У.бр.46/2013

2. СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување на постапка за оценување на уставноста на членот 36 став 1 алинеја 1 во делот: “само” и членот 49 став 1 алинеја 1 во делот: “само” од Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 46/2006, 107/2 и 26/2013).

3. Синдикатот на Македонската дипломатска служба-Скопје, до Уставниот суд на Република Македонија, поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на одредбите од Законот, означен во точката 1 и 2 од ова решение.

Според наводите од иницијативата, оспорената одредба од членот 14 став 4 од Законот, била нејасна и непрецизна одредба, по однос на кои законски критериуми се утврдувало дипломатско звање на државниот секретар во звање амбасадор во Министерството. Од тие причини, според оспорената законска одредба, на секој државен секретар, автоматски можело да му се утврди звање амбасадор, без да исполни некакви законски услови, со што се доведувале во прашање темелните вредности на уставниот поредок: владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска од членот 8 став 1 алинеите 3 и 4, членот 9, членот 51 и членот 96 од Уставот.

Со оспорениот член 14 став 4 од Законот, државниот секретар бил ставен во привилегирана положба заедно со сите оние амбасадори и генерални конзули, кои не биле вработени во Министерството за надворешни работи и/или не ги исполнувале условите за стекнување на дипломатско звање амбасадор, наспроти сите оние кои уредно ги исполнувале законските услови за добивање дипломатско звање амбасадор и тоа: години поминати во пониските звања, полагање дипломатски, односно советнички испити, познавање странски јазици и слично, што не било во согласност со уставното начело на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законите од членот 9 став 2 од Уставот.

Со оспорената законска одредба, звањето државен секретар декларативно станувало политичка (како министерот и заменик министерот, кои не го добивале дипломатското звање амбасадор), а не стручна функција, како што би требало да биде. Впрочем, можело да се работи за член на орган на политичка партија на републичко ниво, кој со оспорената одредба се ослободувал и од обврската да даде изјава согласно членот 63-б став 3 точка 2 и членот 33 од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи, а добивал дипломатско звање амбасадор.

На слична линија била и одредбата од оспорениот член 36 од Законот според која амбасадор можело да стане лице кое не ги исполнувало условите од членот 64-г од Законот. Имено, со членот 64-г од Законот (стекнување на дипломатско звање и редовно преминување во непосредно повисоко дипломатско звање) и со членот 64-е од Законот (вонредно преминување во непосредно повисоко дипломатско звање), прецизно биле утврдени условите за стекнување, било редовно, било вонредно, со дипломатското звање амбасадор. Во редовната постапка (членот 64-г), меѓу другото потребни биле 6 години поминати како ополномоштен министер и положен амбасадорски испит, додека во вонредната процедура (членот 64-е од Законот), дипломатот се ослободувал, но само од времето поминато во дипломатското звање ополномоштен министер и тоа само доколку бил исполнет некој од таксативно наброените случаи. Според подносителот на иницијативата, немало простор за поинакво толкување од тоа дека за да се стекне со дипломатско звање амбасадор, тој дипломат требало да е со звање ополномоштен министер. Единствено можел да помине во тоа звање помалку од 6 години и пак под услов да го положел амбасадорскиот испит.

Наспроти тоа, со оспорениот член 36 од Законот, за амбасадор можел да се именува лице кое немало потреба да ги исполни условите од членовите 64-г и 64-е од Законот, туку само општите услови за дипломат. На тој начин, тоа значело дека се создавале две категории “амбасадори”: едната категорија биле дипломатите вработени во Министерството за надворешни работи кои требало да исполнат мошне сериозни услови, вклучувајќи полагање повеќе испити (дипломатски, советнички, одбранет труд и амбасадорски) и другата категорија, или лица надвор од Министерството за надворешни работи кои не биле должни да ги исполнат тие услови. Со тоа првата категорија била ставена во крајно нерамноправна положба, односно била дискриминирана во однос на втората категорија, спротивно на уставното начело на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законите од членот 9 од Уставот.

Одредбата од членот 64-б став 3 од Законот, според кој звањето амбасадор во Министерството е различно од звањето амбасадор стекнато со указ на Претседателот, не менувало ништо битно во тој поглед и ништо не менувало во поглед на нерамноправноста на двете категории граѓани на Република Македонија.

Истиот сооднос постоел и за генералните конзули, односно според оспорениот член 49 од Законот, за генерален конзул можело да биде именувано лице што ги исполнувало само општите законски услови (како за вработување приправник), додека преку одредбата од членот 64-в од Законот, конзуларното звање генерален конзул можело да соодвествува на дипломатското звање амбасадор во Министерството, што значело дека требало да се исполнат условите од членот 64-г или 64-е од Законот. Тоа значело дека и во тој случај се создавла дискриминирана категорија граѓани на Република Македонија, поради што и во овој случај со оспорениот член 49 од Законот, бил повреден членот 9 од Уставот.

Тесно поврзана со оспорената одредба од членот 14 став 4 од Законот, оспорениот член 36 од Законот и оспорениот член 49 од Законот, била и оспорената одредба од членот 25 од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи од 2013 година, според која на вработен во Министерството-постоен државен службеник на кој на денот на влегувањето во сила на овој закон не му било утврдено дипломатско звање, му се утврдувало дипломатско звање на опишаниот начин во наведениот член. Од истите причини и образложенија наведени за оспорениот членот 14 став 4 од Законот, оспорениот член 36 од Законот и оспорениот член 49 од Законот, и оспорениот член 25 од измените на Законот од 2013 година, не бил во согласност со членот 8 став 1 алинеите 3 и 4, членот 9, членот 51 и членот 96 од Уставот.

По однос оспорениот членот 36 став 1 алинеја 1 во делот: “само” и членот 49 став 1 алинеја 1 во делот: “само” од Законот за надворешни работи, со иницијативата се наведува дека оспорените законски делови не биле во согласност со одредбите од членот 2 став 1, членот 4 став 1, членот 8 став 1 алинеја 3, членот 9, членот 23, членот 51 и членот 54 став 1 од Уставот. Наведеното од причини што ваквото уредување значело дека државјаните на Република Македонија кои имале и друго државјанство, се ставале во многу понеповолна правна положба во споредба со државјаните кои немале друго државјанство, со што грубо се повредувале наведените уставни одредби. Според членот 54 став 1 од Уставот, слободите и правата на човекот и граѓанинот можело да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот, но, во Уставот не биле утврдени случаите со кои исклучиво граѓаните и државјаните на Република Македонија ќе имаат предност. Оттука, според подносителот на иницијативата, оспорените законски делови немале основ во Уставот и како такви требало да се елиминираат од правниот поредок, особено затоа што во другиот текст од Законот за надворешни работи и во Законот за државјанство, таква формулација, немало. Пример за тоа биле членовите 63-б став 2 точка 1 и став 4 точка 1, членот 66 став 4 точка б) и членот 68 став 2 точка а) од Законот, каде немало таква формулација, што значело дека законодавецот морал да има воедначена формулација на сите одредби во Законот.

Со оспорените одредби од членот 36 став 1 алинеја 3, членот 49 став 1 алинеја 3, членот 66 став 4 точка в) и членот 68 став 2 точка б) од Законот, со кои е предвидено дека за амбасадор и генерален конзул може да се именува лице кое поседува меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, односно дипломат да има право да се пријави на конкурсот, односно службеник кој се упатува во дипломатско-конзуларно претставништво, да поседуваат меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, се воведувал како јазичен критериум, стандарди на приватни образовни институции и со тоа се дискриминирале македонските правни лица, што се занимавале со односната дејност и издавале сертификати за познавање на англискиот јазик, односно други странски јазици.

Според наводите од иницијативата, не бил земен во предвид фактот дека со Законот за надворешни работи од 2006 година, на затекнатите кадри во Министерството, познавањето на странските јазици им било признато согласно законските услови кои ги исполниле во тој момент, а со воведувањето на новите услови при упатување на работа во дипломатско-конзуларно претставништво, конкретно со оспорените законски одредби од нив се барало да прилагаат нов сертификат и да се изложуваат на финансиски трошоци.

Исто така, воведениот услов за поседување меѓународно признат сертификат, за постојните потенцијални кандидати за амбасадор, генерален конзул, дипломат, односно службеник, не било пропорционална мерка со целите за кои тие услови биле утврдени, бидејќи претставувало прекумерно ограничување на нивните права и слободи, но и загрозување на нивната правна сигурност, како елемент на владеењето на правото. Со оспорените законски одредби се доведувале во прашање легитимните очекувања на субјектите кои тие ги имале во моментот на засновувањето на работниот однос согласно условите што во тогаш важечките закони биле утврдени за вршење на работите, за кои тие и го засновале работниот однос. Тоа значело и дека со оспорените законски одредби се создавале правни ситуации, односно можност Законот да се применува и на односи кои биле настанати и решени пред неговото влегување во сила, со што оспорените одредби од Законот имале повратно дејство.

Од наведените причини, оспорениот член 36 став 1 алинеја 3, оспорениот член 49 став 1 алинеја 3, членот 66 став 4 точка в) и членот 68 став 2 точка б), од Законот за надворешни работи, не биле во согласност со членот 8 став 1 алинеите 3 и 7, членот 9, членот 51, членот 52 став 4 и членот 55 од Уставот.

Подносителот на иницијативата по цитирањето на оспорениот член 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот, како и по цитирањето на членот 13 став 1 од Уставот, наведува дека спротивно на уставната одредба, ако на лицето му се изрече дисциплинска мерка за сторен дисциплински престап согласно оспорените законски алинеи, лицето ќе се сметало за обвинето и правосилно осудено.

Подносителот потоа наведува дека, изречената дисциплинска мерка за сторен дисциплински престап, не можела да произведува таква правна последица, како што било предвидено со оспорените законски алинеи од причини што согласно членот 101 став 1 од Кривичниот законик, правните последици од осудата што се надоврзуваат на осудата за определени кривични дела, може да настанат само кога за кривичното дело на сторителот му е изречена казна затвор. Оттука, дисциплинската мерка за сторен дисциплински престап нарушување на угледот на дипломатската служба и извршување дејстивие кое е во спротивност со дипломатската функција, не можела да произведува такво правно дејство, какво што е дадено со оспорениот член 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот, особено затоа што во Законот не било дефинирано што се подразбира под поимите: “углед на дипломатска служба” и “дејствие кое е во спротивност со дипломатската функција”. Тоа значело и дека оспорените алинеи од членот 64-ж став 1 од Законот, не биле ниту јасни, ниту прецизни со што можело да дојде и до самоволна примена на истите.

Поради тоа овој оспорен член од Законот, не бил во согласност и со членот 8 став 1 алинеите 1 и 3, членот 9, членот 13 став 1, членот 23, членот 32 ставовите 1 и 2, членот 51 и членот 54 став 1 од Уставот.

Подносителот на иницијативата, посочувајќи го оспорениот член 77 став 3 од Законот (со иницијативата се наведува став 4, но членот има само три става) и оспорениот член 77-а став 2 од Законот, наведува дека по истата правна логика (се однесува на наводите и уставните одредби кои подносителот ги наведува по однос на оспорениот член 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот), не било во согласност со наведените уставни одредби ниту запирањето на половината од платата на дипломатот кога му се изрекувало суспензија, а во случаите кога дипломатот имал деца на училишна возраст.

Со оглед дека членот 77 став 2 (подносителот, наведува став 3, но цитираната содржина е од ставот 2 на членот 77 од Законот) уредувал дека суспензијата трае до донесувањето на правосилна, односно конечна одлука, оттука, ако суспендираниот дипломат се врател во земјата и му се дала половина од платата што ја примил во Македонија пред да замине на должност во странство, тоа ќе значело дека или и неговите училишни деца треба да се вратат со него (со неа) во Македонија и да го прекинат своето школување или треба да останат во земјата на акредитација, но, со неизвесен финансиски статус, односно загрозување на нивните животни околности.

Подносителот на иницијативата по цитирањето на оспорениот член 82-б точка 3 од Законот, наведува дека со оглед на тоа што со оспорената законска одредба, по сила на закон, а не како казна (по забрана) што ја изрекува судот во рамките на видовите на кривичните санкции, на дипломатот му престанува вработувањето, со оспорената законска одредба се повредувале одредбите од членот 8 став 1 алинеите 1, 3 и 4, членот 9, членот 13 став 1, членот 23, членот 25, членот 51 и членот 54 став 1 од Уставот.

Со оспорениот член 82-б точка 3 од Законот, освен што се вршело ограничување на правата на граѓаните/дипломатите, без да се има уставна основа за тоа, во оспорената законска одредба не биле конкретно наведени кривичните дела, ниту изречената казна за нив, што дипломатот го правеле недостоен за вршење на функцијата. Тој недостаток дозволувал целосна дискреција при одлучувањето за овие прашања, при што поединецот не бил заштитен од самоволно попречување да ја врши фукцијата-дипломат, дури и во случаи кога кривичното дело не било во никаква врска со таа функција.

Од овие причини формулацијата на оспорената законска одредба биле недоволно прецизна и јасна и како таква не обезбедувала правна сигурност на граѓаните. Бидејќи членот 101 став 1 од Кривичниот законик уредувал дека правните последици од осудата што се надоврзуваат на осудата за определени кривични дела, може да настанат само кога за кривичното дело на сторителот му е изречена казна затвор, тоа значело дека оспорената законска одредба не може да произведува такво правно дејство. Предлага, да се земе во предвид Одлуката на Уставниот суд У.бр.80/2006 од 07.11. 2007 година, со која е укинат членот 36 став 1 алинеја 6 од Законот за надворешни работи.

Со иницијативата се предлага и донесување на решение за запирање на извршувањето на поединечни акти или дејствија кои што можат да се преземат врз основа на оспорените одредби од Законот.

4. Судот на седницата утврди дека оспорените одредби од Законот за надворешни работи уредуваат:

Според оспорениот член 14 став 4 од Законот, на државниот секретар му се утврдува дипломатско звање амбасадор во Министерството.

Со оспорениот член 36 од Законот, е определено дека за амбасадор може да се именува лице ако ги исполнува следниве услови:

-да е државјанин само на Република Македонија;
-да има завршено високо образование;
-да поседува меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, и тоа ако:

1) се упатува на мандат во земја од англиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ТОЕФЕЛ (TOEFL),ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор, со ниво на познавање еквивалентно на Ц1 (C1) ниво на ЦЕФР (CEFR) и
2) се упатува на мандат во земја од неанглиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ТОЕФЕЛ (TOEFL),ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор, со ниво на познавање еквивалентно на Б1 (В1) ниво на ЦЕФР (CEFR),

-да познава втор странски јазик различен од англискиот и тоа еден од официјалните јазици на Обединетитe нации или на Европската унија на ниво еквивалентно на нивото Б1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиштен и
-да го познава службениот јазик на земјата на приемот, на ниво еквивалентно на нивото А1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште најдоцна еден месец пред упатувањето на должност, ако службениот јазик на земјата на приемот е различен од јазикот наведен во алинејата 2 на овој став.
-да има стекнато високо дипломатско звање, во случај кога кандидатот за амбасадор е од составот на дипломатско-конзуларните службеници, односно да биде афирмирана личност во областа на надворешната политика и меѓународните односи;
-да не му е изречена казна забрана на вршење професија, дејност или должност;
-да има соодветен безбедносен сертификат.

(2) Најмалку една четвртина од вкупниот број на амбасадори се именуваат од составот на дипломатско-конзуларните службеници со високи дипломатски звања во Министерството.

(3) При именување на амбасадорите се почитува принципот на соодветна и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници и принципот на еднакви можности на половите.

(4) Амбасадорот кој не е именуван од составот на дипломатско-конзуларните службеници, за времетраењето на својот мандат ги остварува правата и обврските од работен однос во Министерството, согласно со одредбите од овој закон и Законот за работните односи. По завршувањето на мандатот на амбасадорот му престануваат сите права од работниот однос во Министерството.

(5) Начинот за проверка на исполнетоста на условите од овој член на кандидатите за амбасадори го пропишува министерот.

Според оспорениот член 49 од Законот, за генерален конзул може да биде именувано лице кое ги исполнува следниве услови:

-да е државјанин само на Република Македонија;
-да има завршено високо образование;
-да поседува меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, и тоа ако:

1) се упатува на мандат во земја од англиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS) ТОЕФЕЛ (TOEFL),ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор со ниво на познавање еквивалентно на Ц1 (C1) ниво на ЦЕФР (CEFR) и

2) се упатува на мандат во земја од неанглиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS) ТОЕФЕЛ (TOEFL),ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор со ниво на познавање еквивалентно на Б1 (В1) ниво на ЦЕФР (CEFR),

-да познава втор странски јазик различен од англискиот и тоа еден од официјалните јазици на Обединетитe нации или на Европската унија, на ниво еквивалентно на нивото Б1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште и
-да го познава службениот јазик на земјата на приемот, на ниво еквивалентно на нивото А1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште најдоцна еден месец пред упатувањето на должност, ако службениот јазик на земјата на приемот е различен од јазикот наведен во алинејата 2 на овој став.
-да има стекнато високо дипломатско звање во случај кога кандидатот за генерален конзул е од составот на дипломатско-конзуларните службеници, односно да биде афирмирана личност во областа на надворешната политика и меѓународните односи;
-да не му е изречена казна забрана на вршење професија, дејност или должност и
-да има соодветен безбедносен сертификат.

(2) Генералниот конзул кој не е именуван од составот на дипломатско-конзуларните службеници во Министерството, за времетраењето на својот мандат ги остварува правата и обврските од работен однос во Министерството, согласно со одредбите од овој закон и Законот за работните односи. По завршувањето на мандатот на генералниот конзул му престануваат сите права од работниот однос во Министерството.

(3) Начинот за проверка на исполнетоста на условите од овој член на кандидатите за генерален конзул го пропишува министерот.

Со оспорениот член 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот, е определено дека еднаш стекнатото дипломатско звање не се губи освен во случаи кога на дипломатот му е изречена дисциплинска мерка за сторен дисциплински престап:

-нарушување на угледот на дипломатската служба,
-извршување дејствие кое е во спротивност со дипломатската функција и …

Според оспорениот член 66 став 4 точка в) од Законот, дипломатот има право да се пријави на конкурсот, доколку:
…
в) владее странски јазици, и тоа:

-да поседува меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, и тоа ако:

1) се упатува на мандат во земја од англиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ТОЕФЕЛ (TOEFL), ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор, со ниво на познавање еквивалентно на Ц1 (C1) ниво на ЦЕФР (CEFR) и

2) се упатува на мандат во земја од неанглиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ТОЕФЕЛ (TOEFL), ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор, со ниво на познавање еквивалентно на Б1 (B1) ниво на ЦЕФР (CEFR),

-да познава втор странски јазик различен од англискиот, и тоа еден од официјалните јазици на Обединетите нации или на Европската унија, на ниво еквивалентно на нивото Б1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште и
-да го познава службениот јазик на земјата на приемот, на ниво еквивалентно на нивото А1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште најдоцна еден месец пред упатувањето на должност, ако службениот јазик на земјата на приемот е различен од јазикот наведен во алинејата 2 на овој став;

Со оспорениот член 68 став 2 точка б) од Законот, е определено дека службеникот од ставот 1 на овој член треба да ги исполнува следниве услови:
…
б) да владее странски јазици, и тоа:

-да поседува меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, и тоа ако:

1) се упатува на мандат во земја од англиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ТОЕФЕЛ (TOEFL), ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор, со ниво на познавање еквивалентно на Ц1 (C1) ниво на ЦЕФР (CEFR) и

2) се упатува на мандат во земја од неанглиско говорно подрачје да поседува еден од следниве сертификати: ЦАЕ (CAE), ИЕЛТС (IELTS), ТОЕФЕЛ (TOEFL), ТОЕФЕЛ ЦБТ (TOEFL CBT), ТОЕФЕЛ ИБТ (TOEFL IBT) или друг меѓународно признат сертификат за познавање на англискиот јазик издаден од европски или глобален јазичен тестатор, со ниво на познавање еквивалентно на Б1 (В1) ниво на ЦЕФР (CEFR),

-да познава втор странски јазик различен од англискиот и тоа еден од официјалните јазици на Обединетитe нации или на Европската унија, на ниво еквивалентно на нивото Б1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште,
-да го познава службениот јазик на земјата на приемот, на ниво еквивалентно на нивото А1 на ЦЕФР (CEFR), што се докажува со сертификат издаден од јазично училиште најдоцна еден месец пред упатувањето на должност, ако службениот јазик на земјата на приемот е различен од јазикот наведен во алинејата 2 на овој став и…

Оспорениот член 77 став 3 од Законот, уредува дека за време додека трае суспензијата на дипломатот му се исплатува 50% од плата за работното место исплатена во месецот пред суспензијата.

Со оспорениот член 77-а став 2 од Законот, е определено дека за време додека трае суспензијата на дипломатот од ставот 1 на овој член, му се исплатува 50% од платата исплатена последниот месец пред упатувањето во дипломатско – конзуларното претставништво.

Според оспорениот член 82-б точка 3 од Законот, на дипломат му престанува вработувањето по сила на закон ако биде осуден за кривично дело во врска со службената должност или друго кривично дело кое го прави недостоен за дипломат – со денот на врачувањето на правосилната пресуда.

Судот исто така утврди дека оспорениот член 25 од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), уредува дека на вработен во Министерството-постоен државен службеник на кој на денот на влегувањето во сила на овој закон не му е утврдено дипломатско звање, му се утврдува дипломатско звање на следниов начин:

1) звањето државен советник соодветствува на дипломатското звање ополномоштен министер;
2) звањето раководител на сектор соодветствува на дипломатското звање министер советник;
3) звањето помошник раководител на сектор соодветствува на дипломатското звање министер советник;
4) звањето раководител на одделение соодветствува на дипломатското звање советник;
5) звањето советник соодветствува на дипломатското звање прв секретар;
6) звањето виш соработник соодветствува на дипломатското звање втор секретар;
7) звањето соработник соодветствува на дипломатското звање трет секретар и
8) звањето помлад соработник соодветствува на дипломатското звање аташе.

5. Со членот 9 од Уставот е определено дека граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Според членот 13 став 1 од Уставот, лицето обвинето за казниво дело ќе се смета за невино се додека неговата вина не биде утврдена со правосилна судска одлука.

Со членот 14 став 1 од Уставот е определно дека никој не може да биде казнет за дело кое пред да биде сторено не било утврдено со закон или со друг пропис како казниво дело и за кое не била предвидена казна.

Според членот 23 од Уставот секој граѓанин има право да учествува во вршењето на јавни функции.

Со членот 32 од Уставот е определено дека секој има право на работа, слободен избор на вработување, заштита при работењето и материјална обезбеденост за време на привремена невработеност (став 1). Секому под еднакви услови, му е достапно секое работно место (став 2). Секој вработен има право на соодветна заработувачка (став 3). Секој вработен има право на платен дневен, неделен и годишен одмор. Од овие права вработените не можат да се откажат (став 4). Остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори (став 5).

Според член 51 од Уставот во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Со членот 52 став 4 е определено дека законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаите кога тоа е поповолно за граѓаните.

Со членот 55 став 1 од Уставот, се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото, а според ставот 2 од наведениот член, Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот. Републиката презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот.

Според членот 96 од Уставот, органите на државната управа работите од својата надлежност ги вршат самостојно врз основа и во рамките на Уставот и законите и за својата работа се одговорно пред Владата.

Со членот 1 од Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 46/2006, 107/2 и 26/2013), се уредени: начинот и постапката за вршење на надворешните работи од органите на државната власт; надлежностите на органите на државната власт и органите на државната управа во креирањето, утврдувањето и спроведувањето на надворешната политика; надлежноста, организацијата и работата на Министерството за надворешни работи на Република Македонија; видот и постапката за отворање на дипломатски и конзуларни претставништва на Република Македонија; видот и постапката за отворање на дипломатски и конзуларни претставништва на други држави во Република Македонија и правата, должностите и одговорностите на дипломатско-конзуларните службеници во Министерството за надворешни работи и во дипломатските и конзуларните претставништва на Република Македонија (став 1). Прашањата од надворешните работи на Република Македонија што не се уредени во овој закон, се уредуваат со други прописи на Република Македонија, со меѓународни договори, со други меѓународни акти што ја обврзуваат Република Македонија и со вообичаените правила што важат во меѓународното право (став 2).

Според членот 2 точка 5 од Законот „дипломат“ е вработен во Министерството кој согласно со овој закон е овластен да врши стручни работи од надлежност на Министерството дефинирани во членот 8 од овој закон.

Со членот 14 од Законот е определено дека државниот секретар го именува Владата на предлог на министерот (став 1). Државниот секретар има статус нa функционер (став 2). Државниот секретар за својата работа непосредно одговара пред Владата и министерот (став 3). Според оспорениот став 4 од членот 14 од Законот, на државниот секретар му се утврдува дипломатско звање амбасадор во Министерството.

Дипломатски претставништва на Република Македонија се амбасади, постојани мисии при меѓународни организации, канцеларии за врски и специјални мисии. Конзуларни претставништва на Република Македонија се генерален конзулат, конзулат, конзуларна канцеларија и почесен конзулат (член 25 ставови 1 и 2 од Законот).

Шеф на дипломатско претставништво амбасада, постојана мисија при меѓународни организации и специјална мисија е амбасадор; шеф на дипломатско претставништво канцеларија за врски е ополномоштен министер; шеф на конзуларно претставништво е генерален конзул или конзул (во натамошниот текст: шеф на дипломатско-конзуларно претставништво) (член 34 од Законот).

Условите и постапкатата за именување на амбасадор, како и отповикувањето на амбасадор, неговите одговорности и должности, се уредени со одредбите од членовите 36-48 од Законот.

Условите и постапката за именување на генерален конзул, неговите одговорности и должности, се уредени со одредбите од членовите 49-58 од Законот.

Според членот 63 став 1 од Законот во Министерството, вработени лица се дипломати и административно-технички работници.

Со членот 63-б и 63-в од Законот, се уредени условите и постапката за вработување со јавен оглас во Министерството.

Со членот 64 од Законот, е уредена структурата на работните места во Министерството, а со членот 64-а од Законот, работните места во дипломатско-конзуларно претставништво.

Со членот 64-б од Законот е уредено со кои дипломатски звања може да се стекне дипломатот во Министерството, а со членот 64-в од Законот е уредено со кои конзуларни звања се стекнува дипломат упатен на работа во конзуларно претставништво.

Условите за стекнувањето на дипломатско звање и редовно преминување во непосредно повисоко дипломатско звање се уредено со членот 64-г од Законот.

Условите за вонредно преминување во непосредно повисоко дипломатско звање се уредени со членот 64-е од Законот.

Со членот 64-ж од Законот, се уредени случаите на преминување во непосредно дипломатско звање (одземање на дипломатско звање).

Со членот 66 од Законот е уредена постапката за распоредувањето на дипломат на работа на работно место во дипломатско-конзуларно претставништво (упатување на мандат), интерниот конкурс за пополнување на слободно работно место во дипломатско-конзуларно претставништво, како и условите кои дипломатот треба да ги исполни за да може да се пријави на конкурсот.

Со членот 68 од Законот е уредено упатувањето на службеници вработени во државни органи и други органи на државната управа во дипломатско-конзуларните претставништва.

Со членот 77 од Законот се уредени случаите поради кои дипломат може да биде суспендиран од Министерството, како и висината на надоместокот кој за времетраењето на суспензијата му се исплатува на дипломатот.

Со членот 77-а од Законот, е уредено враќање на дипломатот кој бил упатен во дипломатско-конзуларно претставништво, во земјата, како и висината на надоместокот кој за времетраењето на суспензијата му се исплатува на дипломатот.

Со членот 82-б) од Законот, се уредени случаите на престанување на вработувањето на дипломатот по сила на закон.

Со членот 25 од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), се уредени начините на утврдување на дипломатско звање на вработен во Министерството-постоен државен службеник на кој на денот на влегувањето во сила на овој закон не му е утврдено дипломатско звање.

1) Со членот 14 од Законот е определено дека државниот секретар го именува Владата на предлог на министерот (став 1). Државниот секретар има статус нa функционер (став 2). Државниот секретар за својата работа непосредно одговара пред Владата и министерот (став 3).

Според оспорениот став 4 од членот 14 од Законот, на државниот секретар му се утврдува дипломатско звање амбасадор во Министерството.

Од анализата на членот 14 од Законот и неговата оспорена одредба произлегува дека на лицето именувано од Владата за државен секретар со работни задачи во Министерството за надворешни работи, му се утврдува звањето амбасадор во Министерството, кое е едно од определените со Законот дипломатски звања во Министерството.

Според Судот, ваквото законско решение од оспорениот член 14 став 4 од Законот, не предизвикува нееднаква правна положба на граѓаните пред Уставот и законите, поради следното:

Во Министерството за надворешни работи има две категории на вработени по однос начинот на вработување во органот. Едната категорија се именувани лица, а другата категорија вработени со јавен оглас. Државниот секретар е лице кое се именува на должности во Министерството и има статус на функционер.

Членот 14 од Законот, пред да биде изменет, определуваше дека “Државниот секретар е највисок државен службеник во Министерството. Државниот секретар го именува Владата на предлог на министерот, од редот на дипломатско-конзуларните службеници со највисоко звање. За својата работа државниот секретар е одговорен пред министерот. “Државниот секретар е највисок државен службеник во Министерството.

Со измените и дополнувањата на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), со кој е изменета целата Глава V од Законот која се однесува на работните односи и статусот на вработените во Министерството, конкретно со членот 21 став 3 од наведениот закон, е уредено дека со денот на донесувањето на решенија за распоредување на вработените во Министерството согласно со овој закон, вработените престануваат да бидат државни службеници.

Со оглед дека вработените во Министерството за надворешни работи не се повеќе државни службеници, со членот 25 од измените и дополнувањата на Законот од 2013 година, дипломатските звања им се утврдуваат соодветно на постојното државно-службеничко звање.

Воедно и звањето државен секретар во Министерството за надворешни работи, престанува да биде државно-службеничко звање, па во оваа насока со измените и дополнувањата на Законот од 2013 година, законодавецот имајќи го предвид членот 39-а од Законот за Владата на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ брoj 59/2000, 12/2003, 55/2005, 37/2006, 115/2007, 19/2008, 82/2008, 10/2010, 51/2011 и 15/2013), со кој член се уредени надлежностите на државниот секретар, законодавецот го изменил претходно уредениот член 14 од Законот.

Имено, членот 39-а од Законот за Владата уредува дека: државен секретар се именува во министерствата, Секретаријатот за европски прашања и Секретаријатот за спроведување на Рамковниот договор (став 1), Државниот секретар го именува Владата на предлог на министерот, односно функционерот кој раководи со органот од ставот (1) на овој член (став 2), Државниот секретар има статус нa функционер (став 3) и државниот секретар за својата работа непосредно одговара пред Владата и министерот, односно функционерот кој раководи со органот од ставот (1) на овој член (став 4).

Согласно членот 39-б од Законот за Владата, мандатот на државниот секретар завршува со мандатот на Владата.

Интенцијата на законодавецот на именуваниот државен секретар со работни задачи во Министерството за надворешни работи, да му го утврди и дипломатското звање “амбасадор во Министерството”, од групата на високи дипломатски звања во Министерството, во конкретниот случај произлегува од спецификата на функцијата која ја врши државниот секретар во Министерството за надворешни работи. Имено, покрај вообичаените активности на државниот секретар околу администрирање во Министерството за надворешни работи, соработка со Владата на Република Македонија, со други министерства и институции во државата, функцијата која државниот секретар ја врши во Министерството подразбира и обврска за меѓународна комуникација на соодветно ниво (членот 39-в од Законот за Владата).

Според Судот право е на законодавецот да ги утврдува правата, должностите и одговорностите на именуваните лица во вршењето на дипломатската професија, на начин и под услови што тој ќе ги определи со Законот, вклучително и нивните звања, со кои ќе се служат во рамките на Министерството и надвор од него, во меѓународната дипломатска комуникација.

Според Судот, оспореното законско решение, не создава привилегирана положба на државниот секретар во однос на вработените во Министерството. Ова од причини што условите предвидени во членовите 63-б, 63-в, 64-г и 64-е од Законот, се услови кои се однесуваат за вработување во Министерството со јавен оглас, како и за стекнување на дипломатско звање и редовно или вонредно преминување во непосредно повисоко дипломатско звање, а државниот секретар не се вработува, туку се именува од Владата, што не значи дека именувањето исклучува исполнување на соодветни услови, а особено како што е конкретното Министерство кое се занимава со надворешна политика и со специфични надлежности во работењето.

Оттука, со исполнувањето на условите за именување за државен секретар, оценети од страна на министерот и Владата, се исполнети и условите за утврдување на дипломатското звање, амбасадор во Министерството поради целисходноста од соодветната меѓународна комуникација. По престанокот на неговиот мандат (член 39-б од Законот за Владата на Република Македонија), на државниот секретар, му престанува работниот однос во Министерството и автоматски го губи звањето амбасадор во Министерството.

Тука, треба да се има предвид дека утврдувањето на дипломатското звање “амбасадор во Министерството” на именуваниот државен секретар, не подразбира дека државниот секретар се изедначува со звањето “амбасадор”, како што произлегува од наводите во иницијативата дека според оспорената законска одредба, на секој државен секретар автоматски можело да му се утврди дипломатско звање “амбасадор”.

Законодавецот со Законот, точно уредил кој е носител на звањето “амбасадор”, кое се стекнува исклучиво со именување (член 36 од Законот), а тоа се шефовите на дипломатско претставништво амбасада, постојана мисија при меѓународни организации и специјална мисија, кои се амбасадори (член 34 од Законот).

По однос наводите од иницијативата дека со оспорената законска одредба, државниот секретар добивал дипломатско звање амбасадор во Министерството, а се ослободувал од обврската од членовите 63-б став 3 точка 2 од Законот (да не е член на орган на политичка партија на републичко ниво) и член 33 од измените и дополнувањата на Законот од 2013 година, според кој секој вработен во Министерството, најдоцна во рок од еден месец од денот на влегувањето во сила на овој закон е должен до Министерството да достави писмена изјава заверена кај нотар дека не е член на орган на политичка партија на републичко ниво, односно дека недоставувањето на изјавата претставува основ за престанок на вработувањето, ваквите наводи според Судот, не се издржани, бидејќи одредбите од Законот на кои се повикува подносителот на иницијативата се однесуваат на услови за вработување на дипломат, а државниот секретар не се вработува со јавен оглас, туку се именува од Владата.

Тргнувајќи од претходно наведеното, Судот оцени дека оспорената законска одредба од членот 14 став 4 од Законот, не може да се доведе под уставно сомнение по однос на нејзината согласност со членот 9 став 2 од Уставот.

2) Со оспорениот член 36 од Законот, се пропишани условите за именување на амбасадор (став 1), задолжително именување на амбасадори од редот на дипломатско-конзуларните службеници со високи дипломатски звања во Министерството (став 2), почитување на принципот на соодветна и правична застапеност на граѓаните при именувањето на амбасадори (став 3), регулативата за правата и обврските од работен однос во случај на именуван амбасадор кој не е именуван од составот на дипломатско-конзуларните службеници (став 4) и овластувањето за министерот да го пропишува начинот за проверка на исполнетоста на условите од овој член на кандидатите за амбасадори (став 5).

Со иницијативата се оспорува целината на членот 36 од Законот, меѓутоа подносителот само се задржува на ставот 1, конкретно на алинеите 1 и 3 од членот 36 од Законот, но нема произнесување од кои причини останатите одредби од членот 36 од Законот не се во согласност со членот 9 став 2 од Уставот.

Иако наводите од иницијативата, не пружаат доволна основа за уставно-правна оцена на целината на членот 36 од Законот, Судот оцени за потребно впуштање во анализа на оспорениот член од Законот, во интерес на сеопфатно правно мислење по однос согласноста на оспорениот член од Законот со членот 9 став 2 од Уставот. Истото се однесува и за оспорениот член 49 од Законот.

Во оваа насока од уставно-правен аспект, за Судот од значење е дали ова оспорено законско решение значи ставање на граѓаните во нерамноправна положба по однос пристапноста на позицијата “амбасадор”, или пак не.

Според Судот, ставот 1 од оспорениот член 36 од Законот, не имплицира повреди на членот 9 од Уставот според кој граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба, односно дека граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Наведеното од причини што секој кој ги исполнува пропишаните услови, му е пристапна позицијата амбасадор, односно сите кои го исполнуваат законскиот услов за вршење на наведената функција и за достапноста на тоа работно место, може да се стекнат со тој статус без оглед на полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба.

Од членот 34 од Законот, јасно произлегува кој е шеф на дипломатско претставништво-амбасада, постојана мисија при меѓународни организации и специјална мисија е амбасадор, а тоа е “амбасадор”. Според тоа, звањето “амбасадор” може да се стекне само под единствени услови, пропишани со оспорениот член 36 од Законот, односно секое лице, без разлика дали е кандидат од надвор или од Министерството за надворешни работи, доколку ги исполнува условите предвидени со овој оспорен член од Законот, се именува за амбасадор во својство на шеф на дипломатско претставништво, кое има сосема различна позиција, надлежности и должности за разлика од вработените лица кои се стекнале со звањето “амбасадор во Министерството”. Тоа се сосема различни звања од аспект на професионалните дипломатски должности кои носителите на овие звања ги извршуваат, па оттука и право е на законодавецот да ги определува условите, критериумите и постапката за стекнувањето со конкретно дипломатско звање, кои важат поеднакво за сите кои се во иста правна положба.

Во оваа насока е и уредувањето со членот 64-б став 3 од Законот според кое звањето амбасадор во Министерството е различно од звањето амбасадор стекнато со указ на Претседателот, во постапка утврдена со овој закон.

Со оспорениот став 2 од истиот член законодавецот пропишал задолжително именување на амбасадори од составот на дипломатско-конзуларните службеници со високи дипломатски звања во Министерството.

Од анализата на оваа оспорена законска одредба, произлегува дека законодавецот најмалку една четвртина од амбасадорските места (што значи може и повеќе, со оглед дека е уреден само долниот праг) ги резервирал за дипломатско-конзуларните службеници од Министерството со високи дипломатски звања.

При состојба кога законодавецот уредил задолжителност за именување на амбасадори од одреден орган, а имајќи ја предвид и професијата која ќе ја извршуваат, логично е да биде посочен и степенот на стручните достигнувања и квалификации на тие дипломати во службата (дипломати со високи дипломатски звања), што пак од друга страна не значи дека лицата именувани од надвор не поседуваат никакви претходни квалификации и способности кои се од влијание за нивната компетентност да бидат можни кандидати за позицијата амбасадор, односно за вршење на функцијата амбасадор.

Според Судот, право е на законодавецот да го уреди прашањето од каде ќе бидат именувани идните амбасадори, под услови кои подеднакво се однесуваат за сите кандидати.

Од анализата на ставот 3 од членот 36 од Законот, произлегува дека при именување на амбасадорите се почитува принципот на соодветна и правична застапеност на граѓаните кои припаѓаат на сите заедници и принципот на еднакви можности на половите. Ваквото уредување на ставот 3 од оспорениот член 36 од Законот има уставна основа во Амандманот VI на Уставот на Република Македонија, со кој е дополнета алинејата 2 на членот 8 од Уставот.

Оттука, со одредбата од оспорениот член 36 став 3 од Законот се имплементира уставниот принципот на еднаквост на граѓаните според националното потекло и еднаквост на граѓаните според половите, како и уставниот принцип на соодветан и правична застапеност на граѓаните, поради што Судот оцени дека истата не е во спротивност со одредбите од Уставот.

Од анализата на ставот 4 од оспорениот член 36 од Законот, произлегува дека законодавецот ја уредил регулативата за остварување на правата и обврските на амбасадорите кои не се именувани од составот на дипломатско-конзуларните службеници, односно уредил дека за времетраењето на својот мандат тие ги остваруваат правата и обврските од работен однос во Министерството, согласно со одредбите од овој закон и Законот за работните односи, а по завршувањето на мандатот на амбасадорот му престануваат сите права од работниот однос во Министерството.

Во конкретниот случај оваа оспорена законска одредба упатува на примена на прописи за правата и обврските за лицата кои се именувани од надвор, односно за лица кои претходно не биле во работен однос во Министерството, при што по завршување на нивниот мандат им престануваат сите права од работниот однос во Министерството.

Според Судот, така уредената содржина на оспорената законска одредба не имплицира повреда на одредбите од Уставот, конкретно на членот 9 од Уставот бидејќи таа се однесува поеднакво за сите граѓани кои се во иста правна положба, односно за сите лица кои се именувани за амбасадор, а кои претходно не биле во работен однос во Министерството за надворешни работи.

Од анализата на ставот 5 од оспорениот член 36 од Законот, произлегува дека законодавецот уредил овластување за министерот да го пропишува начинот за проверка на исполнетоста на условите од оспорениот член 36 од Законот, на кандидатите за амбасадори, во смисла на пропишување на акт кој е во функција на операционализација, односно поблиска разработка по однос начинот за проверка на исполнетоста на условите предвидени со оспорениот член 36 став 1 од Законот и според Судот, тоа не е во спротивност со одредбите од Уставот, бидејќи право е на законодавецот да уреди овластувања со закон во функција на операционализација на законска одредба.

Со иницијативата посебно се оспорува членот 36 став 1 алинеја 1 во делот: “само” од Законот, со наводи дека со оспорениот законски дел “само”, државјаните на Република Македонија кои имале и друго државјанство се ставале во многу понеповолна правна положба во споредба со државјаните кои немале друго државјанство, со што се повредувале членот 2 став 1, членот 4 став 1, членот 8 став 1 алинеја 3, членот 9, членот 23, членот 51 и членот 54 став 1 од Уставот на Република Македонија.

Според членот 110 алинеја 1 од Уставот на Република Македонија, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот.

Согласно членот 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако за истата работа веќе одлучувал, а нема основи за поинакво одлучување.

По повод претходно поднесена иницијатива, Судот, помеѓу другото ја оценувал и уставноста на сега оспорените делови од ставот 1 алинеја 1 во делот: “само” на членот 36 од Законот, како и ставот 1 алинеја 1 во делот: “само” од членот 49 од Законот, при што со Решение У. бр. 173/2011 од 24 април 2013 година, Судот оценил дека овие оспорени делови од законските одредби не се во спротивност со одредбите од Уставот, поради што не повел постапка за оценување на нивната согласност со одредбите од Уставот.

Имено, Судот оценил дека таквиот услов не создава нееднаквост меѓу граѓаните по основите наведени во член 9 од Уставот, со оглед дека сите државјани на Република Македонија кои го исполнуваат законскиот услов за вршење на наведените функции и за достапноста на тие работни места, може да се стекнат со тој статус без оглед на полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба.

Со оглед дека Судот веќе ја оценувал уставноста на членот 36 став 1 алинеја 1 во делот: “само” од Законот (исто така и членот 49 став 1 алинеја 1 во делот: “само” од Законот), а во конкретниот случај, нема основи за поинакво одлучување, исполнети се процесните услови од членот 28 алинеја 2 од Деловникот на Уставниот суд за отфрлање на иницијативата во овој дел.

Со иницијативата исто така посебно се оспорува законската одредба од членот 36 став 1 алинеја 3 од Законот, во која оспорена алинеја се содржани условите за именување на амбасадор, конкретно пропишаниот услов за поседување меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик.

Од анализата на членот 36 став 1 алинеја 3 од Законот, произлегува дека законодавецот пропишал услов за именување на амбасадор-поседување на соодветно меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик, односно уредил услов за поседување на еден од наброените сертификатите во оспорените законски решенија.

Овој услов како новина е воведен со измените на Законот за надворешни работи од 2013 година (“Службен весник на Република Македонија” број 26/13).

Законодавецот овој услов го пропишал исклучиво за лицата кои ја ќе ја вршат дипломатската професија надвор од матичната земја во функција на непречено извршување на дипломатската професија надвор од државата, односно во функција на зголемување на капацитетот и знаењето на македонските дипломати за извршување на своите работни задачи.

Според Судот, пропишувањето на потребата од поседување на меѓународно признат сертификат како еден од условите за именување на амбасадор (вклучително и за генерален конзул и за упатување на дипломат и стручно-административниот државен службеник, како и службеник вработен во државен орган и друг орган на државната управа), е право на законодавецот, кој е сосема слободен во креирањето на тие услови, со цел на обезбедување на такви услови кои ќе бидат гаранција за квалитетно вршење на задачите од страна на лицата на работа во дипломатско-конзуларните претставништва.

Пропишување на познавање на странските јазици како елементарен услов за нормална и непречена работа во вршењете на дипломатската професија, на ниво кое е утврдено и потврдено со меѓународно признат сертификат, според Судот, не е во спротивност со уставниот принцип на слободата на пазарот и претприемништвото, односно не е во спротивност на одредбите од членот 55 од Уставот со кои се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото и еднаквата правна положба на сите субјекти на пазарот.

Според Судот, пропишаниот услов од оспорениот член 36 став 1 алинеја 3 од Законот, не создава монополска положба и монополско однесување на субјектите на пазарот кои се занимаваат со односната дејност.

Наведеното од причини што со овој услов не се дава екслузивно право на одреден правен субјект за издавање на наведените сертификати, туку само се конкретизира видот на сертификатот кој може да биде издаден од кој и да било правен субјект на пазарот кој се занимава со вршење на услуги од едукација и обуки по странски јазици по стандарди какви што се пропишани со оспорените законски одредби.

Акредитација за издавање на меѓународно признат сертификат за познавање на јазиците може да стекнат различни субјекти во државата, за што и веќе постојат испитни центри низ целата држава во кои може да се полагаат испити за таа цел. Притоа, дали правниот субјект ќе има интерес за вршење на овие услуги, односно ќе врши едукација на лица за странски јазици и од аспект на стандардите пропишани во оспорените одредби од Законот, е лична определба на правниот субјект.

Оттука, Судот оцени дека од аспект на наводите изнесени во иницијативата, не може да се доведат под уставно сомнение одредбите од оспорениот член 36 став 1 алинеја 3 од Законот, со оглед дека оспорените законски решенија со ништо не ги попречува правните субјекти во определбата да вршат едукација на лица по странски јазици и по стандарди кои се прифатени надвор од земјата, односно признати во меѓународната заедница, а со тоа и да ги издаваат меѓународните сертификати наведени со оспорените законски одредби.

Што се однесува до наводите од иницијативата за противуставноста на оспорени одредби од Законот, како понеповолни за граѓаните од аспект на трошоците за прибавување на сертификат, тоа не се наводи за уставно проблематизирање на одредби од закон, и тоа е прашање на целисходност што го оценува законодавецот, а не Уставниот суд.

Исто така Судот оцени дека неосновани се наводите од иницијативата дека со оспорените законски одредби се создавале правни ситуации, односно можност Законот да се применува и на односи кои се настанати пред неговото влегување во сила, со што оспорените одредби од Законот имале повратно дејство, а што не било во согласност со одредбата од членот 52 став 4 од Уставот, според кој законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаите кога тоа е поповолно за граѓаните.

Во конкретниот случај, предвидениот услов од оспорените законски одредби, а кој се однесува на условот за поседување на меѓународно признат сертификат, пропишан е со измените на Законот од 2013 година во “Службен весник на Република Македонија” број 26/2013).

Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013) кој е објавен на 20 февруари 2013 година, влезен е во сила осмиот ден од денот на објавувањето, а се применува од 1 јули 2013 година.

Во конкретниот случај, законодавецот, воведувајќи го условот од оспорениот член 36 став 1 алинеја 3 од Законот (кој се однесува и за оспорениот член 49 став 1 алинеја 3 од Законот), со членот 28 (преодни и завршни одредби) од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), уредил и рок од една година од денот на влегувањето во сила на овој закон, во кој рок именуваните амбасадори и генерални конзули, а кои на денот на влегувањето во сила на овој закон се упатени на мандат во дипломатско-конзуларно претставништво на Република Македонија, треба да достават доказ за исполнување на условот кој се однесува на поседување на меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик,

Според тоа, обврската за доставување на доказ за исполнетост на условот од оспорените одредби од Законот, се однесува за амбасадорот и генералниот конзул, кои на денот на влегување во сила на Законот се упатени на мандат во дипломатско-конзуларните претставништва, што значи Законот со ова нема повратно дејство затоа што со законските норми бараниот доказ за исполнетост на условот, создава обврска за лицата со влегувањето во сила на Законот.

Повратното дејство на кое се повикува подносителот, би постоело доколку една норма би се однесувала на односи кои се завршени пред влегувањето во сила на нормата, што не е случај, а нема повратно дејство ако нормата регулира незавршени односи или односи кои се во тек.

Пропишаниот услов од оспорениот член 36 став 1 алинеја 3 од Законот се однесува на односи кои немаат своја завршница, па оттука неосновано со иницијативата се тврди дека Законот со тие оспорени законски одредби имал повратно дејство, поради што Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспорената одредба од членот од Законот со одредбите од членот 8 став 1 алинеите 3 и 7, членот 9, членот 51, членот 52 став 4 и членот 55 од Уставот на Република Македонија.

3) Со оспорениот член 49 од Законот, се пропишани условите за именување на генерален конзул (став 1), регулативата за правата и обврските од работен однос во случај на именуван генерален конзул кој не е именуван од составот на дипломатско-конзуларните службеници (став 2) и овластувањето за министерот да го пропишува начинот за проверка на исполнетоста на условите од овој член на кандидатите за генерални конзули (став 3).

Со оглед дека со иницијативата од истите причини и со истите наводи како и за оспорениот член 36 од Законот, се оспорува целината на членот 49 од Законот, како и ставот 1 алинејата 1 во делот: “само“ и алинејата 3 од наведениот член од Законот, како спротивни на одредбите од Уставот наведени како и за оспорениот член 36 и неговите посебно оспорени одредби од Законот, правното мислење изнесено за оспорениот член 36 од Законот и посебно оспорените алинеи 1 во делот: “само“ и алинејата 3 од ставот 1 на членот 36 од Законот, соодветно се однесува и за членот 49 и посебно оспорените алинеи од неговиот став 1, со следното дополнување:

Во конкретниот случај, законодавецот овозможил за генерален конзул да може да се именува лице кое не е од редовите на дипломатско-конзуларните службеници во Министерството, како и лица кои се од тие редови.

Законодавецот уредил единствени услови и единствена постапка за стекнување на звањето генерален конзул, а тоа е врз основа на именување, со претходно даден предлог од овластени со закон субјекти.

Пропишаните услови од оспорениот член 49 став 1 од Законот подеднакво се однесуваат како за кандидатот за именување надвор од Министерството за надворешни работи, така и за кандидатот за именување од редовите на вработените во Министерството.

Со оглед дека за генерален конзул може да биде именувано лице од составот на дипломатско-конзуларните службеници кое има стекнато високо дипломатско звање, законодавецот со членот 64-в став 2 алинеја 1 од Законот, уредил дека генерален конзул соодвествува на звањето амбасадор во Министерството, на ополномоштен министер или министер советник, кои се всушност звања од групата на високи дипломатски звања. Тоа значи дека за генерален конзул може да се именува дипломат од Министерството кое се стекнало со едно од погоре наведените звања.

Имајќи го предвид погоре наведеното, а од аспект на наводите содржани во иницијативата, Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспорениот член 49 од Законот со членот 9 од Уставот.

Исто така и по однос на оспорениот член 49 став 1 алинеја 1 во делот: “само” и алинејата 3 од Законот, правното мислење изнесено за оспорениот член 36 став 1 алинеја 1 во делот: “само” и алинејата 3 од Законот, се однесува и за оспорените алинеи од ставот 1 на членот 49 од Законот. Воедно и по однос останатите одредби од оспорниот член 49 ставови 2 и 3 од Законот, уставно-судската анализа и правното мислење наведено за оспорениот член 36 ставови 4 и 5, соодветно се однесува и за одредбите од оспорениот член 49 ставови 2 и 3 од Законот.

4) Според оспорениот член 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот еднаш стекнатото дипломатско звање не се губи освен во случаи кога на дипломатот му е изречена дисциплинска мерка за сторен дисциплински престап нарушување на угледот на дипломатската служба и извршување дејствие кое е во спротивност со дипломатската функција.

Со ставот 2 од наведениот член е уредено дека решение за утврдување на пониско дипломатско звање донесува министерот по конечноста на решението за изрекување дисциплинска мерка.

Од анализата на член 64-ж став 1 и неговите оспорени алинеи од Законот, произлегува дека законодавецот со оспорениот законски член ги уредил случаите кои можат да доведат до одземање на дипломатското звање и преминување во непосредно пониско звање, како постапка која е редовна процедура во работењето на Министерството, поврзана со следењето на работењето на дипломатите, нивната одговорност и движењето во кариерата, како што уредил и одредби за редовно и вонредно преминување во непосредно повисоко дипломатско звање (членови 64-е и 64-г од Законот), со тоа што дипломатот продолжува со своите работни задачи во Министерството, но со пониско дипломатско звање.

Опишаните дејствија од оспорените законски алинеи, како и мерката која за истите може да биде изречена, се предмет на дисциплинско постапување против вработен дипломат во Министерството.

Сторувањето на дејствијата опишани во оспорените алинеи од членот 64-ж став 1 од Законот, претставуваат дисциплински престап во работењето во Министерството, за што министерот, по конечноста на решението за изрекување на дисциплинска мерка донесува решение за утврдување на пониско дипломатско звање.

Имајќи во вид дека изречената дисциплинска мерка не е во никаква корелација со водена кривична постапка, а со тоа ниту со изречена казна за кривично дело, оттука во случајов според Судот, оспорените алинеи од членот од Законот, воопшто не може да се разгледуваат од аспект на тоа дали тие произведуваат правна последица од осуда или не. Мерката која може да се изрече според оспорениот 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот, се однесуваат на дисциплинско постапување во Министерството.

Според тоа, не станува збор за правна последица од изречена дисциплинска мерка, туку последица од повреда на службената должност на која подлежи секој дипломат за време на вршењето на работните обврски во дипломатската професија, согласно оспорениот член 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот.

Што се однесува до наводите дека оспорената одредба не била јасна и прецизна по однос на тоа што се подразбира под поимите: “углед на дипломатска служба” и “дејствие кое е во спротивност со дипломатската функција”, со што можело да дојде и до самоволна примена на истите, Законот содржи низа одредби во кои се наведени случаи кои можат да доведат до нарушување на угледот на дипломатската служба.

Угледот е вредносна категорија која човекот ја стекнува или губи во зависност од своето однесување во даден систем на обичаен и морален општествен кодекс.

Кога е во прашање угледот на дипломатската служба се тргнува од однесувањето и постапките на дипломатот, односно од неговиот морален лик во вршењето на дипломатската професија, што непосредно може да влијае и врз достоинството и угледот на дипломатската служба чиј репрезент е и тој.

Во оваа смисла, со членот 72 од Законот децидно е уредена обврската на дипломатот за почитување на највисоките стандарди на сопствениот интегритет и интегритетот на дипломатската служба во извршување на сите обврски. Тие стандарди на однесување се утврдени со Етичкиот кодекс кој го донесува министерот, а однесувањето спротивно на Етичкиот кодекс претставува повреда на службената должност.

Воедно, Законот содржи низа одредби со кои се определени работни должности на дипломатот, одговорности и мерки (член 67, член 67-а, 67-б, 74-б, 74-в, 74-г, 74-г), при што непочитувањето и непридржувањето на работните должности, доведува до работење во службата спротивно на дипломатската функција.

Оттука, оспорените одредби од членот 64-ж став 1 алинеи 1 и 2 од Законот, се дел од комплексот одредби на целината на Законот со кој системски се уредени односите од материјата на Законот. Според Судот, тие не можат да се согледуваат самостојно и изолирано од останатите одредби од Законот, туку во нивна корелација и заемност од каде произлегува препознатлив однос кои даваат основа за постапување во вакви случаи, односно причина министерот да донесе решение за утврдување на пониско дипломатско звање на дипломатот, поради што Судот оцени дека тие се соодветно и прифатливо законско решение кое не може уставно да се проблематизира од аспект на нивната нејасност и непрецизност.

Врз основа на изнесеното Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на членот 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 од Законот за надворешни работи со членот 13 став 1 од Уставот, од аспект на причините за оспорување наведени во иницијативата.

5) Со членот 66 од Законот е уредена постапката за распоредувањето на дипломат на работа на работно место во дипломатско-конзуларно претставништво (упатување на мандат), интерниот конкурс за пополнување на слободно работно место во дипломатско-конзуларно претставништво, како и условите кои дипломатот треба да ги исполни за да може да се пријави на конкурсот.

Оспорениот член 66 став 4 точка в) од Законот уредува дека дипломатот има право да се пријави на конкурсот, доколку владее странски јазици, за што потребно е да поседува соодветен меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик.

Од анализата на овој оспорен член произлегува дека, законодавецот пропишал услов, кој треба да го исполни вработен дипломат за да може да биде распореден на работа на работно место во дипломатско-конзуларно претставништво во постапка за упатување предвидена со овој закон.

Правното мислење изнесено по однос оспорениот член 36 став 1 алинејата 3 од Законот, соодветно се однесува и на овој оспорен член од Законот, со следното дополнување:

Пропишаниот услов за поседување на меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик во конкретниот случај се однесува на точно одредени ситуации во вршењето на дипломатската професија, односно само за случаите кога таа се врши во дипломатско-конзуларни претставништва на Република Македонија во странство.

Според тоа вработените во Министерството кои немаат соодветен сертификат за работа во дипломатско-конзуларните претставништва, со оспорените законски решенија не им е оневозможено и понатаму да ги вршат работите во Министерството за кои односниот сертификат не се бара, поради што неосновано се тврди со иницијативата дека со пропишаните оспорени законски решенија се довеле во прашање легитимните очекувања кои вработените ги имале во моментот на засновањето на работниот однос.

Пропишаните услови од оспорените законски решенија, не им попречуваат на вработените дипломати да ја продолжат работата во Министерството само заради тоа што не го исполнуваат условот за работа во странство поради непоседување на меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик.

Меѓутоа, со оспорените законски решенија не им е ниту спречено со истиот да се стекнат и да можат да бидат потенцијални кандидати за работа во дипломатско-конзуларните претставништва. Со стекнувањето на потребниот сертификат, тие стануваат потенцијални кандидати за работа во странство. Секој вработен има лично право на избор да одлучи дали ќе ги развива и унапредува своите јазични знаења и способности за вршење на службата во странство со стекнувањето на предвидените сертификати со оспорените законски решенија. Со ова не е ограничен нивниот пристап до секое работно место за кое е објавен конкурс, туку се создава можност за избор на најквалитетен и најподготвен кадар за одделни дипломатско-конзуларни претставништва.

На вработениот му е оставена можност за управување на својата кариера однапред со стекнување на квалификации и со конкурирање за служба во определено јазично подрачје. Квалитетното познавање на странските јазици е постојан стандард во дипломатијата, на што македонската дипломатија со воведувањето на овие оспорени одредби до Законот, се услогласува со постојните светски стандарди. Со тоа, на секој вработен дипломат кој ги исполнува условите од оспорените законски одредби, достапно му е работното место во дипломатско-конзуларни претставништва.

По однос наводите за повратното дејство на уредувањето со овој оспорен законски член, правното мислење изразено за оспорениот член 36 став 1 алинеја 3 од Законот, соодветно се однесува и за овој оспорен член од Законот, со дополнување дека и во овој случај треба да се има во вид одредбата од членот 29 (преодни и завршни одредби) од измените на Законот од 2013 година, со кој е уредено дека дипломатот, службеникот од членот 78 став 1 од Законот за надворешни работи („Службен весник на Република Македонија“ број 46/2006 и 107/2008) и стручно-административниот државен службеник кој на денот на влегувањето во сила на овој закон се наоѓа упатен на работа во дипломатско-конзуларни претставништва е должен во рок од една година од денот на влегувањето во сила на овој закон да достави доказ за исполнување на условите од членот 66 став 4 точка в) алинеја 1, односно членот 68 став 2 точка б) алинеја 1 од овој закон (став 1).

6) Со членот 68 од Законот е уредено упатувањето на службеници вработени во државни органи и други органи на државната управа во дипломатско-конзуларните претставништва, за што со членот се уредени условите кои службеникот треба да ги исполни за да може да биде упатен во дипломатско-конзуларните претставништва.

Согласно оспорениот член 68 став 2 точка б) од Законот, службеникот, помеѓу другите услови, треба да владее странски јазици, за што потребно е поседува соодветен меѓународно признат сертификат за познавање на англиски јазик.

Од анализата на овој оспорен член произлегува дека, зкаонодавецот пропишал услов, кој треба да го исполни службеник вработен во државен орган и друг орган на државната управа во дипломатско-конзуларните претставништва за да може да биде распореден на работа на работно место во дипломатско-конзуларно претставништво во постапка за упатување предвидена со овој закон.

Правното мислење изразено по однос на членот 66 став 4 точка в) од Законот се однесува и за овој оспорен член од Законот.

7) Со членот 77 став 1 од Законот е уредено дека дипломат може да биде суспендиран од Министерството со решение кое го донесува министерот, а на предлог на непосредно претпоставениот дипломат, во случаи кога против него е покрената кривична постапка за кривично дело сторено на работа или во врска со работата или е покрената дисциплинска постапка за дисциплински престап, а повредата е од таква природа што неговото натамошно присуство во органот додека трае постапката штетно ќе се одрази врз службата, односно ќе го осуети или оневозможи утврдувањето на одговорноста за дисциплински престап.

Со ставот 2 од членот 77 од Законот е уредено дека суспензијата трае до донесувањето на правосилна, односно конечна одлука во постапките од ставот 1 на овој член.

Според оспорениот член 77 став 3 од Законот, за време додека трае суспензијата на дипломатот му се исплатува 50% од плата за работното место исплатена во месецот пред суспензијата.

Со членот 77-а став 1 од Законот е уредено дека ако дипломатот во моментот на донесувањето на решението за суспензија е упатен на работа во дипломатско-конзуларно претставништво на Република Македонија во странство, дипломатот со решение на министерот се враќа во земјата.

Со оспорениот член 77-а став 2 од Законот е уредено дека за време додека трае суспензијата на дипломатот од ставот 1 на овој член, му се исплатува 50% од платата исплатена последниот месец пред упатувањето во дипломатско – конзуларното претставништво.

Подносителот на иницијативата наведува дека по истата правна логика (се мисли на оспорениот член 64-ж од Законот) не било уставно оправдано уредувањето на членовите 77 став 3 и 77-а став 2 од Законот, со наводи дека не било согласно со Уставот, ниту запирањето на половина плата на дипломатот кога му се изрекува суспензија, во случаите кога дипломатот имал деца на училишна возраст.

Во конкретниот случај, подносителот со иницијативата ги оспорува наведените законски одредби од аспект на целисходноста од враќањето на упатениот дипломат во странство при состојба на статус на родител на деца кои се на училишна возраст и во услови на исплата на половина од платата во периодот додека трае суспензијата на дипломатот, односно од аспект на неизвесната животна ситуација во која евентуално може да се најдат децата на училишна возраст на дипломатот во смисла дали тие да го прекинат школувањето и да се вратат со родителот или да останат во земјата на акредитација, но со неизвесен финансиски статус.

Во оваа смисла, враќањето на дипломатот во матичната земја и намалените финансиски примања за времетраењето на суспензијата, неспорно е дека отвораат повеќе прашања во врска со начинот на решавање на животни ситуации во кои би можеле да се најдат дипломатите родители на деца на учулишна возраст. Меѓутоа, тоа се наводи кои се однесуваат на фактичката примена на одредбите од Законот, и тоа излегува надвор од уставно утврдените рамки на надлежност на Уставниот суд, кој е надлежен да одлучува за согласноста на Законот со Уставот, но, не и неговата примена.

Според Судот, во конкретниот случај, од уставно-правно значење е дали оспорените одредби од членовите 77 став 3 и 77-а став 2 од Законот, се во согласност со одредбите од Уставот.

Од анализата на оспорените одредби од членовите 77 став 3 и 77-а став 2 од Законот, произлегува дека со овие законски одредби е уреден износот од плата кој се исплатува на дипломат за времето додека трае суспензијата од Министерството.

Суспензијата, која може да биде воспоставена поради случаите наведени со членот 77 од Законот, се однесува подеднакво на сите дипломати, независно од нивниот семеен статус, со цел спречување на евентуални штетни последици кои би можеле да настанат по службата, доколку дипломатот продолжи со понатамошното извршување на работните задачи.

Со погоре цитираните законски одредби, законодавецот го уредил инструментот “суспензија” кој се однесува за исклучителни ситуации кога против дипломатот е покрената кривична постапка за кривично дело сторено на работа или во врска со работата или е покрената дисциплинска постапка за дисциплински престап, а повредата е од таква природа што неговото натамошно присуство во органот додека трае постапката штетно ќе се одрази врз службата, односно ќе го осуети или оневозможи утврдувањето на одговорноста за дисциплински престап. Можноста од активирањето на инструментот суспензија, а со тоа и исплата на помал износ на плата, е на релација со поведението на дипломатот.

Суспензијата во вакви случаи своето оправдување го наоѓа во тежината на делото и последиците кои можат да настанат од останувањето на дипломатот во странство, при што во периодот од суспензијата до донесувањето на правосилна односно конечна одлука во постапките од ставот 1 на членот 77 од Законот, на суспендираниот дипломат вратен од странство му се исплатува 50% од платата исплатена последниот месец пред упатувањето во дипломатско-конзуларното претставништво, односно 50% од плата на суспендираниот дипломат од платата за работното место исплатена во месецот пред суспензијата.

Според Судот, со тоа не се повредува членот 32 став 3 од Уставот според кој секој има право на соодветна заработувачка, бидејќи за времетраењето на суспензијата, дипломатот иако не ги извршува работните задачи, со оспорените законски одредби му се обезбедуваат средства за периодот додека трае суспензијата.

Поради наведеното, Судот оцени дека нема основ за уставно сомнение по однос согласноста на оспорените членови 77 став 3 и 77-а став 2 од Законот со одредбите од Уставот на кои се повикува подносителот со иницијативата.

8) Согласно оспорениот член 82-б) точка 3 од Законот, на дипломат му престанува вработувањето по сила на закон:
…

3) ако биде осуден за кривично дело во врска со службената должност или друго кривично дело кое го прави недостоен за дипломат – со денот на врачувањето на правосилната пресуда;
…

Според оспорената законска одредба, губењето на вработувањето е поврзано со примање на правосилна пресуда. Тоа значи губењето на вработувањето е во директна причинско-последична врска со во моментот врачена правосилна пресуда поради сторени дела опишани со оспорениот член од Законот. Според тоа, губењето на вработувањето не е поврзано со минат кривично-правен настан и со мината кривично-правна завршница (мината осуда и издржана казна), туку за кривично-правен настан за кој вработениот примил правосилна пресуда со која е утврдено дека дипломатот сторил такво кривично дело со кое ја злоупотребил својата положба при вршењето на службената должност или друго кривично дело кое го прави недостен за дипломат.

Во конкретниов случај законодавецот како посебна причина за престанок на работниот однос на дипломатот ја предвидел конкретната состојба предизвикана од самиот вработен дипломат како сторител на кривично дело во врска со службената должност или друго кривично дело кое го прави недостоен за дипломат, со денот кога на тоа лице му е врачена правосилната пресуда.

Оттука, со оспорената законска одредба јасно е утврден причинскиот однос на забраната на вработениот да продолжи да биде во работен однос, а тое е поради постоење на правосилна судска пресуда, а не поради мината осудуваност и издржана казна.

Исто така од содржината на оспорената доредба од Законот, јасно произлегува дека прво е потребно да биде донесене правосилна пресуда од надлежен суд и тоа за дело кое е пропишано како кривично дело во врска со службата, кои дела се пропишани во Кривичниот законик. Меѓутоа и секое друго дело кое е пропишано во Кривичниот законик, а кое може да биде од друга област (против работните односи, против изборите и гласањето, против правосудниот систем и слично), може дипломатот да го направи недостоен да биде преставник на државата во странство или во комуникацијата со странство. Постоењето на поведение кое е квалификувано како неприфатливо од кривично-правен аспект во Република Македонија, е доволна основа тоа лице да не се смета достојно за дипломат во вршењето на дипломатската професија.

Според Судот, оспорената одредба од членот 82-б точка 3 од Законот за надворешни работи, која уредува одредена состојба како причина за престанок на вработување на дипломат, е право на законодавецот со закон да пропишува критериуми во насока на обезбедување и заштита на професионализмот во дипломатската професија, а и на угледот на самиот орган кој неспорно се манифестира и преку моралниот лик и однесување на дипломатот во вршењето на надлежностите на Министерството пропишани со Законот.

Имајќи го предвид погоре наведеното, како и тоа дека со оспорената законска одредба јасно е утврден причинскиот однос на забраната на дипломатот да продолжи да биде во работен однос, Судот оцени дека во конкретниот случај од аспект на наводите изнесени со иницијативата не може да се постави прашањето за согласноста на оспорената одредба од Законот со одредбите од Уставот, конкретно по однос на двата принципи на казнено-правниот однос утврдени во членовите 13 став 1 и 14 став 1 од Уставот, на кои се темели поднесената иницијатива.

Од овие причини, несоодветно подносителот на иницијативата, а во поткрепа на своите наводи се повикува на Одлуката У.бр. 80/2006 од 7 ноември 2007 година, со која е укинат членот 36 став 1 алинејата 6 од Законот за надворешни работи („Службен весник на Република Македонија“ бр.46/2006), со кој како еден од условите за именување на амбасадор беше предвиден условот да не е осудуван за кривични дела за кои е предвидена казна затвор од најмалку шест месеци, за кривично дело во врска со службената должност или за друго кривично дело што го прави недостоен за амбасадор.

Според ставот на Судот по предметот на кој се повикува подносителот со иницијативата, со таквото уредување на членот 36 став 1 алинеја 6 од Законот, се вршело ограничување на правото за амбасадор да може да биде именувано лице кое било осудувано за кривично дело за кое е предвидена казна затвор од најмалку шест месеци, за кривично дело во врска со службената должност или за друго кривично дело што го прави недостоен за амбасадор, кое ограничување не било последица што произлегува од извршување на изречена кривична санкција, односно казна, туку претставувало дополнителна последица што граѓаните ја трпат по основ на осудуваноста, а која настапува по сила на закон.

За разлика од укинатата законска одредба од членот 36 став 1 алинеја 6 од Законот, кој е укината, поради тоа што граѓанинот дополнително трпи поседица од неговата осудуваност, во конкретниот случај станува збор за престанок на вработување, но, не како последица што произлегува од извршување на изречена кривична санкција, односно како последица од издржана казна, туку како последица на дејствија со кои е повредена службената должност или дејствија кои го прават дипломатот недостоен за дипломат, за кои сторени дејствија, дипломатот може и дисциплински да одговара, но, може да биде и кривично одговорен и осуден.

9) Согласно оспорениот член 25 (преодни и завршни одредби) од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), на вработен во Министерството-постоен државен службеник на кој на денот на влегувањето во сила на овој закон не му е утврдено дипломатско звање, му се утврдува дипломатско звање на опишаниот начин во овој член.

Од анализата на оспорениот член 25 од Законот кој е содржан во делот од преодните и завршни одредби од Законот, законодавецот ги утврдил дипломатските звања на вработен во Министерството-постоен државен службеник на кој на денот на влегувањето во сила на овој закон не му е утврдено дипломатско звање.

Пред донесувањето на Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), односно според Законот за надворешни работи од 2006 година, кој сега во дел претрпе големи измени и дополнувања, вработените во Министерството имаа статус на државни службеници и за нив важеше Законот за државни службеници.

Конкретно, со измените и дополнувањата на Законот за надворешни работи од 2013 година (“Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), изменета е целата Глава V од Законот со кои измени се уредува структурата на работните места во Министерството за надворешни работи (член 64), работните места во дипломатско-конзуларно претставништво (член 64-а), дипломатските звања (член 64-б) и конзуларните звања (член 64-в), а со членот 21 од преодните и заврши одредби на овој закон, уредено е дека во рок од 15 дена од денот на влегувањето во сила на овој закон министерот ќе ги усогласи Правилникот за внатрешена организација на Министерството и Правилникот за систематизација на работните места во Министерството со одредбите на овој закон.

Исто така со членот 21 став 3 од овој закон е уредено дека со денот на донесувањето на решенија за распоредување на вработените во Министерството согласно со овој закон, вработените престануваат да бидат државни службеници.

Бидејќи вработените во Министерството за надворешни работи не се повеќе државни службеници, законодавецот преку одредбите на овој закон воспоставува односи и создава услови за адекватна негова примена. Во таа смисла, како дел на одредбите од преодниот режим, со оспорениот член 25 од Законот, на вработен во Министерството-постоен државен службеник на кој на денот на влегувањето во сила на овој закон не му е утврдено дипломатско звање, му се утврдува дипломатско звање на еден од начините уредено со оспорениот член од Законот.

Имајќи во вид дека дипломатски звања се карактеристични по своето двојство, со оглед дека вработените паралелно вршат дипломатски активности и меѓународна комуникација, а воедно во исто време тие во Министерството се распоредени на работни места на кои извршуваат соодветни работни задачи согласно Правилникот за внатрешена организација на Министерството и Правилникот за систематизација на работните места во Министерството, законодавецот со оспорениот член 25 од Законот на јасен и недвосмислен начин, ја поставил соодветноста на тоа двојство, односно дипломатското звање на вработениот и позицијата според организацијата и систематизација во Министерстовто.

Поаѓајќи од уставната определба од членот 32 став 5 од Уставот според која остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори, законодавецот има право да ги уредува односите во сферата на работните односи за вработените. Во оваа смисла, законодавецот има право да ги пропишува и нивните права и обврски, нивниот статус и звања, како и истите да ги менува и дополнува, каков што е конкретниов случај, каде со воведените измени и дополнувања на Законот е изменета целината на Главата V која се однесува на работните односи.

Поради горе изнесеното, Судот оцени дека и во конкретниот случај, не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорениот член 25 од измените Законот од 2013 година, со одредбите од членот 8 став 1 алинеите 3 и 4, членот 9, членот 51 и членот 96 од Уставот.

6. Тргнувајќи од сето погоре наведено, Судот оцени дека по однос на оспорениот член 14 став 4, членот 36 (без алинеја 1 од ставот 1 во делот: “само”), членот 49 (без алинеја 1 од ставот 1 во делот: “само”), членот 64-ж став 1 алинеите 1 и 2, членот 66 став 4 точка в), членот 68 став 2 точка б), членот 77 став 3, членот 77-а став 2, членот 82-б точка 3 од Законот за надворешни работи и членот 25 од Законот за изменување и дополнување на Законот за надворешни работи (Службен весник на Република Македонија” број 26/2013), не може да се постави прашањето за согласноста на наведените оспорени одредби од Законот со одредбите на Уставот на кои се повикува подносителот со иницијативата.

Со оглед дека Судот веќе се произнел по однос уставноста на членот 36 став 1 алинеја 1 во делот: “само” и членот 49 став 1 делот: “само” од Законот, а нема основи за понакво одлучување, Судот оцени дека во конкретниот случај, исполнети се условите од членот 28 алинејата 2 од Деловникот за отфрлање на иницијативата во тие делови.

7. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1 и 2 од ова решение.

8. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Елена Гошева и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Никола Ивановски, Јован Јосифовски, Вангелина Маркудова, Сали Мурати, д-р Гзиме Старова и Владимир Стојаноски. Решението во однос на членот 14 став 4, членот 36 (без алинеја 1 од ставот 1 во делот: “само”), членот 49 (без алинеја 1 од ставот 1 во делот: “само”), членот 64-ж став 1 алинеите 1 и 2 и членот 82-б точка 3, од Законот за надворешни работи од точката 1, како и во однос на членовите од Законот за надворешни работи од точката 2, Судот го донесе со мнозинство гласови

У.бр.46/2013
12 февруари 2014 година
Скопје

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Елена Гошева

Издвоено мислење по предметот У.бр.46/2013