У.бр.136/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.136/2023
Скопје, 03.10.2023 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 2 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 03.10.2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.239 од 08.11.2022 година).

Образложение

Љупчо Ѓоргиевски од Битола, преку Насер Рауфи, адвокат од Скопје, до Уставниот суд поднесе иницијатива со која го оспорува член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации, како спротивен на член 8 став 1 алинеја 3 и член 52 став 4 од Уставот на Република Северна Македонија.

Според подносителот на иницијативата, оспорената одредба од Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации има за последица ретроактивно важење на Законот и создава правна несигурност.

Со оспорениот член 5 од Законот, регистрираните здруженија ги губеле своите права кои ги стекнале согласно одредбите од Законот за здруженија и фондации („Службен весник на Република Македонија“ бр. 52/10, 135/11 и 55/16) кој бил во важност во време на нивно регистрирање.

Со оглед на тоа дека со оспорениот член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации, се наметнувала обврската на веќе регистирани здруженија да ги усогласат своето име или назив, скратено име, програма, цели и дејности, кои не биле во примена во време на нивната регистрација, според подносителот значи дека оспорениот член има ретроактивно дејство.

Во причините на иницијативата се наведува и тоа дека како последица на ретроактивното дејство на оспорениот член од Законот, здружението Културен центар „Иван Михајлов“ – Битола чиј претседател е подносителот на оваа иницијатива, било избришано од Централниот регистар на Република Северна Македонија, следствено на што ги загубило своите стекнати права согласно Законот за здруженија и фондации.

Ваквото ретроактивно дејство на оспорениот член од Законот, според подносителот, го нарушува принципот на владеење на правото и правната сигурност утврдени со Устав, а како таков бил спротивен и на начелата на правото во земјите членки на Советот на Европа.

Врз основа на изнесените наводи во иницијативата, подносителот бара Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации („Службен весник на Република Северна Македонија “ бр.239 од 08.11.2022 година) и истиот да го поништи како спротивен на Уставот.

На седницата Судот утврди дека член 5 од Преодните и завршни одредби од оспорените измени и дополнувања на Законот, гласи:

Организациите регистрирани согласно со одредбите на Законот за здруженија и фондации („Службен весник на Република Македонија“ број 52/10, 135/11 и 55/16), се должни во рок од три месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон да ги усогласат своето име и/или назив, скратено име, програма, цели и дејности, согласно со одредбите од овој закон пред Централниот регистар на Република Северна Македонија.

Организациите регистрирани согласно со одредбите на Законот за здруженија и фондации („Службен весник на Република Македонија“ број 52/10, 135/11 и 55/16), кои нема да ги усогласат името и/или називот, скратеното име, програмата, целите и дејностите согласно со ставот (1) на овој член, се бришат од Регистарот врз основа на донесена одлука за неусогласеност од страна на министерот за правда по претходно добиено негативно мислење од Комисијата од член 9-а од овој закон.

Одлуката од ставот 2 на овој член се донесува во рок од четири месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон.

III

Согласно со член 110 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Според член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, Судот ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основ за поинакво одлучување.

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на поднесена иницијатива веќе ја ценел во целост уставноста на Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.239 од 08.11.2022 година), при што со Решението У.бр.22/2023 од 10 мај 2023 година, не повел постапка за оценување на неговата уставност, затоа што оценил дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспорениот закон со член 8 став 1 алинеја 3, член 16, член 20, член 51 и член 52 од Уставот на Република Северна Македонија.

Во ова решение Уставниот суд го утврдил и оценил следното „Со измените и дополнувањето на Законот за здруженија и фондации е направен исчекор во примена на меѓународните стандарди за слободата на здружувањето, односно се забранува упис на организација и основање на организација ако називот, името, скратеното име, програмата, целите, дејностите и нејзиното дејствување е насочено кон насилно уривање на уставниот поредок на Република Северна Македонија, поттикнување и повикување на воена агресија и разгорување на национална, расна, верска омраза или друга нетрпеливост, нетолеранција, омраза, геноцид, екстерминација, ширење или поддршка, поттикнување и одобрување на фашизам, нацизам, национал-социјализам и Третиот рајх, преземање на активности поврзани со тероризам, преземање на активности кои се спротивни на Уставот или на законот и преземање на активности со кои се повредуваат слободите и правата на други лица.“

Понатаму, во истото решение е наведено „Со воспоставениот нов правен режим, со кој при основање на здруженија и фондации, доколку во називот се користи име, презиме, псевдоним, прекар, кратенка или иницијали на историска личност се бара мислење од Комисијата за употреба на имиња при Министерството за правда, цениме дека не се губи веќе стекнатото право на здружување туку се определува нов режим за основање на здруженија и фондации со утврдување на поконкретни граници за употреба на имиња на историски личности кои нема да предизвикуваат нетрпеливост, нарушување на јавниот ред и мир и слично и дополнителен услов за опстојување на оние организации кои веќе се регистрирани, што е право на законодавецот.

Со усогласувањето на веќе регистрираните организации со новите законски измени како што наложува член 5 од Преодните и завршни одредби од оспорените измени и дополнувања на Законот, се поставени еднакви законски правила за сите здруженија на граѓани и фондации, и е во функција на воспоставување на единствен, а не двоен правен режим во поглед на условите при регистрација на овие организации. Оттука е оправданоста на оспорените законски одредби со кои се бара во еден легитимен рок од три месеци од денот на влегување во сила на овој закон да ги усогласат своето име и /или назив, програма, цели и дејности согласно овие одредби.“

Со сега доставената иницијатива за оценување на уставноста на член 5 од Законот за изменување и дополнување на Законот за здруженија и фондации, повторно се оспорува уставноста на истата законска одредба, од истите причини како и во претходно поднесената иницијатива, врз основа на која е донесено Решението на Уставниот суд У.бр.22/2023 од 10 мај 2023 година.

Судот утврди дека образложението за согласноста на оспореното законско решение со уставните одредби, искажано во претходно наведеното решение на Уставниот суд, во целост се однесува и на наводите во оваа иницијатива, при што не постојат основи за поинакво одлучување.

Имајќи предвид дека Судот веќе одлучувал за истата работа, а нема основи за поинакво одлучување, Судот оцени дека се исполнети условите од член 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија за отфрлање на иницијативата.

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.136/2023
Shkup, 03.10.2023

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës, dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 28 alineja 2 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 03.10.2023 година, донесе

A K T V E N D I M

REFUZOHET iniciativa për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 5 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 239 nga 08.11.2022).

Arsyetim

Ljupço Gjorgievski nga Manastiri, përmes Naser Raufit, avokat nga Shkupi, ka paraqitur iniciativë në Gjykatën Kushtetuese me të cilën e kundërshton nenin 5 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione, si në kundërshtim me nenin 8, paragrafi 1, alineja 3 dhe nenin 52, paragrafi 4 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Sipas parashtruesit të iniciativës, dispozita e kontestuar e Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione ka efekt të vlefshmërisë retroaktive të Ligjit dhe krijon pasiguri juridike.

Me nenin 5 të kontestuar të Ligjit, shoqatat e regjistruara i humbën të drejtat të cilat i fituan në pajtim me dispozitat e Ligjit për shoqata dhe fondacione (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 52/10, 135/11 dhe 55/16) i cili ka qenë në fuqi në momentin e regjistrimit të tyre.
Duke pasur parasysh se neni 5 i kontestuar i Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione vendosi detyrimin për shoqatat tashmë të regjistruara që të harmonizojnë emrin ose titullin, pseudonimin, programin, qëllimet dhe veprimtaritë, të cilat nuk ishin zbatuar në kohën e regjistrimit të tyre, sipas parashtruesit, nënkupton se neni i kontestuar ka fuqi retroaktive.

Në arsyet e iniciativës thuhet se si rezultat i veprimit retroaktiv të nenit të kontestuar të Ligjit, shoqata Qendra e Kulturës “Ivan Mihailov” – Manastir, kryetari i së cilës është parashtrues i kësaj iniciative, është fshirë nga Regjistri Qendror i Republikës së Maqedonisë së Veriut, si rezultat i së cilës humbi të drejtat e fituara sipas Ligjit për shoqata dhe fondacione.

Sipas parashtruesit, ky efekt prapaveprues i nenit të kontestuar të Ligjit cenon parimin e sundimit të ligjit dhe sigurisë juridike të përcaktuar me Kushtetutë, dhe si i tillë ka qenë në kundërshtim me parimet e së drejtës në shtetet anëtare të Këshillit të Evropës.

Në bazë të pretendimeve të paraqitura në iniciativë, parashtruesi kërkon që Gjykata Kushtetuese të inicojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 5 të kontestuar të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonia e Veriut” nr. 239, nga 08.11.2022) dhe ta anulojë atë si në kundërshtim me Kushtetutën.

Gjykata në seancë konstatoi se neni 5 i dispozitave kalimtare dhe përfundimtare të ndryshimeve të kontestuara të ligjit thotë:

Organizatat e regjistruara në pajtim me dispozitat e Ligjit për shoqata dhe fondacione (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 52/10, 135/11 dhe 55/16) janë të obliguara në afat prej tre muajsh nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji ta harmonizojnë emrin dhe/ose titullin, pseudonimin, programin, qëllimet dhe aktivitetet, në pajtim me dispozitat e këtij ligji para Regjistrit Qendror të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Organizatat e regjistruara në pajtim me dispozitat e Ligjit për shoqata dhe fondacione (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 52/10, 135/11 dhe 55/16), të cilat nuk do të harmonizojnë emrin dhe/ose titullin, pseudonimin, programin, qëllimet dhe aktivitetet në përputhje me paragrafin (1) të këtij neni, shlyhen nga regjistri në bazë të vendimit të miratuar për moharmonizim nga ministri i Drejtësisë pas mendimit negativ të marrë më parë nga Komisioni nga neni 9-a i këtij ligji.

Vendimi nga paragrafi 2 i këtij neni miratohet në afat prej katër muajsh nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji.

III

Në pajtim me nenin 110 paragrafi 1 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.

Sipas nenit 28 paragrafit 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë, Gjykata do ta refuzojë iniciativën nëse për të njëjtën tashmë ka vendosur dhe nuk ka bazë për vendimmarrje tjetër.

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të iniciativës së dërguar, tashmë e ka vlerësuar plotësisht kushtetutshmërinë e Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 239 të datës 08.11.2022), me çka Vendimi U. nr.22/2023 i datës 10 maj 2023, nuk ka filluar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së tij, sepse ka vlerësuar se nuk mund të ngrihet çështja e përputhshmërisë së ligjit të kontestuar me nenin 8, paragrafi 1, alineja 3, neni 16, neni 20, neni 51 dhe neni 52 i Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në këtë aktvendim, Gjykata Kushtetuese përcaktoi dhe vlerësoi si në vijim: “Me ndryshimet dhe plotësimet në Ligjin për shoqatat dhe fondacionet, është bërë një hap në zbatimin e standardeve ndërkombëtare për lirinë e shoqatës, gjegjësisht ndalohet regjistrimi i organizatës dhe themelimi i organizatës nëse emri, titulli, pseudonimi, programi, qëllimet, aktivitetet dhe veprimi i saj ka për qëllim rrënimin me dhunë të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut, nxitjen dhe thirrje nxitjen e agresionit ushtarak dhe nxitjen e urrejtjes kombëtare, racore, fetare ose intolerancë tjetër, intolerancë, urrejtje, gjenocid, shfarosje, përhapje ose mbështetje, nxitje dhe miratim të fashizmit, nazizmit, nacionalsocializmit dhe Rajhut të Tretë, ndërmarrjen e aktiviteteve që lidhen me terrorizmin, ndërmarrjen e aktiviteteve që janë në kundërshtim me Kushtetutën ose ligjin dhe ndërmarrjen e aktiviteteve që cenojnë liritë dhe të drejtat e personave të tjerë.“

Më tej, në të njëjtin aktvendim thuhet “Me regjimin e ri juridik të vendosur, me të cilin, me rastin e krijimit të shoqatave dhe fondacioneve, nëse në titull përdoret emër, mbiemër, pseudonim, shkurtesë, ose iniciale të një personi historik, kërkohet mendim nga Komisioni për përdorimin e emrave pranë Ministrisë së Drejtësisë, vlerësojmë se e drejta tashmë e fituar e shoqatës nuk humbet, por përcaktohet një regjim i ri për krijimin e shoqatave dhe fondacioneve duke vendosur kufizime më specifike për përdorimin e emrave të figurave historike që nuk do të shkaktojnë intolerancë, prishje të rendit dhe qetësisë publike e të ngjashme dhe kusht shtesë për ekzistencën e atyre organizatave që tashmë janë të regjistruara, që është e drejtë e ligjvënësit.

Me harmonizimin e organizatave tashmë të regjistruara me ndryshimet e reja ligjore të përcaktuara me nenin 5 të dispozitave kalimtare dhe përfundimtare të ndryshimeve dhe plotësimeve të kontestuara të Ligjit, janë vendosur rregulla të barabarta ligjore për të gjitha shoqatat e qytetarëve dhe për fondacionet, dhe është në funksionin e vendosjes së një regjimi ligjor të vetëm dhe jo të dyfishtë për kushtet e regjistrimit të këtyre organizatave. Prandaj është arsyetimi i dispozitave ligjore të kontestuara, me të cilat kërkohet që brenda një afati legjitim prej tre muajsh nga dita e hyrjes në fuqi të këtij ligji, të harmonizojnë emrin dhe/ose titullin, programin, qëllimet dhe veprimtaritë e tyre në përputhje me këto dispozita.”

Me iniciativën e dërguar tani për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 5 të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për shoqata dhe fondacione, kushtetutshmëria e së njëjtës dispozitë ligjore kontestohet sërish, për të njëjtat arsye si në iniciativën e paraqitur më parë, në bazë të së cilës është miratuar Vendimi i Gjykatës Kushtetuese U. nr.22/2023, të datës 10 maj 2023.

Gjykata konstatoi se arsyetimi për pajtimin e vendimit ligjor të kontestuar me dispozitat kushtetuese, i shprehur në vendimin e përmendur më lartë të Gjykatës Kushtetuese, i referohet plotësisht pretendimeve në këtë iniciativë dhe nuk ka bazë për një vendim tjetër.

Duke marrë parasysh se Gjykata tashmë ka vendosur për të njëjtën çështje dhe nuk ka bazë për vendimmarrje të ndryshme, Gjykata konsideroi se kushtet e nenit 28 paragrafi 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për refuzimin e iniciativës janë plotësuar.

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut
Dobrilla Kacarska