У.бр.64/2014

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 12 став 1 алинеите 8 и 9 и член 63 став 3 од Законот за филмската дејност (“Службен весник на Република Македонија” број 82/2013, 18/2014 и 44/2014).

2. СЕ ЗАПИРА извршувањето на поединечните акти или дејствија донесени, односно преземени врз основа на оспорените членови 12 став 1 алинеите 8 и 9 и член 63 став 3 од Законот, означен во точката 1 од решението.

3. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 11 став 2 алинеја 4, член 12 став 1 алинеите 1-7 и ставот 2, член 18 став 1 алинеја 10, член 26 став 2 алинеи 2, 3 и 5 и ставовите 3 и 4, член 28, член 31 ставови 5 и 6, член 36 став 4, член 39 ставови 9, 10 и 11, член 63 ставови 1 и 2 и член 64 став 1 од Законот, означен во точка 1 од решението.

4. СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување на постапка за оценување на уставноста на член 37, член 55, член 59 и член 65 од Законот, означен во точка 1 од решението.

5. Панче Докузов, адвокат од Штип, до Уставниот суд на Република Македонија, поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на одредби од Законот, означен во точката 1 од решението.

Според наводите од иницијативата, со оспорениот член 11 став 2 алинеја 4 и членот 12 од Законот, според која Агенцијата стекнува средства и од надоместоци на правни лица утврдени во членот 12 од Законот, се воведувала јавна давачка без согласност на правните лица- обврзници, која немала никаква општествена и економска оправданост, ниту пак таканаречениот “надоместок” имал некаков еквивалент на противуслуга. Помеѓу идните вонбуџетски обврзници и новоформираната буџетска Агенција за филмска дејност, немало воспоставен никаков облигационен однос, не биле утврдени принципите на заемни давања, поради што таквата давачка немала ниту уставен ниту законски основ и не било јасно дали со воведениот надоместок државата покривала државни расходи или надоместокот се наплатувал како цена или компензација за некаква идна противуслуга. Доколку надоместокот претставувал јавна давачка и имал третман на данок, тогаш тој требало да се наплатува со поединечно-посебно решение согласно законот по примерот на радиодифузната такса преку Министерството за финансии-Управата за јавни приходи, а не тоа да го правела Агенцијата.

Според подносителот, доколку надоместокот не претставувал јавна давачка, туку облигационен однос-еквивалент за извршена услуга на Агенцијата за филмска дејност, на пример надоместок за производство на филмови, тогаш се поставувало прашањето врз основа на која облигација, мерила и критериуми се земале пари од правните лица. По цитирањето на членот 39 ставови 8, 9 и 10 од Законот, подносителот наведува дека останатите правни лица посочени во член 12 од Законот (кабелски оператори, обложувалници, игри на среќа и казина) не добивале од Агенцијата никаква противуслуга.

Според, подносителот надоместокот ниту бил договор за противуслуга, ниту бил јавна давачка (која не подразбирала противуслуга, данок, придонеси, такси и т.н.), а со тоа смешна била санкцијата-последицата која ја предвидувал Законот (став 11 од оспорениот член 39) дека доколку продуцентите не достават доказ дека дале копија од филмот до Кинотека на Македонија (која не била ниту обврзник, ниту договорна страна според Законот), ќе им се забранело учество на конкурс во следните десет години, а забраната ќе била ставена и на веб страницата на Агенцијата.

По цитирањето на членот 55 од Уставот, подносителот наведува дека Уставот не дефинирал што претставува јавен интерес, а и во конкретниот закон, не било јасно дефинирано кој бил јавниот интерес да се одземаат пари и од капиталот на приватните фирми за да се финансира Агенцијата за филмска дејност, а посредно да се поддржувал развојот на кината во Македонија кои се во приватна сопственост, финансираат странски копродуценти, стимулира пишување на сценарија, стручно усовршување на кадри, членство во меѓународни организации, учество на меѓународни фестивали, кога стипендирањето и професионалното усовршување на филмски кадри било во ингеренции на надлежните министерства за образование, наука, култура, на странски амбасади, фондации и НВО организации.

Согласно членот 33 од Уставот, со закон можело да се утврдуваат посебни извори на средства во вид на јавна давачка, што значело ако надоместокот навистина е јавна давачка од определен број вонбуџетски корисници, тогаш Собранието на Република Македонија требало прецизно да ги определи и тоа спрема сите правни лица-обврзници (а не селективно), основицата, висината и нејзината намена, а средствата да ги прибира Управата за јавни приходи, а не Агенцијата за филмска дејност која според подносителот требала да биде регистрирана со посебна шифра (на пример дека собирањето надоместок била фискална или економска категорија) во Централниот регистар на Република Македонија, кое нешто не било сторено во конкретниот случај. Исто така, ќе била неопходна и потребата за измени и дополнувања на Законот за даноци во кој ќе се промовирал новиот изум-данок наречен “надомест за филмска дејност”. Правните обврзници од оспорениот член 12 плаќале радиодифузна такса преку Управата за јавни приходи, авторски хонорар на ЗАМП и надомест на Агенцијата за електронски комуникации, а ова било дуплирање на давачките по идентичен основ, што било спротивно на начелото на владеењето на правото.

Од наведените причини оспорениот член 11 став 2 алинеја 4 и член 12 од Законот, биле спротивни на членовите 8, 30, 33, 52 и 55 од Уставот.

Оспорениот член 18 став 1 алинеја 10 од Законот, бил во спротивност со членот 8, членот 32 став 5, членот 88 и членот 89 од Уставот.

Оспорената алинеја 10 од членот 18 став 1 од Законот според која директорот на Агенцијата помеѓу другите работи кои ги врши “донесува акти во врска со работниот однос на вработените”, била спротивна на Уставот бидејќи наведеното овластување значело дека уредувањето на прашањата за остварување на правата од работен однос ќе се уредувале исклучиво со акт на директорот, а таквото дискреционо овластување на директорот можело реално да доведе до арбитрарност и несоодветен третман на правата и обврските на вработените кои произлегувале од работен однос. Согласно член 91 алинеја 1 од Уставот произлегувало дека улогата за спроведување на прописите била во исклучива надлежност на Владата на Република Македонија, која единствено можела да донесува прописи за извршување на законите, кое нешто произлегувало од Законот за државната управа и Законот за управна постапка.

Оспорениот член 26 став 2 алинеите 2, 3 и 5, став 3 и став 4 и оспорениот член 39 ставови 9, 10 и 11 од Законот, биле во спротивност со член 8, член 9, член 32 и член 52 од Уставот, затоа што со оспорените законски одредби се нарушувало начелото на еднаквост на граѓаните и правото на работа и слободен избор на вработување во однос на кандидатите кои сакале да конкурираат на конкурсот за финансирање на филмски проекти. Ова од причини што со Законот се барало од филмскиот продуцент да достави потврда за имотната состојба-4% сопствено учество од вкупниот буџет на филмскиот проект и изјава дека ќе обезбеди финансиски средства во вкупниот буџет од други извори, со кое нешто кандидатите кои немале 4% од средства, се ставале во нееднаква правна положба во однос на богатите продуценти кои овие средства ги поседувале, така што не одлучувал квалитетот, туку имотната состојба на кандидатот.

Исто така, барањето изјава (нотарски незаверена) од кандидатот за филмски продуцент дека претходно ги подмирил долговите кон поранешната Национална установа-Филмски фонд на Република Македонија како и за други проекти финансирани од средствата на буџетот на Република Македонија, имало карактер кое важело за минатото, а не за иднината. На тој начин де факто се уценувал потенцијалниот кандидат од страна на Агенцијата, прво да го подмири долгот што претходно го имал спрема сите буџетски корисници, ставајќи се во улога-функција на Државен јавен правобранител, а доколку не го наплател заостанатиот долг на буџетските доверители, неговата документација ќе се сметала за некомплетна и немало да биде избран. Повреда на начелото на еднаквост се правело со диференцирањето на продуцентите на “искусни” и “дебитанти”.

Оспорениот член 28 од Законот бил спротивен на член 8 од Уставот, затоа што волунтаристички се утврдувале мерилата и критериумите за надоместоци на лицата цитирани во ставот 1 од наведениот член од Законот, а во ставот 2, била оставена слобода надоместоците да се зголемат од страна на Управниот одбор ако режисерот и глумците биле добитници на награда на Канскиот, Берлинскиот и Венецијанскиот филмски фестивал и други меѓународни фестивали. Делењето награди од народни-буџетски средства по субјективна оцена на членови од Управен одбор, а не врз основа на правилник-акт на агенцијата, било недозволено, незаконито и противуставна активност.

Оспорениот член 31 ставови 5 и 6 од Законот, биле спротивни на член 11, член 54 и Амандман XIX од Уставот, затоа што оспорениот став 6 од членот од Законот промовирал јавна дискриминација и деградација на филмскиот продуцент со објавување на веб страницата на Агенцијата со соопштување на неговото име и името на основачот на правното лице дека долгот не бил подмирен. Како и по кој основ одговарал основачот на фирмата било предвидено во законот со регистрација на фирмата и тоа било нотирано во тековната состојба на Централниот регистар, така што и наведениот правен излет на нормативците не бил во согласност со законот и највисокиот правен акт во државата.

Оспорениот член 63 од Законот бил спротивен со член 52 од Уставот, бидејќи уредувал ретроактивно дејство на Законот кој барал надоместок од обврзниците наведени во оспорениот член 12 од Законот за претходната 2013 година кога Законот се уште не бил донесен и обврзниците не знаеле дека некој ќе им воведе надомест.

Ставот 1 од оспорениот член 63 од Законот во никој случај не требал да има правна важност за идните обврзници, бидејќи не била идентична постапката за финансирање помеѓу Законот за филмскиот фонд и Законот за филмската дејност.

Со иницијативата се предлага и донесување на решение за запирање на извршувањето на поединечните акти или дејствија преземени врз основа на оспорените законски одредби, поради можност од настанување на тешко отстранливи и ненадоместливи последици и штети.

6. Судот на седницата утврди дека според оспорениот член 11 став 2 алинеја 4 од Законот за филмската дејност, Агенцијата стекнува средства и од надоместоци на правни лица утврдени во овој закон.

Со оспорениот член 12 став 1 од Законот е определено дека, надоместоците од членот 11 став 2 алинеја 4 од овој закон, кои ги стекнува Агенцијата, се:

-0,9% од приходот на телевизиските програмски сервиси на национално ниво,
-0,9% од приходот на телевизиските програмски сервиси на регионално ниво,
-0,9% од приходот на телевизиските програмски сервиси на локално ниво,
-1% од приходот на операторите на јавните електронски комуникациски мрежи кои реемитуваат програмски сервиси на радиодифузерите,
-1% од приходот на правните лица кои обезбедуваат пристап до интернет,
-5% од приходот на правни лица кои вршат дејност киноприкажување на филмови,
-2% од приходот на правни лица кои вршат дејност дистрибуција, изнајмување или продажба на филмови,
-3% од разликата меѓу уплатениот износ од сите компјутери во сите уплатно-исплатни места на приредувачот на игрите на среќа во обложувалница и исплатениот износ од сите компјутери во сите уплатно-исплатни места на приредувачот на игрите на среќа во обложувалница и
-3% од разликата меѓу уплатениот износ од сите автомати во сите деловни простории на приредувачот на игрите на среќа во автомат клубови и казината и исплатениот износ од сите автомати во сите деловни простории на приредувачот на игрите на среќа во автомат клубови и казината.

Според ставот 2 од оспорениот член 12 од Законот, надоместоците од ставот 1 алинеи 1-7 на овој член, правните лица ги пресметуваат од вкупниот годишен приход остварен во претходната година од дејноста која претставува основа за утврдување на надоместоците од ставот 1 алинеи 1-7 на овој член.

Со оспорениот член 18 став 1 алинеја 10 од Законот, е определено дека директорот на Агенцијата донесува акти во врска со работниот однос на вработените.

Според оспорениот член 26 став 2 алинеите 2, 3 и 5, филмскиот продуцент до Агенцијата доставува барање со следнава документација:

-потврда за обезбедено минимум сопствено учество во износ од 4% од вкупниот буџет на филмскиот проект (алинеја 2),
-изјава дека ќе ги обезбеди другите финансиски средства предвидени во вкупниот буџет на филмскиот проект од други извори (алинеја 3),
-изјава дека ги исполнил сите обврски кон Агенцијата, односно кон поранешната Национална установа Филмски фонд на Република Македонија – Скопје за други проекти финансирани со средства од Буџетот на Република Македонија (алинеја 5).

Со оспорениот став 3 на членот 26 од Законот е определено дека за филмски проекти за производство на долгометражен игран филм може да конкурира филмски продуцент кој ги исполнува и следниве услови:

-филмскиот продуцент да има снимено и јавно прикажано најмалку еден долгометражен игран филм со кој учествувал на најмалку два меѓународни фестивали што го потврдува со доставување на соодветна документација или
-режисерот да има снимено и јавно прикажано најмалку еден долгометражен игран филм со кој учествувал на најмалку два меѓународни фестивали што го потврдува со доставување на соодветна документација.

Според оспорениот став 4 на членот 26 од Законот, за филмски проекти за производство на дебитантски долгометражен игран филм може да конкурира филмски продуцент кој ги исполнува и следниве услови:

-филмскиот продуцент да има снимено и јавно прикажано најмалку два краткометражни документарни или анимирани филмови со кои учествувал на најмалку два меѓународни фестивали што го потврдува со доставување на соодветна документација и
-режисерот да има снимено и јавно прикажано најмалку два краткометражни филма со кои учествувал на најмалку два меѓународни фестивали што го потврдува со доставување на соодветна документација.

Со оспорениот член 28 став 1 од Законот е определено дека финансирањето на филмски проекти во делот на надоместоците за авторските и други хонорари, Агенцијата го врши според следниве мерила за:

-режисерот најмногу до 7% од средствата добиени од Агенцијата,
-продуцентот најмногу до 7% од средствата добиени од Агенцијата,
-сценаристот најмногу до 5% од средствата добиени од Агенцијата,
-авторот на книжевното дело според кое е напишано сценариото, најмногу до 3% од средствата добиени од Агенцијата,
-директорот на фотографијата, сценографот, костимографот, монтажерот, авторот на музиката, дизајнот на аудиото и носителот на главната улога, и тоа најмногу до две главни улоги, најмногу до 3% од средствата добиени од Агенцијата,
-носителите на други улоги, односно други автори кои придонесуваат во филмот, најмногу до 2% од средствата добиени од Агенцијата и
-надоместоци за другите членови на филмската екипа најмногу до 1% од средствата добиени од Агенцијата.

Со ставот 2 на оспорениот член 28 од Законот е определено дека по исклучок од ставот 1 на овој член, доколку режисерот, односно носителите на главни улоги се добитници на една од наградите на Канскиот, Берлинскиот, Венецискиот и други меѓународно афирмирани филмски фестивали, може да им се признаат надоместоци за авторските и другите хонорари и повисоки од утврдените во ставот 1 на овој член, за што одлучува Управниот одбор на Агенцијата.

Со оспорениот член 31 ставови 5 и 6 од Законот, е определено дека доколку филмскиот продуцент во рок од 30 дена од усвојувањето на годишната завршна сметка во претходната година со која е утврдено дека остварил добивка од користењето на филмот, а средствата во износ утврден во ставот 1 на овој член не ги уплати на сметка на Агенцијата, тој нема право да учествува на конкурс на Агенцијата во наредните десет години (став 5). Забраната од ставот 5 на овој член за учество на конкурс на Агенцијата се објавува на веб страницата на Агенцијата со соопштување на називот на филмскиот продуцент и името на основачот на правното лице (став 6).

Според оспорениот член 36 став 4 од Законот, забраната за учество на конкурс на Агенцијата се објавува на веб страницата на Агенцијата.

Со оспорениот член 37 од Законот е определено дека најмалку 65% од средствата доделени од Агенцијата за финансирање на филмски проекти мора да се трошат во Република Македонија.

Оспорениот член 39 ставови 9, 10 и 11 од Законот, определува дека филмските продуценти кои добиле средства од Агенцијата се должни во рок од две години сметано од денот на премиерното прикажување на филмот, без надоместок, да го понудат филмот за телевизиско прикажување на Јавното претпријатие „Македонска радио-телевизија“, на националните, регионалните и локалните телевизии во Република Македонија (став 9). Доколку во рокот од ставовите 8 и 9 на овој член филмските продуценти не достават доказ до Агенцијата дека до Националната установа Кинотека на Македонија, без надоместок, доставиле една копија од филмот употреблива за киноприкажување и дека го понудиле филмот за телевизиско прикажување од ставот 9 на овој член, го губат правото на учество на конкурс во следните десет години (став 10). Забраната од ставот 10 на овој член за учество на конкурс на Агенцијата се објавува на веб страницата на Агенцијата (став 11).

Со оспорениот член 55 став 1 од Законот е определено дека глоба во износ од 1.000 до 1.500 евра во денарска противвредност ќе му се изрече за прекршок на правното лице, ако:

-не ги уплати средствата од остварената добивка на сметка на Агенцијата (член 31),
-ненаменски или спротивно на договорот ги користи средствата добиени од Агенцијата (член 39),
-не достави до Агенцијата извештај за филмот согласно со овој закон (членови 38 и 39),
-не овозможува контрола на користењето на средствата согласно овој закон (член 36 став (5)),
-не доставува податоци до Агенцијата (член 40),
-не го категоризира филмот пред неговата дистрибуција, односно киноприкажување во Република Македонија или не ја објави категоризацијата на начин утврден со овој закон или не ја извести Агенцијата за доделената категоризација или не ја измени категоризацијата по барање на Агенцијата (член 41) и
-дистрибуира, односно киноприкажува филм без да биде преведен на македонски јазик (член 42).

Според ставот 2 на оспорениот член 55 од Законот, глоба во износ од 700 до 1.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече и на одговорното лице во правното лице за прекршокот од ставот 1 на овој член, а според ставот 3 на наведениот член од законот, глоба во износ од 700 до 1.000 евра во денарска противвредност ќе му се изрече на физичкото лице за прекршокот од ставот 1 алинеи 2 и 4 на овој член.

Со оспорениот член 59 од Законот е определено дека ако директорот на Агенцијата не преземе мерки за навремено прибирање на средствата од надоместоците од членот 12 од овој закон и на средствата по основ на учество во добивка од членот 31 од овој закон, ќе одговара за злоупотреба на службена положба и овластување согласно со Кривичниот законик.

Според оспорениот член 63 од Законот, постапките започнати по Конкурсот за финансирање проекти од национален интерес во филмската дејност за 2014 година објавен од Националната установа Филмски фонд на Република Македонија во 2013 година, ќе завршат согласно со Законот за Филмскиот фонд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/2006, 92/2008, 36/11, 136/11 и 136/12) (став 1). Надоместоците од членот 12 став 1 алинеи 1 до 7 од овој закон за 2013 година ќе се уплаќаат на сметката на Агенцијата, почнувајќи од 1 јануари 2014 година (став 2). Надоместоците од членот 12 став 1 алинеи 8 и 9 од овој закон за 2014 година ќе се уплаќаат на сметката на Агенцијата, во рокот од членот 13 став 4 од овој закон (став 3).

Со оспорениот член 64 став 1 од Законот е определено дека подзаконските акти предвидени со овој закон ќе се донесат во рок од 60 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон.

Според оспорениот член 65 од Законот, со денот на започнувањето на примената на овој закон престанува да важи Законот за Филмскиот фонд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/2006, 92/2008, 36/11, 136/11 и 136/12).

7. Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија.

Според член 9 од Уставот, граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Согласно член 30 став 2 од Уставот сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата, а според став 3 од наведениот член од Уставот, никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.

Според член 33 од Уставот, секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Според член 68 став 1 алинеја 3 од Уставот, Собранието на Република Македонија ги утврдува јавните давачки.

Од содржината на цитираните уставни одредби произлегува дека секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и со тоа да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон, при што јавните давачки ги пропишува Собранието на Република Македонија.

Со член 47 од Уставот се гарантира слободата на научното, уметничкото и на другите видови творештво. Се гарантираат правата што произлегуваат од научното, уметничкото или друг вид интелектуално творештво. Републиката го поттикнува, помага и штити развојот на науката, уметноста и културата. Републиката го поттикнува и помага научниот и технолошкиот развој. Републиката ги поттикнува и помага техничката култура и спортот.

Согласно член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Со членот 55 од Уставот, се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото. Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот и презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот. Слободата на пазарот и претприемништвото можат да се ограничат со закон единствено заради одбраната на Републиката, зачувувањето на природата, животната средина или здравјето на луѓето.

Собранието на Република Македонија, со цел поттикнување на развојот на филмската дејност, го донесе Законот за филмската дејност, објавен на 5 јуни 2013 година во “Службен весник на Република Македонија” број 82/2013, влезен во сила осмиот ден од денот на објавувањето-13 јуни 2013 година, а е со примена од 1 јануари 2014 година.

Со денот на започнувањето на примената на овој закон, престанува да важи Законот за филмскиот фонд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” број 70/2006, 92/2008, 36/2011 и 136/2012).

Со Законот за филмската дејност (“Службен весник на Република Македонија” број 82/2013, 18/2014 и 14/2014) се уредуваат вршењето на филмската дејност, основањето, работата, раководењето, управувањето, финансирањето, надзорот над работата и други прашања поврзани со работата на Агенцијата за филм на Република Македонија (член 1 од Законот).

Со член 2 од Законот е определено дека развојот, производството, промоцијата, дистрибуцијата и јавното прикажување на филмови се од јавен интерес за Република Македонија (во натамошниот текст: филмската дејност).

Според член 3 став 1 од Законот, Република Македонија го поттикнува и го помага развојот на филмската дејност, особено преку:
-поддршка на развојот на филмската дејност,
-континуирана поддршка на производството на филмови од национален интерес во филмската дејност,
-создавање на поволни услови за развој на филмската инфраструктура,
-стимулативна фискална политика во областа на филмската дејност,
-стипендирање на дефицитарни кадри во областа на филмската дејност и
-организирана презентација на домашното филмско творештво на врвни меѓународни фестивали и манифестации.

Со член 4 од Законот е определено дека национален интерес во филмската дејност во согласност со овој закон претставува:

-континуирана поддршка на производството на домашни филмови,
-поттикнување на создавање на домашни сценарија,
-поттикнување на меѓународни филмски копродукции со странски продуценти согласно со ратификуваните меѓународни договори за оваа област,
-меѓународна промоција на филмското творештво преку учество на филмски фестивали и манифестации,
-поддршка на домашни фестивали од меѓународно значење,
-поддршка на развојот на кината во Република Македонија,
-поддршка на дистрибуцијата на филмови во Република Македонија,
-стручно и професионално усовршување кадри во областа на филмот,
-поттикнување на едукативни и образовни програми преку кои се унапредува филмската култура,
-заштита на публиката, особено на малолетната публика преку категоризација на филмовите што се дистрибуираат и јавно прикажуваат во Република Македонија,
-поддршка на членувањето на Република Македонија во меѓународни филмски организации и асоцијации и
-поддршка на издавање на книги и публикации за филмската дејност.

Со член 7 од Законот е определено дека заради поддршка, поттикнување и развој на филмската дејност, финансирање проекти од национален интерес за Република Македонија во филмската дејност, како и заради поддршка, презентирање и грижа за филмското творештво во Република Македонија, се основа Агенција за филм на Република Македонија (во натамошниот текст: Агенцијата).
Според член 11 став 1 од Законот, средствата потребни за работа на Агенцијата се обезбедуваат од Буџетот на Република Македонија и од други извори утврдени со овој закон.

Со оспорениот член 11 став 2 алинеја 4 од Законот е определено дека Агенцијата, помеѓу другото, стекнува средства и од надоместоци на правни лица утврдени во овој закон.

Од содржината на членот 30 став 3 од Уставот, произлегува дека сопственоста не може да се одземе или ограничи, освен ако за тоа постои јавен интерес кој задолжително се утврдува со закон.

Со Уставот не е дефинирано што се подразбира под терминот „јавен интерес“ и врз основа на кои критериуми тој се утврдува со закон и оценката за тоа што е јавен интерес, но од наведената уставна одредба произлегува дека Уставот на Република Македонија на законодавецот му дал дискреционо право да оцени кога постои јавен интерес.

Законодавецот со член 2 од Законот за филмската дејност, уредил дека развојот, производството, промоцијата, дистрибуцијата и јавното прикажување на филмови се од јавен интерес за Република Македонија (во натамошниот текст: филмската дејност), а со член 4 од Законот е уредено и што претставува националниот интерес во филмската дејност.

Тргнувајќи од уставните и законски одредби цитирани погоре, според Судот, законодавецот има право со закон да воведе за одредени субјекти одделен вид на јавни давачки, да ја одреди нејзината основица и да се утврдат другите неопходни елементи, водејќи сметка за уставното начело на еднаквост на субјектите од аспект на нивната правна положба на пазарот при востановувањето на ист вид јавна давачка.

Во оваа смисла, според Судот, јасна е целта на уредувањето на оспорениот член 11 став 2 алинеја 4 според кој Агенцијата стекнува средства и од надоместоците на правните лица утврдени во овој закон, имајќи предвид дека филмската дејност е дејност од јавен интерес, па оттука според Судот, во конкретниот случај, не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорената законска одредба со одредбите од член 8 став 1 алинеја 3, член 30 став 3 и член 33 од Уставот на Република Македонија.

Во смисла на уредувањето со оспорениот член 11 став 2 алинеја 4 од Законот, законодавецот го уредил оспорениот член 12 став 1 алинеите 1-9 од Законот, со тоа што ги определил надоместоците на правните лица, изразени во процентуални износи, кои Агенцијата ги стекнува.

Со ставот 1 алинеите 1-9 од оспорениот член 12 од Законот, законодавецот определил кои правни лица се во обврска за плаќање на надоместок и во колкав износ процентуално изразен од остварените приходи и тоа:

-0,9% од приходот на телевизиските програмски сервиси на национално ниво,

-0,9% од приходот на телевизиските програмски сервиси на регионално ниво,

-0,9% од приходот на телевизиските програмски сервиси на локално ниво,

-1% од приходот на операторите на јавните електронски комуникациски мрежи кои реемитуваат програмски сервиси на радиодифузерите,

-1% од приходот на правните лица кои обезбедуваат пристап до интернет,
-5% од приходот на правни лица кои вршат дејност киноприкажување на филмови,

-2% од приходот на правни лица кои вршат дејност дистрибуција, изнајмување или продажба на филмови,

-3% од разликата меѓу уплатениот износ од сите компјутери во сите уплатно-исплатни места на приредувачот на игрите на среќа во обложувалница и исплатениот износ од сите компјутери во сите уплатно-исплатни места на приредувачот на игрите на среќа во обложувалница и

-3% од разликата меѓу уплатениот износ од сите автомати во сите деловни простории на приредувачот на игрите на среќа во автомат клубови и казината и исплатениот износ од сите автомати во сите деловни простории на приредувачот на игрите на среќа во автомат клубови и казината.

Законодавецот со ставот 2 од оспорениот член 12 од Законот, го уредил начинот на кој правните лица ги пресметуваат надоместоците од ставот 1 алинеите 1-7 на членот 12 од Законот.

Од содржината на ставот 1 алинеите 1-7 од оспорениот член 12 од Законот, произлегува дека од дејноста која ја вршат правните лица како што се телевизиските програмски сервиси (на национално, регионално и локално ниво), операторите на јавните електронски комуникациски мрежи кои реемитуваат програмски сервиси на радиодифузерите, правните лица кои обезбедуваат пристап до интернет, правни лица кои вршат дејност киноприкажување на филмови, правни лица кои вршат дејност дистрибуција, изнајмување или продажба на филмови, на директен или индиректен начин учествуваат во вршењето на филмската дејност.

Тоа значи дека законодавецот при нивното определување како обврзници за учество во финансирањето на Агенцијата, тргнал од определен критериум кој произлегува од членот 2 од Законот според кој развојот, производството, промоцијата, дистрибуцијата и јавното прикажување на филмови се од јавен интерес за Република Македонија.

Меѓутоа, со алинеите 8 и 9 од ставот 1 од оспорениот член 12 од Законот, законодавецот како правни лица обврзани да плаќаат надоместок на Агенцијата ги определил и приредувачот на игрите на среќа во обложувалница и приредувачот на игрите на среќа во автомат клубови и казината.

Законодавецот при определувањето Агенцијата да стекнува средства и од надоместоци на правни лица за конкретно опфатените правни лица од алинеите 1-7 од ставот 1 на оспорениот член 12 од Законот, неспорно е дека тргнал од определен критериум, но според Судот, правните лица опфатени со алинеите 8 и 9 од ставот 1 на наведениот законски член, не можат да се подведат под тој критериум, имајќи во вид дека од дејноста на овие правни лица на ниту еден начин не произлегува нивно учество во филмската дејност, ниту пак остварување каков и да било приход од експлоатацијата на филмови.

Според Судот, опфаќањето и на овие правни лица како обврзници на надоместокот содржан во алинеите 8 и 9 од ставот 1 на оспорениот член 12 од Законот, надвор од кругот на правните субјекти инволвирани во вршењето на филмската дејност и надвор од критериумот-учество во вршење на филмската дејност, претставува повреда на принципот на владеењето на правото. Ова од причини што со опфатот и на овие правни лица, кои не можат да се подведат под тој критериумот, доведува до можност од арбитрарност во востановувањето на кои и да било правни лица кои немаат никаква поврзаност со искористувањето на филмот.

Исто така од аспект на членот 55 од Уставот со кој Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот, според Судот, со опфатот и на правните лица од алинеите 8 и 9 од ставот 1 на оспорениот член 12 од Законот, се повредува принципот на еднаквост кој наложува еднакво постапување со еднаквите, односно со правни или физички лица кои се во иста правна ситуација да се постапува на ист начин, а со субјекти кои се во различна правна ситуација на различен начин.

Според Судот, повредата на начелото на еднаква правна положба на пазарот произлегува од третманот кој со уредувањето на алинеите 8 и 9 од ставот 1 на оспорениот член 12 од Законот, им се дава на правните лица опфатени со наведените алинеи, односно како и тие да се учесници во вршењето на филмската дејност и сферата на искористување на филмот, иако фактички таков третман тие немаат.

Според тоа, определувањето со Законот и тие да бидат обврзници за плаќање на надоместок по третманот кој го немаат, произлегува дека овие правни лица еднакво се третираат со различните од себе (правните лица опфатени во алинеите 1-7 од наведениот став и член од Законот), спротивно на принципот на еднаква правна положба на пазарот.

Ако се има предвид Законот за игрите на среќа и забавните игри (“Службен весник на Република Македонија” број 24/2011, 51/2011, 148/2011, 74/2012, 171/2012, 27/2014 и 139/2014), нееднаквиот третман на овие правни лица на пазарот се препознава и во однос на еднаквите на нив како што се приредувачите на игри на среќа (лотарија, томбола и други) од членовите 4 и 5 од наведениот закон, кои не се опфатени како обврзници за плаќање на надомест на Агенцијата, а во основа вршат иста дејност.

Оттука, имајќи ја во вид дејноста кои тие ја вршат, пред Судот, основано се постави прашањето за согласноста на оспорените алинеи 8 и 9 од ставот 1 на оспорениот член 12 од Законот и оспорениот член 63 став 3 од Законот со кој е уредена упатувачка норма за начинот и рокот на уплаќање на надоместоците од оспорениот член 12 став 1 алинеите 8 и 9 од Законот, со одредбите од член 8 став 1 алинеја 3, член 30 став 3 и член 55 став 2 од Уставот.

Според член 32 став 5 од Уставот, остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори.

Со член 18 од Законот се определени работите кои ги врши директорот на Агенцијата, а тоа се: ја застапува Агенцијата и одговара за материјално-финансиското работење и за законитоста и економичноста на нејзината работа; ја раководи, организира, координира и контролира работата на Агенцијата во согласност со закон; ја предлага стратегијата, на предлог на Советот од членот 22 од овој закон му предлага на Управниот одбор кои проекти да бидат прифатени, односно одбиени на конкурсите за финансирање на проекти од национален интерес во филмската дејност; е должен да презема мерки за навремено прибирање на средствата од надоместоците од членот 12 од овој закон и за средствата по основ на учество во добивка од членот 31 од овој закон; донесува акти и склучува договори во врска со остварувањето на правото за поврат на средства за поттикнување на вложувања во филмската дејност; ги предлага годишниот извештај за работа и завршната сметка на Агенцијата; донесува финансиски план за користење на средствата на Агенцијата; донесува акт за организација на Агенцијата и за систематизација на работните места во Агенцијата, донесува акти во врска со работниот однос на вработените; склучува договори со надворешни соработници и врши други работи утврдени со закон.

Од анализата на членот 18 став 1 вклучително и оспорената алинеја 10 од Законот, произлегува дека со истиот е уреден делокругот на работите кои ги врши директорот на Агенцијата. Една од тие работи е да ги донесува актите за организација на Агенцијата и за систематизација на работните места во Агенцијата, а исто така да донесува акти во врска со работниот однос на вработените.

Согласно член 5 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа (“Службен весник на Република Македонија” бр.58/2000, 44/2002, 82/2008, 167/2010 и 51/2011), органите на државната управа, можат да се основаат како министерства, други органи на државната управа и управни организации.

Според став 3 од членот од Законот, другите органи на државната управа според видот на организацијата и степенот на самостојноста можат да се основаат како самостојни органи на државната управа (дирекции, архив, агенции и комисии) или како органи во состав на министерствата (управа, биро, служба, инспекторат и капетанија).

Според член 47 став 2 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, со работата на самостојниот орган на државната управа, управната организација и органот во состав, раководи директор кој го именува и разрешува од должност Владата, доколку со закон поинаку не е определено.

Со член 49 став 2 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, е определено дека директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа, односно со управната организација, го претставува органот на државната управа, организира и обезбедува законито и ефикасно вршење на работите и задачите; донесува прописи и други акти за кои е овластен и презема други мерки од надлежност на органот на државната управа во согласност со закон; одлучува за правата, должностите и одговорностите на државните службеници и други лица вработени во органот на државната управа, кои немаат статус на државни службеници, доколку со закон поинаку не е определено.

Согласно член 55 став 2 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, директорот на самостојниот орган на државната управа, односно управната организација донесува правилници, решенија, наредби, упатства, планови, програми и други видови акти за извршување на законите и други прописи, кога за тоа е овластен со закон, а со член 56 од наведениот закон е определено што се утврдува со наведените акти.

Според член 57 став 2 од Законот, во управната постапка и во одлучувањето по одделни прашања, како и во други случаи предвидени со закон и друг пропис, директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа и на управната организација донесува решенија.

Со член 61 став 2 од Законот за организација и работа на органите на државната управа е определено дека со актите кои ги донесува директорот кој раководи со самостојниот орган на државната управа, односно со управната организација не може за граѓаните и другите правни лица да се утврдуваат права и обврски, ниту да се пропишува надлежност на други органи.

Во конкретниот случај согласно член 15 став 1 од Законот за филмската дејност, со Агенцијата за филм на Република Македонија, раководи директор, а согласно член 18 став 1 алинеи 1 и 2 од истиот закон, директорот ја застапува Агенцијата и одговара за материјално-финансиското работење и за законитоста и економичноста на нејзината работа, а исто така ја раководи, организира, координира и контролира работата на Агенцијата во согласност со закон.

Во рамките на неговите надлежности, директорот донесува акт за организација на Агенцијата и за систематизација на работните места во Агенцијата (алинеја 9 од член 18 став 1), а исто така согласно оспорената алинеја 10 од член 18 став 1 од Законот, директорот донесува акти во врска со работниот однос на вработените.

Оттука, акти кои директорот е овластен да ги донесе, покрај актите за организација и работа, како и за систематизација на работните места во Агенцијата, спаѓаат и сите други акти кои се во врска работниот однос на вработените, (правилници, решенија, наредби, упатства, планови, програми и други видови акти за извршување на законите и други прописи), кога за тоа е овластен со закон, вклучително и поединечни акти во врска со работниот однос на вработените.

Во таа смисла, имајќи го во вид уредувањето со оспорената алинеја 10 од член 18 став 1 од Законот за филмската дејност, при состојба на законски уредена регулатива по однос овластувањата на директорот, како со Законот за организација и работа на органите на државната управа како lex generalis, а воедно и со Законот за филмската дејност како посебен закон, неосновано со иницијативата се тврди дека таквото овластување на директорот можело реално да доведе до арбитрарност и несоодветен третман на правата и обврските на вработените кои произлегувале од работен однос, од кои причини според Судот, уредувањето со оспорениот член 18 став 1 алинеја 10 од Законот, не имплицира повреди на одредбите од Уставот на кои се повикува подносителот со иницијативата.

Со глава III. од Законот се содржани одредби од членови (25-39) со кои се уредува финансирање на проекти од национален интерес во филмската дејност.

Со член 25 од Законот се определени конкурсите за финансирање на проекти, а со член 26 од Законот се определени условите кои треба да се исполнат на конкурсот за финансирање на филмски проекти.

Според оспорениот член 26 став 2 алинеите 2, 3 и 5 од Законот е определено дека филмскиот продуцент кон барањето на конкурсот, со документацијата помеѓу другото треба да достави и:

-потврда за обезбедено минимум сопствено учество во износ од 4% од вкупниот буџет на филмскиот проект (оспорена алинеја 2),

-изјава дека ќе ги обезбеди другите финансиски средства предвидени во вкупниот буџет на филмскиот проект од други извори (оспорена алинеја 3) и

-изјава дека ги исполнил сите обврски кон Агенцијата, односно кон поранешната Национална установа Филмски фонд на Република Македонија – Скопје за други проекти финансирани со средства од Буџетот на Република Македонија (оспорена алинеја 5).

Со оспорениот став 3 од членот 26 од Законот се определени условите кои треба да ги исполни филмски продуцент за филмски проекти за производство на долгометражен игран филм, а со оспорениот став 4 од членот од Законот се определени условите кои треба да ги исполни филмски продуцент за филмски проекти за производство на дебитантски долгометражен игран филм.

Според наводите од иницијативата, оспорениот член 26 став 2 алинеи 2, 3 и 5, став 3 и став 4 од Законот, биле во спротивност со член 8, член 9, член 32 и член 52 од Уставот, од причини што не сите филмски продуценти биле богати и можеле да ги обезбедат бараните средства од минимум 4% за учество на конкурсот и со тоа се нарушувало начелото на еднаквост на граѓаните и правото на работа и слободен избор на вработување во однос на кандидатите кои сакале да конкурираат на конкурсот за финансирање на филмски проекти, но не ги поседувале потребните средства, така што не одлучувал квалитетот, туку имотната состојба на кандидатот.

Исто така, барањето изјава од кандидатот за филмски продуцент дека претходно ги подмирил долговите кон поранешната Национална установа-Филмски фонд на Република Македонија како и за други проекти финансирани од средствата на буџетот на Република Македонија, имало карактер кое важело за минатото, а не за иднината. На тој начин де факто се уценувал потенцијалниот кандидат од страна на Агенцијата, прво да го подмири долгот што претходно го имал спрема сите буџетски корисници, ставајќи се во улога-функција на Државен јавен правобранител, а доколку не го наплател заостанатиот долг на буџетските доверители, неговата документација ќе се сметала за некомплетна и немало да биде избран.

Со иницијативата се наведува и дека со одредбите од став 3 и став 4 од оспорениот членот 26 од Законот се рушело начелото на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законите бидејќи се правело диференцирањето на продуцентите на “искусни” и “дебитанти”.

Во конкретниот случај, со членот 26 став 2 во кој се содржани и оспорените алинеи 2, 3 и 5 од Законот, е регулирана документацијата која треба филмските продуценти да ја достават за финансирање на филмски проекти кои се од национален интерес, до Агенцијата заедно со барањето за учество на конкурс, што значи целта на уредувањето е потреба од приложување на потребни документи во врска со обезбедени финансиски средства, потребни за реализацијата на филмскиот проект кој е од национален интерес, како и документ за претходно измирени обврски спрема Агенцијата, односно кон поранешната Национална установа Филмски фонд на Република Македонија-Скопје за други проекти финансирани со средства од Буџетот на Република Македонија.

Според член 6 алинеја 4 од Законот за филмската дејност, „филмски продуцент“ е правно лице регистрирано во Централниот регистар на Република Македонија за вршење на дејност производство на филмови како претежна дејност, кое ги презема иницијативата, организацијата, финансирањето и одговорноста за создавање, презентација и продажба на филм и кое им помага на режисерот и на филмската екипа во создавањето на филмот.

Конкурсот за финансирање на проекти од национален интерес, јавно се објавува (член 25 од Законот), како и условите за учество на тој конкурс, при што на истиот можат да се јават сите филмски продуценти кои ги исполнуваат предвидените законски услови.

Имајќи ја во вид дејноста која ја врши филмскиот продуцент, каде како претежна дејност спаѓа финансирањето на филмски проекти, логично произлегува дека на конкурсот за финансирање на филмски проекти, е потребно наведувањето на износот на средства за учество на конкурсот.

Во оваа смисла, тргнувајќи од фактот дека не сите филмски продуценти се со еднакви финансиски можности, законодавецот го утврдил минимумот на износ за учество на конкурсот, што значи секој заинтересиран кандидат е потребно да достави потврда за обезбедено минимум сопствено учество во износ од 4% од вкупниот буџет на филмскиот проект, за кој законодавецот оценил за реално потребно да биде уреден во тој износ.

Бидејќи со оспорената алинеја од членот од Законот е уреден минимумот на износот за учество на конкурс, произлегува дека е оставена можност за учество и со поголем износ од пропишаниот, што не значи дека тоа е единствениот одлучувачки фактор за избор на конкурсот, бидејќи со Законот се уредени и други услови кои треба да бидат исполнети покрај наведениот.

Оттука, имајќи во вид дека клучен елемент на конкурсот е финансирање на филмски проект, според Судот, оправдана е потребата за докажување на предвидените услови уредени со оспорената алинеја 2 и оспорената алинеја 3 од членот 26 став 2 од Законот.

Според Судот, тоа не е во спротивност со уставниот принцип на владеењето на правото, напротив тоа е во прилог на овој уставен принцип, со кој се обезбедува правната сигурност од евентуално попречување на реализацијата на филмските проекти. Ова дотолку повеќе што доколку кандидатот претходно не ги исполнил обврските спрема Агенцијата, односно поранешната Национална установа Филмски фонд кој е правен претходник на Агенцијата, реални се предвидувањата од евентуална неможност од намирување на обврските и во однос на конкретниот филмски проект.

Имајќи во вид дека не може било кој граѓанин да учествува на овие конкурси, туку само „филмски продуцент“ (член 26 став 1 од Законот) кој е правно лице регистрирано во Централниот регистар на Република Македонија, токму за вршење на дејност производство на филмови, произлегува дека со самото регистрирање на ваква дејност, граѓанинот ги имал предвид клучните неопходно потребни претпоставки за вршење на ваквата дејност, а тоа е поседување на средства кои се суштинска основа за вршењето на оваа дејност.

Граѓаните се слободни во изборот на својата професија, како што е и конкретната, па оттука, околноста од потребата од исполнување на предвидените услови со оспорените алинеи 2, 3 и 5 од член 26 став 2 од Законот, за учество на конкретен проект, не го повредува нивното право на работа и слободен избор на вработување. Со изборот на самата професија (финансирање на филмски проекти), филмскиот продуцент ги прифатил законските услови за вршењето на ваквата дејност за што и се регистрирал пред Централниот регистар за вршење на таа дејност.

Бидејќи предвидените законски услови подеднакво се однесуваат за сите граѓани кои се во иста категорија, односно во категоријата филмски продуценти, законодавецот за сите подеднакво уредил исти услови за учество на конкурс и на сите кои подеднакво ги исполнуваат предвидените законски услови, достапно им е правото за учество за финансирање на конкретен филмски проект.

Со оспорениот став 3 на членот 26 од Законот, законодавецот уредил услови за конкурс за филмски проект за производство на долгометражен игран филм, а со оспорениот став 4 од наведениот член од Законот и услови за конкурс за филмски проект за производство на дебитантски долгометражен игран филм.

По однос на наводите за оспорување на ставовите 3 и 4 од членот 26 од Законот, односно дека диференцирање на продуцентите на “искусни” и “дебитанти” било спротивно на уставното начело на еднаквоста на граѓаните пред Уставот и законите, според Судот, тоа се услови за конкурс и секој филмски продуцент кој истите ги исполнува, подеднакво има право на учество на конкурс за производство на наведените филмски проекти.

Оттука, по оцена на Судот, уредувањето на оспорениот член 26 став 2 алинеи 2, 3 и 5, став 3 и став 4 од Законот, не имплицира повреда на уставната одредба за еднаквост на граѓаните пред Уставот и законите од член 9 став 2 од Уставот.

Што се однесува до наводите дека уредувањето на предвидените оспорени услови содржани во оспорените законски одредби, значело повреда на уставното право на работа и достапност на секое работно место на граѓаните под еднакви услови, овие наводи не наоѓаат смисла за оспорување на законските одредби кои се однесуваат на услови за право на учество на конкурс, наспрема одредбите од членот 32 од Уставот кој се однесува на правата на граѓаните од работниот однос.

Со оспорениот член 28 од Законот е уредено:

(1) Финансирањето на филмски проекти во делот на надоместоците за авторските и други хонорари, Агенцијата го врши според следниве мерила за:

-режисерот најмногу до 7% од средствата добиени од Агенцијата,
-продуцентот најмногу до 7% од средствата добиени од Агенцијата,
-сценаристот најмногу до 5% од средствата добиени од Агенцијата,
-авторот на книжевното дело според кое е напишано сценариото, најмногу до 3% од средствата добиени од Агенцијата,
-директорот на фотографијата, сценографот, костимографот, монтажерот, авторот на музиката, дизајнот на аудиото и носителот на главната улога, и тоа најмногу до две главни улоги, најмногу до 3% од средствата добиени од Агенцијата,
-носителите на други улоги, односно други автори кои придонесуваат во филмот, најмногу до 2% од средствата добиени од Агенцијата и
-надоместоци за другите членови на филмската екипа најмногу до 1% од средствата добиени од Агенцијата.

(2) По исклучок од ставот 1 на овој член, доколку режисерот, односно носителите на главни улоги се добитници на една од наградите на Канскиот, Берлинскиот, Венецискиот и други меѓународно афирмирани филмски фестивали, може да им се признаат надоместоци за авторските и другите хонорари и повисоки од утврдените во ставот 1 на овој член, за што одлучува Управниот одбор на Агенцијата.

Според наводите од иницијативата оспорениот член 28 од Законот бил спротивен на член 8 од Уставот, затоа што волунтаристички се утврдувале мерилата и критериумите за надоместоци на лицата цитирани во ставот 1 од оспорениот член 28 од Законот, а во ставот 2 од истиот член, била оставена слобода надоместоците да се зголемат од страна на Управниот одбор ако режисерот и глумците биле добитници на награда на Канскиот, Берлинскиот и Венецијанскиот филмски фестивал и други меѓународни фестивали. Делењето награди од народни-буџетски средства по субјективна оцена на членови од Управен одбор, а не врз основа на правилник-акт на агенцијата, било недозволено, незаконито и противуставна активност.

Од анализата на оспорениот член 28 став 1 од Законот, произлегува дека со истиот се пропишани мерилата за највисокиот процент на средства добиени од Агенцијата, со кои филмскиот продуцент може да врши финансирање во делот на авторските и другите хонорари, а произлегува и дека филмскиот продуцент не е ограничен со износи на средства со кои може да ги финансира авторските и други хонорари, кои ги обезбедил и од други извори, а не од Агенцијата за филм на Република Македонија.

Со оспорениот став 2 од член 28 од Законот, е уреден и исклучок од ставот 1 на овој член, доколку режисерот, односно носителите на главните улоги се добитници на една од наградите на Канскиот, Берлинскиот, Венецискиот и други меѓународно афирмирани филмски фестивали, да може да им се признаат надоместоци за авторските и другите хонорари и повисоки од утврдените во ставот 1 на овој член, за што одлучува Управниот одбор на Агенцијата.

Според Судот, уредувањето со оспорениот член 28 од Законот, ги исполнува критериумите на јасна и прецизно уредена законска норма, во делот за уредените мерила за утврдување на надоместоците.

Исто така, дадената можност на Управниот одбор да одлучува за утврдување на поголеми износи од утврдените со ставот 1 од членот 28 до Законот, не е во спротивност со уставниот принцип на владеење на правото. Ова од причини што со одредбите од член 29 ставови 1 и 2 од Законот, се уредени највисоките износи изразени во денари на учество на Агенцијата во финансирањето на филмските проекти. Имено, согласно став 1 од член 29 од Законот, Агенцијата ќе учествува во финансирање на филмски проект со средства во висина до најмногу 70% од вкупниот буџет на филмскиот проект, но, не повеќе од 62.000.000 денари, а според ставот 2 од наведениот член од Законот, по исклучок од ставот 1 на овој член, Агенцијата ќе учествува во финансирањето на филмски проекти за дебитантски филм со средства до најмногу 90% од вкупниот буџет на филмскиот проект, но, не повеќе од 25.000.000 денари.

Од наведеното произлегува дека со Законот е утврдена висината на учеството на Агенцијата, па оттука, правото на Управниот одбор да одлучува за признавање на повисоки надоместоци и хонорари од утврдените во оспорениот став 1 од членот 28 од Законот, на режисери и носители на главни улоги како добитници на награди на истакнати филмски фестивали, не значи волунтаристичко, недозволиво и противуставно уредено право на Управниот одбор, бидејќи со уредувањето на највисоките износи со кои Агенцијата може да учествува во финансирањето (член 29 став 1 – не повеќе од 62.000.000,00 денари и став 2 – не повеќе од 25.000.000,00 денари од Законот), јасно произлегува дека учеството на Агенцијата во финансирањето е ограничена во рамките на утврдените максимум износи.

Согласно членот 21 став 1 алинеја 2 од Законот за филмската дејност Управниот одбор ги донесува одлуките за прифаќање или одбивање на проектите по конкурсите за финансирање на националниот интерес во филмската дејност.

Управниот одбор е орган (член 14 до Законот) на Агенцијата за филм која има својство на правно лице и е самостојна во својата работа (член 9 став 1 од Законот), но, за својата работа одговара пред Владата на Република Македонија (став 4 од членот 9 од Законот), а еднаш годишно врз работата на Агенцијата ревизија врши Државниот завод за ревизија (став 5 од член 9 од Законот).

Согласно член 10 алинеја 14 од Законот, Агенцијата еднаш годишно до Министерството за култура и до Владата на Република Македонија доставува годишен извештај за својата работа, со финансиски показатели и истиот го објавува на веб страницата на Агенцијата.

Со член 33 од Законот е определено:

(1) Годишниот извештај за работа на Агенцијата ги содржи проектите избрани на конкурсите од членот 25 ставови 1 и 2 од овој закон во претходната година, пренесените финансиски обврски за реализација на филмските проекти од претходните конкурси, како и средствата доделени за право на поврат на средства, за промоција и развој на филмската дејност во Република Македонија, за презентација на домашниот филм во земјава и во странство, за поддршка на развојот на дистрибуцијата на домашни филмови во Република Македонија и за поддршка на развојот на кината во Република Македонија.

(2) Управниот одбор на предлог на директорот на Агенцијата го донесува годишниот извештај најдоцна до крајот на март во тековната за претходната година.

(3) Годишниот извештај во рок од осум дена од денот на донесувањето се објавува на веб страницата на Агенцијата.

Од сето погоре изнесено, произлегува дека законодавецот со Законот пропишал прецизна регулатива, во насока на наменско и прописно користење на средствата за финансирање на филмски проекти од национален интерес, при што за евентуално арбитрарно или непрописно постапување во работењето на органите на Агенцијата, со Законот се регулирани соодветни прекршоци за повреда на одредбите од овој закон, како и казнени одредби (член 54 и 59 од Законот).

Подносителот на иницијативата наведувајќи што содржел оспорениот член 31 ставови 5 и 6 од Законот, кои според подносителот биле спротивни на член 11, член 54 и Амандман XIX од Уставот, наведува дека оспорениот став 6 од членот 31 од Законот промовирал јавна дискриминација и деградација на филмскиот продуцент со објавување на веб страницата на Агенцијата со соопштување на неговото име и името на основачот на правното лице дека долгот не бил подмирен. Како и по кој основ одговарал основачот на фирмата било предвидено во законот-со регистрација на фирмата и тоа било нотирано во тековната состојба на Централниот регистар, така што и наведениот правен излет на нормативците не бил во согласност со законот и највисокиот правен акт во државата, при што со иницијативата се цитираат делови од член 11, Амандман XIX со кој се заменува член 17 од Уставот и член 54 од Уставот.

Имено, со оспорениот член 31 ставови 5 и 6 од Законот е определено дека доколку филмскиот продуцент во рок од 30 дена од усвојувањето на годишната завршна сметка во претходната година со која е утврдено дека остварил добивка од користењето на филмот, а средствата во износ утврден во ставот 1 на овој член не ги уплати на сметка на Агенцијата, тој нема право да учествува на конкурс на Агенцијата во наредните десет години (став 5), како и дека забраната од ставот 5 на овој член за учество на конкурс на Агенцијата се објавува на веб страницата на Агенцијата со соопштување на називот на филмскиот продуцент и името на основачот на правното лице (став 6).

Со договорот за финансирање на филмски проект кој се заверува кај нотар (член 35 став 1 од Законот), помеѓу другото се утврдуваат и санкции за неисполнување на обврските од договорот (член 35 став 3 алинеја 12 од Законот).

Филмскиот продуцент со потпишувањето на договорот, ги прифатил обврските, но и последиците од неисполнувањето на истите.

Објавувањето на забраната на веб страницата на Агенцијата со соопштување на називот на филмскиот продуцент и името на основачот на правното лице, според Судот во основа нема за цел деградирање на овие субјекти, туку информирање на јавноста за неодговорниот однос на субјектите по однос неисполнувањето на обврските во врска со филмските проекти кои се од национален интерес и кои во најголем обем се финансираат со буџетски средства, односно средства од граѓаните на Република Македонија.

Исто така и Агенцијата за филм, е обврзана, целокупното годишно работење со финансиски показатели, јавно да го прикаже на веб страницата на Агенцијата (член 10 алинеја 14 од Законот за филмската дејност), кој меѓу другото ги содржи и проектите избрани на конкурсите од членот 25 ставови 1 и 2 од овој закон во претходната година.

Имајќи го предвид уредувањето со оспорените одредби на член 31 ставови 5 и 6 од Законот, наспрема одредбите на член 11 од Уставот кој се однесува на неприкосновеноста на физичкиот и моралниот интегритет на човекот и забрана на секој облик на мачење, нечовечко или понижувачко однесување, Амандманот XIX од Уставот со кој се гарантира слободата и неповредливоста на писмата и на сите други облици на комуникација и слободите и правата на човекот и граѓанинот од член 54 од Уставот, според Судот, од аспект на изнесените наводи не може да се постави прашањето за нивната согласност со одредбите од Уставот.

Со член 36 од Законот се определени роковите за реализација на филмските проекти прифатени на конкурсот од членот 25 став 1 од Законот, како и мерки поради ненавремено завршување на филмот во законски определениот рок поради невраќање на средствата од страна на филмскиот продуцент добиени од Агенцијата и последиците од невраќањето на средствата, објавување на мерката поради невраќање на средствата на веб страницата на Агенцијата, како и вложување на тужба до надлежен суд.

Со иницијативата се оспорува ставот 4 на членот 36 од Законот кој уредува дека забраната за учество на конкурс на Агенцијата се објавува на веб страницата на Агенцијата.

Со иницијативата нема наводи конкретно за овој оспорен член од Законот, но со оглед дека е со слична содржина како и оспорениот член 31 став 6 од Законот, правното мислење изнесено по однос овој оспорен член од Законот, соодветно се однесува и за оспорениот член 36 став 4 од Законот.

Со членот 39 од Законот се определени обврските на корисниците на средствата кои ги добиле од Агенцијата во врска со конкурсите од член 25 ставови 1 и 2 од Законот.

Според оспорениот член 39 став 9 од Законот, филмските продуценти кои добиле средства од Агенцијата се должни во рок од две години сметано од денот на премиерното прикажување на филмот, без надоместок, да го понудат филмот за телевизиско прикажување на Јавното претпријатие „Македонска радио-телевизија“, на националните, регионалните и локалните телевизии во Република Македонија.

Според оспорениот став 10 од членот 39 од Законот, доколку во рокот од ставовите 8 и 9 на овој член филмските продуценти не достават доказ до Агенцијата дека до Националната установа Кинотека на Македонија, без надоместок, доставиле една копија од филмот употреблива за киноприкажување и дека го понудиле филмот за телевизиско прикажување од ставот 9 на овој член, го губат правото на учество на конкурс во следните десет години.

Со оспорениот став 11 од член 39 од Законот е определено дека забраната од ставот 10 на овој член за учество на конкурс на Агенцијата се објавува на веб страницата на Агенцијата.

Од анализата на оспорените ставови 9, 10 од членот 39 од Законот, произлегува дека со истите се уредени обврски за филмските продуценти кои добиле средства од Агенцијата, а со цел да се овозможи филмовите финансирани од Агенцијата за филм на Република Македонија, да станат достапни до граѓаните во Република Македонија, а исто така регулирање за задолжително доставување на копија од снимените филмови до Кинотека на Македонија што произлегува од нивниот третман на заштитено културно наследство, што според Судот истото не е во несогласност со одредбите од Уставот на кои се повикува подносителот на иницијативата.
По однос оспорениот став 11 на членот 39 од Законот, правното мислење изразено за оспорениот член 31 став 6 од Законот, соодветно се однесува и за наведената оспорена законска одредба.

Со оспорениот член 63 ставови 1 и 2 од Законот за филмската дејност е уреден преодниот режим на примена на Законот за Филмскиот фонд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/2006, 92/2008, 36/11, 136/11 и 136/12), кој со денот на примената на Законот за филмската дејност-1 јануари 2014 година престанал да важи, при што оспорениот став 1 од членот 63 од Законот уредува дека постапките започнати по Конкурсот за финансирање проекти од национален интерес во филмската дејност за 2014 година објавен од Националната установа Филмски фонд на Република Македонија во 2013 година, ќе завршат согласно со Законот за Филмскиот фонд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/2006, 92/2008, 36/11, 136/11 и 136/12).

Од содржината на овој оспорен член од Законот, произлегува дека започнатите постапки по Конкурс објавени во 2013 година, а за 2014 година, ќе завршат согласно Законот за филмскиот фонд во чие време биле започнати постапките.

Според Судот, нема основа за оспорување на ставот 1 од член 63 од Законот од аспект на неговото повратно дејство, бидејќи започнатите постапки по Конкурс, објавени во 2013 година кога бил во примена стариот закон, согласно оваа оспорена законска одредба, завршуваат по одредбите од тој закон.

Според оспорениот став 2 од членот 63 од Законот, надоместоците од членот 12 став 1 алинеи 1 до 7 од овој закон за 2013 година ќе се уплаќаат на сметката на Агенцијата, почнувајќи од 1 јануари 2014 година.

Во конкретниот случај, Законот за филмската дејност, е влезен во сила 13 јуни 2013 година, а се применува од 1 јануари 2014 година. Исто така и Законот за изменување и дополнување на Законот за филмската дејност (“Службен весник на Република Македонија” број 18/2014) со кој се намалени процентите за надоместокот што треба да ги плаќаат правните лица на Агенцијата, влегол во сила на 6 јануари 2014 година.

Член 13 став 1 од Законот уредува дека правните лица кои имаат обврска за плаќање на надоместоците од членот 12 став 1 алинеи 1-7 од овој закон, се должни до Агенцијата да достават податоци за остварени приходи од вршењето на дејностите од членот 12 став 1 алинеи 1 до 7 од овој закон до 15 март во тековната година за претходната година.

Од наведеното произлегува дека обврска за уплаќање на надоместоци, правните лица имале и по Законот за филмскиот фонд кој престанал да важи со денот на започнувањето со примена на новиот Закон за филмската дејност-1 јануари 2014 година. Тоа значи дека обврската за плаќање на надоместоците постои во континуитет, со тоа што по новиот закон тие се уплаќаат на Агенцијата за филм, како правен следбеник на Национална установа филмски фонд на Република Македонија.

Имајќи го предвид наведеното, односно дека Законот се однесува за пресметки и уплати кои се вршат во тековна година (на пример во 2014 година), а за претходна година (на пример 2013 година во која не биле уплатувани надоместоци за 2013 година), произлегува дека оспорената одредба од членот 63 став 2 од Законот нема повратно дејство и се однесува на оние постапки за уплата кои се во тек, на основа податоци за остварени приходи во претходна година.

Повратно дејство има ако една норма се однесува на односи кои се завршени пред влегувањето во сила на нормата, а повратно дејство нема ако нормата регулира незавршени односи или односи кои се во тек, како што е во конкретниот случај.

Законот за изменување и дополнување на Законот за филмската дејност (“Службен весник на Република Македонија” број 18/2014), е донесен на 29 јануари 2014 година, а според член 5 од наведениот закон, истиот влегол во сила осмиот ден од денот на објавувањето во (“Службен весник на Република Македонија”, односно на 6 февруари 2014 година. Овој закон не содржи одредба за повратно дејство на Законот, што значи истиот има правно дејство од неговото влегување во сила па во иднина, поради што Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспроениот член 63 ставови 1 и 2 од Законот со одредбите од член 52 став 4 од Уставот.

Оспорениот член 64 став 1 од Законот определува дека подзаконските акти предвидени со овој закон ќе се донесат во рок од 60 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон.

Според подносителот на иницијативата со оглед дека подзаконските акти предвидени во Законот, не биле донесени во предвидениот рок од 60 дена од денот на влегувањето во сила на Законот, сите општи и поединечни акти, донесени “пост фактум” од Агенцијата, биле незаконити и противуставни и како такви не можеле да произведуваат правно дејство.

Оспорената законска одредба уредува рок во кој треба да се донесат подзаконските акти кои се предвидени со Законот. Од аспект на уставноста на така уредената содржина на овој оспорен член од Законот, по оцена на Судот, таа е јасна и прецизна норма и не е во спротивност со одредбите од член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, а околноста дали овластениот субјект за нивно донесување, постапил или не постапил, се придржувал или не се придржувал по наведениот законски рок, не е прашање од надлежност на Уставниот суд.

Со иницијативата се оспоруваат и:

– член 37 од Законот со кој е определено дека најмалку 65% од средствата доделени од Агенцијата за финансирање на филмски проекти мора да се трошат во Република Македонија;

– член 55 од Законот со кој се определени соодветни прекршоци и глобите кои можат да се изречат за повреда на одредбите од Законот;

– член 59 од Законот со кој е определено во кои случаи директорот на Агенцијата одговара за злоупотреба на службена положба и овластување согласно со Кривичниот законик и

– член 65 од Законот, според кој со денот на започнувањето на примената на овој закон престанува да важи Законот за Филмскиот фонд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/2006, 92/2008, 36/11, 136/11 и 136/12).

Со иницијативата воопшто не се изнесени наводи од кои причини така уредените содржини на членовите кои се оспоруваат со иницијативата, се во спротивност со одредбите од Уставот. Во отсуство на аргументи и образложени причини за противуставноста на овие оспорени членови од Законот, Судот утврди дека постојат процесни пречки за одлучување по иницијативата по однос наведените законски членови, што претставува основ за отфрлање на иницијативата во тој дел.

8. Имајќи го предвид сето погоре изнесено, според Судот, по однос на оспорениот член 12 став 1 алинеите 8 и 9 и член 63 став 3 од Законот, основано може да се постави прашањето за нивната согласност со одредбите од Уставот, а по однос на оспорениот член 11 став 2 алинеја 4, член 12 став 1 алинеите 1-7 и ставот 2, член 18 став 1 алинеја 10, член 26 став 2 алинеи 2, 3 и 5 и ставовите 3 и 4, член 28, член 31 ставови 5 и 6, член 36 став 4, член 39 ставови 9, 10 и 11, член 63 ставови 1 и 2 и член 64 став 1 од Законот, Судот оцени дека не може да се постави прашањето за нивната согласност со одредбите од Уставот, на кои се повикува подносителот со иницијативата. По однос на оспорените членови 37, 55, 59 и 65 од Законот, со иницијативата не се дадени аргументи и образложени причини за нивна несогласност со одредбите од Уставот, што претставува процесна пречки за одлучување по иницијативата, поради што Судот оцени дека се исполнети условите од член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд за отфрлање на иницијативата во тој дел.

9. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1, 2, 3 и 4 од ова решение.

10. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Елена Гошева и судиите: д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Никола Ивановски, Јован Јосифовски, Вангелина Маркудова, Сали Мурати, д-р Гзиме Старова и Владимир Стојаноски. Решението од точките 1 и 2, како и решението во однос на член 12 став 1 алинеите 1-7 и став 2, член 26 став 2 алинеите 2, 3 и 5 и член 39 ставови 9 и 10 од Законот, содржани во точката 3 од решението, Судот го донесе со мнозинство гласови.

У.бр.64/2014
8 јули 2015 година
Скопје

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Елена Гошева