Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 20 април 2023 година, донесе
О Д Л У К А
1. СЕ УКИНУВА член 56 став 1 точка 3 од Законот за трговија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 115/2010, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 97/2015, 129/2015, 53/2016 и 120/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 77/2021, 215/2021, 295/2021 и 150/2022).
2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
3. Уставниот суд на Република Северна Македонија, по повод иницијативата поднесена од Игорчо Точев од Скопје, со Решението У.бр.114/2022 од 1 март 2023 година, поведе постапка за оценување на уставноста на одредбата од Законот означен во точката 1 од оваа одлука.
4. Судот, на седницата утврди дека според оспорениот член 56 став 1 точка 3 од Законот за трговија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 115/2010, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 97/2015, 129/2015, 53/2016, 120/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 77/2021, 215/2021, 295/2021 и 150/2022), глоба во износ од 100 до 300 евра во денарска противвредност за микро трговец, глоба во износ од 400 до 500 евра во денарска противвредност за мал трговец, глоба во износ од 600 до 800 евра во денарска противвредност за среден трговец и глоба во износ од 800 до 1.000 евра во денарска противвредност за голем трговец, ќе му се изрече за прекршок на правното лице ако не утврди и не истакне пазарен ред и не се придржува на пазарниот ред и работното време (член 14 став 3).
5. Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на државата.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите, според член 51 од Уставот.
Член 48 став 8 од Законот за трговија на зелени пазари („Службен весник на Република Македонија“ бр. 11/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 27/2019), предвидува дека „Со денот на влегувањето во сила на овој закон престануваат да важат одредбите од членот 13 ставови (2), (3) и (4) и одредбите од членот 14 од Законот за трговија („Службен весник на Република Македонија” број 16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 104/2015, 129/2015 и 53/2016)“.
Во член 56 став 1 точка 3 од Законот за трговија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 115/2010, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 97/2015, 129/2015, 53/2016, 120/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 77/2021, 215/2021, 295/2021 и 150/2022), е утврдено дека глоба во износ од 100 до 300 евра во денарска противвредност за микро трговец, глоба во износ од 400 до 500 евра во денарска противвредност за мал трговец, глоба во износ од 600 до 800 евра во денарска противвредност за среден трговец и глоба во износ од 800 до 1.000 евра во денарска противвредност за голем трговец, ќе му се изрече за прекршок на правното лице ако не утврди и не истакне пазарен ред и не се придржува на пазарниот ред и работното време (член 14 став 3).
Имајќи ја предвид содржината на законското нормирање во член 48 став 8 од Законот за трговија на зелени пазари, произлегува дека оспорената одредба од член 56 став 1 точка 3 од Законот за трговија упатува на примена на одредба која повеќе не е дел од правниот поредок, односно член 14 став 3 од овој закон. Всушност, со оспорената законска одредба се предвидува прекршочна одговорност за правното лице, доколку не утврди и не истакне пазарен ред и не се придржува на пазарниот ред и работното време, односно, доколку не постапи на начин определен во член 14 став 3 од Законот за трговија, одредба која престанала да важи со влегувањето во сила на Законот за трговија на зелени пазари.
Владеењето на правото како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија утврдена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот ја гарантира правната сигурност на граѓаните која од аспект на нормите со кои се регулираат правните односи на субјектите на правото се обезбедува преку јасност, недвосмисленост и прецизност на истите. Тоа значи, во случај кога тие во себе содржат некакво повикување, упатување на друга норма, таа неминовно мора да е дел од правниот поредок за таквото уредување да претставува една логична, правно-функционална целина.
При состојба кога со оспорената законска одредба се утврдува прекршочна одговорност за постапување спротивно на член 14 став 3 од Законот за трговија, која одредба веќе не е во правниот поредок, Судот оцени дека оспорената одредба од член 56 став 1 точка 3 од Законот за трговија не е во согласност со принципот на владеењето на правото утврден во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.
6. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од оваа одлука.
7. Оваа одлука Судот ја донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер.
У.бр.114/2022
20.04.2023 гoд.
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 20 prill 2023, miratoi
VENDIM
1. SHFUQIZOHET neni 56 paragrafi 1 pika 3 të Ligjit për tregti (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 115/2010, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 97/2015, 129/2015, 53/2016 dhe 120/2018 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77/2021, 215/2021, 295/2021 dhe 150/2022).
2. Ky vendim do të botohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
3. Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me rastin e iniciativës së parashtruar nga Igorço Toçev nga Shkupi, me Aktvendimin U.nr.114/2022 nga 1 marsi 2023, ka nisur procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së ligjit të përcaktuar në pikën 1 të këtij vendimi..
4. Gjykata në seancë konstatoi se sipas nenit kontestues 56 paragrafi 1 pika 3 të Ligjit për tregti (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 115/2010, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 97/2015, 129/2015, 53/2016, 120/2018 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.77/2021, 215/2021, 295/2021 dhe 150/2022), gjobë në shumë prej 100 deri në 300 euro në kundërvlerë në denarë për mikro-tregtar, gjobë në shumë prej 400 deri në 500 euro në kundërvlerë në denarë për tregtar të vogël, gjobë në shumë prej 600 deri në 800 euro në kundërvlerë në denarë për tregtar të mesëm dhe gjobë në shumë prej 800 deri në 1.000 euro në kundërvlerë në denarë për tregtar të madh do t’i shqiptohet për kundërvajtje personit juridik nëse nuk përcakton dhe nuk e thekson rendin e tregut dhe nuk i përmbahet rendit të tregut dhe orarit të punës (neni 14 paragrafi 3).
5. Në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i të drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të shtetit.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin. Të gjithë janë të detyruar të respektojnë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.
Neni 48 paragrafi 8 i Ligjit për tregti të tregjeve të gjelbra (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.11/2018 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 27/2019), parasheh se “Me ditën e hyrjes në fuqi të këtij ligji, pushojnë së vlejturi dispozitat e nenit 13 paragrafët (2), (3) dhe (4) dhe dispozitat e nenit 14 të Ligjit për tregti (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 104/2015, 129/2015 dhe 53/2016)“.
Në nenin 56 paragrafi 1 pika 3 të Ligjit për tregti (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.16/2004, 128/2006, 63/2007, 88/2008, 159/2008, 20/2009, 99/2009, 105/2009, 115/2010, 158/2010, 36/2011, 53/2011, 148/2013, 164/2013, 97/2015, 129/2015, 53/2016, 120/2018 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.77/2021, 215/2021, 295/2021 dhe 150/2022), është përcaktuar se gjobë në shumë prej 100 deri në 300 euro në kundërvlerë në denarë për mikro-tregtar, gjobë në shumë prej 400 deri në 500 euro në kundërvlerë në denarë për tregtar të vogël, gjobë në shumë prej 600 deri në 800 euro në kundërvlerë në denarë për tregtar të mesëm dhe gjobë në shumë prej 800 deri në 1.000 euro në kundërvlerë në denarë për tregtar të madh do t’i shqiptohet kundërvajtje personit juridik nëse nuk e përcakton dhe nuk e thekson rendin e tregut dhe nuk i përmbahet rendit të tregut dhe orarit të punës (neni 14 paragrafi 3).
Duke marrë parasysh përmbajtjen e rregullimit ligjor në nenin 48 paragrafi 8 të Ligjit për tregti të tregjeve të gjelbra, del se dispozita e kontestuar nga neni 56 paragrafi 1 pika 3 të Ligjit për tregti i referohet zbatimit të një dispozite që nuk është më pjesë e rendit juridik, përkatësisht nenit 14 paragrafi 3 të këtij ligji. Në fakt, dispozita juridike e kontestuar parashikon përgjegjësi kundërvajtëse për personin juridik, nëse nuk përcakton dhe nuk e thekson rendin tregtar dhe nuk i përmbahet rendit të tregut dhe orart të punës, respektivisht nëse nuk vepron në mënyrën e përcaktuar në nenin 14 paragrafi 3 të Ligjit për tregti, dispozitë e cila ka pushuar së vlejturi me hyrjen në fuqi të Ligjit për tregti të tregjeve të gjelbra.
Sundimi i së drejtës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut i përcaktuar në nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës garanton sigurinë juridike të qytetarëve, e cila në kuptim të normave që rregullojnë marrëdhëniet juridike të subjekteve të së drejtës sigurohet përmes qartësisë, mosdyshimit dhe saktësisë së tyre. Kjo do të thotë, në rast se ato përmbajnë një referencë, udhëzim për një normë tjetër, duhet të jetë në mënyrë të pashmangshme pjesë e rendit juridik që një rregullim i tillë të përfaqësojë një tërësi logjike, juridiko-funksionale.
Në situatën kur dispozita e kontestuar ligjore përcakton përgjegjësinë kundërvajtëse për veprim në kundërshtim me nenin 14 paragrafi 3 të Ligjit për tregti, dispozitë e cila nuk është më në rendin juridik, Gjykata vlerësoi se dispozita e kontestuar nga neni 56 paragrafi 1 pika 3 të Ligji për tregti nuk është në përputhje me parimin e sundimit të së drejtës të përcaktuar në nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës.
6. Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në pikën 1 të këtij vendimi.
7. Këtë vendim Gjykata e miratoi në përbërje të kryetares së Gjykatës, Dobrilla Kacarska dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender.
U.nr.114/2022
20.04.2023
Shkup
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska