247/1996-0-0

Уставниот суд на Република Македонија врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/92) на седницата одржана на 19 март 1997 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување уставноста на член 12 став 2 од Законот за акцизите (“Службен весник на Република Македонија” бр.78/93, 70/94, 14/95, 42/95 и 71/96).

2. На Уставниот суд на Република Македонија АД Пивара-Скопје, АД Пивара-Битола, АД Тиквеш-Кавадарци, АД Винојуг-Гевгелија, АД Повардарие-Неготино и АД Агроплод-Ресен, му поднесоа иницијатива за поведување постапка за оценување уставноста на член 12 став 2 од законот означен во точката 1 од ова решение. Во иницијативата се наведува дека со Законот за акцизите биле определени производите што подлежат на акциза и било определено дека акциза се плаќа на прометот на производите односно нивниот увоз. Наспроти овој принципиелен став, со членовите 4, 5, 6 и 7 од Законот се востановувале различни обврски за одделни обврзници на акцизата. Имено за обврзници на акцизата во прометот на дериватите на нафта и во прометот на преработки од тутун биле производителот односно увозникот, а основица за плаќање на акцизата била продажната цена на производителот односно увозникот во која ја засметал и акцизата. За разлика од тоа, кај производителите на алкохолни пијалаци и пивото, обврската за плаќање на акцизите се протегала не само на производителот и увозникот туку и на другите носители на прометот, што доведувало до таква положба што на акцизи подлежеле и прометните дејствија и други трошоци кои инаку не подлежеле на акциза (транспортни трошоци, трговски маржи и слично).

Понатаму се наведува дека обврзниците на овој вид на акциза, при промет на производи на мало преку продавници, требало за извршените транспортни услуги на производот да плаќаат акциза и за транспортните услуги, наместо за транспортните услуги да плаќаат данок на промет на услуги.

На тој начин, обврзниците на акциза во прометот на алкохолни пијалаци и пиво биле во нееднаква економска положба споредено со обврзниците на акциза за другите производи и преработки, поради што членот 12 став 2 од Законот не бил во согласност со член 55 став 2 од Уставот на Република Македонија.

3. Судот на седницата утврди дека според член 12 од Законот, основицата за плаќање на акцизата во прометот на алкохолни пијалаци (ракии, вињак и други жестоки пијалаци), луксузни производи и патнички автомобили е продажната цена која во себе не содржи акциза.

Продажната цена од став 1 на овој член која служи како даночна основица освен за пиво и кафе се намалува за износот на пресметаната акциза на претходните учесници во прометот или при увозот (производителот, увозникот, трговијата на големо, трговијата на мало, угостителското претпријатие, самостојниот угостител и самостојниот трговски дуќан).

4. Судот, исто така, утврди дека во текот на постапката по иницијативата, Собранието на Република Македонија донесе Закон за изменување и дополнување на Законот за акцизите, според кој во член 12 став 2 по зборот “основица” се додаваат зборовите “освен за пиво и кафе” (“Службен весник на Република Македонија” бр.71/96).

5. Согласно член 33 од Уставот, секој е должен да плаќа данок и други јавни давачки и да учествува во намирувањето на јавните расходи на начин утврден со закон.

Според член 55 став 2 од Уставот, Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот. Републиката презема мерки против монополското однесување на пазарот.

Тргнувајќи од овластувањето содржано во членот 33 од Уставот, законодавецот со закон вовел плаќање на акцизи како посебен вид на данок на промет на определени производи, при што ги определил како обврзниците така и основицата за плаќање на акциза. Со оглед на тоа што станува збор за различен вид на производи кои подлежат на плаќање на акцизи, законодавецот според видот на производот определил различни обврзници и различна основица за плаќање на акциза, што претставува мерка на даночната политика со која се остваруваат различни даночни приходи од различни производи. Меѓутоа нема различни даночни основи ниту различни даночни стапки за даночните обврзници односно субјекти во прометот на еден ист производ. Тоа значи дека сите субјекти на пазарот односно сите учесници во прометот на еден вид производи се еднакви, односно дека законодавецот при определувањето на обврзникот за плаќање на акциза, не прави разлика помеѓу субјектите на пазарот кои се занимаваат со производство или увезуваат стока од ист вид.

Во однос на наводите во иницијативата дека акциза се плаќала и на транспортните услуги кои ја сочинувале продажната цена на производот, наместо да се плаќал данок на услуги, Судот утврди дека согласно член 11 од Законот за данок на промет на производи и услуги (“Службен весник на Република Македонија” бр.34/92, 62/92, 63/92, 3/93, 4/93, 80/93, 42/95, 4/96 и 71/96), под продажна цена на производи која служи како даночна основица на која се пресметува данокот на промет на производи се подразбира вкупниот бруто надомест што му се плаќа на продавачот за купените производи во кој се засметуваат и сите споредни трошоци што продавачот му ги засметал на купувачот.

Според член 9 став 1 од овој закон, даночен обврзник на данокот на промет на производи е правно лице и претпримач што продава производи за натамошна продажба и на крајни потрошувачи и физичко лице што продава производи на крајни потрошувачи.

Според член 20 став 1 од овој закон, даночен обврзник на данокот на промет на услуги е правното и физичкото лице кое ќе ја изврши услугата за која е пропишано плаќање на данок според овој закон.

Врз основа на изнесеното, а имајќи го предвид конкретниот случај Судот оцени дека обврзници за плаќање на акциза во прометот на алкохолни пијалоци (ракии, вињак и други жестоки пијалаци), луксузни производи и патнички автомобили, се сите учесници во прометот (производителот, увозникот, трговијата на големо, трговијата на мало, угостителското претпријатие, самостојниот угостител и самостојниот трговски дуќан); во продажната цена која служи како даночна основица се засметуваат и сите споредни трошоци што продавачот му ги засметал на купувачот, и даночен обврзник на данокот на промет на услуги е правното и физичкото лице кое ќе ја изврши услугата за која е пропишано плаќање на данок.

Според тоа, обврзниците за плаќање на акциза ги плаќаат трошоците за транспорт на производите и тој трошок го засметуваат во цената на производот на кој се плаќа акциза. Меѓутоа овие даночни обврзници не вршат никакви услуги за кои е пропишано плаќање на данок. Имено данокот на промет на услуги (пр. транспорт на производи) го плаќа превозникот односно транспортерот на кој основна дејност или една од дејностите му се транспортни услуги (превоз на стоки во внатрешниот сообраќај или меѓународна шпедиција) за кои и е предвидено според законот плаќање на данок на промет на услуги.

Од тука произлегува дека учесниците во прометот на алкохолни пијалоци, луксузни производи и патнички автомобили имаат обврска да плаќаат акциза на продажната цена која служи како даночна основица, а не да плаќаат данок на промет на услуги.

Врз основа на изнесеното Судот оцени дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспорениот член од Законот со член 55 став 2 од Уставот поради што одлучи како во точката 1 од ова решение.

6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Јован проевски и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, Бесим Селими, д-р Јосиф Талевски и д-р Тодор Џунов. (У.бр.247/96)