Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеи 1 и 2 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 26 април 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на член 218 став 2 од Законот за извршување („Службен весник на Република Македонија“ број 72/2016, 142/2016, 233/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 14/2020).
2. Марјан Максимоски, адвокат од Кичево, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за оценување на уставноста на член 218 став 2 од Законот означен во точката 1 од ова решение.
Според подносителот на иницијативата, оспорената одредба од Законот за извршување не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 32 ставови 3 и 5, член 34 став 3 и член 55 ставови 2 и 3 од Уставот на Република Северна Македонија.
Подносителот наведува дека постои повреда на член 105 од Законот за работните односи со кој е предвидено дека „Работникот има право на заработувачка – плата, согласно со закон, колективен договор и договорот за вработување. Плаќањето на работата по договорот за вработување мора да биде секогаш во парична форма. При исплатата, работодавачот мора да го почитува најнискиот износ определен со колективен договор, во согласност со закон, кој непосредно го обврзува работодавачот. Платата е составена од основната плата, дел од платата за работната успешност и додатоците, ако со друг закон поинаку не е определено. Работодавачот може на работникот да му исплати 13-та плата, доколку работодавачот има можност да ја исплати“.
Понатаму, се наведува дека во пракса претседателите на основните судови Кичево и Битола носат решенија за определување на месечен лимит во корист на јавните претпријатија, во кои се определува одреден паричен износ за кој носителите на платниот промет не смеат да вршат извршување врз паричните средства. Претседателите на судовите немаат такво овластување бидејќи во член 218 ставови 1 и 2 од Законот за извршување е наведено дека врз предмети и права на Република Северна Македонија и нејзините органи, единиците на локалната самоуправа и јавните претпријатија не може да се спроведе извршување за наплата на парични побарувања, доколку тие се неопходни за вршење на нивната дејност, односно задачи, како и тоа, кои предмети и права се неопходни за вршење на дејноста и задачите на должникот ќе определи претседателот на судот на чие подрачје се спроведува извршното дејство.
Оттаму, ваквото овластување на претседателот на судот е нејасно, непрецизно и двосмислено, преку носењето на поединечни решенија со кои се ограничува извршувањето од страна на граѓанинот. Во вакви околности, претседателот на судот, врз основа на оспорениот член 218 став 2 од Законот, оневозможува да се оствари правото на извршување, на начин што паричните средства ги смета за предмети и права, што остава простор за апсолутизам при примена на оспорената одредба.
Дополнително, подносителот наведува дека со решенијата кои ги носат претседателите на судовите врз основа на член 218 став 2 од Законот за извршување, се врши повреда на член 55 ставови 2 и 3 од Уставот на Република Северна Македонија, со што не се обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти, бидејќи кај правните лица во приватна сопственост, при слични или исти околности, ќе се одземат предмети и права кои се неопходни за вршење на дејнoста и задачите на должникот, што не е случај и со јавните претпријатија. Преку ваквото законско решение се остава простор за злоупотреба и се овозможува монополско однесување на јавните претпријатија.
Врз основа на наведеното се предлага Судот да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорената одредба, а потоа истата да ја укине.
3. Судот на седницата утврди дека со оспорениот член 218 став 2 од Законот за извршување се уредува „Кои предмети и права се неопходни за вршење на дејноста и задачите на должникот ќе определи претседателот на судот на чие подрачје се спроведува извршното дејство, ако во текот на спроведувањето на извршувањето, странките за тоа прашање не се согласат или инаку се укаже тоа како потреба“.
4. Во член 110 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, јасно е предвидено дека Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот.
Согласно член 28 алинеи 1 и 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето и ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.
Имајќи ја предвид надлежноста на Уставниот суд утврдена во член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, произлегува дека Судот не е надлежен да ја цени примената на законските одредби, како што се бара со иницијативата, како и тоа дека Уставниот суд веќе одлучувал за член 218 од Законот за извршување во Решението У.бр.46/2017 од 21 февруари 2018 година, со кое не повел постапка за оценување на неговата уставност, а во конкретниот случај, нема основ за поинакво одлучување, Судот оцени дека се исполнети условите за отфрлање на иницијативата согласно член 28 алинеи 1 и 2 од Деловникот.
5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер.
У.бр.43/2023
26 април 2023 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 28 alinetë 1 dhe 2 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 10 maj 2023, miratoi
A K T V E N D I M
1. REFUZOHET iniciativa për ngritjen e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 218 paragrafi 2 të Ligjit për përmbarim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 72/2016, 142/2016, 233/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 14/2020).
2. Marjan Maksimoski, avokat nga Kërçova, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut ka dërguar iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 218 paragrafi 2 të Ligjit të shënuar në pikën 1 të këtij aktvendimi.
Sipas parashtruesit të iniciativës, dispozita e kontestuar e Ligjit për përmbarim nuk është në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 32 paragrafët 3 dhe 5, nenin 34 paragrafi 3 dhe nenin 55 paragrafët 2 dhe 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Parashtruesi thekson se ka shkelje të nenit 105 të Ligjit për marrëdhëniet e punës, i cili përcakton se “Punëtori ka të drejtë të përfitojë pagë, në përputhje me ligjin, marrëveshjen kolektive dhe kontratën e punës. Pagesa për punën sipas kontratës së punës duhet të jetë gjithmonë në para. Gjatë pagesës, punëdhënësi duhet të respektojë shumën më të ulët të përcaktuar me marrëveshje kolektive, në përputhje me ligjin, i cili e detyron drejtpërdrejt punëdhënësin. Paga përbëhet nga paga bazë, një pjesë e pagës për performancën e punës dhe shtesat, nëse me ligj tjetër nuk përcaktohet ndryshe. Punëdhënësi mund t’i paguajë të punësuarit pagën e 13-të, nëse punëdhënësi ka mundësi ta paguajë atë.”
Më tej, thuhet se në praktikë kryetarët e gjykatave themelore të Kërçovës dhe Manastirit marrin vendime për caktimin e kufirit mujor në favor të ndërmarrjeve publike, në të cilat caktohet një shumë e caktuar parash për të cilën bartësit e qarkullimit të pagesës nuk guxojnë të kryejë përmbarim mbi mjetet në para. Kryetarët e gjykatave nuk kanë një autorizim të tillë sepse në nenin 218 paragrafët 1 dhe 2 të Ligjit për përmbarim thuhet se mbi lëndët dhe të drejtat e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe organeve të saj, njësive të vetëqeverisjes lokale dhe ndërmarrjeve publike nuk mund të kryhet përmbarim për arkëtimin e kërkesave në para, nëse ato janë të nevojshme për kryerjen e veprimtarisë së tyre, gjegjësisht detyrave, si dhe cilat lëndë dhe të drejta janë të nevojshme për kryerjen e veprimtarisë dhe detyrave të debitorit do t’i caktojë kryetari i gjykatës në zonën në të cilën zbatohet veprimi përmbarimor.
Së këndejmi, ky autorizim i kryetarit të gjykatës është i paqartë, jo preciz dhe i dyshimtë, nëpërmjet marrjes së vendimeve individuale që kufizojnë përmbarimin nga qytetari. Në rrethana të tilla, kryetari i gjykatës, në bazë të nenit të kontestuar 218, paragrafi 2 të ligjit, e pamundëson realizimin e së drejtës së përmbarimit, në atë mënyrë që paratë t’i konsiderojë si sende dhe të drejta, gjë që lë hapësirë për absolutizëm me rastin e zbatimit të dispozitës së kontestuar.
Po ashtu, parashtruesi i kërkesës thekson se vendimet e marra nga kryetarët e gjykatave në bazë të nenit 218 paragrafi 2 të Ligjit për përmbarim janë në kundërshtim me nenin 55 paragrafi 2 dhe 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, i cili nuk siguron pozitë të barabartë juridike të të gjitha subjekteve, sepse në rastin e personave juridikë privatë, në rrethana të ngjashme ose të njëjta, do të konfiskohen sendet dhe të drejtat që janë të nevojshme për kryerjen e detyrave dhe veprimtarive të debitorit, gjë që nuk është kështu me ndërmarrjet publike. Kjo zgjidhje ligjore lë hapësirë për abuzime dhe mundëson sjellje monopoliste të ndërmarrjeve publike.
Nisur nga sa më sipër, propozohet që Gjykata të inicojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së kontestuar dhe më pas ta shfuqizojë atë.
3. Gjykata në seancë ka konstatuar se neni me nenin e kontestuar 218 paragrafi 2 të Ligjit për përmbarim rregullohet se “Cilat lëndë dhe të drejta janë të nevojshme për kryerjen e veprimtarisë dhe detyrave të debitorit do të përcaktojë kryetari i gjykatës në territorin e së cilës zbatohet veprimi i përmbarimit nëse gjatë zbatimit të përmbarimit palët nuk bien dakord për atë çështje ose ndryshe tregohet si e nevojshme”.
4. Në nenin 110 alineja 1 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, qartë është paraparë se Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën.
Në pajtim me nenin 28 alinetë 1 dhe 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse nuk është kompetente për të vendosur për kërkesën dhe nëse tashmë ka vendosur për të njëjtën çështje dhe nuk ka baza për një vendim tjetër.
Duke marrë parasysh kompetencën e Gjykatës Kushtetuese të përcaktuar në nenin 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, rezulton se Gjykata nuk është kompetente për të vlerësuar zbatimin e dispozitave ligjore, siç kërkohet me iniciativën, si dhe fakti se Gjykata Kushtetuese tashmë ka vendosur për nenin 218 të Ligjit për Përmbarimin në Aktvendimit U.nr. 46/2017 të datës 21 shkurt 2018, me të cilin nuk ka nisur procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së tij, ndërsa në rastin konkret, nuk ka bazë për vendim më ndryshe, Gjykata vlerësoi se janë plotësuar kushtet për refuzimin e iniciativës sipas nenit 28 alinetë 1 dhe 2 të Rregullores.
5. Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata vendosi si në pikën 1 të këtij aktvendimi.
6. Këtë aktvendim Gjykata e miratoi në përbërje të kryetares së Gjykatës, Dobrilla Kacarska dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender.
U.nr.43/2023
26 prill 2023
Shkup
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska