198/2009-0-0

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992) на седницата одржана на 9 декември 2009 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 44 став 1 и став 3, во делот

2. Стамен Филипов од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на членовите од Законот означени во точка 1 од ова решение.

Според наводите во иницијативата со решението во ставот 1 од член 44 на Законот нелогично било висината на износот на посебните делови во резервниот фонд, најниската вредност на истиот, како и видот на трошоците за кои ќе се користат средствата од резервниот фонд да ги пропишувал министерот надлежен за работите од станбено-комуналната дејност, на предлог на Регулаторната комисија за домување. Имено, според подносителот на иницијативата, тој резервен фонд бил исклучива сопственост само на сопствениците на посебните делови, а не на државата. Ова дотолку повеќе што според член 11 став 2 точка 4 од Законот за домување постоел управител за вршење на дејностите на управување со станбената зграда.

Во иницијативата понатаму се наведува дека со оспорениот дел од член 44 став 1 на истиот закон се создавала нееднаквост на граѓаните пред Уставот и законите. Владата на Република Македонија, општините, Градот Скопје, станбените фондови и непрофитните станбени организации да не уплатуваат свои средства во резервниот фонд основан за одделна станбена зграда во која имале станови или деловни простории во сопственост. Оттука, според иницијативата, овие граѓани биле привилегирани во однос на сите останати граѓани во Република Македонија со што се создавала дискриминација и нееднаквост.

По однос на членот 107 став 1 точка 3 од Законот, подносителот на иницијативата смета дека со истиот се ограничувало по сила на закон, правото на едно лице да се предложи да ја врши функцијата член на Регулаторната комисија и во случаи кога кривичното дело за кое тоа лице било осудено не било во никаква врска со вршењето на оваа функција, поради што формулацијата на оспорената одредба била недоволно јасна и прецизна и како таква не обезбедувала правна сигурност на граѓаните.

Од наведените причини, оспорениот член 44 став 1 од Законот не бил во согласност со член 8 став 1 алинеи 1, 3 и 6 , член 30, член 51 и член 54 ставовите 1 и 2 од Уставот, а оспорениот дел на ставот 3 од членот 44 од Законот не бил во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 9 и 51 од Уставот.

Според подносителот на иницијативата, оспорениот член 107 став 1 точка 3 од Законот за домување не бил во согласност со членот 8 став 1 алинеи 1, 3 и 4, член 9 став 2, член 13 став 1, член 14 став 1, член 23, член 51 и член 54 ставовите 1 и 2 од Уставот на Република Македонија, поради што предлага Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста на оспорените членови од Законот за домување.

3. Судот на седницата утврди дека според член 44 од Законот висината на износот за посебните делови во резервниот фонд, најниската вредност на истиот, како и видот на трошоците за кои ќе се користат средствата од резервниот фонд, ги пропишува министерот надлежен за работите од станбено-комуналната област, на предлог на Регулаторната комисија за домување во зависност од староста на објектот, бројот на посебните делови во зградата и видот на материјалот од кој е изградена зградата.

Според став 2 на овој член од Законот сопствениците на посебните делови во станбена зграда што е постара од 15 години, во планот за одржување можат да утврдат повисок износ на месечната уплата во резервниот фонд, во однос на пресметаната вредност на работите на одржувањето и планот на одржувањето од членот 12 на овој закон.

Во став 3 од истиот член на Законот Владата на Република Македонија, општините, општините во градот Скопје и градот Скопје, станбените фондови и непрофитните станбени организации, можат да основаат свои резервни фондови во рамките на своите наменски средства и во тој случај не се должни да уплатуваат средства во резервниот фонд основан за одделна станбена зграда во која имаат станови или деловни простории во сопственост.

Во членот 107 од Законот за домување се предвидува дека на членот на Регулаторната комисија му престанува вршењето на функцијата пред истекот на мандатот, ако:
1) поднесе оставка до Собранието на Република Македонија;
2) кај него настане трајна или привремена неспособност за непречено вршење на функцијата подолго од шест месеца непрекинато или смрт;
3) е осуден за извршено кривично дело со правосилна судска пресуда со која е изречена казна затвор од најмалку шест месеца (оспорен дел) и
4) се стекне со услови за остварување на право на пензија.
2. Според ставот 2 од овој член, на Регулаторната комисија може да биде разрешен од вршењето на функцијата на која што е именуван доколку се утврди дека несовесно и нестручно ја врши функцијата, вврши злоупотреба на службената положба или работи спротивно на закон и друг пропис.
3. Според став 3 од овој член, Регулаторната комисија со заклучок за кој се изјасниле најмалку тројца од членовите на Регулаторната комисија, утврдува дека се исполнети условите за престанување на функцијата пред истекот на мандатот или за разрешување од функцијата на член на Регулаторната комисија, предвидени во ставовите (1) и (2) на овој член.
4. Според ставот 4 од овој член, во согласност со заклучокот од ставот (2) на овој член Регулаторната комисија е должна да побара Владата на Република Македонија, да достави предлог до Собранието на Република Македонија за донесување на одлуки за престанување на функцијата пред истекот на мандатот или за разрешување од функцијата на член на Регулаторната комисија.
5. Според ставот 5 на овој член во рок од осум дена од денот на донесувањето на одлуката од ставот (4) на овој член, Собранието на Република Македонија поднесува барање до Владата на Република Македонија, поднесува барање до Владата на Република Македонија, заради доставување на предлог за именување на нов член на Регулаторната комисија.

4. Темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија, според член 8 став 1 алинеи 1, 3, 4 и 6 од Уставот се основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот, владеењето на правото, поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска и правната заштита на сопственоста.

Според член 9 од Уставот, граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичко и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.

Според член 30 ставови 1, 2 и 3 од Уставот, се гарантира правото на сопственост и правото на наследување. Сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата. Никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.

Согласно член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со законите. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Во членот 54 ставовивте 1 и 2 од Уставот е предвидено дека слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот и слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да бидат ограничени за време на воена или вонредна состојба според одредбите на Уставот.

Законот за домување („Службен весник на Република Македонија“ бр.99/2009) ги уредува видовите на објекти во домувањето, управувањето со станбените зггради, односите меѓу сопствениците на посебните делови и трети лица, заедницата на сопствениците, евиденцијата на становите, закупничките односи во домувањето, начинот на управувањето и одржувањето на објектите, правата и обврските на Републиката, општините, општините во градот Скопје и градот Скопје во домувањето, инспекцискиот и управниот надзор и други прашања од областа на управувањето (член 1).

Од анализата на цитираната одредба од Законот, јасно произлегува дека предмет на уредување на овој закон, меѓу другото, се и начинот на управување и одржување на објектите, како и правата и обврските на Републиката и општините.

Управувањето со станбените згради е дефинирано во Глава III од Законот, во која децидно се регулирани правата и обврските во однос на управувањето со станбените згради. Така, во член 10 од Законот за домување се уредува дека:

„(1) Управувањето со станбените згради претставува следење и спроведување на одлуките донесени од собирот на сопствениците на посебните делови во зградата, застапување во правниот промет и во постапките пред надлежните органи со цел за функционирање, одржување и зачувување на заедничките делови на станбената зграда.
(2) Работите на управување од ставот (1) на овој член може да ги врши управител или заедницата на сопственици, врз основа на одлука на собир на сопственици.
(3) Управителот за вршење на дејностите на управувањето со станбената зграда треба да поседува лиценца што ја издава Регулаторната комисија за домување.
(4) Лиценца за управител за вршење на дејностите на управување со станбена зграда, може да добие правно или физичко лице ако ги исполнува следниве услови:

– да е регистриран во Централниот регистар на Република Македонија за вршење на дејности од управување и
– да има најмалку пет вработени лица, од кои двајца со високо образование (дипломиран правник и дипломиран економист) и три лица со најмалку средна стручна подготовка.

(5) Лиценцата се издава со рок на важење од пет години.
(6) За издавање на лиценцата од ставот (3) на овој член се плаќа надоместок во износ од 150 евра во денарска противвредност.
(7) Начинот на издавање и одземање на лиценцата, како и формата и содржината на образецот на лиценцата ги пропишува министерот надлежен за работите од станбено-комуналната област“.

Во член 11 од истиот закон е предвидено дека:

„(1) За работите на управување од членот 10 став (1) на овој закон, сопствениците на посебните делови од станбената зграда склучуваат договор за заемни односи.
(2) Покрај одредбите за управувањето од ставот (1) на овој член договорот за заемни односи содржи и:
1) начин, услови и ред на користење на заедничките простории и уредите во згградата;
2) висина на износите и начинот на плаќањето на трошоците за редовното одржување (инвестиционо и тековно одржување) на заедничките делови на зградата што е во етажна сопственост;
3) куќен ред на зградата;
4) начин на воспоставување на резервниот фонд;
5) намена на споредните простории што се користат од страна на сопствениците на посебните делови;
6) начин на користење на споредните простории за посебни намени;
7) посебни ограничувања на правото на користење на споредните простории;
8) учество на сопствениците на посебните делови како странки во правниот промет;
9) посебни овластувања на управителот на станбена зграда;
10) начин на осигурување на заеднички делови на станбената зграда и распоредување на износите за плаќање на осигурителните премии;
11) начин на известување на сопствениците на посебните делови за работење на управувањето;
12) посебни услуги што ги надминуваат границите на функционирање на станбена зграда (како на пример, заштита, приемна служба и слично) и
13) начин на регулирање на односите во случај на адаптација, реконструкција, пренамена, доградба и надградба на дел од зградата или на зградата во целост.

(3) Сопствениците на посебните делови одлучуваат за работите на управувањето на станбената зграда со мнозинство гласови според сопственичките делови.
(4) Сопствениците на посебните делови се должни редовно да ги одржуваат станбените згради и становите.
(5) Одржувањето на станбените згради и становите треба да обезбеди постојана исправност, безбедност и употребливост на сите делови на зградата како целина, естетски обликуваниот изглед, уредите, инсталациите и опремата на зградата, кои им служат на сите сопственици на посебните делови, односно закупци на зградата.
(6) Одржувањето на станбени згради и станови ги опфаќа работите на редовното одржување.
(7) Редовното одржување од ставот (2) точка 2 на овој член го опфаќа инвестиционото и тековното одржување на станбената зграда. Тековно одржување на зградата претставува преземање на мерки и активности што овозможуваат непречено користење на заедничките делови од станбената зграда, на инсталациите и уредите, вклучувајќи набавка на резервни делови за заедничките инсталации и уреди, вградување на дополнителни апарати и уреди како мерачи, броила и други уреди. Инвестиционото одржување ги опфаќа работите со кои се одржува и зголемува вредноста на објектот квалитативно и квантитативно, а се однесува на работите што не се опфатени со тековното одржување.
(8) Во случај на вонредни настани со кои се загрозува животот и здравјето на луѓето или се нанесува поголема материјална штета спрема другите сопственици на посебните делови, на барање на управителот на станбената зграда или член на заедницата на сопственици, органот за внатрешни работи може да влезе во станот или друга просторија од станбената зграда се до отстранување на причината што го предизвикала вонредниот настан. Органот за внатрешни работи составува службена белешка за влегувањето во станот или друга просторија.
(9) Во случај кога сопствениците на посебните делови се отсутни, по отстранување на причините кои го предизвикале вонредниот настан, органот за внатрешни работи го запечатува станот, односно другата просторија, а клучот го предава на подрачната полициска станица, за што ги известува сопствениците на станот, односно блиските роднини“.

Според Судот во цитираните законски одредби, се утврдува што всушност претставува управувањето со станбена зграда – следење и спроведување на одлуките донесени од собирот на сопствениците на посебните делови во зградата, како и застапувањето во правниот промет и во постапките пред надлежните органи со цел за одржување и зачувување на заедничките делови на станбената зграда.

Истовремено, се утврдува дека наведените работи на управувањето ги врши управител или заедницата на сопственици, врз одлука на собир на сопственици. Управителот, пак, за вршењето на дејностите на управување, според законските овластувања, треба да поседува лиценца која ја издава Регулаторната комисија за домување.

Од анализата на наведените законски норми, исто така произлегува дека за работите на управување, сопствениците на посебните делови од станбената зграда склучуваат договор за заемни односи, кој меѓу другото содржи и обврска за станарите редовно да ги одржуваат станбените згради и становите, кое ги опфаќа работите на редовното одржување. Редовното одржување, пак, од своја страна, според Законот, го опфаќа инвестиционото и тековното одржување на станбената зграда.

Во член 42 од Законот, се предвидува дека заради извршување на работите на одржувањето на станбените згради се формираат фонд за редовно одржување и резервен фонд, а во ставот 3 од истиот член се предвидува дека средствата од фондот за редовно одржување, како и од резервниот фонд, исклучиво се користат за потребите на станбената зграда или сопствениците на посебните делови кои ги собрале средствата во овие фондови.

Законот ја пропишува обврската за сопствениците во станбената зграда за основање на резервен фонд кои средства се наменети за покривање на трошоците за инвестициско одржување. Истовремено, Законот во Глава IX и X ги регулира и надлежностите на Репубиката и надлежностите во домувањето и во рамките на нивните надлежности да основаат фондови за домување со цел за потикнување на развојот и изградбата на објектите за домување, обезбедување на средства и заеми за изградба и продажба на станови.

Со членот 43 од Законот предвидено е сопствениците на становите во станбените згради задолжително да основаат резервен фонд. Согласно одредбите од Законот предвидено е со средствата од резервниот фонд да управува управителот на станбената зграда. Средствата кои сопствениците на становите во станбената зграда треба да ги плаќаат во резервниот фонд управителот на зградата е должен да ги евидентира на посебна сметка одвоено од имотот на управителот.

Средствата од резервниот фонд, согласно одредбите од Законот се наменски и можат да се користат само за трошоците предвидени за одржување на посебните делови од зградата, за подобрувања предвидени во планот за одржување на станбената зграда како и за преземање на нужни работи кои се неопходни да се преземат, со цел да се избегне настанување на поголема штета доколку истите не се преземат.

Ваквото решение во Законот според Судот дава можност да се надминат проблемите во однос на инвестиционото одржување на станбените згради со колективно домување, а посебно во случаи кога треба да се преземат нужни работи кои се неопходни за одржување на зградата, а кои не биле предвидени во планот за одржување на зградата. Ова од причини што средствата од овој фонд исклучиво можат да се користат за овие намени.

Во членот 44, став 1 од Законот е пропишано дека висината на износот за посебните делови кои ќе се уплаќаат во резервниот фонд, најниската вредност на истиот како и видот на трошоците за кои ќе се користат средствата од резервниот фонд ги пропишува министерот надлежен за работите од станбено комуналната област на предлог на Регулаторната комисија за домување во зависност од староста на објектот, бројот на посебните делови во зградата и видот на материјалот од кој е изградена зградата. Имено, целта на законодавецот е да се утврди унифицирана висина која е потребна да ја плаќаат сопствениците на посебните делови на зградата со која би се надминале проблемите од итна природа што се однесуваат на инвестиционото одржување во колективното домување, а кои во досегашните прописи со кои се регулираше оваа област воопшто не беа разработени.

Во однос на оспорената одредба на член 44 став 3 од Законот со која е пропишано дека Владата на Република Македонија, општините, општините во Градот Скопје и Градот Скопје, станбените фондови и непрофитните станбени организации доколку основаат свои резервни фондови во рамките на своите наменски средства, не се должни да уплатуваат средства во резервниот фонд основан за одделна станбена зграда во која имаат станови или деловни простории во сопственост Судот оцени дека се во согласност со Уставот.

Со пропишување на ваквата одредба, според Судот, законодавецот предвидел формирање на резервен фонд во рамките на наменските средства. Со цел да се избегне двојна обврска за плаќање на средства во задолжителниот резервен фонд на сопствениците на посебните делови во станбена зграда и во резервните фондови во рамките на наменските средства. Ова од причина што во колективното домување постојат посебни делови во станбена зграда кои се во државна сопственост и со воведување на оваа одредба се воспоставува посебен режим за оваа категорија на станови или деловни простории.

По однос на наводите во иницијативата дека со членот 107 став 1 точка 3 од Законот за домување со кој е пропишано дека на член на Регулаторната комисија за домување му престанува вршењето на функцијата пред истекот на мандатот ако е осуден за извршено кривично дело со правосилна судска пресуда со која е изречена казна затвор од најмалку 6 месеци, се ограничуваат правата на граѓаните како последица од осудата на кривично дело која настапува по сила на закон, како и дека истата е недоволно прецизна и јасна и не обезбедува правна сигурност Судот утврди дека не претставува ограничување на правата на граѓаните и не е во спротивност со принципот на владеењето на правото. Ова од причина што со оваа одредба не се врши ограничување на правата на граѓаните како последица од осудата за кривично дело, туку самата осуда со која е изречена казна затвор од најмалку 6 месеци не дозволува истовремено член на Регулаторната комисија да биде присутен и да ја врши оваа функција. Ваквото решение предвидено во Законот е во согласност со Законот за работни односи. Со членот 99 од овој закон законодавецот пропишал дека „работодавачот може на работникот да му го откаже договорот за вработување ако на работникот со правосилна одлука му е забрането да врши определени работи од работниот однос или ако му е изречена воспитна или безбедносна мерка, поради која не може да врши работи подолго од 6 месеци или поради издржување на затворска казна ќе мора да биде отсутен од работа повеќе од 6 месеци. Ова дотолку повеќе што истиот и физички не е во состојба да ја врши определената функција – член на Регулаторна комисија, бидејќи ќе биде физички отсутен и спречен да ја врши функцијата за која е именуван.

Тргнувајќи од наведената уставно судска анализа, Судот не го постави прашањето за согласност на оспорените одредби од Законот за домување со напред наведените одредби од Уставот.

5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Трендафил Ивановски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Бранко Наумоски, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов. Решението во однос на оспорениот дел на членот 44 став 3 од Законот е донесено со мнозинство гласови.

У.бр.198/2009
9 декември 2009 година
С к о п ј е
лк

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Трендафил Ивановски