот понудувач. Согласно член 50 став 1 точка 1 од Законот за локална самоуправа договорот за закуп на имот сопственост на Град Скопје, во име на Град Скопје може да го склучи градоначалникот кој го претставува и застапува Градот, а не директорот на установата.

Релевантни се и наводите со кои се оспорува член 14 став 3 од оспорената одлука каде се наведува дека под вложување се подразбира вложување во адаптација, преуредување или доопремување на просторот, кој закупецот ќе го направи врз основа на претходна согласност на закуподавачот, доколку е во функција на непречено вршење на неговата основна дејност заради што просторот е изнајмен. Ова од причина што давањето на потребната претходна согласност на закуподавачот е спротивна на наведените законски одредби бидејќи во конкретниот случај како сопственик на недвижниот имот кој располага со истиот имот е Градот Скопје, а не установата.

Оттука, Судот оцени дека во иницијативата има аргументи и образложени причини за спротивноста на така уредената Одлука на Советот со посочените одредби од Уставот и Законите.

Согласно член 50 став 1 од Законот за локалната самоуправа, градоначалникот ја претставува и застапува општината, што значи дека градоначалникот има надлежност да го претставува и застапува Градот, но нема надлежност да одлучува за начинот на располагање со сопственоста на општината, таква надлежност согласност член 36 од Законот за локалната самоуправа има исклучиво Советот. Градоначалникот има право да склучи договор за закуп на недвижен имот во сопственост на Градот, но само за оној имот за кој има поединечна одлука за давање под закуп од страна на Советот. Таква надлежност, да може да се даде под закуп недвижен имот во сопственост на Градот врз основа на одлука на установата, а на предлог на директорот на установата, како што е предвидено во оспорената одлука, не е предвидена во ниту еден законски пропис.

Одлуката која е предмет на уставно-судска оцена, е општ акт на Советот на Град Скопје со дејство erga omnes, кој општо ги регулира условите, начинот и постапката на давање под закуп на недвижен имот, сопственост на Град Скопје, а не поединечните права на користење на секоја установа и институција основани од Град Скопје. Согласно оспорената одлука, просторот се дава под закуп со јавно наддавање во согласност со закон врз основа на одлука на установата, а на предлог на директорот на установата, при претходна согласност од страна на Советот. Тоа значи дека стварите во општинска сопственост на општината и Градот, може да се дадат на користење по пат на јавно наддавање, а врз основа на одлука на установата и со предлог на директорот на установата, што не е во согласност со горенаведените одредби од Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост и со Законот за локалната самоуправа.

Врз основа на направената анализа, пред Судот основано се постави прашањето за согласноста на оспорената одлука со член 8 став 1 алинеи 3, 6 и 9, член 51 став 1 и член 117 од Уставот, како и со член 4 став 3, член 7 став 3 од Законот за користење и располагање со стварите во државна сопственост и со стварите во општинска сопственост, со член 50 став 1 точки 1 и 15 од Законот за локалната самоуправа и со член 24 став 1 алинеја 4 од Законот за Град Скопје.

IV

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.38/2023
Shkup,17.01.2024

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 27 dhe 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 17 janar 2024, miratoi

A K T V E N D I M

1. INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Vendimit për kushtet dhe mënyrën e dhënies me qira të pronës së patundshme në pronësi të Qytetit të Shkupit, të miratuar nga Këshilli i Qytetit të Shkupit më 23.02.2023 dhe të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Qytetit të Shkupit” nr.6/23 të datës 10.03.2023.

2. NDËRPRITET zbatimi i akteve individuale dhe veprimeve të kryera në bazë të aktit të dhënë në pikën 1 të këtij aktvendimi.

3. Ky aktvendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim
I

Kryetarja e Qytetit të Shkupit, Danella Arsovska, ka parashtruar iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Vendimit të shënuar në dispozitiv të këtij aktvendimi.

Sipas parashtrueses së iniciativës, vendimi i kontestuar nuk është në përputhje me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3, 6 dhe 9, nenin 51 paragrafin 1 dhe nenin 117 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, si dhe me dispozitat të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronë Shtetërore dhe me Sendet në Pronë Komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 78/15, 106/15, 153/15, 190/16, 21/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 101/19, 275/19, 122/21) dhe me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 05/02).

Në iniciativë thuhet se Këshilli i Qytetit të Shkupit, në seancën e 25-të të mbajtur më 23.02.2023, e ka miratuar Vendimin për kushtet dhe mënyrën e dhënies me qira të patundshmërive në pronësi të Qytetit të Shkupit, i cili në pajtim me dispozitat e Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale, i është dorëzuar kryetares së Qytetit të Shkupit për publikim. Kryetarja, duke u nisur nga parimi i kontrollit të ligjshmërisë së rregulloreve para publikimit të tyre, konstatoi se Vendimi i Këshillit nuk është në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet dhe në përputhje me nenin 51 paragrafin 1 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale miratoi Aktvendim për ndërprerjen e rregullit të Këshillit të Qytetit të Shkupit nr. 08-2253/1 të datës 01.03.2023, të publikuar në “Gazetën Zyrtare të Qytetit të Shkupit” nr. 5/23. Këshilli e shqyrtoi Aktvendimin e miratuar për ndërprerjen e publikimit të Vendimit dhe në seancën e 27-të të datës 07.03.2023 e konfirmoi vendimin e kontestuar, pas së cilës kryetarja në pajtim me nenin 51 paragrafin 3 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale e publikoi atë në “Gazetën Zyrtare të Qytetit të Shkupit” nr.6/23 të datës 10.03.2023.

Në vazhdim të iniciativës citohen nenet nga vendimi i kontestuar, duke dhënë interpretimin e duhur se janë në kundërshtim me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3, 6 dhe 9, nenin 51 paragrafin 1 dhe nenin 117 të Kushtetutës. Sipas parashtrueses, me këtë vendim Këshilli i Qytetit të Shkupit i ka shkelur vlerat themelore të Kushtetutës, para së gjithash parimin e sundimit të së drejtës, mbrojtjen juridike të pronës dhe të vetëqeverisjes lokale si dhe organizimin dhe kompetencat e organeve të Qytetit, veçanërisht duke i përjashtuar kompetencat e përcaktuara me ligj të kryetarit të Qytetit nga Këshilli.

Gjithashtu, në iniciativë thuhet se Vendimi i kontestuar i Këshillit është në kundërshtim me Ligjin për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronë Shtetërore dhe me Sendet në Pronë Komunale dhe Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale. Kjo për arsye se në nenin 8 të Vendimit është përcaktuar se sendi në pronësi të Qytetit të Shkupit mund të jepet me qira me vendim të institucionit dhe me propozim të drejtorit të institucionit, gjë që është në kundërshtim me nenin 3 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 106/15), me të cilin është përcaktuar se me sendet në pronësi komunale në emër të komunave, komunat në Qytetin e Shkupit dhe Qytetin e Shkupit disponon këshilli i komunës, këshillat e komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshilli i Qytetit të Shkupit, kur është fjala për patundshmëri në pronësi të Qytetit të Shkupit, vendim për dhënien me qira mund ta marrë vetëm Qyteti i Shkupit si pronar, e jo organi i një institucioni i cili sipas rregullave ligjore nuk është pronar i pronës që jepet me qira.

Për më tepër, në iniciativë thuhet se neni 8 i Vendimit është në kundërshtim edhe me nenin 65 paragrafin 3 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale sipas të cilit komuna disponon dhe menaxhon me pronën si nikoqir i mirë në mënyrën e përcaktuar me ligj si dhe nenin 50 paragrafin 1 pikën 15 të të njëjtit ligj që përcakton se kryetari i komunës siguron përdorimin, mirëmbajtjen dhe mbrojtjen e drejtë dhe të ligjshme të pronës së komunës, në përputhje me ligjin dhe statutin.

Në nenin 9 paragrafin 3 të Vendimit parashihet se procedurën për shpalljen publike për përzgjedhjen e ofertës më të favorshme e zbaton komisioni i formuar nga drejtori i institucionit dhe kjo është në kundërshtim me nenin 4 paragrafin 3 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin e Sendeve në Pronë Shtetërore dhe me Sendet në Pronë Komunale, ku zbatimin e procedurës për dhënien me qira të sendeve në pronësi të Qytetit të Shkupit duhet ta bëjë Komisioni i formuar nga të punësuarit në organin shtetëror, përkatësisht kryetari i Qytetit të Shkupit, i cili udhëheq me administratën komunale në pajtim me nenin 50 paragrafin 1 pikën 13 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale. Sipas pikës 15 të të njëjtit nen, kryetari siguron përdorimin, mirëmbajtjen dhe mbrojtjen e drejtë dhe të ligjshme të pronës së komunës, në përputhje me ligjin dhe statutin, prandaj neni 9 paragrafi 3 i Vendimit është në kundërshtim me nenin 50 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale, që do të thotë se drejtori i institucionit nuk ka bazë ligjore apo kompetencë ligjore për themelimin e një komisioni të tillë.

Sipas pretendimeve në iniciativë, neni 11 i Vendimit, i cili përcakton që mjetet në bazë të qirasë të paguhen në llogarinë e institucionit, ndërsa të përdoren në mënyrën e përcaktuar me nenin 15 të Vendimit, është në kundërshtim me nenin 7 paragrafin 3 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin e Sendeve në Pronë Shtetërore dhe me Sendet në Pronë Komunale, ku në mënyrë decide është vërtetuar se mjetet e fituara nga dhënia me qira e sendeve komunale janë të hyra nga buxheti i komunës, gjegjësisht buxheti i Qytetit të Shkupi.

Në iniciativë kontestohet neni 13 paragrafi 1 i vendimit të kontestuar, i cili parashikon që kontrata e qirasë të lidhet ndërmjet drejtorit të institucionit dhe ofertuesit më të favorshëm dhe sipas nenit 14 paragrafit 3 të Vendimit, qiramarrësi mund të bëjë investime në përshtatje, rirregullim ose rinovim të hapësirës në bazë të pëlqimit paraprak të qiradhënësit, që bie ndesh drejtpërdrejt me Ligjin për Marrëdhëniet e Obliguese dhe Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale. Sipas Ligjit për Marrëdhënie Obliguese, kontrata e qirasë lidhet ndërmjet qiradhënësit (në këtë rast Qyteti i Shkupit si pronar i pronës) dhe qiramarrësit (është ofertuesi më i favorshëm), që do të thotë se marrëveshja e qirasë për pronën në pronësi të qytetit, në emër të Qytetit të Shkupit mund të konkludojë kryetari i komunës i cili sipas nenit 50 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale përfaqëson dhe përfaqëson qytetin, e jo drejtori i institucionit, siç parashihet në nenin 13 të vendimit të kontestuar.

Parashtruesi propozon që Gjykata Kushtetuese të iniciojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së vendimit të kontestuar dhe ta anulojë atë.

Në përfundim të iniciativës, parashtruesi, në përputhje me nenin 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, i propozon Gjykatës që të miratojë aktvendim për ndërprerjen e ekzekutimit të Vendimit për kushtet dhe mënyrën e dhënies me qira të pronës së patundshme në pronësi të Qytetit të Shkupit, të gjitha me qëllim të parandalimit të pasojave të vështira për t’u menjanuar që mund të lindin nga ekzekutimi i tij.

II

Gjykata në seancë konstatoi se Këshilli i Qytetit të Shkupit në seancën e 25-të të mbajtur më 23.02.2023 e ka miratuar Vendimin për kushtet dhe mënyrën e dhënies me qira të patundshmërive në pronësi të Qytetit të Shkupit dhe është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Qytetit të Shkupit” nr. 6/23 të datës 10.03.2023.

Me vendimin e kontestuar të Këshillit të Qytetit të Shkupit përcaktohen kushtet, mënyra dhe procedura e dhënies me qira të patundshmërive në pronësi të Qytetit të Shkupit.

Vendimi i kontestuar i ka 19 nene të përfshira në kreun IX. Tre nenet e para janë të përfshira para kapitullit të parë të Vendimit. Në kapitullin I me titullin “Kushtet për dhënien me qira të hapësirës” janë nenet 4 deri në 6, në kapitullin II me titull “Qëllimi i hapësirës” është vetëm neni 7, në kapitullin III me titullin “Procedura e dhënies me qira”, ndodhen nenet 8 dhe 9, në kapitullin IV nën titullin “Qiraja” janë nenet 10, 11 dhe 12, tek kapitulli V nën titullin “Marrëveshje e qirasë” ndodhet neni 13, në kapitullin VI nën titullin “Kohëzgjatja e qirasë”, ndodhet neni 14, në kapitullin VII me titull “Qëllimi i qirasë” ndodhet neni 15, në kapitullin VIII me titull “Mbikqyrja” është neni 16 dhe në kapitullin IX me titull “Dispozitat përfundimtare” ndodhen nenet 17, 18 dhe 19 të Vendimit.

Vendimi është regjistruar me numër administrativ 27-1981/1 të datës 23 shkurt 2023 ndërsa është botuar në Fletoren e lartpërmendur nr.6/2023, më datë 10 mars 2023.

III

Në bazë të nenit 110 alineja 2 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 8 paragrafit 1, alinetë 3, 6 dhe 9 të Kushtetutës, vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut janë sundimi i ligjit, mbrojtja juridike e pronës dhe vetëqeverisja lokale.

Në nenin 51 paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës është përcaktuar se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Secili e ka për detyrë të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet.

Me nenin 114 paragrafin 1 të Kushtetutës, qytetarëve u garantohet e drejta për vetëqeverisje lokale.

Sipas amendamentit XVI, i cili zëvendësohet me paragrafin 5 të nenit 114 të Kushtetutës, vetëqeverisja lokale rregullohet me ligj që miratohet me shumicë prej dy të tretave të votave të numrit të përgjithshëm të deputetëve, me ç’rast duhet të ketë shumicën e votave të numrit të përgjithshëm të deputetëve që u takojnë komuniteteve që nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Ligjet për financimin lokal, zgjedhjet lokale, kufijtë komunalë dhe për Qytetin e Shkupit miratohen me shumicë votash të deputetëve të pranishëm dhe duhet të ketë shumicën e votave të deputetëve të pranishëm që u takojnë komuniteteve që nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Sipas Amendamentit XVII pika 1 me të cilin zëvendësohet paragrafi 1 i nenit 115 të Kushtetutës, në njësitë e vetadministrimit lokal qytetarët në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe nëpërmjet përfaqësuesve marrin pjesë në vendimmarrje për çështje me rëndësi lokale, e veçanërisht në fushat e shërbimeve publike, urbanizmit dhe planifikimit rural, mbrojtjes së mjedisit jetësor, zhvillimit ekonomik lokal, financimit lokal, veprimtarive komunale, kulturës, sportit, mbrojtjes sociale dhe të fëmijëve, arsimit, mbrojtjes shëndetësore dhe në fusha të tjera të përcaktuara me ligj. Në pajtim me pikën 2 të të njëjtit amendament me të cilin zëvendësohet paragrafi 2 i nenit 117 të Kushtetutës, në Qytetin e Shkupit qytetarët në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe nëpërmjet përfaqësuesve marrin pjesë në vendimmarrje për çështje me rëndësi për Qytetin e Shkupit, e veçanërisht në fushat e shërbimeve publike, urbanizmit dhe planifikimit rural, mbrojtjes së mjedisit jetësor, zhvillimit ekonomik lokal, financimit lokal, veprimtarive komunale, kulturës, sportit, mbrojtjes sociale dhe të fëmijëve, arsimit, mbrojtjes shëndetësore dhe në fusha të tjera të përcaktuara me ligj.

Me nenin 117 paragrafin 1 të Kushtetutës është përcaktuar se Qyteti i Shkupit është njësi e posaçme e vetëadministrimit lokjal, organizimi i të cilit rregullohet me ligj.

Amendamenti XVI, me të cilin zëvendësohet paragrafi 5 i nenit 114 të Kushtetutës, përcakton që vetëadministrimi lokal të rregullohet me ligj, ndërsa në bazë të këtij autorizimi kushtetues ligjdhënësi e ka miratuar Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002).

Në Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002) në nenin 1 potencohet se me këtë ligj rregullohen: kompetencat e komunës; pjesëmarrja e drejtpërdrejtë e qytetarëve në marrjen e vendimeve; organizimi dhe puna e organeve të komunës; administrata komunale; aktet e organeve; prona e komunës; mbikëqyrja mbi punën e organeve të komunës; shpërndarja e këshillit të komunës; mekanizmat e bashkëpunimit ndërmjet komunave dhe Qeverisë së Republikës së Maqedonisë; vetëqeverisja vendore; mbrojtja e vetëqeverisjes lokale; përcaktimi i gjuhëve zyrtare në komuna dhe çështje të tjera me rëndësi për vetëqeverisjen lokale.

Sipas nenit 4 paragrafët 1 dhe 2 të të njëjtit Ligj, Qyteti i Shkupit është njësi e veçantë e vetëqeverisjes lokale ku realizohen nevojat dhe interesat e përbashkëta të qytetarëve që dalin nga karakteri i Qytetit të Shkupit si kryeqytet i Republikës së Maqedonisë. Dispozitat e këtij ligji vlejnë edhe për Qytetin e Shkupit, si njësi e veçantë e vetëqeverisjes lokale, nëse me ligjin e Qytetit të Shkupit nuk është rregulluar ndryshe.

Në Ligjin për Qytetin e Shkupit (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 55/2004 dhe 168/2011), në nenin 1 potencohet se me këtë Ligj rregullohet organizimi i Qytetit të Shkupit, si njësi e veçantë e vetadministrimit lokal (në tekstin e mëtejmë: Qyteti i Shkupit); kompetencat dhe financimi i Qytetit të Shkupit dhe komunave në Qytetin e Shkupit; përdorimi i gjuhëve të bashkësive në Qytetin e Shkupit dhe në komunat në Qytetin e Shkupit; bashkëpunimi ndërmjet Qytetit të Shkupit dhe komunave në Qytetin e Shkupit; si edhe çështje të tjera me rëndësi për Qytetin e Shkupit

Sipas nenit 6, dispozitat e Ligjit të Vetëqeverisjes Lokale vlejnë edhe për komunat e Qytetit të Shkupit, nëse nuk rregullohet më ndryshe me këtë ligj.

Sipas nenit 19 të Ligjit për Qytetin e Shkupit, organe të Qytetit të Shkupit dhe të komunave në Qytetin e Shkupit janë këshilli dhe kryetari i Qytetit të Shkupit.

Sipas nenit 24 paragrafi 1 alineja 4 e të njëjtit ligj, parashihet se burime vetanake të të ardhurave të Qytetit të Shkupit dhe komunave në Qytetin e Shkupit janë të ardhurat e pronësisë (të hyrat nga pronësia (të hyra nga dhënia me qira e pronës; të hyra nga interesi; të hyra nga shitja e pronës).

Kompetencat e komunave, si edhe organizimi dhe fushëveprimi i organeve të komunës, këshillit dhe kryetarit të komunës, rregullohen me Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 5/2002).

Me nenin 36 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale janë rregulluar kompetencat e komunës, në të cilat sipas paragrafit 1 pikës 1 të po të njëjtit nen të Ligjit, këshilli e miraton statutin e komunës dhe rregullat e tjera, në pikën 10 thuhet se vendos për mënyrën e disponimit me pronën e komunës, ndërsa në pikën 15 rregullohet se këshilli kryen edhe punë të tjera të përcaktuara me ligj.

Në nenin 50 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale janë përcaktuar kompetencat e kryetarit të komunës, ku në paragrafin 1 pikat 1 dhe 15 është paraparë se kryetari i komunës e prezenton dhe e përfaqëson komunën, kryetari i komunës siguron përdorim të drejtë dhe të ligjshëm, ruajtjen dhe mbrojtjen e pronësisë së komunës, në përputhje me ligjin dhe statutin.

Sipas nenit 62 paragrafi 1 i Ligjit, për kryerjen e detyrave nga kompetencat e veta këshilli sjell rregulla, edhe atë: statut, programe, plane, vendime dhe dispozita të tjera të përcaktuara me ligj.

Sipas nenit 64 paragrafi 3 i të njëjtit ligj, me pronën komuna disponon dhe ekonomizon si nikoqir i mirë, në mënyrë të përcaktuar me ligj.

Nga dispozitat e dhëna rezulton e drejta e këshillit në ushtrimin e kompetencave për të miratuar rregulla në formë të vendimit, por për këtë duhet të ekzistojë bazë përkatëse ligjore.

Në rastin konkret, Këshilli i Qytetit të Shkupit në bazë të nenit 36 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/02), ndërsa në lidhje me nenin 67 paragrafin 1 dhe nenin 37 dhe nenin 38 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 78/15, 106/15, 153/15, 190/16 dhe 21/18 “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 101/19, 275/19 dhe 122/21), në mbledhjen e 25-të të mbajtur më 23.02.2023 e ka miratuar Vendimin e kontestuar për kushtet dhe mënyrën e dhënies me qira të patundshmërive në pronësi të Qytetit të Shkupit. Më 1 mars 2023, Kryetari i Qytetit të Shkupit ka miratuar Aktvendim për ndalimin e publikimit të Rregullores së Këshillit, me arsyetimin se vendimi është në kundërshtim me Ligjin për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale, dhe Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale. Në seancën e 27-të të mbajtur më 07.03.2023, Këshilli e konfirmoi të njëjtin Vendim, me të cilin kryetari u obligua që sipas nenit 51 paragrafit 3 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale ta publikojë dhe e ka publikuar në “Gazetën Zyrtare të Qytetit të Shkupit” me numër 6/23 të datës 10.03.2023, dhe në të njëjtën kohë dorëzoi iniciativë në Gjykatën Kushtetuese për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së vendimit të kontestuar.

Qiramarrja si marrëdhënie obliguese-juridike në të drejtën tonë pozitive rregullohet me dispozitat e neneve 570 deri 588 të Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 18/2001, 4/2002, 5/2003, 84/2008, 81/2009, 161/2009 dhe 123/2019 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 215/2021 dhe 154/2023) si ligj i përgjithshëm si dhe me Ligjin për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale si ligj i veçantë.

Sipas nenit 570 të Ligjit për Marrëdhënie Obliguese, kontrata e qirasë e detyron qiradhënësin që t’ia dorëzojë në shfrytëzim qiramarrësit një send të caktuar, ndërsa ky i fundit e obligon t’ia paguajë qiranë e caktuar. Përdorimi përfshin edhe përdorimin e objektit (vjeljen e frutave) nëse nuk është rënë dakord ndryshe ose zakonisht.

Në bazë të nenit 586 të të njëjtit ligj, qiramarrësi detyrohet të paguajë qiranë brenda afateve të përcaktuara në kontratë ose me ligj dhe në mungesë të kontratës dhe ligjit, siç është zakon në vendin ku është dorëzuar sendi ndaj qiramarrësit. Nëse nuk është rënë dakord ndryshe ose në vendin e dorëzimit të sendit normalisht, qiraja paguhet për gjashtë muaj kur sendi jepet me qira për një ose më shumë vjet, ndërsa nëse jepet me qira për një periudhë më të shkurtër, atëherë pas skadimit të asaj kohe.

Në nenin 1, paragrafët 1, 2 dhe 3 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 78/15, 106/15, 153/15, 190/16 dhe 21/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 101/19, 275/19 dhe 122/21) parashihet se:

Ky ligj i rregullon të drejtat dhe detyrat e organeve shtetërore në lidhje me furnizimin, përdorimin dhe disponimin e sendeve me pronësi shtetërore, të cilat si pasuri afatgjata përdoren nga autoritetet shtetërore për kryerjen e punëve dhe detyrave brenda dhe jashtë vendit, me përjashtim të sendeve që përdoren nga zyrat diplomatike-konsullore të Republikës.

Ky ligj i rregullon të drejtat dhe detyrat e personave juridikë të krijuar nga shteti në lidhje me përdorimin e sendeve të patundshme dhe të tundshme, shkëmbimin e sendeve të patundshme dhe të tundshme, shitjen dhe dhënien me qira të sendeve të tundshme në pronësi shtetërore.

Me këtë ligj rregullohet edhe procedura e dhënies në shfrytëzim të sendeve në pronësi komunale organeve shtetërore dhe personave juridikë të themeluar nga shteti, si dhe procedura e shitjes dhe dhënies me qira të pronës së patundshme dhe shitjes së sendeve të tundshme në pronësi komunale, si dhe shitja e sendeve për të cilat është lëshuar fletëregjistrimi në favor të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit.

Përkufizimet e termave të përdorura në Ligjin për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale janë të përfshira në nenin 2 të ligjit sipas të cilit, nën termin “persona juridikë të themeluar nga shteti” janë institucionet publike në fushën e shëndetësisë, arsimit dhe shkencës, kulturës, mbrojtjes së fëmijëve, mbrojtjes sociale, agjencitë, drejtoritë, ndërmarrjet publike të themeluara nga shteti, organet e pavarura rregullatore të themeluara nga shteti, shoqëritë tregtare në pronësi të plotë shtetërore dhe institucione të tjera të themeluara nga shteti.

Neni 3 i këtij ligji parashikon se Qeveria në emër të Republikës disponon me sendet shtetërore të përdorura nga organet shtetërore dhe personat juridikë të themeluara nga shteti, përveç nëse me këtë apo me ndonjë ligj tjetër nuk është përcaktuar ndryshe. Me sendet në pronësi komunale në emër të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetin e Shkupit disponon këshilli i komunës, këshillat e komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshilli i Qytetit të Shkupit.

Në bazë të nenit 4 të të njëjtit ligj, procedurën e shitjes dhe dhënies me qira të pasurisë së patundshme, procedurën e shitjes së pasurisë së tundshme, si dhe procedurën për blerjen e pasurisë së patundshme e zhvillon Komisioni. Në varësi të vëllimit të sendeve të patundshme dhe të tundshme që janë objekt i shitjes dhe dhënies me qira, mund të formohen disa komisione. Komisioni themelohet për një periudhë katërvjeçare dhe përbëhet nga një kryetar dhe të paktën dy anëtarë dhe zëvendësit e tyre, nga radhët e ptë punësuarve të organit shtetëror, përkatësisht të personit juridik të krijuar nga shteti.

Në nenin 5 të ligjit të lartpërmendur, shitja, këmbimi dhe dhënia me qira e pasurisë së patundshme dhe shitja e pasurisë së tundshme bëhen në bazë të vlerës së parashikuar në përputhje me Ligjin për Vlerësim.

Në bazë të nenit 7 paragrafit 3 të Ligjit, mjetet e fituara nga shitja, këmbimi, dhënia me qira ose dhënia në shfrytëzim të sendeve në pronësi komunale janë të hyra të Buxhetit të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupitm nëse nuk është përcaktuar ndryshe me një ligj tjetër.

Sipas nenit 21 të ligjit të lartpërmendur, prona e patundshme në pronësi të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetit të Shkupit, këshillit të komunës, gjegjësisht këshillit të komunave në qytetin e Shkupit dhe Këshilli i Qytetit të Shkupit, me vendim mund t’ua japë në shfrytëzim përkohësisht ose përgjithmonë, me ose pa kompensim, organeve shtetërore dhe personave juridikë të themeluar nga shteti. Për ndërprerjen e të drejtës së shfrytëzimit të sendeve nga paragrafi 1 i këtij neni vendos këshilli i komunës, përkatësisht këshilli i komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshilli i Qytetit të Shkupit. Vendimi i këshillit të komunës, përkatësisht këshillit të komunave në Qytetin e Shkupit dhe Këshillit të Qytetit të Shkupit, është bazë për regjistrimin në Librin publik për regjistrimin e të drejtave të patundshmërive.

Në bazë të nenit 37 të të njëjtit ligj, dhënia me qira e pasurive të patundshme bëhet me ankand publik elektronik dhe me marrëveshje të drejtpërdrejtë. Pasuria e patundshme e dhënë me qira nuk mund të jepet me nënqira.

Neni 67 i Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale thotë se dispozitat e këtij ligji që kanë të bëjnë me shitjen dhe dhënien me qira të pasurisë së patundshme dhe shitjen e pasurisë së tundshme me ankand publik zbatohen edhe gjatë shitjes dhe dhënies me qira të patundshmërive dhe shitjes së sendeve të tundshme të njësive të vetëqeverisjes lokale dhe Qytetit të Shkupit.

Në bazë të nenit 1 të Ligjit për Financimin e Njësive të Vetëqeverisjes Lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 61/2004, 96/2004, 67/2007, 156/2009, 47/2011, 192/2095 /2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 244/2019, 53/2021, 77/2021, 150/2021 dhe 173/2022), rregullon financimin e njësive të vetëqeverisjes lokale. Financimi i Qytetit të Shkupit si njësi e veçantë e vetëqeverisjes lokale rregullohet me këtë ligj dhe Ligjin për Qytetin e Shkupit.

Sipas nenit 2 të këtij ligji, me termin “Shfrytëzues buxhetor komunal” përkufizohen organet komunale dhe shërbimet publike të themeluara nga komuna. Neni 3 si burime të financimit të komunës i parasheh: të hyrat vetanake, dotacionet e mjeteve nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nga buxhetet e fondeve dhe huamarrjes.

Në nenin 4 të të njëjtit ligj renditen burimet e të ardhurave të bashkive dhe në pikën 4 të të njëjtit nen të ardhurat nga prona, si burime vetanake, përkatësisht: të ardhurat nga qiraja, të ardhurat nga interesi dhe të ardhurat nga shitja e pronës me shitjen e të cilave nuk cenohen funksionet dhe kompetencat publike të komunave.

Nga analiza e pretendimeve në iniciativë, e cila është e gjerë, konstatohet se kontestohet kushtetutshmëria dhe ligjshmëria e Vendimit me të cilin janë përcaktuar kushtet, mënyra dhe procedura për dhënien me qira të patundshmërive në pronësi të Qytetit të Shkupit.

Nga pretendimet në iniciativë për ngritjen e procedurës për vendimin e kontestuar, theksojmë se pretendimet e theksuara të parashtruesit e së njëjtës përbëjnë bazë për fillimin e procedurës për vendimin e kontestuar për faktin se Aktvendimi si akt i përgjithshëm i Këshillit që në përgjithësi i rregullon kushtet, mënyrën dhe procedurën e dhënies me qira të pronës së patundshme, pronës së Qytetit të Shkupit, përmban dispozita që janë në kundërshtim me vlerat themelore të Kushtetutës, sundimin e ligjit, mbrojtjen juridike të pronës dhe vetëqeverisjes lokale.

Pretendimet në iniciativë për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Vendimit të kontestuar të Këshillit të Komunës janë të bazuara, pasi vendimi i kontestuar si akt i përgjithshëm i përcakton kushtet, mënyrën dhe procedurën e dhënies me qira të patundshmërive në pronësi të Qytetit të Shkupit.

Qyteti i Shkupit është themelues i 23 shkollave të mesme dhe 8 institucioneve publike nga sfera e kulturës dhe sipas nenit 65 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale, ato janë shërbime publike të Qytetit të Shkupit dhe janë në pronësi të Qytetit të Shkupit. Shkupi, e gjithë pasuria e tundshme dhe e patundshme me të cilën kryhet veprimtaria këto shërbime publike janë pronë komunale. Sendet në pronën komunale të komunës dhe Qytetit të Shkupit mund të vihen në shfrytëzim me ankand publik në pajtim me ligjin.

Lidhur me nenin 8 të Vendimit i cili kontestohet, i cili parasheh se hapësira në pronësi të Qytetit të Shkupit jepet me qira me ankand publik në pajtim me ligjin, në bazë të vendimit të institucionit dhe me propozimin e drejtorit të institucionit, se është në kundërshtim me nenin 3 paragrafin 2 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale, pretendimet në iniciativë janë me bazë pasi sendet në pronësi komunale në emër të komunave, komunave në Qytetin e Shkupit dhe Qytetin e Shkupit disponohen nga këshilli i komunës, këshillat e komunave në Qytetin e Shkupit dhe këshilli i Qytetit të Shkupit. Vendimi ka të bëjë me dhënien me qira të pronës së patundshme në pronësi të Qytetit të Shkupit, ndërsa vendimin për dhënien me qira mund ta marrë vetëm pronari, që është Qyteti i Shkupit, përmes organeve të tij, Këshillit dhe Kryetarit, por në asnjë mënyrë nuk mund të marrë vendim për dhënien me qira të patundshmërisë në pronësi të Qytetit të Shkupit, një organ i institucionit që nuk është pronar i patundshmërisë.

Në lidhje me nenin 9 paragrafin 3 të Vendimit që kontestohet i cili përcakton se procedura pas shpalljes publike për përzgjedhjen e ofertës më të favorshme kryhet nga komisioni i formuar nga drejtori i institucionit, pretendimet në iniciativë janë të bazuara për faktin se ka shkelje të nenit 4 paragrafit 3 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale, ku zbatimi i procedurës për dhënien me qira të sendeve në pronësi të Qytetit të Shkupit duhet të bëhet nga një komision i formuar nga punonjësit e autoritetit shtetëror, pra në personin juridik të krijuar nga shteti.

Pretendimet e iniciativës lidhur me nenin 11 të kontestuar të vendimit, i cili përcakton se mjetet në bazë të qirasë duhet të paguhen në llogarinë e institucionit dhe të përdoren në mënyrën e përcaktuar me nenin 15 të Vendimit janë me bazë, për faktin se neni 11 është në kundërshtim me nenin 7, paragrafin 3, të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale, ku konstatohet qartë se mjetet e fituara nga dhënia me qira e objekteve komunale janë të ardhura të buxhetit komunal, gjegjësisht buxheti i Qytetit të Shkupit, që do të thotë se mjetet e realizuara në bazë të qirasë nuk mund të paguhen drejtpërdrejt në llogarinë e institucionit.

Gjithashtu, pretendimet në iniciativë bazohen në nenin 13 paragrafin 1 të Vendimit, i cili përcakton se për dhënien me qira të hapësirës, institucioni dhe ofertuesi më i favorshëm lidhin marrëveshje me shkrim, e cila i përcakton të drejtat, detyrimet dhe përgjegjësitë reciproke që dalin nga marrëveshja me qira. Kjo dispozitë e vendimit të kontestuar është në kundërshtim me Ligjin për Marrëdhëniet Obliguese dhe Ligjin për Vetëqeverisjen Lokale. Kjo për arsye se sipas Ligjit për Marrëdhëniet Obliguese, kontrata e qirasë lidhet ndërmjet qiradhënësit, përkatësisht Qytetit të Shkupit si pronar i pronës dhe qiramarrësit, që është ofertuesi më i favorshëm. Në bazë të nenit 50 paragrafi 1 pika 1 e Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale, kontratën për qiradhënien e pronës në pronësi të Qytetit të Shkupit mund ta lidhë në emër të Qytetit të Shkupit kryetari i saj që e prezanton dhe përfaqëson Qytetin, jo drejtori i institucionit.

Relevante janë edhe pretendimet me të cilat kontestohet neni 14 paragrafi 3 i vendimit të kontestuar, ku thuhet se investimi nënkupton investimin në përshtatjen, rirregullimin ose rinovimin e hapësirës, të cilën qiramarrësi do ta bëjë në bazë të pëlqimit paraprak të qiradhënësit, nëse është në funksion të kryerjes së pandërprerë të veprimtarisë së saj bazë për të cilën është dhënë hapësira me qira. Kjo për faktin se dhënia e pëlqimit të nevojshëm paraprak për qiradhënësin është në kundërshtim me dispozitat e përcaktuara ligjore sepse në rastin konkret pronar i paluajtshmërisë që disponon me të njëjtën pronë është Qyteti i Shkupit, e jo institucioni.

Prandaj, Gjykata vlerësoi se në iniciativë ka argumente dhe arsye të arsyetuara për kundërshtimin e Vendimit të Këshillit të rregulluar në këtë mënyrë me dispozitat e përcaktuara të Kushtetutës dhe ligjeve.

Në bazë të nenit 50 paragrafi 1 i Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale, kryetari e prezenton dhe përfaqëson komunën, që do të thotë se kryetari ka kompetencë ta prezentojë dhe përfaqësojë qytetin, por nuk ka kompetencë të vendosë për mënyrën e disponimit me pronën e komunës, autoritet të tillë sipas nenit 36 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale, e ka vetëm Këshilli. Kryetari i Komunës ka të drejtë të lidhë kontratë për dhënien me qira të pronës së patundshme në pronësi të Qytetit, por vetëm për atë pasuri për të cilën ka vendim individual për dhënien me qira nga Këshilli. Një kompetencë e tillë, për të dhënë me qira pasuri të patundshme në pronësi të qytetit, me vendim të institucionit dhe me propozimin e drejtorit të institucionit, siç parashikohet në vendimin e kontestuar, nuk parashikohet në asnjë rregull ligjor.

Vendimi, i cili i nënshtrohet vlerësimit kushtetues-gjyqësor, është akt i përgjithshëm i Këshillit të Qytetit të Shkupit me efekt erga omnes, me të cilin në përgjithësi rregullohen kushtet, mënyra dhe procedura e dhënies me qira e patundshmërive, pronës së Qytetit të Shkupit dhe jo të drejtat individuale të shfrytëzimit të çdo institucioni të themeluar nga Qyteti i Shkupit. Sipas vendimit të kontestuar, hapësira jepet me qira me tender publik në përputhje me ligjin në bazë të vendimit të institucionit dhe me propozimin e drejtorit të institucionit, me pëlqimin paraprak të Këshillit. Kjo do të thotë se sendet në pronë komunale të bashkisë dhe qytetit mund të vihen në shfrytëzim me ankand publik, në bazë të vendimit të institucionit dhe me propozimin e drejtorit të institucionit, i cili nuk është në përputhje me dispozitat e mësipërme të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale dhe të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale.

Në bazë të analizës së bërë, çështja e pajtueshmërisë së vendimit të kontestuar me nenin 8 paragrafin 1 alinetë 3, 6 dhe 9, nenin 51 paragrafin 1 dhe nenin 117 të Kushtetutës, si dhe me nenin 4 paragrafin 3, nenin 7 paragrafin 3 të Ligjit për Shfrytëzimin dhe Disponimin me Sendet në Pronësi Shtetërore dhe Sendet në Pronësi Komunale, me nenin 50 paragrafin 1 pikat 1 dhe 15 të Ligjit për Vetëqeverisjen Lokale dhe me nenin 24 paragrafin 1 alinenë 4 të Ligjit për Qytetin e Shkupit.

IV

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska