Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.150/2023
Скопје, 20 декември 2023
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и членовите 70 и 73 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 20 декември 2023 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА Правилникот за количини на семенски и саден материјал од сорти на земјоделски растенија кои не ги исполнуваат условите за трговија, а се наменети за научни цели, селекција, официјално испитување или за инспекциски надзор заведен под бр.110-46/3 од 11 април 2023 година, објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.84 од 20.04.2023 година.
2. Оваa одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
Образложение
I
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во врска со иницијативата поднесена од Кренар Лога од с. Ливади, Струга, со Решението У.бр.150/2023 од 12 октомври 2023 година поведе постапка за оценување на уставноста на актот означен во диспозитивот од оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија.
II
На седницата Судот утврди дека Правилникот за количини на семенски и саден материјал од сорти на земјоделски растенија кои не ги исполнуваат условите за трговија, а се наменети за научни цели, селекција, официјално испитување или за инспекциски надзор е донесен врз основа на член 14 став 2 од Законот за семенски материјал за земјоделски растенија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 39/06, 89/08, 171/10,53/11, 69/13, 187/13, 43/14, 129/15, 39/16, 71/16, 83/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 122/21), од страна на министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство..
Правилникот содржи 3 члена и составен дел на Правилникот се прилози.
III
Во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е определено како една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Согласно член 51 од Уставот во Република Северна Македонија, законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Во член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија е предвидено дека Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и законите.
Врз основа на наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Актот на објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти преку нивно ставање на увид на јавноста, пред да влезат во сила. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, потпишување, објавување во службен весник станува применлив акт.
Фактот дека одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права, укажува на тоа дека објавувањето на законите и другите прописи не е техничко прашање, туку прашање од големо значење кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.
Во оспорениот правилник не е наведен денот на неговото донесување, но истиот е заведен под архивски број 110-46/3 од 11 април 2023 година, што како дејствие секогаш следи и е условено со претходно донесување на прописот. Од друга страна, актот е објавен во „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.84 од 20.04.2023 година.
При ваква фактичка состојба, недвосмислено произлегува дека е пречекорен уставниот рок за објавување предвиден во член 52 од Уставот, поради што основано се постави прашањето за уставноста на оспорениот правилник, односно неговата согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.
Имајќи го предвид горенаведеното, Судот оцени дека оспорениот Правилник за количини на семенски и саден материјал од сорти на земјоделски растенија кои не ги исполнуваат условите за трговија, а се наменети за научни цели, селекција, официјално испитување или за инспекциски надзор („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.84/2023) не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.
V
Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese
e Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.150/2023
Shkup, 20 dhjetor 2023
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe neneve 70 dhe 73 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 20 dhjetor 2023, miratoi
V E N D I M
1. SHFUQIZOHET Rregullorja për sasitë e materialit faror dhe për mbëltim të llojeve të bimëve bujqësore që nuk i plotësojnë kushtet për tregti, ndërsa dedikohen për qëllime shkencore, përzgjedhëse, ekzaminim zyrtar ose për inspektim regjistruar nën nr.110-46/3 më 11 prill 2023 publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.84 më 20.04.2023.
2. Ky vendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.
Arsyetim
I
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në lidhje me iniciativën e dorëzuar nga Krenar Lloga nga fshati Livadhi, Strugë, me Aktvendimin U.nr. 150/2023 të 12 tetorit 2023 inicioi iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të dhënë në dispozitivin e këtij vendimi, pasi në mënyrë të bazuar u shtrua çështja për përputhshmërinë e tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.
II
Në seancë Gjykata përcaktoi se Rregullorja për sasitë e materialit faror dhe për mbëltim të llojeve të bimëve bujqësore që nuk i plotësojnë kushtet për tregti, ndërsa dedikohen për qëllime shkencore, përzgjedhëse, ekzaminim zyrtar ose për inspektim është miratuar në bazë të nenit 14 paragrafi 2 i Ligjit për material faror për bimë bujqësore (“Gazetë Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 39/06, 89/08, 171/10,53/11, 69/13, 187/13, 43/14, 129/15, 39/16, 71/16, 83/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 122/21), nga ministri i Bujqësisë, Pylltarisë dhe Ekonomisë së Ujërave.
Rregullorja përbëhet nga 3 nene dhe shtojcat janë pjesë përbërëse e Rregullores.
III
Në nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, sundimi i së drejtës është përcaktuar si një prej vlerave themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet medoemos të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat e tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat e tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre
Në nenin 110 alineja 2 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është paraparë se Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për përputhshmërinë e rregullave të tjera dhe të marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Në bazë të dispozitave të dhëna kushtetuese rrjedh se publikimi i ligjeve dhe rregulloreve të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe personave të tjerë juridikë.
Akti i publikimit të ligjeve dhe rregulloreve të tjera është akt i shpalljes së atyre akteve dhe i vënies në dispozicion të publikut për inspektim, para se të hyjnë në fuqi. Përkatësisht ligji, ndërsa në rastin konkret rregullorja me miratimin, nënshkrimin, publikimin në gazetën zyrtare bëhet akt i zbatueshëm.
Fakti se dispozita për botimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, si dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore tregon se Kushtetuta nuk i qaset botimit të ligjeve dhe rregulloreve të tjera si një çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.
Në rregulloren e kontestuar nuk është dhënë dita e miratimit, por është evidentuar me numrin e arkivit 110-46/3 të datës 11 prill 2023, që si veprim gjithmonë vijon dhe kushtëzohet me miratimin e mëparshëm të rregullores. Nga ana tjetër, akti është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 84, më datë 20.04.2023.
Në një situatë të tillë faktike, pa mëdyshje del se është tejkaluar afati kushtetues për publikim i paraparë në nenin 52 të Kushtetutës, për këtë arsye çështja e kushtetutshmërisë së rregullores së kontestuar, është ngritur në mënyrë të bazuar përkatësisht përputhshmërisë së saj me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafi 2 i Kushtetutës.
Duke e marrë parasysh sa më sipër, Gjykata vlerësoi se Rregullorja për sasitë e materialit faror dhe për mbëltim të llojeve të bimëve bujqësore që nuk i plotësojnë kushtet për tregti, ndërsa dedikohen për qëllime shkencore, përzgjedhëse, ekzaminim zyrtar ose për inspektim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 84/2023) nuk është në përputhje me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafin 2 të Kushtetutës.
IV
Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.
V
Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska