Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 14 став 2 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 12 април 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 152 став 1 точка 2) во делот „став (4)”, член 154 став 1 точка 2) во делот „став (4)”, член 156 став 1 точка 8) во делот „став (4)” и член 158 став 1 точка 4) во делот „став (4)” од Законот за градење („Службен весник на Република Македонија”, број 130/2009, 124/2010, 18/2011, 36/2011, 54/2011, 13/2012, 144/2012, 25/2013, 79/2013, 137/2013, 163/2013, 27/2014, 28/2014, 42/2014, 115/2014, 149/2014, 187/2014, 44/2015, 129/2015 (две измени), 217/2015, 226/2015, 30/2016, 31/2016, 39/2016, 71/2016, 132/2016, 35/2018, 64/2018 и 168/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 244/2019, 18/2020, 279/2020 и 227/2022).
2. Игорчо Точев од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на член 152 став 1 точка 2) во делот „став (4)” од Законот, означен во точката 1 од Решението.
Подносителот во иницијативата ги цитира одредбите од член 42 ставови 1, 2, 3, 4 и 7, како и член 152 став 1 точка 2) во кој е содржан оспорениот дел „став (4)” од Законот за градење, по што наведува дека упатувањето на овој оспорен дел во членот од Законот, не е соодветно, бидејќи став (4) на член 42 од Законот, не уредува потреба од потврдено овластување од Комората за да може странско физичко лице да врши работи како проектант, туку тоа го уредува став (7).
Според подносителот, несоодветното упатување на одредбата од Законот, може да ги доведе во заблуда оние кои ќе ја применуваат нормата, што не е во согласност со начелото на владеење на правото од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, кое подразбира дека во правниот промет мора да постојат јасни, прецизни и концизни норми и доколку тие упатуваат на примена или повикуваат на друга норма, меѓу нормата што упатува или повикува кон примена на друга норма и нормата на која упатува, односно повикува, потребно е да постои согласност и хармонија, како би се формирала правно логична функционална целина, а во конкретниот случај тоа не е така, па од тие причини подносителот предлага да се поведе постапка за оценување на уставноста на оспорениот дел на членот од Законот и истиот да се укине како спротивен на Уставот.
3. Судот на седницата утврди дека член 152 став 1 точка 2) од Законот за градење со погоре наведените службени весници, уредува дека глоба во износ од 5.000 до 7.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок на правно лице за проектирање на градби, ако вработи како проектант странско физичко лице без потврдено овластување од Комората (член 42 став (4)), а со иницијативата се оспорува делот „став (4)” на членот од Законот.
Судот на седницата, а по сопствена иницијатива утврди дека член 154 став 1 точка 2) од Законот за градење, уредува дека глоба во износ од 5.000 до 7.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок на правно лице за вршење на ревизија на проектна документација, ако вработи како ревидент странско физичко лице без потврдено овластување од Комората (член 42 став (4)), дека според член 156 став 1 точка 8) од Законот, глоба во износ од 6.000 до 9.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок на правно лице изведувач, ако вработи како инженер за изведба странско физичко лице без потврдено овластување од Комората (член 42 став (4)) и дека според член 158 став 1 точка 4) од Законот, глоба во износ од 6.000 до 9.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок на правно лице за вршење на надзор, ако вработи како надзорен инженер странско физичко лице без потврдено овластување од Комората (член 42 став (4)), при што, Судот како спорен го утврди делот „став (4)” содржан и во погоре наведените членови од истиот закон.
4. Според член 8 став 1 алинеја 1 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Според член 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон и секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Согласно член 14 став 2 од Деловникот на Уставниот суд, при испитувањето на уставноста на закон, односно уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт, Уставниот суд може да ја оценува уставноста и законитоста и на одредбите од прописот или другиот општ акт што не се оспорени во иницијативата.
Со Законот за градење („Службен весник на Република Македонија”, број 130/2009, 124/2010, 18/2011, 36/2011, 54/2011, 13/2012, 144/2012, 25/2013, 79/2013, 137/2013, 163/2013, 27/2014, 28/2014, 42/2014, 115/2014, 149/2014, 187/2014, 44/2015, 129/2015 (две измени), 217/2015, 226/2015, 30/2016, 31/2016, 39/2016, 71/2016, 132/2016, 35/2018, 64/2018 и 168/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 244/2019, 18/2020, 279/2020 и 227/2022), се уредуваат градењето, основните барања на градбата, потребната проектна документација за добивање на одобрение за градење, правата и обврските на учесниците во изградбата, начинот на употреба и одржување на градбата, како и други прашања од значење за градењето.
Законот, со член 42 којшто содржи десет става, ги пропишува условите под кои странски физички и правни лица можат во Република Северна Македонија да ги вршат работите на проектирање, ревизија, изведување и надзор над изградба на градби, пропишани со овој закон, при што со ставовите од (1) до (6), се пропишани условите за вршење на работите на проектирање, ревизија, изведување и надзор над изградба на градби, за странско правно лице, додека со ставовите од (7) до (10), се пропишани условите за вршење на истите тие работи, за странско физичко лице.
Имено, согласно член 42 од Законот,
(1) Странско правно лице може во Република Северна Македонија да ги врши работите на проектирање, ревизија, изведување и надзор над изградба на градби, пропишани со овој закон, ако добие потврда за вршење на наведените работи од органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа за уредување на просторот.
(2) За добивање на потврда, странското правно лице од држава која е членка на Европската Унија и од држава која не е членка на Европската Унија, треба да поднесе барање во кое ќе ја наведе дејноста и видот на градбата и да ја поднесе следнава документација:
– доказ со кој се потврдува дека лицето е регистрирано за вршење на соодветната дејност во државата во која има седиште и
– доказ дека има дозвола, односно лиценца за вршење на соодветните работи за видот на градбата, за кои бара потврда или доказ од надлежен орган дека во државата во која има седиште согласно со нејзините прописи за вршење на соодветните работи не се издава дозвола, односно лиценца.
(3) Странското правно лице од држава која не е членка на Европската Унија покрај доказите од ставот (2) на овој член треба да достави и потврда/и за успешно изведени работи соодветни на работите и видот на градбата за кои се бара потврда.
(4) Документите, односно доказите од ставовите (2) и (3) на овој член треба да се достават во оригинал или копија од оригиналот заверена на нотар и преведени од овластен судски преведувач на македонски јазик.
(5) Органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на уредувањето на просторот ако утврди дека доставената документација е комплетна е должен во рок од 15 работни дена да издаде потврда кои работи странското правно лице согласно со овој закон може да ги врши во Република Северна Македонија, a доколку не е комплетна доставената документација да му достави известување во рок од 30 дена истата да ја комплетира. Доколку и по рокот од 30 дена наведен во известувањето, странското правно лице не ја комплетира документацијата, органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на уредувањето на просторот нема да издаде потврда.
(6) Потврдата од ставот (5) на овој член се издава со рок на важност од две години, а во случаите кога во лиценцата, односно дозволата издадена од државата во која странското правно лице има седиште е утврден рок на важност кој е пократок од две години, рокот на важност на потврдата не го надминува рокот на важност во лиценцата, односно дозволата.
(7) Странско физичко лице кое има овластување од друга држава, може во Република Северна Македонија да врши работи на проектирање, ревизија, изведување и надзор над изградба на градби, пропишани со овој закон, доколку овластувањето е потврдено од страна на Комората на овластени архитекти и овластени инженери. При потврдување на овластувањето се утврдува дали овластувањето на странско физичко лице соодветствува на овластувањата пропишани со овој закон. Доколку се утврди дека овластувањето соодветствува, Комората на овластени архитекти и овластени инженери издава потврда за веродостојноста на истото и за видот на овластување кое странското физичко лице го стекнува во Република Северна Македонија. За добивање на потврдата за странско физичко лице, се плаќа надоместок согласно со ценовникот за јавни услуги од член 109 став (1) точка 7 од овој закон.
(8) Странско физичко лице може да ги врши работите на проектирање, ревизија, изведување и надзор над изградба на градби, пропишани со овој закон, во правно лице регистрирано во Централниот регистар за вршење на тие работи.
(9) По исклучок од ставот (8) на овој член домашно и странско физичко лице може да ги врши работите на проектирање, ревизија и надзор над изградба на градби во Република Северна Македонија и самостојно, доколку е избрано во постапка на јавна набавка за вршење на овие работи во проект финансиран од меѓународна организација и/или од Европската Унија.
(10) По исклучок, странско правно и физичко лице можат да ги вршат работите на проектирање, ревизија, изведување и надзор над изградба на градби, пропишани со овој закон, доколку е склучен меѓудржавен договор за реципроцитет согласно со условите утврдени со договорот.
Во конкретниот случај, Судот утврди дека во основниот текст на Законот за градење („Службен весник на Република Македонија“ број 130/2009), член 42 содржел 5 става, меѓутоа со Законот за изменување и дополнување на Законот за градење („Службен весник на Република Македонија” број 279/2020), законодавецот го изменил член 42, а по измената член 42 од Законот содржи 10 става.
По измената на член 42 од Законот, потврденото овластување кое го издава Комората на овластени архитекти и овластени инженери, е предвидено во неговиот став (7).
Со иницијативата се оспорува уставноста на член 152 став 1 точка 2) во делот „став (4)”, со наводи дека несоодветно се упатува на оспорениот дел „став (4)”, бидејќи со став 4 на член 42 од Законот, не се уредува потребата од потврденото овластување кое го издава Комората на овластени архитекти и овластени инженери, туку став 7 на член 42 од Законот.
При испитувањето на уставноста на член 152 став 1 точка 2) од Законот, оспорен во делот „став (4)”, Уставниот суд согласно член 14 став 2 од Деловникот на Судот, по сопствена иницијатива се впушти во испитување на уставноста и на други одредби од Законот за градење коишто не се оспорени со иницијативата, при што утврди дека не само во членот којшто е предмет на оспорување со иницијативата, туку и во член 154 став 1 точка 2), член 156 став 1 точка 8) и член 158 став 1 точка 4) од Законот, стои упатување на став 4 од член 42 од Законот, којшто не уредува потреба од потврденото овластување кое го издава Комората на овластени архитекти и овластени инженери, туку став 7 на член 42 од Законот.
Поточно, Судот утврди дека глобата којашто може да се изрече за прекршоците наведени во член 152 став 1 точка 2), како и во член 154 став 1 точка 2), член 156 став 1 точка 8) и член 158 став 1 точка 4), е во врска со став (7) на член 42 од Законот, а не со став (4) од истиот член од Законот којшто уредува обврска за странското правно лице, бараните документи (докази) од ставовите (2) и (3) на овој член, да ги достави во оригинал или копија од оригиналот заверена на нотар и преведени од овластен судски преведувач на македонски јазик.
Во конкретниот случај, според Судот, несоодветното уредување на упатувачка норма во член 152 став 1 точка 2), член 154 став 1 точка 2), член 156 став 1 точка 8) и член 158 став 1 точка 4) од Законот за градење, поточно повикувањето на одредба со погрешен став од член 42 од Законот, доведува до забуна во однос на неговата содржина и се создава неповрзана логично-правна и функционална целина на законските одредби, што создава несигурност, нејаснотии и забуни во практикувањето на правото за субјектите кои се засегнати со конкретното правно прашање.
Принципот на владеењето на правото во еден правен систем или поредок треба да се остварува преку доминација на правната норма која треба да биде јасна, прецизна и разбирлива, која нема да остава можност за различно толкување и нејзина различна примена или можност за правна несигурност на граѓаните. Достапноста на правните норми за адресатите е едно од основните барања на темелната вредност на уставниот поредок – владеењето на правото и принципот на правна сигурност како нејзин составен елемент. Ова има за цел оние чии права и обврски се утврдени со нормите, да бидат запознаени со нивната содржина и врз основа на тоа, да го прилагодат своето однесување.
Законодавецот е обврзан да конципира прецизни, недвосмислени и јасни норми коишто ќе ја гарантираат правната сигурност на граѓаните како негов составен дел, што не е сторено во конкретниот случај од страна на законодавецот.
Имајќи предвид дека во погоре наведените оспорени членови од Законот за градење како упатувачка норма стои „став (4)”, а треба да стои „став (7)”, според Судот, истото не е во согласност со принципот на владеење на правото како темелна вредност на уставниот поредок.
5. Од наведените причини, пред Судот, со основ се постави прашањето за согласноста на член 152 став 1 точка 2) во делот „став (4)” член 154 став 1 точка 2) во делот „став (4)”, член 156 став 1 точка 8) во делот „став (4)” и член 158 став 1 точка 4) во делот „став (4)” од Законот за градење со одредбите на член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот.
6. Поради изнесеното, Судот, одлучи како во точката 1 од ова решение.
7. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу и д-р Дарко Костадиновски.
У.бр.109/2022
12 април 2023 година
Скопје
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 28 alineja 2 dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 26 prill 2023, miratoi
A K T V E N D I M
1. INICIHET procedura për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 152 paragrafi 1 pika 2) në pjesën “paragrafi (4)”, neni 154 paragrafi 1 pika 2) në pjesën “paragrafi (4)”, neni 156 paragrafi 1 pika 8) në pjesën “paragrafi (4)” dhe neni 158 paragrafi 1 pika 4) në pjesën “paragrafi (4)” të Ligjit për ndërtim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë”, nr. 130/2009, 124/2010, 18/2011, 36/2011, 54/2011, 13/2012, 144/2012, 25/2013, 79/2013, 137/2013, 163/2013, 27/2014, 28/2014, 42/2014, 115/2014, 149/2014, 187/2014, 44/2015, 129/2015 (dy ndryshime), 217/2015, 226/2015, 30/2016, 31/2016, 39/2016, 71/2016, 132/2016, 35/2018, 64/2018 dhe 168/2018 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 244/2019, 18/2020, 279/2020 dhe 227/2022).
2. Igorço Toçev nga Shkupi, në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, ka dërguar iniciativë për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 152 paragrafi 1 pika 2) në pjesën “paragrafi (4)” të Ligjit, të shënuar në pikën 1 të Vendimit.
Parashtruesi në iniciativë citon dispozitat e nenit 42 paragrafët 1, 2, 3, 4 dhe 7, si dhe nenin 152 paragrafi 1 pika 2) i cili përmban pjesën kontestuese “paragrafi (4)” i Ligjit për ndërtim, pas për të cilën thekson se referenca në këtë pjesë kontestimore në nenin e Ligjit nuk është e përshtatshme, sepse paragrafi (4) i nenit 42 të Ligjit nuk e rregullon nevojën për autorizim të konfirmuar nga Dhoma që të mundet personi fiziki huaj të kryejë punë si projektues, por këtë e rregullon paragrafi (7).
Sipas parashtruesit, referimi i papërshtatshëm i dispozitës së Ligjit mund t’i mashtrojë ata që do ta zbatojnë normën, e cila nuk është në përputhje me parimin e sundimt të së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, që nënkupton se në veprimet juridike duhet të ketë norma të qarta, të sakta dhe koncize dhe nëse ato i referohen zbatimit ose thirrjes në një norme tjetër, midis normës që i referohet ose thirret në zbatimin e një norme tjetër dhe normës së cilës i referohet, respektivisht thirret, duhet të ketë marrëveshje dhe harmoni, se si do të formohet një njësi funksionale juridikisht logjike, por në rastin konkret nuk është kështu dhe nga këto shkaqe parashtruesi propozon fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës kontestuese të nenin të Ligjit dhe ta shfuqizojë atë si në kundërshtim me Kushtetutën.
3. Gjykata në seancë përcaktoi se neni 152 paragrafi 1 pika 2) të Ligjit për ndërtim me gazetat zyrtare të lartpërmendura, rregullon se gjobë në shumë prej 5.000 deri në 7.000 euro në kundërvlerë në denarë do t’i shqiptohet personit juridik për kundërvajtje për projektimin e objekteve, nëse punëson si projektues person fizik të huaj pa autorizim të konfirmuar nga Oda (neni 42 paragrafi (4) dhe me iniciativë kontestohet pjesa “paragrafi (4)” të nenit të Ligjit.
Gjykata në seancë me iniciativë personale përcaktoi se me nenin 154 paragrafi 1 pika 2) të Ligjit për ndërtim, është rregulluar se gjobë në shumë prej 5.000 deri në 7.000 euro në kundërvlerë në denarë do t’i shqiptohet personit juridik për kundërvajtje për kryerjen e revizionit të projekt – dokumentacionit nëse punëson person fizik të huaj si revident pa autorizim të konfirmuar nga Oda (neni 42 paragrafi (4)), që sipas nenit 156 paragrafi 1 pika 8) të Ligjit, gjobë në shumë prej 6.000 deri në 9.000 euro në kundërvlerë në denarë do t’i shqiptohet për kundërvajtje personit juridik realizues, nëse punëson person fizik të huaj si inxhinier për realizim pa autorizim të konfirmuar nga Oda (neni 42 paragrafi (4)) dhe se sipas nenit 158 paragrafi 1 pika 4) të Ligjit, gjobë në shumë prej 6.000 deri në 9.000 euro në kundërvlerë në denarë do t’i shqiptohet për kundërvajtje personit juridik për kryerjen e mbikëqyrjes, nëse punëson person fizik të huaj si inxhinier mbikëqyrës pa autorizim të konfirmuar nga Oda (neni 42 paragrafi (4)), me çka Gjykata e përcaktoi të kontestuar pjesën “paragrafi (4)” të përfshirë në nenet e lartpërmendura të të njëjtit ligj.
4. Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 1 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i të drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Sipas nenit 51 të Kushtetutës, në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregulloret tjera me Kushtetutë dhe me ligj dhe secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 14 paragrafi 2 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, Gjykata Kushtetuese gjatë shqyrtimit të kushtetutshmërisë së ligjit, gjegjësisht kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së rregullit ose aktit tjetër të përgjithshëm, mund të vlerësojë kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e dispozitave të rregullit ose aktit tjetër të përgjithshëm që nuk kontestohen në iniciativë.
Me Ligjin për ndërtim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë”, nr. 130/2009, 124/2010, 18/2011, 36/2011, 54/2011, 13/2012, 144/2012, 25/2013, 79/2013, 137/2013, 163/2013, 27/2014, 28/2014, 42/2014, 115/2014, 149/2014, 187/2014, 44/2015, 129/2015 (dy ndryshime), 217/2015, 226/2015, 30/2016, 31/2016, 39/2016, 71/2016, 132/2016, 35/2018, 64/2018 dhe 168/2018 dhe „ Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut”, nr. 244/2019, 18/2020, 279/2020 dhe 227/2022), rregullohen ndërtimi, kërkesat bazë të ndërtimit, dokumentacioni i nevojshëm i projektit për marrjen e lejes së ndërtimit, të drejtat dhe detyrimet e pjesëmarrësve në ndërtim, mënyra e përdorimit dhe mirëmbajtjes së ndërtimit, si dhe çështje të tjera me rëndësi për ndërtimet janë të rregulluara.
Ligji, me nenin 42 i cili përmban dhjetë paragrafë, i përcakton kushtet në të cilat personat fizikë dhe juridikë të huaj mund t’i kryejnë punët e projektimit, revizionit, realizimit dhe mbikëqyrjes së ndërtimit të objekteve, të përcaktuara me këtë ligj, në Republikën e Maqedonisë së Veriut, me çka në paragrafët (1) deri (6) përcaktohen kushtet për kryerjen e punëve të projektimit, revizionit, realizimit dhe mbikëqyrjes së ndërtimit të objekteve, për person juridik të huaj, ndërsa paragrafët (7) deri (10) përcaktojnë kushtet për kryerjen e punëve të njëjta, për një person të huaj fizik.
Përkatësisht, sipas nenit 42 të Ligjit,
(1) Personi i huaj juridik në Republikën e Maqedonisë së Veriut mund t’i kryej punët e projektimit, revizionit, realizimit dhe mbikëqyrjes mbi ndërtimin e objekteve të përcaktuara me këtë ligj, nëse për kryerjen e punëve të caktuara merr vërtetim nga organi i administratës shtetërore kompetent për kryerjen e punëve nga fusha e rregullimit të hapësirës.
(2) Për marrjen e vërtetimit, personi juridik i huaj nga një vend anëtar i Bashkimit Evropian dhe nga një vend që nuk është anëtar i Bashkimit Evropian, duhet të paraqesë kërkesë në të cilën do të tregojë veprimtarinë dhe llojin e ndërtimit dhe të paraqesë dokumentacionin e mëposhtëm:
– dëshmi që vërteton se personi është i regjistruar për kryerjen e veprimtarisë përkatëse në shtetin ku ka seli dhe
– dëshmi se ka leje, respektivisht licencë për kryerjen e punimeve adekuate për llojin e ndërtimit, për të cilën kërkon konfirmim ose vërtetim nga organi kompetent se në vendin ku ka selinë, në përputhje me rregulloret e tij, nuk lëshohet leje, pra licencë për kryerjen e punëve përkatëse.
(3) Përveç dëshmive nga paragrafi (2) i këtij neni, personi juridik i huaj nga shteti që nuk është anëtar i Bashkimit Evropian, duhet të dërgojë edhe vërtetim për punët e kryera me sukses, të përshtatshme për punët dhe llojin e ndërtimit për të cilin kërkohet vërtetim.
(4) Dokumentet, gjegjësisht provat nga paragrafët (2) dhe (3) të këtij neni duhet të dërgohen në origjinal ose kopje të origjinalit të vërtetuara në noter dhe të përkthehen nga përkthyesi i autorizuar gjyqësor në gjuhën maqedonase.
(5) Organi i administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve nga sfera e planifikimit hapësinor, nëse konstaton se dokumentacioni i dërguar është i plotë, është i obliguar të lëshojë vërtetim në afat prej 15 ditë pune se cilat punë personi juridik i huaj në pajtim me këtë ligj mund ti kryej në Republikën e Maqedonisë së Veriut, dhe nëse dokumentacioni i dërguar nuk është i plotë, ti dërgohet njoftim në afat prej 30 ditësh për plotësimin e tij. Nëse edhe pas afatit prej 30 ditësh të përcaktuar në njoftim, personi juridik i huaj nuk plotëson dokumentacionin, organi i administratës shtetërore përgjegjës për kryerjen e punëve në fushën e planifikimit hapësinor nuk do të lëshojë vërtetim.
(6) Vërtetimi nga paragrafi (5) i këtij neni lëshohet me afat vlefshmërie prej dy vjetësh, ndërsa në rastet kur licenca, përkatësisht leja e lëshuar nga shteti në të cilin personi juridik i huaj e ka selinë, ka afat më të shkurtër se dy vjet, periudha e vlefshmërisë së vërtetimit nuk e kalon periudhën e vlefshmërisë së licencës, respektivisht lejes.
(7) Personi fizik i huaj i cili ka autorizim nga një shtet tjetër, në Republikën e Maqedonisë së Veriut mund të kryejë punë në projektim, revizion, realizim dhe mbikëqyrje të ndërtimit të objekteve, të përcaktuara me këtë ligj, nëse autorizimi konfirmohet nga Dhoma e arkitektëve të autorizuar dhe inxhinierëve të autorizuar. Gjatë vërtetimit të autorizimit, përcaktohet nëse autorizimi i personit fizik të huaj përputhet me autorizimet e përcaktuara me këtë ligj. Nëse konstatohet se autorizimi korrespondon, Oda e arkitektëve të autorizuar dhe inxhinierëve të autorizuar lëshon vërtetim për besueshmërinë e të njëjtit dhe për llojin e autorizimit që personi fizik i huaj fiton në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Për marrjen e vërtetimit për personin fizik të huaj paguhet kompensim sipas çmimores për shërbime publike nga neni 109 paragrafi (1) pika 7 e këtij ligji.
(8) Punët e projektimit, revizionit, realizimit dhe mbikëqyrjes mbi ndërtimin e objekteve të përcaktuara me këtë ligj, personi fizik i huaj mund t’i kryejë në personin juridik të regjistruar në Regjistrin Qendror për kryerjen e atyre punëve.
(9) Me përjashtim të paragrafit (8) të këtij neni, personi vendas dhe i huaj fizik mund ti kryej punët e projektimit, revizionit dhe mbikëqyrjes së ndërtimit të objekteve në Republikën e Maqedonisë së Veriut dhe në mënyrë të pavarur, nëse përzgjidhet në procedurën e prokurimit publik për kryerjen e këtyre punëve në një projekt të financuar nga një organizatë ndërkombëtare dhe/ose nga Bashkimi Evropian.
(10) Personi juridik dhe fizik i huaj, me përjashtim, mund të kryejë punët e projektimit, revizionit, realizimit dhe mbikëqyrjes së ndërtimit të objekteve, të përcaktuara me këtë ligj, nëse është lidhur një marrëveshje ndërshtetërore për reciprocitetin në përputhje me kushtet e përcaktuara me marrëveshjen.
Në rastin konkret, Gjykata konstatoi se në tekstin bazë të Ligjit për ndërtim (“Gazeta Zyrtare e RM-së” numër 130/2009), neni 42 ka pasur 5 paragrafë, por me Ligjin për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjin për ndërtim (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 279/2020), ligjvënësi e ka ndryshuar nenin 42, dhe pas ndryshimit, neni 42 i ligjit përmban 10 paragrafë.
Pas ndryshimit të nenit 42 të Ligjit, autorizimi i konfirmuar i lëshuar nga Oda e arkitektëve të autorizuar dhe inxhinierëve të autorizuar është paraparë në paragrafin (7) të tij.
Me iniciativën kontestohet kushtetutshmërinë e nenit 152 paragrafi 1 pika 2) në pjesën “paragrafi (4)”, me pretendimin se në mënyrë të papërshtatshme i referohet nenit të kontestuar “paragrafi (4)”, sepse paragrafi 4 i nenit 42 të Ligjit nuk rregullon nevojën për autorizimin e konfirmuar të lëshuar nga Dhoma e arkitektëve të autorizuar dhe inxhinierëve të autorizuar, por paragrafi 7 i nenit 42 të Ligjit.
Gjatë shqyrtimit të kushtetutshmërisë së nenit 152 paragrafi 1 pika 2) të Ligjit, të kontestuar në pjesën paragrafin (4)”, Gjykata Kushtetuese, në pajtim me nenin 14 paragrafi 2 të Rregullores së Gjykatës, me iniciativë të saj ka filluar të shqyrtohet kushtetutshmëria e dispozitave të tjera nga Ligji për ndërtim që nuk kontestohet me iniciativë, duke përcaktuar se jo vetëm në nenin që është lëndë e kundërshtimit me inicitivë, por edhe në nenin 154 paragrafi 1 pika 2), neni 156 paragrafi 1 pika 8) dhe neni 158 paragrafi 1 pika 4) të Ligjit, përmendet paragrafi 4 i nenit 42 të Ligjit, i cili nuk rregullon nevojën për autorizimin e konfirmuar të lëshuar nga Oda e arkitektëve të autorizuar dhe inxhinierëve të autorizuar, por paragrafi 7 i nenit 42 të Ligjit.
Konkretisht, Gjykata konstatoi se gjoba që mund të shqiptohet për veprat e përcaktuara në nenin 152 paragrafi 1 pika 2), si dhe në nenin 154 paragrafi 1 pika 2, nenin 156 paragrafi 1 pika 8) dhe nenin 158 paragrafi 1 pika. 4), është në lidhje me paragrafin (7) të nenit 42 të Ligjit, e jo me paragrafin (4) të të njëjtit nen të ligjit me të cilin rregullohet obligimi për personin juridik të huaj, dokumentet (provat) e kërkuara nga paragrafët (2) dhe (3) të këtij neni, t’i dorëzojë në origjinal ose kopje të origjinalit të verifikuara në noter dhe të përkthyera nga përkthyesi i autorizuar gjyqësor në gjuhën maqedonase.
Në rastin konkret, sipas Gjykatës, rregullimi i papërshtatshëm i normës referuese në nenin 152 paragrafi 1 pika 2), nenin 154 paragrafi 1 pika 2), nenin 156 paragrafi 1 pika 8) dhe nenin 158 paragrafi 1 pika 4) të Ligji për ndërtim, më saktë referimi në një dispozitë me qëndrim të gabuar nga neni 42 i Ligjit, sjell konfuzion për sa i përket përmbajtjes së tij dhe krijon një tërësi logjike-juridike dhe funksionale të palidhur të dispozitave ligjore, gjë që krijon pasiguri, paqartësi dhe konfuzion në praktikën juridike për subjektet që preken me çështjen juridike konkrete.
Parimi i sundimit të së drejtës në një sistem apo rend juridik duhet të realizohet nëpërmjet dominimit të normës juridike e cila duhet të jetë e qartë, e saktë dhe e kuptueshme, e cila nuk do të lërë mundësinë e interpretimit të ndryshëm dhe zbatimit të ndryshëm të saj apo mundësinë për pasiguri juridike të qytetarëve. Disponueshmëria e normave juridike për adresuesit është një nga kërkesat themelore të vlerës themelore të rendit kushtetues – sundimit të së drejtës dhe parimi i sigurisë juridike si element përbërës i tij. Kjo synon që ata të drejtat dhe detyrimet e të cilëve janë të përcaktuara me norma, të njoftohen me përmbajtjen e tyre dhe në bazë të kësaj të rregullojnë sjelljen e tyre.
Ligjvënësi është i obliguar të formulojë norma të sakta, të padyshimta dhe të qarta që do të garantojnë sigurinë juridike të qytetarëve si pjesë përbërëse e tij, gjë që nuk është bërë në këtë rast nga ligjvënësi.
Duke marrë parasysh se në nenet e lartpërmendura kontestuese të Ligjit për ndërtim si normë referuese qëndron “paragrafi (4)”, ndërsa duhet të qëndrojë “paragrafi (7)”, sipas Gjykatës, i njëjti nuk është në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës si vlerë themelore e rendit kushtetues.
5. Për arsyet e përmendura, në Gjykatë, me bazë u parashtrua pyetja për pajtueshmërinë e nenit 152 paragrafi 1 pika 2) në pjesën “paragrafi (4)”, neni 154 paragrafi 1 pika 2) në pjesën “paragrafi (4)” , neni 156 paragrafi 1 pika 8) në pjesën “paragrafi (4)” dhe neni 158 paragrafi 1 pika 4) në pjesën “paragrafi (4)” të Ligjit për ndërtim me dispozitat e nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe neni 51 i Kushtetutës.
6. Për shkak të lartëpërmendurës, Gjykata vendosi si në pikën 1 të këtij aktvendimi.
7. Këtë aktvendim Gjykata e miratoi në përbërje të kryetares së Gjykatës, Dobrilla Kacarska dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu dhe dr. Darko Kostadinovski.
U.nr.109/2022
12 prill 2023
Shkup
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska