У.бр.103/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.103/2023
Скопје, 5 декември 2023 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 5 декември 2023 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА Решението бр.13.1.1-38779/1 од 7 април 2023 година за изменување и дополнување на Решението за цените на обрасците што ги издава Министерството за внатрешни работи („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.82/2023 од 18 април 2023 година), донесено од министерот за внатрешни работи.

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, по повод иницијативата на министерот за правда, Кренар Лога, донесе Решение У.бр.103/2023 од 21 септември 2023 година за поведување постапка за оценување на уставноста на прописот означен во диспозитивот на оваа одлука, поради сомнение за повреда на член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

На седницата Судот утврди дека врз основа на член 206 став 1 алинеја 12 од Законот за внатрешни работи („Службен весник на Република Македонија“ бр.42/14, 116/14, 33/15, 5/16, 127/16, 142/16, 190/16 и 21/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 108/19, 275/19, 110/21 и 89/22), министерот за внатрешни работи го донел оспорениот пропис за изменување и дополнување на Решението за цените на обрасците што ги издава Министерството за внатрешни работи.

Според делот I од Решението, во дел I став 1 точка 1 од Решението за цените на обрасците што ги издава Министерството за внатрешни работи („Службен весник на Република Македонија“ бр. 48/15, 190/17 и 26/19 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 187/21 и 204/22), износот „190,00 денари“ се заменува со износот „310,00 денари“.

Потоа, направена е измена на точката 2 на начин што се определува износ од 1500,00 денари за издавање на пасош за лица до 27 години и износ од 2000,00 денари за издавање на пасош за лица над 27 години.

Во точката 6 износот „280,00 денари“ е заменет со износот „410,00 денари“.

Во ставот 2 зборовите „точка 2“ се заменуваат со зборовите „точките 2 и 2-а“, а зборовите „се зголемува три пати“ се заменуваат со зборовите „изнесува 6100,00 денари“.

Во ставот 3 зборовите „се зголемува три пати“ се заменуваат со зборовите „изнесува 1230,00 денари“.

Според делот II ова решение влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Решението е донесено од министерот за внатрешни работи под бр.13.1.1-38779/1 од 7 април 2023 година и е објавено во „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.82/2023 од 18 април 2023 година.

III

Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, промулгирање (потпишување) и објавување во службено гласило од јавен интерес, станува применлив акт.

Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.

Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.

Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.

Во конкретниот случај неспорно е дека оспорениот акт е донесен на 7 април 2023 година, како и тоа дека актот е објавен на 18 април 2023 година. Уставно определениот рок од седум дена за објавување на актот истекол на 14 април 2023 година, на кој датум се прославуваше Велики петок. Овој датум, пак, е определен како неработен ден за верниците од православна веросиповед според Програмата на Министерството за труд и социјална политика за неработни денови за 2023 година, како и според член 4 алинеја 3 од Законот за празниците на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.21/1998 и 18/2007). Во оваа законска одредба Велики петок или петок пред Велигден е определен како неработен ден само за верниците од православна вероисповед.

Меѓутоа, според Судот овој факт не можел да предизвика поместување на рокот за засметување на обврската за објавување на актот од 14 април 2023 во првиот нареден работен ден или во овој случај 18 април 2023 година (17 април 2023 година, или втор ден на Велигден, исто така беше неработен ден, односно државен празник во кој сите граѓани празнуваа и не работеа). Ова од причина што 14 април 2023 година се прославуваше како верски празник во кој само дел од вработените и кај доносителот на актот и во „Службен весник на Република Северна Македонија“ празнувале и не биле на работа, што значи имало услови уставно определениот рок да се испочитува.

Имајќи предвид дека последниот ден од рокот паднал во неработен ден само за дел од вработените, во овој случај не дошло до поместување на рокот за првиот работен ден, односно 18 април 2023 година кога и е објавен оспорениот пропис поради што во случајот, според оцена на Судот, пробиен е рокот за објавување со што дошло до повреда на уставно определениот рок од седум дена за објавување на прописите. Оттаму, оспорениот пропис не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.103/2023
Shkup, 5 dhjetor 2023

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 5 dhjetor 2023, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET Vendimi nr. 13.1.1-38779/1 i datës 7 prill 2023 për ndryshimin dhe plotësimin e Vendimit për çmimet e formularëve të nxjerrë nga Ministria e Punëve të Brendshme (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 82/2023 nga 18 Prilli 2023), miratuar nga ministri i Punëve të Brendshme.

2. Ky vendim do të botohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me rastin e iniciativës së ministrit të Drejtësisë, Krenar Loga, ka miratuar Aktvendimin U.nr. 103/2023 nga 21 shtatori i viti 2023 për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së rregullit të shënuar në dispozitivin të këtij vendimi, për shkak të dyshimit për shkelje të nenit 8 paragrafi 1 alineja 3, nenit 51 dhe nenit 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Gjykata në seancë konstatoi se në bazë të nenit 206 paragrafi 1 alineja12 nga Ligji për punë të brendshme (“Gazeta Zyrtare Republikës së Maqedonisë” nr. 42/14, 116/14, 33/15, 5/16, 127/16, 142/16, 190/16 dhe 21/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 108/19, 275/19, 110/21 dhe 89/22), ministri i Punëve të Brendshme miratoi rregulloren e kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Vendimit për çmimet e formularëve që i lëshon Ministria e Punëve të Brendshme.

Sipas pjesës I të Aktendimit, në pjesën I paragrafi 1 pika 1 të Vendimit për çmimet e formularëve që lëshon Ministria e Punëve të Brendshme (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 48/15, 190/17. dhe 26/19 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 187/21 dhe 204/22), shuma “190,00 denarë” zëvendësohet me shumën “310,00 denarë”.

Pastaj është bërë ndryshimi në pikën 2 në atë mënyrë që për dhënien e pasaportës për personat nën 27 vjeç është përcaktuar shuma prej 1500,00 denarë dhe për personat mbi 27 vjeç shuma prej 2000,00 denarë.

Në pikën 6 shuma “280,00 denarë” është zëvendësuar me shumën “410,00 denarë”.

Në paragrafin 2 fjalët “pika 2” zëvendësohen me fjalët “pikat 2 dhe 2-a”, ndërsa fjalët “rritet trefish” zëvendësohen me fjalët “arrin në 6100,00 denarë”.

Në paragrafin 3, fjalët “rritet trefish” zëvendësohen me fjalët “shumë deri në 1.230,00 denarë”.

Sipas pjesës II, ky vendim hyn në fuqi në ditën e tetë nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Aktvendimi është marrë nga Ministri i Punëve të Brendshme me nr. 13.1.1-38779/1 të datës 07.04.2023 dhe është publikuar në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 82/2023, të datës 18.04.2023.

III

Në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës është një nga vlerat themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe rregullst tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.

Nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese, rezulton se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të sigurimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.

Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera paraqet akt të publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në mbikëqyrje të publikut. Domethënë, ligji dhe në rastin konkret rregulli me miratimin, shpalljen (nënshkrimin) dhe publikimin e tij në një gazetë zyrtare me interes publik, bëhet akt i zbatueshëm.

Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazetë zyrtare e Republikës.

Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, si dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta gjatë publikimit të ligjeve dhe rregullave tjera nuk i qaset çështjes teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.

Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht me përcaktimin e një kornize kohore për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.

Në rastin konkret është e padiskutueshme se akti kontestues është miratuar më 7 prill 2023, si dhe se akti është publikuar më 18 prill 2023. Afati i përcaktuar me Kushtetutë prej shtatë ditësh për botimin e aktit skadoi më 14 prill 2023, datë në të cilën festohej e Premtja e Madhe. Kjo datë, nga ana tjetër, është përcaktuar si ditë jopune për besimtarët e besimit ortodoks sipas Programit të Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale për ditët jopune për vitin 2023, si dhe sipas nenit 4 paragrafi 3 i Ligji për festat e Republikës së Maqedonisë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 21/1998 dhe 18/2007). Në këtë dispozitë ligjore, e Premtja e Madhe ose e Premtja para Pashkëve është caktuar si ditë jopune vetëm për besimtarët e besimit ortodoks.

Mirëpo, sipas Gjykatës, ky fakt nuk mund të shkaktojë zhvendosjen e afatit për caktimin e obligimit për publikimin e aktit nga data 14 prill 2023 deri në ditën e nesërme të punës, ose në këtë rast, 18 prill 2023 (17 prill 2023, ose dita e dytë e Pashkëve, ishte gjithashtu ditë jopune, pra festë shtetërore në të cilën të gjithë qytetarët festonin dhe nuk punonin). Kjo për faktin se 14 prilli 2023 u festua si festë fetare në të cilën vetëm një pjesë e të punësuarve edhe te miratuesi i aktit dhe në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” kanë festuar dhe nuk kanë qenë në punë, që do të thotë se ka pasur kushte që afati i përcaktuar me kushtetutë të respektohet.

Duke pasur parasysh se dita e fundit e afatit binte në ditë jopune vetëm për një pjesë të të punësuarve, në këtë rast nuk ka pasur zhvendosje të afatit për ditën e parë të punës, pra 18 prill 2023, kur rregullorja e kontestuar është publikuar, prandaj në rastin, sipas vlerësimit të gjykatës, është shkelur afati i publikimit, gjë që ka rezultuar në shkeljen e afatit të përcaktuar me Kushtetutë prej shtatë ditësh për publikimin e rregullave. Prandaj, rregullorja e kontestuar nuk është në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska