У.бр.79/2022 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 18 јануари 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 10 од Законот за изменување на Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2014).

2. Зоран Видевски од Скопје и Самостојниот синдикат на новинари и медиумски работници – ССНМ со законски застапник Павле Беловски од Скопје, преку полномошникот адвокат Горан Андревски од Скопје, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесоа иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на одредбата од Законот, означен во точката 1 од Решението.

Според наводите од иницијативата, со оспорениот член 10 од Законот се повредува член 9 и член 52 став 4 од Уставот на Република Северна Македонија. Како причини за несогласноста на оспорениот член од Законот со одредбите на Уставот, во иницијативата се наведува дека на подносителот Зоран Видевски ретроактивно му се нарушени правата, со што од уредник на редакција за домашен спорт во спортска програма на Прв програмски сервис на МТВ, се прераспоредува на работно место новинар 3 во спортска програма на Прв програмски сервис на МТВ, со намалување на платата. Со ваквото повратно дејство на оспорениот член 10 од Законот, на подносителот му е нанесена значителна штета, како и ненадоместлива неправда и повредени му се слободите и правата како граѓанин, со оглед дека е ставен во понеповолна положба пред Уставот и законите од причини што член 10 од Законот предвидува изземање на вработените кои ќе остварат право на пензија во рок од 10 години од денот на отпочнување на примена на Законот, што е противправна категоризација на вработените со ист статус и иста правна состојба да можат подеднакво да ги остваруваат стекнатите права од работен однос.

Неповолното дејство на ретроактивното важење на оспорениот член 10 од Законот се согледува во можноста од губење на веќе стекнатите права од работен однос, како последица од неисполнување на условите предвидени со оспорениот закон. Имено, овие вработени на кои им се укинуваат правата според оспорениот закон, веќе се стекнале со права и обврски од работен однос според условите и правилата кои биле предвидени со тогашните закони. Според тогаш бараните законски услови, вработените веќе биле подложени на вреднување по однос на нивните стручни и работни компетенции и квалификации за стекнување на конкретното работно место и звање во хиерархијата на работни места. Со вака уреденото оспорено законско решение се создава правна ситуација од можно губење на стекнато право од работен однос (стекнато работно место, звање и плата), со што се доведува во прашање остварувањето на легитимните права на вработените во јавниот сектор коишто ги имале во времето кога го засновале работниот однос под други услови и правила, пред донесувањето на Законот за вработените во јавниот сектор.

Подносителот во оваа прилика укажува и на практиката на Уставниот суд утврдена со Одлуката У.бр.74/2014 од 29.06.2016 година, со која се укинуваат членовите 108 и 109 од Законот за административните службеници, со која во рок од една година од денот на пристапувањето на Република Македонија во Европската Унија се барало од вработените да достават доказ за познавање на странски јазик и познавање на работа со компјутер за канцелариско работење, како истоветен случај во кој ретроактивно од вработените се бара да достават доказ за завршено повисоко образование за да ги задржат веќе стекнатите права и звања, заедно со добиената плата.

Од наведените причини, со иницијативата се предлага оспорениот член 10 да се укине како спротивен на член 52 став 4 од Законот, како и времена мерка за негова суспензија, сẻ до завршувањето на постапката и донесувањето на мериторна одлука.

Кон иницијативата, подносителот Зоран Видевски приложи документи поврзани со неговото распоредување.

3. Судот на седницата утврди дека со оспорениот член 10 од Законот за изменување и дополнување на Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2014) се уредува дека: (1) Вработените кои до денот на отпочнување со примена на овој закон, се распоредени на работни места за кои не го исполнуваат посебниот услов за стручни квалификации во однос на видот и степенот на образованието за нивото на работно место на кое се распоредени, а кој е утврден во посебните закони, колективни договори или актите за систематизација, се должни да го исполнат условот во рок од седум години од денот на отпочнување со примена на овој закон, освен ако со посебните закони не е поинаку уредено. (2) Вработените кои нема да го исполнат посебниот услов во рокот утврден во став (1) на овој член, најдоцна до 1 март 2022 година ќе бидат распоредени на работни места за кои го исполнуваат условот. (3) Ставот (1) на овој член не важи за вработените кои ќе остварат право на пензија во рок од десет години од денот на отпочнување со примена на овој закон.

4. Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Со член 9 од Уставот, се гарантира еднаквоста на граѓаните на Република Северна Македонија во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Согласно член 32 став 5 од Уставот, остварувањето на правата на вработените и нивната положба, се уредуваат со закон и со колективни договори.

Според член 52 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила. Законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување. Законите влегуваат во сила најрано осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок, што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето. Законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните.

Законот за вработените во јавниот сектор е рамковен закон со кој се воспостави класификацијата на работните места во јавниот сектор. на четири групи, како што предвидува член 14 став 1 од Законот и тоа:

групa I – работни места на административни службеници, односно лица кои засновале работен однос во институциите на јавниот сектор заради вршење на работи од административна природа,
групa II – работни места на службени лица со посебни овластувања, односно лица кои засновале работен однос во институциите на јавниот сектор од областа на безбедноста, одбраната и разузнавањето заради извршување на посебни овластувања,
група III – работни места на даватели на јавни услуги, односно лица кои засновале работен однос во институциите на јавниот сектор заради вршење на работи поврзани со дејностите од јавен интерес согласно со закон, кои не се од административна природа и
група IV – работни места на помошно-технички лица, односно лица кои засновале работен однос во институциите на јавниот сектор заради одржување, обезбедување, вршење на превоз, како и други помошни и технички работи со кои се обезбедува непречено функционирање на институциите.

Според член 14 став 2 од Законот, во рамките на секоја група се утврдуваат една или повеќе подгрупи на работни места. Воедно, согласно член 15 став 1 од Законот, во рамките на секоја подгрупа од член 14 став 2 од овој закон, се утврдува една или повеќе категории на работни места, а според став 2 на член 15 од Законот, во рамките на секоја категорија на работните места се утврдува едно или повеќе нивоа на работните места.

Нивоата на работните места, согласно член 15 став 3 од Законот, се опишуваат со звања, односно со стручен или со научен назив, при што најниско ниво во категоријата е влезното ниво. Според став 4 на член 15 од Законот, категориите и нивоата од ставовите 1 и 2 на овој член се утврдуваат во посебните закони и со колективните договори согласно со видот на потребните стручни квалификации и работните компетенции, одговорноста, видот и сложеноста на работите и на работните задачи, како и согласно со други критериуми од значење за работното место.

Со член 16 од Законот за вработените во јавниот сектор, се воведува и каталог на работните места во јавниот сектор што претставува систематизирана листа на работни места во јавниот сектор, организирани во групи, подгрупи, категории и нивоа, додека со член 18 од Законот се воспоставува Регистар на вработените во јавниот сектор кој во електронска форма го води Министерството за информатичко општество и администрација.

Во Законот за вработените во јавниот сектор е уреден член 17, посветен на актите за внатрешна организација и систематизација на работните места коишто институциите треба да ги подготват и донесат, а истиот гласи:

(1) Со актот за внатрешната организација, за секоја институција на јавниот сектор, се утврдува видот и бројот на организациските единици и нивниот делокруг на работа, при што составен дел е графичкиот приказ на организацијата на институцијата (органограм).
(2) Со актот за систематизација на работните места, за секое работно место во институцијата на јавниот сектор, се утврдува групата, подгрупата, категоријата и нивото каде што припаѓа работното место, како и општите, посебните услови и описот на работите и на работните задачи за секое работно место.
(3) Институците подготвуваат и донесуваат акт за внатрешна организација и акт за систематизација на работните места, кои ги опфаќаат организациските единици и работните места на сите вработени, согласно групите на работни места утврдени во овој закон.
(9) Содржината и начинот на подготовка на актите од ставот (3) на овој член, како и содржината на функционалната анализа од ставот (4) на овој член ја пропишува министерот за информатичко општество и администрација.

Во Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Северна Македонија” број 27/2014), се содржани преодни и завршни одредби со кои се уредуваат роковите за усогласување на посебните закони со Законот за вработените во јавниот сектор, рок за донесување на подзаконските акти предвидени со овој закон, рок за воспоставување на каталог и регистар на работни места во јавниот сектор, како и рокови во кои институциите ќе треба да ги усогласат актите за внатрешна организација и актите за систематизација на работните места со одредбите од овој закон.

Имено, според член 49 од Законот, законите кои уредуваат прашања кои се предмет на уредување на овој закон, ќе се усогласат со одредбите од овој закон најдоцна девет месеци од денот на влегувањето во сила на овој закон. Законот влезе во сила на 13.02.2014 година. Усогласувањето на законите е најдоцна до 13.11.2014 година.

Според член 50 од Законот, институциите од јавниот сектор, актите за внатрешна организација и актите за систематизација на работните места ќе ги усогласат со одредбите од овој закон најдоцна до денот на започнувањето со примената на овој закон.

Законот започна да се применува на 13.02.2015 година и до овој рок институциите треба да ги усогласат актите. Законот со член 46 став 1 алинеја 1, предвидува изрекување на глоби за прекршок на функционерот кој раководи со институцијата, ако не ја спроведе постапката за донесување на актот за систематизација или не го донесе актот за систематизација, согласно член 17 од овој закон.

Од страна на министерот за информатичко општество и администрација, е донесен Правилник за содржината и начинот на подготовка на актите за внатрешна организација и актите за систематизација на работните места, како и содржината на функционалната анализа („Службен весник на Република Македонија”, број 11/2015), влезен во сила на 22.01.2015 година.

Согласно член 3 став 1 од Законот за вработените во јавниот сектор, за вработените во јавниот сектор се применуваат одредбите од овој закон, одредбите од посебните закони, прописите донесени врз основа на овој закон и посебните закони и со колективните договори.

Еден од посебните закони е Законот за јавните претпријатија („Службен весник на Република Македонија“ број 38/1996, 9/1997, 6/2002, 40/2003, 49/2006, 22/2007, 83/2009, 97/10, 6/12, 119/13, 41/14, 138/14, 25/15, 61/15, 39/16, 64/18 и 35/19 и „Службен весник на Република Македонија“ број 275/2019 и 89/2022) со кој е утврдена положбата на вработените во јавното претпријатие.

Според член 37 од Законот за јавните претпријатија работните места на вработените во јавните претпријатија се групираат во групи и подгрупи согласно со Законот за вработените во јавниот сектор и тоа: група I подгрупа 2 јавни службеници, група III подгрупа 5 даватели на јавни услуги во јавните претпријатија и група IV подгрупи 1, 2, 3, 4 и 5 помошно-технички лица.

Актот за систематизација на јавното претпријатие го донесува директорот по претходна согласност од управниот одбор на јавното претпријатие и од Министерството за информатичко општество и администрација во делот на усогласеноста на описите на работни места со Каталогот на работни места, утврден во Законот за вработени во јавниот сектор.

Член 37-а од Законот уредува дека вработените во јавното претпријатие кои вршат работи од административна природа заради остварување на дејноста заради која е основано јавното претпријатие имаат статус на административни службеници и за нивниот работен однос се применуваат одредбите од Законот за административните службеници и колективните договори. Звањата на административните службеници од ставот 1 на овој член подетално ги пропишува директорот на јавното претпријатие во Актот за систематизацијата на работни места согласно со спецификите на дејноста која ја извршува јавното претпријатие и согласно со колективните договори.

Според член 37-б од Законот за јавните претпријатија, вработените во јавното претпријатие кои вршат работи од дејноста заради која е основано јавното претпријатие имаат статус на даватели на јавни услуги, и за нивниот работен однос се применуваат одредбите од овој закон, Законот за вработени во јавен сектор и колективните договори.

Во рамките на категориите на давателите на јавни услуги од ставот 1 на овој член се утврдуваат следниве категории и нивоа на работни места: категорија А раководни (ниво А1 раководен давател на јавна услуга од прво ниво, ниво А2 раководен давател на јавна услуга од второ ниво, ниво А3 раководен давател на јавна услуга од трето ниво и ниво А4 раководен давател на јавна услуга од четврто ниво), категорија Б стручни (ниво Б1 стручен давател на јавна услуга од прво ниво, ниво Б2 стручен давател на јавна услуга од второ ниво, ниво Б3 стручен давател на јавна услуга од трето ниво и ниво Б4 стручен давател на јавна услуга од четврто ниво) и категорија В помошно-стручни (ниво В1 помошно стручен давател на јавна услуга од прво ниво и ниво В2 помошно стручен давател на јавна услуга од второ ниво).
Звањата на давателите на јавни услуги за сите категории и нивоа од ставот 2 на овој член, подетално ги пропишува директорот на јавното претпријатие во Актот за систематизацијата на работни места согласно со спецификите на дејноста која ја извршува јавното претпријатие.

Според член 37-в од Законот, давателот на јавна услуга од категорија А, треба да ги исполнува посебните услови за работното место, односно стручни квалификации од најмалку 240 кредити стекнати според ЕКТС или завршен VII/1 степен.

Според член 37-г од Законот, давателот на јавна услуга од категоријата Б треба да ги исполнува посебните услови за работното место и стручни квалификации за нивото Б1 стекнати најмалку 180 кредити според ЕКТС или завршен VI Б степен или за нивоата Б2, Б3 и Б4 да има стекнато најмалку ниво на квалификации IV, 240 кредити според ЕЦВЕТ или МКСОО или четиригодишно средно образование.

Според член 37-д од Законот, давателот на јавна услуга од категоријата В треба да ги исполнува посебните услови за работното место, односно стручни квалификации за сите нивоа од најмалку ниво на квалификации I или основно образование.

Со Законот за изменување и дополнување на Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2014) се изврши доуредување на постапката за донесување на актите за систематизација, како и доуредување на постапката за донесување на годишните планови за вработување во институциите на јавниот сектор, а во истиот е содржан и оспорениот член 10, според кој:

(1) Вработените кои до денот на отпочнување со примена на овој закон, се распоредени на работни места за кои не го исполнуваат посебниот услов за стручни квалификации во однос на видот и степенот на образованието за нивото на работно место на кое се распоредени, а кој е утврден во посебните закони, колективни договори или актите за систематизација, се должни да го исполнат условот во рок од седум години од денот на отпочнување со примена на овој закон, освен ако со посебните закони не е поинаку уредено.
(2) Вработените кои нема да го исполнат посебниот услов во рокот утврден во став (1) на овој член, најдоцна до 1 март 2022 година ќе бидат распоредени на работни места за кои го исполнуваат условот.
(3) Ставот (1) на овој член не важи за вработените кои ќе остварат право на пензија во рок од десет години од денот на отпочнување со примена на овој закон.

Условот за исполнување на потребниот вид и степен на образование е во корелација со новиот концепт на класификација на работните места во јавниот сектор утврден со Законот за вработените во јавниот сектор, со посебните закони и со колективните договори со кои се утврдуваат категориите и нивоата на работните места согласно со видот на потребните стручни квалификации и работните компетенции, одговорноста, видот и сложеноста на работите и на работните задачи, како и согласно со други критериуми од значење за работното место.

Со оспорениот член 10 од Законот, законодавецот го регулира прашањето на оние вработени кои го немаат потребниот вид и степен на образование предвидено за работното место на кое се распоредени. Ваквите состојби законодавецот ги решава на начин што на вработените им остава рок од седум години да го дооформат видот и степенот на образование, поточно најдоцна до 13.02.2022 година, во спротивно, доколку вработените не го исполнат посебниот услов во рок од седум години, ќе бидат распоредени на работни места за кои го исполнуваат условот.

Согласно член 32 став 5 од Уставот, законодавецот има право со закон да го регулира остварувањето на правата на вработените и нивната положба, коишто според Уставот се регулираат и со колективни договори. Во оваа смисла, законодавецот има овластување со закон да ги пропише посебните услови за работното место кои вработените се должни да ги исполнат.

Законодавецот, исто така, има право да ги менува и дополнува постојните закони и да донесува нови, а при промена на режимот на уредување на односите во одделна област, законодавецот исто така, има право да го уреди и преминот од стариот во новиот режим (преоден период), на начин којшто ќе обезбеди избраните мерки да бидат соодветни на целите и причините поради кои тие се предвидуваат, за да не се доведе во прашање, или во поголем обем да не се загрози, правната сигурност и правните интереси на субјектите во правото.

Во конкретниот случај, законодавецот го уредил преодниот период во кој субјектите во правото ќе се прилагодат на новиот правен режим, на начин што вработените и по седум години по отпочнување на примената на Законот, можат да останат на работните места за кои не го исполнуваат условот во однос на видот и степенот на образованието, но и обврска по тој период да го исполнат потребниот вид и степен на образование, со што ќе го задржат работното место, во спротивно, ќе продолжат да работат во институцијата, што значи работниот однос не им престанува, истиот продолжува, но, на работно место за кое го исполнуваат условот.

Стручни квалификации се формалното образование и другите форми на стручно образование на вработениот за кои поседува диплома или сертификат, а работно место е најмалата единица во организациската структура на институцијата која во актот за систематизација е опишана со ниво, општи и посебни услови, цели и работни задачи и други податоци од интерес за работното место, со што од видот и сложеноста на работите и на работните задачи кои се извршуваат на работното место, одговорноста, како и други критериуми од значење за работното место, се утврдува видот и степенот на образование за конкретно ниво на работно место. Оттука, според Судот, не е спротивно на принципот на владеење на правото, работникот да биде распореден на работно место за кое ги исполнува условите.

Барањето за исполнување на посебниот услов во однос на видот и степенот на образованието, е со цел да му се овозможи на вработениот да го задржи постојното работно место, оттука, според Судот, истото не претставува прекумерна и непропорционална мерка за вработените, имајќи предвид дека предвидениот рок од седум години којшто законодавецот го пропишал за прилагодување кон новиот правен режим, преставува разумен и доволен рок за исполнување на посебниот услов.

Исто така, оспорената одредба не задира во заснован (стекнат) работен однос, не предвидува престанок на работен однос поради неисполнетост на посебниот услов, напротив овозможува континуитет на работниот однос, со што од вработените зависи дали во дадениот рок ќе го исполнат условот и ќе останат на работното место, или нема да го исполнат, со што ќе бидат распоредени на работни места за кои го исполнуваат условот, од кои причини Судот оцени дека со оспорениот член 10 од Законот, не се доведува во прашање правната сигурност на граѓаните како составен дел на принципот на владеење на правото.

Во конкретниот случај, рокот предвиден за исполнување на посебниот услов, е веќе исцрпен на 13.02.2022 година, односно тој имал примена само за одреден временски период, односно од 13.02.2015 до 13.02.2022 година, така што во овој рок од седум години, сите вработени кои во меѓувреме го исполниле посебниот услов во однос на видот и степенот на образование до 13.02.2022 година, ги задржуваат работните места на кои биле распоредени. Вработените кои во периодот од седум години, не го исполниле посебниот услов, според ставот 2 на оспорениот член 10 од Законот, се распоредуваат на работни места за кои го исполнуваат условот.

Во однос на оспорувањето на член 10 од Законот од аспект на член 52 став 4 на Уставот, Судот го изнесува следното:

Со член 53 од Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Северна Македонија” број 27/2014), се уредува дека „Овој закон влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија“, а ќе започне да се применува по истекот на една година од денот на неговото влегување во сила”. Законот за вработените во јавниот сектор е објавен на 05.02.2014 година, влезен е во сила на 13.02.2014 година, а се применува од 13.02.2015 година. Со член 13 од Законот за изменување и дополнување на Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Северна Македонија” број 199/2014) во кој е содржан оспорениот член 10, се уредува дека „Овој закон влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија”, а ќе отпочне да се применува со денот на отпочнување со примена на Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Македонија“ број 27/2014)”.

Имајќи ги предвид погоре наведените законски одредби, произлегува дека Законот за вработените во јавниот сектор, како и неговата измена и дополнување, немаат ретроактивна примена, бидејќи нивната примена започнува по нивното влегување во сила, а не пред тоа. Законот би имал ретроактивно дејство доколку во истиот би стоело уредување дека започнува да се применува пред неговото објавување, односно влегување во сила, што не е случај со наведените закони. Воедно, обврската пропишана во оспорениот член 10 од Законот, за исполнување на посебниот услов, дејствува од започнувањето со примена на Законот (13.02.2015), па во иднина во период од седум години, најдоцна до 13.02.2022 година, до кога вработените треба да ја исполнат.

Една норма има повратно дејство ако истата се однесува на односи кои се завршени пред влегувањето во сила на таа норма, а нема повратно дејство ако нормата регулира незавршени односи или односи кои се во тек. Споредбено со конкретниот случај, според Судот, не може да се смета дека оспорениот член од Законот навлегува во завршени односи во правото. Распоредување на работник на конкретно работно место, не може да се смета за завршени односи во правото еднаш и засекогаш. Работен однос којшто се одвива, се односи во тек. Во текот на работниот однос, а од причини утврдени со закон, вработениот може да биде распореден и на друго работно место што одговара на неговиот вид и степен на образование. Воедно, не постои право на работно место како стекнато право, оттука прераспоредување на работник на друго работно место на кое ги исполнува условите, не може да се смета за повреда на стекнато право од работен однос.

Со ставот 3 на оспорениот член 10 од Законот, законодавецот ги исклучил вработените кои ќе остварат право на пензија во рок од десет години од денот на отпочнување со примена на овој закон, а според наводите во иницијативата, изземањето на овие вработени не е во согласност со принципот на еднаквост од член 9 на Уставот.

Според Судот, исклучокот не го доведува во прашање еднаквото постапување со вработените, имајќи предвид дека и едните и другите вработени, продолжуваат да работат на истото работно место и по отпочнување со примена на Законот, со тоа што едните најдоцна до 13.02.2022 година, ќе треба да докажат дека ги исполнуваат посебните услови, а другите не, затоа што во секој случај работниот однос ќе им престане поради пензионирање.

Со иницијативата се посочува на уставно-судска пракса по предметот У.бр.74/2014, и во истата подносителот се повикува на дел од правното мислење изразено во Одлуката од 29.06.2016 година, со која се укинаа одредби од Законот за администретивни службеници, меѓутоа истото соодветно не може да се примени и во однос на предметно оспорениот член од Законот.

5. Имајќи го предвид погоре наведеното, Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на член 10 од Законот, со одредбите од член 9 и член 52 став 4 на Уставот.

6. Поради изнесеното, Судот, одлучи како во точката 1 од ова решение.

7. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер.

У.бр.79/2022
18 јануари 2023 година
Скопје

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare të Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 18 janar 2023, miratoi

A K T V E N D I M

1. NUK INICOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit 10 të Ligjit për ndryshimin e Ligjit për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 199/2014).

2. Zoran Videvski nga Shkupi dhe Sindikata e Pavarur e Gazetarëve dhe Punëtorëve Medial – SPGM me përfaqësues ligjor Pavle Belovski nga Shkupi, përmes avokatit të autorizuar Goran Andrevski nga Shkupi, dërguan iniciativë në Gjykatën Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut për fillimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dispozitës së ligjit, të shënuar në pikën 1 të Vendimit.

Sipas pretendimeve të iniciativës, me nenin 10 të kontestuar të Ligjit shkilet neni 9 dhe neni 52 paragrafi 4 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut. Si arsye për mospajtimin e nenit të kontestuar të Ligjit me dispozitat e Kushtetutës, në iniciativë thuhet se parashtruesit Zoran Videvski në mënyrë retroaktive i janë shkelur të drejtat, që do të thotë se ai nga redaktor i redaksisë për sporte vendore në programin e sportit në programin e Parë të servisit të TVM-së, zhvendoset në vendin e punës gazetar 3 në programin sportiv të Shërbimit të Parë Programor të TVM-së, me ulje rroge. Me këtë efekt prapaveprues të nenit 10 të Ligjit, parashtruesit i është shkaktuar dëm i konsiderueshëm si dhe një padrejtësi e pazavendësueshme dhe i janë cenuar liritë dhe të drejtat e tij si qytetar, duke qenë se ndodhet në pozitë të pavolitshme para Kushtetutës dhe ligjeve për arsyet se neni 10 i Ligjit parashikon heqjen e punonjësve që do të realizojnë të drejtën e pensionit brenda 10 viteve nga dita e fillimit të zbatimit të Ligjit, që është kategorizim i paligjshëm i punonjësve me të njëjtin status dhe të njëjtën gjendje juridike që të mund të ushtrojë në mënyrë të barabartë të drejtat e fituara nga një marrëdhënie pune.

Efekti i pavolitshëm i vlefshmërisë retroaktive të nenit 10 të kontestuar të Ligjit shqyrtohet në mundësinë e humbjes së më shumë të drejtave tashmë të fituara nga marrëdhënia e punës, si pasojë e mosplotësimit të kushteve të parapara me ligjin e kontestuar. Gjegjësisht, këta punëtorë, të cilëve u hiqen të drejtat sipas ligjit të kontestuar, tashmë kanë fituar të drejta dhe detyrime nga marrëdhënia e punës sipas kushteve dhe rregullave të parapara me ligjet e atëhershme. Sipas kushteve ligjore të kërkuara atëherë, të punësuarit i janë nënshtruar vlerësimit në lidhje me kompetencat dhe kualifikimet e tyre profesionale dhe të punës për marrjen e vendit të punës dhe titullit specifik në hierarkinë e vendeve të punës. Me zgjidhjen e kontestuar ligjore të rregulluar në këtë mënyrë, krijohet një situatë juridike e humbjes së mundshme të një të drejte të fituar nga një marrëdhënie pune (pozicioni i fituar, titulli dhe paga), e cila vë në pikëpyetje realizimin e të drejtave legjitime të punonjësve të sektorit publik të cilat i kanë pasur në kohën kur marrëdhënien e punës e kanë bazuar në kushte dhe rregulla të tjera, para miratimit të Ligjit për të punësuarit në sektorin publik.

Me këtë rast, parashtruesi vë në dukje praktikën e Gjykatës Kushtetuese të përcaktuar me Vendimin U.nr.74/2014, nga 29.06.2016, me të cilin shfuqizohen nenet 108 dhe 109 të Ligjit për nëpunësit administrativ, me të cilin brenda një viti nga dita e aderimit të Republikës së Maqedonisë në Bashkimin Evropian, nga të punësuarit është kërkuar që të paraqesin dëshmi për njohjen e gjuhës së huaj dhe njohjen e punës me kompjuter për punë në zyra, si dhe rasti në të cilin punonjësit në mënyrë retroaktive i kërkohet të paraqesin dëshmi për arsim më të lartë për të ruajtur të drejtat dhe titujt e fituar tashmë, së bashku me pagën e marrë.

Për arsyet e cekura, me iniciativë propozohet shfuqizimi i nenit 10 të kontestuar në kundërshtim me nenin 52 paragrafin 4 të Ligjit, si dhe masën e përkohshme për pezullimin e tij, deri në përfundimin e procedurës dhe marrjen e vendimit meritor.

Për iniciativën, kërkuesi Zoran Videvski i dorëzoi dokumentet lidhur me sistematizimin e tij.

3. Gjykata në seancë konstatoi se në nenin 10 të kontestuar të Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 199/2014) është përcaktuar se: (1) Të punësuarit të cilët deri në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, janë pozicionuar në vendet e punës për të cilat nuk i plotësojnë kushtet e veçanta për kualifikime profesionale për nga lloji dhe shkalla e arsimimit për nivelin e punës në të cilën janë caktuar dhe i cili është përcaktuar në ligjet e veçanta, marrëveshje kolektive ose aktet për sistematizim, janë të obliguar ta plotësojnë kushtin brenda shtatë viteve nga dita e fillimit të zbatimit të këtij ligji, përveç nëse me ligje të veçanta është rregulluar ndryshe. (2) Punëtorët të cilët nuk e plotësojnë kushtin e veçantë në afatin e përcaktuar në paragrafin (1) të këtij neni, do të sistematizohen në punë për të cilat e plotësojnë kushtin më së voni deri më 1 mars 2022. (3) Paragrafi (1) i këtij neni nuk vlen për të punësuarit të cilët do të realzojnë të drejtën e pensionit në afat prej dhjetë vjetësh nga dita e fillimit të zbatimit të këtij ligji.

4. Sipas nenit 8 paragrafi 1 paragrafi 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i të drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Me nenin 9 të Kushtetutës, garantohet barazi e qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut në liri dhe të drejta pa marrë parasysh gjininë, racën, ngjyrën e lëkurës, origjinën kombëtare dhe shoqërore, besimin politik dhe fetar, pronën dhe pozitën shoqërore. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.

Në pajtim me nenin 32 paragrafi 5 i Kushtetutës, realizimi i të drejtave të punonjësve dhe pozita e tyre rregullohen me ligj dhe me marrëveshje kolektive.

Sipas nenit 52 të Kushtetutës, ligjet dhe aktet nënligjore botohen para se të hyjnë në fuqi. Ligjet dhe rregulloret tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditësh nga dita e miratimit të tyre. Ligjet hyjnë në fuqi më së shpejti ditën e tetë nga dita e publikimit, dhe me përjashtim të përcaktuar nga Kuvendi, në ditën e publikimit. Ligjet dhe rregulloret tjera nuk mund të kenë fuqi prapavepruese, përveç se me përjashtim, në rastet kur është më e favorshme për qytetarët.

Ligji për të punësuarit në sektorin publik është një ligj kornizë që përcakton klasifikimin e vendeve të punës në sektorin publik në katër grupe, siç parashihet në nenin 14 paragrafi 1 të Ligjit edhe atë:

grupi I – vendet e punës së nëpunësve administrativë, përkatësisht personave që kanë krijuar marrëdhënie pune në institucionet e sektorit publik me qëllim të kryerjes së punëve administrative.
grupi II – vendet e punës së zyrtarëve me kompetenca të veçanta, pra personat që kanë krijuar marrëdhënie pune në institucionet e sektorit publik në fushën e sigurisë, mbrojtjes dhe zbulimit me qëllim të ushtrimit të kompetencave të veçanta.
grupi III – vendet e punës së ofruesve të shërbimeve publike, d.m.th. personat që kanë krijuar marrëdhënie pune në institucionet e sektorit publik me qëllim të kryerjes së punëve që lidhen me veprimtari me interes publik në përputhje me ligjin, të cilat nuk janë të natyrës administrative dhe
grupi IV – vendet e punës së personave ndihmës-teknikë, përkatësisht personat që kanë krijuar marrëdhënie pune në institucionet e sektorit publik për qëllime të mirëmbajtjes, sigurisë, transportit, si dhe punëve të tjera ndihmëse dhe teknike që sigurojnë funksionimin normal të institucioneve.

Sipas nenit 14 paragrafi 2 të Ligjit, në suaza të secilin grup përcaktohen një ose më shumë nëngrupe të punës. Njëkohësisht, në pajtim me nenin 15 paragrafi 1 të ligjit, në secilin nëngrup të nenit 14 paragrafi 2 të këtij ligji, përcaktohen një ose më shumë kategori të vendeve të punës, dhe sipas paragrafit 2 të nenit 15 të ligjit, brenda çdo kategorie pune përcaktohen nga një ose më shumë nivele pune.

Nivelet e vendeve të punës, sipas nenit 15 paragrafi 3 të ligjit, përshkruhen me tituj, përkatësisht me titull profesional ose shkencor, ku niveli më i ulët në kategori është niveli fillestar. Sipas paragrafit 4 të nenit 15 të Ligjit, kategoritë dhe nivelet nga paragrafët 1 dhe 2 të këtij neni përcaktohen në ligje të veçanta dhe kontrata kolektive në përputhje me llojin e kualifikimeve të nevojshme profesionale dhe kompetencat e punës, përgjegjësinë, llojin dhe ndërlikueshmërisë së punëve dhe detyrave të punës, si dhe në përputhje me kriteret tjera me rëndësi për vendin e punës.

Me nenin 16 të Ligjit për të punësuarit në sektorin publik, futet edhe një katalog i vendeve të punës në sektorin publik, i cili paraqet një listë të sistematizuar të vendeve të punës në sektorin publik, të organizuar në grupe, nëngrupe, kategori dhe nivele, ndërsa me nenin 18 të Ligjit themelohet Regjistri i punonjësve në sektorin publik, i cili mbahet në formë elektronike nga Ministria për Shoqëri Informatike dhe Administratë.

Në Ligjin për të punësuarit në sektorin publik është rregulluar neni 17, i dedikuar për aktet për organizimin e brendshëm dhe sistematizimin e vendeve të punës që institucionet duhet t’i përgatisin dhe miratojnë dhe i njëjti është si vijon:

(1) Me aktin për organizimin e brendshëm, për çdo institucion të sektorit publik, përcaktohet lloji dhe numri i njësive organizative dhe fushëveprimi i tyre, ku pjesë përbërëse është paraqitja grafike e organizimit të institucionit (organogrami).
(2) Me aktin për sistemimin e vendeve të punës, për çdo vend pune në institucionin e sektorit publik, grupi, nëngrupi, kategoria dhe niveli i cili i përket vendit të punës, si dhe kushtet e përgjithshme dhe të veçanta dhe përshkrimi i punës dhe për çdo punë përcaktohen detyrat e punës.
(3) Institucionet përgatisin dhe miratojnë akt për organizimin e brendshëm dhe akt për sistemimin e vendeve të punës, ku përfshihen njësitë organizative dhe vendet e punës së të gjithë punëtorëve, sipas grupeve të vendeve të punës të përcaktuara në këtë ligj.
(9) Përmbajtjen dhe mënyrën e përgatitjes së akteve nga paragrafi (3) i këtij neni, si dhe përmbajtjen e analizës funksionale nga paragrafi (4) i këtij neni, e përcakton ministri për Shoqëri Informatike dhe Administratë.

Në Ligjin për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 27/2014) përfshihen dispozita kalimtare dhe përfundimtare me të cilat rregullohen afatet për harmonizimin e ligjeve të veçanta me Ligjin për të punësuarit në sektorin publik, afati për miratimin e akteve nënligjore të parashikuara me këtë ligj, afati për krijimin e katalogut dhe regjistrit të vendeve të punës në sektorin publik, si dhe afatet në të cilat institucionet do të duhet të harmonizojnë aktet për organizimin e brendshëm dhe aktet për sistematizimin e vendeve të punës me dispozitat e këtij ligji.

Gjegjësisht, sipas nenit 49 të ligjit, ligjet që rregullojnë çështjet që janë objekt i rregullimit të këtij ligji, do të jenë në përputhje me dispozitat e këtij ligji më së voni nëntë muaj nga data e hyrjes në fuqi të këtij ligji. Ligji ka hyrë në fuqi më 13 shkurt 2014. Harmonizimi i ligjeve është më së voni deri më 13 nëntor 2014.

Sipas nenit 50 të ligjit, institucionet nga sektori publik, aktet për organizimin e brendshëm dhe aktet për sistematizimin e vendeve të punës do t’i harmonizojnë me dispozitat e këtij ligji më së voni deri në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji.

Ligji ka filluar të zbatohet më 13 shkurt 2015 dhe deri në këtë afat institucionet duhet të harmonizojnë aktet. Ligji me nenin 46 paragrafi 1 alineja 1 parashikon shqiptimin e gjobës për kundërvajtje funksionarit që drejton institucionin, nëse nuk zbaton procedurën për miratimin e aktit për sistematizim ose nuk e miraton aktin për sistematizim, në përputhje me nenin 17 të këtij ligji.

Ministri për shoqëri informatike dhe administratë ka miratuar Rregullore për përmbajtjen dhe mënyrën e përgatitjes së akteve për organizimin e brendshëm dhe akteve për sistematizimin e vendeve të punës, si dhe përmbajtjen e analizës funksionale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 11/ 2015), ka hyrë në fuqi më 22 janar 2015.

Në bazë të nenit 3 paragrafi 1 të Ligjit për të punësuarit në sektorin publik, për të punësuarit e sektorit publik zbatohen dispozitat e këtij ligji, dispozitat e ligjeve të veçanta, rregullat e miratuara në bazë të këtij ligji dhe ligjet e veçanta dhe marrëveshjet kolektive.

Një nga ligjet e veçanta është Ligji për ndërmarrjet publike (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 38/1996, 9/1997, 6/2002, 40/2003, 49/2006, 22/2007, 83/2009, 97/10, 6/12, 119/13, 41/14, 138/14, 25/15, 61/15, 39/16, 64/18 dhe 35/19 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 275/2019 dhe 89/2022) me të cilat është përcaktuar pozita e të punësuarve në ndërmarrjen publike.

Sipas nenit 37 të Ligjit për ndërmarrjet publike, vendet e punës së të punësuarve në ndërmarrjet publike grupohen në grupe dhe nëngrupe në përputhje me Ligjin për të punësuarit në sektorin publik, përkatësisht: grupi I nëngrupi 2 nëpunës publikë, grupi III nëngrupi 5 ofrues të shërbimeve publike në ndërmarrjet publike dhe grupit IV nëngrupet 1, 2, 3, 4 dhe 5 persona teknikë ndihmës.

Aktin për sistemimin e ndërmarrjes publike e miraton drejtori pas pëlqimit paraprak të bordit drejtues të ndërmarrjes publike dhe Ministrisë së Shoqërisë Informative dhe Administratës në pjesën e përputhshmërisë së përshkrimeve të vendeve të punës me Katalogun e vendeve të punës, të përcaktuar në Ligji për nëpunësit e sektorit publik.

Neni 37a i Ligjit përcakton se nëpunësit e ndërmarrjes publike të cilët kryejnë punë të natyrës administrative me qëllim të ushtrimit të veprimtarisë për të cilën është themeluar ndërmarrja publike kanë statusin e nëpunësve administrativ dhe për marrëdhënien e tyre kolektive zbatohen dispozitat e Ligjit për nëpunësit administrativ dhe marrëveshjet kolektive. Titujt e nëpunësve administrativë nga paragrafi 1 i këtij neni përcaktohen më hollësisht nga drejtori i ndërmarrjes publike në Ligjin për sistematizimin e vendeve të punës në përputhje me specifikat e veprimtarisë që kryen ndërmarrja publike dhe në pajtim me marrëveshjet kolektive.

Sipas nenit 37-b të Ligjit për Ndërmarrjet Publike, punëtorët e ndërmarrjes publike të cilët kryejnë punë nga veprimtaria për të cilën është themeluar ndërmarrja publike kanë statusin e ofruesit të shërbimeve publike, si dhe me dispozitat e këtij ligji, Ligjit për të punësuarit në sektorin publik dhe marrëveshjet kolektive.

Në kuadër të kategorive të ofruesve të shërbimeve publike nga paragrafi 1 i këtij neni, përcaktohen këto kategori dhe nivele të vendeve të punës: kategoria A udhëheqëse (niveli A1 udhëheqës ofrues i shërbimit publik të nivelit të parë, niveli A2 udhëheqës ofrues i shërbimit publik të niveli i dytë, niveli A3 udhëheqës ofruesi i shërbimit publik i nivelit të tretë dhe niveli A4 udhëheqës ofruesi i shërbimit publik i nivelit të katërt), kategoria B profesionist (niveli B1 ofrues i shërbimit publik profesional i nivelit të parë, niveli B2 ofrues i shërbimit publik profesional të niveli i dytë, ofruesi i shërbimit publik profesional të nivelit B3 i nivelit të tretë dhe i nivelit B4 ofrues i shërbimit publik profesional të nivelit të katërt) dhe i kategorisë C ndihmës-profesionist (niveli C1 ofrues i shërbimit publik profesional ndihmës i nivelit të parë dhe niveli B2 ofrues ndihmës profesional i shërbimit publik i nivelit të dytë).
Titujt e ofruesve të shërbimeve publike për të gjitha kategoritë dhe nivelet nga paragrafi 2 i këtij neni përcaktohen më hollësisht nga drejtori i ndërmarrjes publike në Ligjin për sistematizimin e vendeve të punës në përputhje me specifikat e veprimtarisë që kryen ndërmarrja publike.

Sipas nenit 37-v të Ligjit, ofruesi i shërbimeve publike të kategorisë A duhet të plotësojë kushtet e veçanta për vendin e punës, gjegjësisht kualifikimet profesionale prej së paku 240 kredive të fituara sipas EKTS-së ose të shkallën VII/1 të përfunduar.

Sipas nenit 37-d të ligjit, ofruesi i shërbimit publik të kategorisë B duhet të plotësojë kushtet e veçanta për vendin e punës dhe kualifikimet profesionale për nivelin B1, të ketë të paktën 180 kredi sipas ECTS ose të ketë kryer nivelin VI B ose për nivelet B2, B3 dhe B4 të ketë marrë të paktën nivelin e kualifikimit IV, 240 kredi sipas ECVET ose MKSOO ose arsimin e mesëm katërvjeçar.

Sipas nenit 37-d të ligjit, ofruesi i shërbimit publik të kategorisë V duhet të plotësojë kushtet e veçanta për vendin e punës, përkatësisht kualifikimet profesionale për të gjitha nivelet të paktën të nivelit të kualifikimit I ose arsimit bazë.

Me Ligjin për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 199/2014) është përshtatur procedura për miratimin e akteve për sistematizim, si dhe rregullimi i procedurës për miratimin e planeve vjetore për punësim në institucionet e sektorit publik, ndërsa në të njëjtin përfshihet edhe neni 10 kontestues, sipas të cilit:

(1) Të punësuarit të cilët deri në ditën e fillimit të zbatimit të këtij ligji, sistematizohen në vendet e punës për të cilat nuk i plotësojnë kushtet e veçanta për kualifikime profesionale në lidhje me llojin dhe shkallën e arsimimit për nivelin e vendit të punës në të cilën janë sistematizuar, i cili është përcaktuar me ligje të veçanta, marrëveshje kolektive ose akte për sistematizim, janë të detyruar ta plotësojnë kushtin brenda shtatë viteve nga dita e fillimit të zbatimit të këtij ligji, nëse me ligje të veçanta nuk është rregulluar ndryshe.
(2) Të punësuarit të cilët nuk e plotësojnë kushtin e veçantë në afatin e përcaktuar në paragrafin (1) të këtij neni, do të sistematizohen në vendet e punës për të cilat e plotësojnë kushtin më së voni deri më 1 mars 2022.
(3) Paragrafi (1) i këtij neni nuk vlen për të punësuarit të cilët do ta ushtrojnë të drejtën e pensionit në afat prej dhjetë vjetësh nga dita e fillimit të zbatimit të këtij ligji.
Kërkesa për plotësimin e llojit dhe shkallës së nevojshme të arsimit lidhet me konceptin e ri të klasifikimit të vendeve të punës në sektorin publik, të përcaktuar me Ligjin për të punësuarit në sektorin publik, me ligje të veçanta dhe me marrëveshje kolektive që përcaktojnë kategoritë dhe nivelet e vendeve të punës në përputhje me llojin e kualifikimeve të nevojshme profesionale dhe kompetencat e punës, përgjegjësinë, llojin dhe ndërlikueshmërinë e punës dhe detyrave të punës, si dhe në përputhje me kriteret tjera me rëndësi për vendin e punës.

Me nenin 10 të kontestuar të ligjit, ligjvënësi e rregullon çështjen e atyre punonjësve që nuk e kanë llojin dhe shkallën e arsimimit të duhur të parashikuar për vendin e punës ku janë caktuar. Situata të tilla ligjvënësi i zgjidh në atë mënyrë që punonjësve t’u lërë një periudhë shtatëvjeçare për të finalizuar llojin dhe shkallën e arsimit, ose më mirë deri më 13.02.2022, në të kundërtën, nëse punonjësit nuk e plotësojnë kushtin e veçantë brenda shtatë viteve, do të transferohen në vendet e punës për të cilat e plotësojnë kushtin.

Sipas nenit 32 paragrafi 5 i Kushtetutës, ligjvënësi ka të drejtë të rregullojë me ligj ushtrimin e të drejtave të punonjësve dhe pozitën e tyre, të cilat sipas Kushtetutës rregullohen edhe me marrëveshje kolektive. Në këtë kuptim, ligjvënësi ka autorizim me ligj që t’i përcaktojë kushtet e veçanta për vendin e punës që punonjësit janë të obliguar t’i plotësojnë.

Ligjvënësi gjithashtu ka të drejtë të ndryshojë dhe plotësojë ligjet ekzistuese dhe të miratojë të reja, dhe kur ndryshon regjimin e rregullimit të marrëdhënieve në një fushë të veçantë, ligjvënësi gjithashtu ka të drejtë të rregullojë kalimin nga regjimi i vjetër në atë të ri (periudha kalimtare), në mënyrë që të sigurojë që masat e zgjedhura të jenë të përshtatshme me qëllimet dhe arsyet për të cilat ato janë parashikuar, në mënyrë që të mos vihet në dyshim, ose në një masë më të madhe të mos kërcënohet siguria juridike dhe interesat juridike të subjekteve në drejtësi.

Në rastin konkret, ligjvënësi ka rregulluar periudhën kalimtare gjatë së cilës subjektet në ligj do t’i përshtaten regjimit të ri juridik, në mënyrë që punonjësit, edhe pas shtatë vjetësh nga fillimi i zbatimit të ligjit, të mund të qëndrojnë në vendet e punës për të cilat nuk e plotësojnë kushtin në lidhje me llojin dhe shkallën e shkollimit, por edhe obligimin për të përmbushur llojin dhe shkallën e kërkuar të arsimit pas asaj periudhe, me çka do ta mbajnë vendin e punës, në të kundërtën, do të vazhdojnë të punojnë në institucion, që do të thotë se marrëdhënia e punës nuk u përfundon, e njëjta vazhdon por në një pozicion për të cilin e plotësojnë kushtin.

Kualifikimet profesionale janë arsimi formal dhe format e tjera të edukimit profesional të punonjësit për të cilin posedon diplomë ose certifikatë, dhe vendi i punës është njësia më e vogël në strukturën organizative të institucionit, e cila përshkruhet në aktin e sistemtizimit sipas nivelit, të përgjithshëm dhe kushteve të veçanta, qëllimet dhe detyrat e punës dhe të dhëna të tjera me interes për vendin e punës, ku lloji dhe shkalla e arsimimit për një nivel të caktuar përcaktohet nga lloji dhe kompleksiviteti i punës dhe detyrave të punës që kryhen në vendin e punës, përgjegjësia, si dhe kritere të tjera me rëndësi për vendin e punës në një vend pune. Prandaj, sipas Gjykatës, nuk është në kundërshtim me parimin e sundimit të së drejtës që punonjësi të caktohet në një vend pune për të cilin i plotëson kushtet.

Kërkesa për plotësimin e kushtit të veçantë për llojin dhe shkallën e arsimit ka për qëllim që i punësuari ta ruajë vendin e punës ekzistues, prandaj, sipas Gjykatës kjo nuk paraqet masë të tepruar dhe joproporcionale për të punësuarit, duke qenë se afati i parashikuar shtatëvjeçarë të cilin e ka përcaktuar ligjvënësi për tu përshtatur me regjimin e ri juridik, përfaqëson një afat të arsyeshëm dhe të mjaftueshme për përmbushjen e kushtit të veçantë.

Gjithashtu, dispozita e kundërshtuar nuk cenon marrëdhënien e krijuar (të fituar) të punës, nuk parashikon ndërprerjen e marrëdhënies së punës për shkak të mosplotësimit të kushtit të veçantë, përkundrazi mundëson vazhdimësinë e marrëdhënies së punës, pra varet nga të punësuarit nëse do ta plotësojnë kushtin brenda afatit të caktuar dhe do të qëndrojnë në vendin e punës, apo nuk do ta përmbushin atë, pra do të caktohen në vendet e punës për të cilat plotësojnë kushtin, për çka Gjykata vlerësoi se Neni 10 i kontestuar i ligjit nuk e vë në dyshim sigurinë juridike të qytetarëve si pjesë përbërëse e parimit të sundimit të së drejtës.

Në rastin konkret, afati për plotësimin e kushtit të veçantë tashmë ka skaduar më 13.02.2022, pra ka qenë i zbatueshëm vetëm për një periudhë të caktuar, pra nga data 13.02.2015 deri më 13.02.2022, në mënyrë që në këtë periudhë prej shtatë vitesh, të gjithë punonjësit që ndërkohë kanë përmbushur kushtin e veçantë për llojin dhe shkallën e arsimimit deri më 13.02.2022, t’i ruajnë vendet e punës që u janë caktuar. Të punësuarit të cilët në periudhën shtatëvjeçare nuk e kanë plotësuar kushtin e veçantë, sipas paragrafit 2 të nenit 10 kontestues të ligjit, përcaktohen në vendet e punës për të cilat i plotësojnë kushtet.

Lidhur me kontestimin e nenit 10 të Ligjit nga aspekti i nenit 52 paragrafi 4 të Kushtetutës, Gjykata thekson si në vijim:

Me nenin 53 të Ligjit për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 27/2014), përcakton se “Ky ligj hyn në fuqi në ditën e tetë nga dita e publikimit në “Gazetën zyrtare të Republikës së Maqedonisë” dhe do të fillojë të zbatohet pas kalimit të një viti nga dita e hyrjes në fuqi”. Ligji për të punësuarit në sektorin publik është publikuar më 02.05.2014, ka hyrë në fuqi më 13.02.2014 dhe ka filluar të zbatohet nga 13.02.2015. Neni 13 i Ligjit për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 199/2014), i cili përmban nenin 10 të kontestuar, përcakton se “Ky ligj hyn në fuqi ditën e tetë nga dita e publikimit në “Gazetën zyrtare të Republikës së Maqedonisë” dhe do të fillojë të zbatohet me ditën e fillimit të zbatimit të Ligjit për të punësuarit në sektorin publik (“Gazeta zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 27/2014)”.

Duke marrë parasysh dispozitat ligjore të lartpërmendura, rezulton se Ligji për të punësuarit në sektorin publik, si dhe ndryshimet dhe plotësimet e tij, nuk kanë zbatim prapaveprues, pasi zbatimi i tyre fillon pas hyrjes në fuqi, dhe jo më parë. Ligji do të kishte veprim prapavepruese nëse do të përmbante një dispozitë që të fillonte të zbatohej para botimit, pra hyrjes në fuqi, gjë që nuk ndodh me ligjet e lartpërmendura. Njëkohësisht, obligimi i parashikuar në nenin 10 kontestues të ligjit, për përmbushjen e kushtit të veçantë, funksionon që nga fillimi i zbatimit të Ligjit (13.02.2015) dhe në të ardhmen për një periudhë shtatëvjeçare, më së voni deri më 13.02.2022, kohë në të cilën punonjësit duhet ta përmbushin atë.

Një normë ka fuqi prapavepruese nëse i referohet marrëdhënieve të përfunduara para hyrjes në fuqi të asaj norme dhe nuk ka efekt prapaveprues nëse norma rregullon marrëdhënie të papërfunduara ose marrëdhënie që janë në zhvillim. Krahasuar me rastin konkret, sipas Gjykatës, nuk mund të konsiderohet se neni i kontestuar i ligjit hyn në marrëdhënie të lidhura juridike. Sistematizimi i një punonjësi në një vend pune të caktuar nuk mund të konsiderohet si përfundim i marrëdhënieve juridike njëherë e përgjithmonë. Një marrëdhënie e vazhdueshme pune është një marrëdhënie e vazhdueshme. Gjatë marrëdhënies së punës dhe për shkaqe të përcaktuara me ligj, i punësuari mund të caktohet në një vend tjetër pune që i përgjigjet llojit dhe nivelit të tij arsimor. Në të njëjtën kohë, nuk ekziston e drejta për vendin e punës si e drejtë e fituar, prandaj zhvendosja e një punonjësi në një vend tjetër pune për të cilin ai plotëson kushtet nuk mund të konsiderohet shkelje e një të drejte të fituar nga një marrëdhënie pune.

Me paragrafin 3 të nenit 10 të kontestuar të Ligjit, ligjvënësi ka hequr punonjësit të cilët do të realizojnë të drejtën e pensionit brenda dhjetë viteve nga dita e fillimit të zbatimit të këtij ligji, dhe sipas pretendimeve në iniciativë, largimi i këtyre të punësuarve nuk është në përputhje me parimin e barazisë nga neni 9 i Kushtetutës.

Sipas Gjykatës, përjashtimi nuk vë në pikëpyetje trajtimin e barabartë të punonjësve, duke pasur parasysh se të dy punonjësit vazhdojnë të punojnë në të njëjtin vend pune edhe pas zbatimit të ligjit, me faktin se disa prej tyre, jo më vonë se 13.02.2022, do të duhet të dëshmojnë se i plotësojnë kushtet e veçanta, e të tjerët jo, sepse në çdo rast punësimi i tyre do të përfundojë për shkak të daljes në pension.

Iniciativa i referohet praktikës kushtetuese gjyqësore në rastin U.Nr.74/2014, dhe në të parashtruesi i referohet një pjese të mendimit juridik të shprehur në Vendimin nga 29.06.2016, me të cilin janë shfuqizuar dispozitat e Ligjit për nëpunësit administrativ, megjithatë, e njëjta nuk mund të zbatohet në lidhje me nenin kontestues të ligjit.

5. Duke marrë parasysh sa më sipër, Gjykata konsideroi se nuk mund të shtrohet çështja e pajtimit të nenit 10 të Ligjit, me dispozitat e nenit 9 dhe nenit 52 paragrafi 4 të Kushtetutës.

6. Për shkak të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në pikën 1 të këtij aktvendimi.

7. Këtë aktvendim Gjykata e miratoi në përbërje të kryetares së Gjykatës, Dobrilla Kacarska dhe gjykatësve: Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dhe mr. Fatmir Skender.

U.nr.79/2022
18 janar 2023
Shkup

KRYETARE
E Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska