Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија, член 28 алинеја 3 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021) на седницата одржана на 23 март 2022 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 13 точка 12 (сега точка 13) од Одлуката за превентивни препораки, времени мерки, наредени мерки, наменски протоколи,планови и алгоритми за постапување за заштита на здравјето на населението од заразната болест COVID-19 предизвикана од вирусот SARS-CoV-2, случаите и временскиот период на нивна примена („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 263/2020, 269/2020, 275/2020, 287/2020, 292/2020, 278/20, 269/2020, 98/2020, 300/2020 (исправка), 304/2020, 306/2020, 317/2020, 13/2021, 45/2021, 53/2021, 55/2021, 58/2021, 64/2021, 65/2021, 75/2021, 87/2021, 94/2021, 100/2021, 106/2021,109/2021, 113/2021, 116/2021, 119/2021, 126/2021, 133/2021, 139/2021, 141/2021, 146/2021, 153/2021, 162/2021, 176/2021, 187/2021, 193/2021 и 199/2021).
2. СЕ ОТФРЛААТ иницијативите за поведување на постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 13 точка 11 од Одлуката означена во точката 1 од ова решение.
3. Дарко Јаневски од Скопје и Сашо Балабанов од Штип до Уставниот суд на Република Северна Македонија доставија иницијативи за оценување на уставноста и законитоста на член 13 точките 11 и 12 од одлуката означена во точката 1 од ова решение.
Според наводите на подносителот Дарко Јаневски од Скопје, при носење на оспорената одредба Владата заборавила дека согласно член 1 од Уставот, Република Македонија е суверена, самостојна, демократска и социјална држава. Со ваквите ригорозни драконски мерки пропишани во оспорената одредба со која дискриминаторски и сегрегирачки овозмижила повеќе од милион граѓани да ги изгубат нивните основни загарантирани права и тоа; право на еднаквост пред законите, право на сигурност и тајност на податоците и право на приватност, ја ограничил неприкосновеноста на слободата, правото на јавен настап, правото да се прими и пренесе информација односно правото на јавно информирање а со тоа ефективно ја има забрането слободата на говорот како и правото на протест,односно можноста на граѓаните мирно да се собираат односно правото на јавен собир а со тоа државата вовела цензура. Оттука државата буквално ги ограничила сите загарантирани права и тоа со подзаконски акт. Според подносителот сето тоа е сторено поради фактот што граѓаните не сакаат да се вакцинираат, а тоа значи дека Републиката не е демократска, а историјата и те како ќе го осуди овој период, а со тоа член 13 точки 11 и 12 од Одлуката не е во согласност со член 1 став 1 од Уставот. Во буквална смисла на зборот моментално единствено имунизираните лица целосно ги уживаат граѓанските права загарантирани со Уставот.
Понатаму, подносителот наведува како е возможно лицата кои се вработени во објектите кои се наведени во членот 13 точките 11 и 12 од Одлуката за превентивните мерки ….. да не се должни да се вакцинираат, ниту се вакцинирани доколку не го сакаат тоа, но лицата кои сакаат да ги посетат истите тие објекти делжни се да имаат потврда за имунизација против вирусот SARS –Cov-2. Оттука, сето тоа е само по себе контрадикторно и нејасно. Ова дотолку повеќе што за лицата кои поднесуваат некој поднесок до која било институција па вклучувајќи го и Уставниот суд не се задолжени да имаат потврда за имунизација, но доколку сакаат да посетат угостителски објект тие се должни да поседуваат потврда за имунизација.
Во понатамошниот текст на поднесокот подносителот ја цитира содржината на членот 13 точка 11 од оспорената одлука и констатира дека со ваквата одредба не само што се врши директна дискриминација, туку повикува, поттикнува и дава инструкции за сегрегација на определена група на граѓани на кој начин ги дели граѓаните од прв и втор ред, без да се води сметка дека сите луѓе се рамноправни, односно изедначени во уживањето и остварувањето на своите слободи и права.
Понатаму, подносителот на иницијативата се повикува и ја цитира содржината на членовите 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12 и членот 13 од Законот за спречување и заштита од дискриминација („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 258/2020) при што заклучува дека не постои закон кој ги задолжува граѓаните да направат нешто, односно, да покажат дека поседуваат потврда за имунизација за да можат да се стекнат со определени права. Правото на граѓанинот да одлучи да изврши определена медицинска интервенција е негов личен избор што е загарантирано со Законот за заштита на правата на пациентите. Во конкретниот случај неможноста на граѓаните кои избрале да не се вакцинираат да не можат да посетуваат определени објекти (угостителски или друг вид)односно да им се забранат нивните граѓански права да присуствуваат на концерт, крштевка или друг настап и да им го забрани правото на јавен собир, јавен настап односно протест, а со тоа правото на слобода на говор, право на јавно информирање, правото на штрајк само поради фактот што избрале да не се вакцинираат.
Исто така, подносителот наведува дека оспорената одредба од член 13 точки 11 и 12 од Одлуката не само што не се во согласност со Законот за спречување и заштита од дискриминација, туку не се согласност и со член 9 и член 12 ставови 1 и 2 од Уставот.
Вооедно, подносителот на иницијативата ги наведува и ја цитира содржината на член 4 и член 13 од Законот за заштита на личните податоци („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.42/2020), при што заклучува дека Владата на Република Северна Македонија со оспорениот член од Одлуката бара од граѓаните да дадат на увид личен податок на лица кои апсолутно не смеат да бидат запознаени со здравствената состојба на граѓаните без нивна слободна волја, што не во согласност со членовите 18 и 25 од Уставот на Република Северна Македонија.
Понатаму, Владата во членот 13 точка 11 став 2 од оспорената одлука утврдила дека сертификатот/потврдата не се однесува на лица под 18 годишна возраст, од каде се поставува прашањето кои се објективните критериуми, односно начинот врз основа на кој ќе се утврди дека определени лица се помлади од 18 години, од каде ваквата нејасна и непрецизна одредба ефективно предизвикува правна несигурност што не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.
Во однос на оспорениот член 13 точка 11 став 3 од Одлуката, подносителот наведува дека со предвидувањето на тоа што наредената мерка од ставот 1 од оваа точка задолжително се применува и за организација, работа и присуство/учество и на секаков вид на настап на отворен простор, спротивно на член 1-а, член 2 на Законот за јавни собири („Службен весник на Република Македонија“ бр.55/1995, 19/2006, 66/2007 и 152/2015 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.31/2020), се повредувале членовите 16, 21 и 32 ставови 1 и 2 од Уставот.
Понатаму, подносителот во однос на оспорениот член 13 точка 11 став 4 од Одлуката во кој е предвидено дека наредената мерка од оваа точка задолжително се применува и за влез во затворениот дел од моловите на територијата на Република Северна Македонија, спротивно на членот 74 од Законот за катастар на недвижности („Службен весник на Република Македонија“ бр. 55/2013, 41/2014, 115/2014, 116/2015, 192/2015, 61/2016,172/2016, 64/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.129/2019), Владата заборавила дека во затворените делови од моловите, односно, трговските центри постојат продавници за храна и аптеки во кои граѓаните не се во можност да ги набават потребните продукти и лекови доколку не се вакцинирани и со тоа на индиректен начин Владата ги казнила, што не во согласност со член 11 став 1 и 2 од Уставот.
Во врска со оспорениот член 13 точка 12 од Одлуката, подносителот на иницијативата ја цитира содржината на наведениот член и наведува дека во оспорената одлука, а во таа смисла и во ниеден закон редарската служба ниту вработено лице определено од работодавачот нема ниту имплицитно ниту експлицитно овластување или надлежност да го прави истото да бара на увид потврди или кој било друг документ од граѓаните пред да влезат во објектот. Потврда за имунизација со законска императивна одредба им е забрането не само на радарската служба туку и на инспекциските служби, па дури и на полицијата,освен ако се работи за истрага согласно Законот за кривичната постапка. Во таа смисла овластените службени лица, а и самите редари можат да одговараат пред други институции по поднесени граѓански тужби за дискриминација согласно чле 137 и 149 од Кривичниот законик, па дури и да поднесат барање за заштита на слободите и правата од член 110 став 1 алинеја 3 од Уставот, што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата.
Понатаму, подносителот на иницијативата, ја цитира содржината на член 137, 149 и 353 од Кривичниот законик, член 28, член 67 од Законот за полиција („Службен весник на Република Македонија“ бр.114/2006, 6/2009, 145/2012, 41/1014, 33/2015, 31/2016, 106/2016, 120/2016, 21/2018 и 64/2018) и наведува дека редарската служба ниту може да легитимира ниту може да бара на увид потврда за вакциналниот статус на определено лице односно нема надлежност да врши обработка на личните податоци што е изрично забрането со член 13 став 1 од Законот за личните податоци, а од друга страна полицијата доколку нема покренато истрага има изрична забрана за увид во истата потврда.
Исто така, според подносителот, државниот пазарен инспекторат како и сите други останати инспектори немат надлежност ниту да легитимираат ниту да бараат потврда на увид за вакциналниот статус на граѓанинот од која било причина.
Ова дотолку повеќе што не секој лекар може да побара и да добие потврда од причини што тие информации се со право на доверливост (тајност) и согласно член 25 став 7 од Законот за заштита на правата на пациентите „единствено согласност за давање на информации може да се претпостави само во случаи кога тие се даваат на друг здравствен работник односно установа што продолжува да му укажува здравствена заштита на пациентот“ а во сите други случаи потребна е согласност од граѓанинот.
Според тоа, член 13 точките 11 и 12 од Одлуката не се во согласност со член 25 став 7д Законот за заштита на правата на пациентите („Службен весник на Република Македонија“ бр.82/2008, 12/2009, 53/2011 и 150/2015 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 190/2019).
Во понатамошниот текст на иницијативата, подносителот наведува дека Владата на Република Северна Македонија, при донесување на Одлуката за превентивни препораки, времени мерки, наредени мерки, наменски протоколи, планови и алгоритми за постапување за заштита на здравјето на населението од заразната болест COVID-19 предизвикана од вирусот SARS-CoV-2, случаите и временскиот период на нивна примена („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 263/2020, 269/2020, 275/2020, 287/2020, 292/2020, 278/20, 269/2020, 98/2020, 300/2020 (исправка), 304/2020, 306/2020, 317/2020, 13/2021, 45/2021, 53/2021, 55/2021, 58/2021, 64/2021, 65/2021, 75/2021, 87/2021, 94/2021, 100/2021, 106/2021,109/2021, 113/2021, 116/2021, 119/2021, 126/2021, 133/2021, 139/2021, 141/2021, 146/2021, 153/2021, 162/2021, 176/2021, 187/2021, 193/2021), не ги имала предвид член 51 и член 54 став 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија, ја цитира нивната содржина и заклучува дека истите уставни одредби се повредени со наведената одлука.
Имајќи го предвид наведеното, подносителот му предлага на Уставниот суд на Република Македонија да поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 13 точки 11 и 12 од наведената одлука, а по поведување на постапката да донесе одлука со кои истите ќе ги поништи.
Воедно, подносителот му предлага на Судот да донесе решение за запирање од извршување на поединечните акти или дејствија преземени врз основа на оспорените одредби.
Подносителот на иницијативата, Сашо Балабанов во својот поднесок ја цитира содржината на оспорените одредби од Одлуката и наведува дека со истите се повредувале членовите 8 став 1, 9, 11, 12, 25, 27 и 51 од Уставот на Република Северна Македонија чија содржина ја цитира.
Понатаму, подносителот на иницијативата наведува дека оспорените одредби од Одлуката не биле во согласност со член 4 став 1 точка 1, член 5, член 6, член 8 од Законот за спречување и заштита од дискриминација како и со член 25 од Законот за заштита на правата на пациентите и ја цитира нивната содржина.
Според подносителот, со оспорената одлука на Владата се ограничуваат уставно загарантираните права и слободи директно повредувајќи го физичкиот интегритет на човекот, ограничувајќи го неговото слободно движење на територијата на Републиката и во објекти од секаков вид, со чинот на барање на сертификат и проверување на здравствената состојба на човекот од лица кои не се овластени за такво нешто, за податоци кои претставуваат приватна работа и тајни податоци, со што се повредува начелото на еднаквост на граѓаните во уживањето и остварувањето на сите права и слободи а со самото тоа се и дискриминирани врз основа на здравствената состојба оневозможувајќи пристапност и достапност на инфраструктурата, добрата и услугите и ставање во понеповолна положба во споредба со други лица.
Поради изнесеното, подносителот му предлага на Судот оспорената одлука да ја поништи како противуставна и противзаконита.
4. Судот на седницата утврди дека во оспорениот член 13 точки 11 и 12 од наведената одлука е предвидено:
Точките 11 и 12 се менуваат и гласат:
„11. Се забранува влез во секаков вид на објекти, угостителските објекти (кафетерии, ресторани, барови, ноќни клубови-дискотеки), во угостителскиот објект/дел за исхрана во угостителските објекти за сместување (хотел, мотел, хостел, пансион и друг објект за сместување), на бензинските станици, во казината и обложувалниците, во други објекти кои во склоп на истиот даваат угостителски услуги, во угостителските објекти кои се регистрирани за прослави (веселби, свадби, родендени, крштевки и слично), како и се забранува влез каде што се одржува настан од секаков друг вид (концерти, семинари, обуки, курсеви, состаноци, работилници, конференции, културни или спортски настани), без разлика на условите, просторните капацитети и бројот на присутни посетители/гости/лица, без поседување и приложување на еден од следните документи:
– сертификат/потврда за извршена имунизација (вакцинација) од вирусот SARS-CoV-2, односно примена најмалку прва доза на вакцина против заразната болест COVID-19 и
– сертификат/потврда за прележан COVID-19 во последните 45 дена, сметајќи од денот на оздравувањето.
Сертификатот/потврдата од ставот 1 алинеи 1 и 2 од оваа точка, не се однесува за лица под 18 годишна возраст.
Наредената мерка од ставот 1 од оваа точка, задолжително се применува и за организација, работа и присуство/учество и на секаков вид на настан на отворен простор.
Наредена мерка од ставот 1 од оваа точка, задолжително се применува и за влез во затворениот дел од моловите на територијата на Република Северна Македонија.
12. Се забранува организација и работа без ангажирање и присуство на редарска служба која при влез во објектот ќе врши проверка на поседувањето и приложувањето на еден од документите утврдени во точка 11 став 1 алинеи 1 и 2 од оваа одлука, во објекти, капацитети, простории кои даваат услуги кон корисници – угостителски објекти (кафетерии, ресторани, барови, ноќни клубови-дискотеки), во угостителскиот објект/дел за исхрана во угостителските објекти за сместување (хотел, мотел, хостел, пансион и друг објект за сместување), на бензински станици, во казина и обложувалници, во други објекти кои во склоп на истиот даваат угостителски услуги, угостителски објекти кои се регистрирани за прослави (веселби, свадби, родендени, крштевки и слично), како и при организирање настан од секаков друг вид (концерти, семинари, обуки, курсеви, состаноци, работилници, конференции, културни или спортски настани).
Наредената мерка од став 1 од оваа точка задолжително се применува во оние објекти во кои се присутни повеќе од 30 посетители/гости/лица, како и при влез во затворениот дел од моловите на територијата на Република Северна Македонија.
Исклучок од наредената мерка од став 1 од оваа точка, се објектите во кои се присутни помалку од 30 посетители/гости/лица, а проверката на поседување и приложување на еден од документите утврдени во точка 11 став 1 алинеи 1 и 2 од оваа одлука, при влез во објектот, ја врши вработено лице определено од работодавачот.
5. Судот, исто така, утврди дека Владата на Република Северна Македонија има донесено Одлука за изменување и дополнување на Одлуката за превентивни препораки, времени мерки, наредени мерки, наменски протоколи, планови и алгоритми за постапување за заштита на здравјето на населението од заразната болест COVID-19 предизвикана од вирусот SARS-CoV-2,случаите и временскиот период на нивна примена („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 263/2020, 269/2020, 275/2020, 287/2020, 292/2020, 278/20, 269/2020, 98/2020, 300/2020 (исправка), 304/2020, 306/2020, 317/2020, 13/2021, 45/2021, 53/2021, 55/2021, 58/2021, 64/2021, 65/2021, 75/2021, 87/2021, 94/2021, 100/2021, 106/2021,109/2021, 113/2021, 116/2021, 119/2021, 126/2021, 133/2021, 139/2021, 141/2021, 146/2021, 153/2021, 162/2021, 176/2021, 187/2021, 193/2021). Оваа одлука е објавена во „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 199/21.
Со оваа одлука член 13 точки 11 и 12 од Одлуката за превентивни препораки, времени мерки,наредени мерки, наменски протоколи, планови и алгоритми за постапување за заштита на здравјето на населението од заразната болестCOVID-19 предизвикана од вирусот SARS-CoV-2,случаите и временскиот период на нивна примена, се менуваат и гласат:
Точката 11., која станува точка 12. се менува и гласи:
„12. Се забранува влез во секаков вид на објекти од отворен и затворен тип, угостителските објекти (кафетерии, ресторани, барови, ноќни клубови-дискотеки), во угостителскиот објект/дел за исхрана во угостителските објекти за сместување (хотел, мотел, хостел, пансион и друг објект за сместување), на бензинските станици, во казината и обложувалниците, во други објекти кои во склоп на истиот даваат угостителски услуги, во угостителските објекти кои се регистрирани за прослави (веселби, свадби, родендени, крштевки и слично), како и се забранува влез каде што се одржува настан од секаков друг вид (концерти, семинари, обуки, курсеви, состаноци, работилници, конференции, културни или спортски настани), на посетители / гости / лица, без поседување и приложување на еден од следните документи:
– сертификат/потврда за извршена имунизација (вакцинација) од вирусот SARS-CoV-2, односно примена најмалку прва доза на вакцина против заразната болест COVID-19 и
– сертификат/потврда за прележан COVID-19 во последните 45 дена, сметајќи од денот на оздравувањето.
Сертификатот/потврдата од ставот 1 алинеи 1 и 2 од оваа точка, не се однесува за лица под 18 годишна возраст.
Наредена мерка од ставот 1 од оваа точка, задолжително се применува и за влез во затворениот дел од моловите на територијата на Република Северна Македонија.“.
Во точка 12. која станува точка 13. во ставовите 1 и 3 зборовите „точка 11“ се заменуваат со зборовите „точка 12“.
6. Согласно член 1 став 2 од од Уставот на Република Северна Македонија, Република Македонија е суверена, самостојна, демократска и социјална држава.
Суверенитетот на Република Северна Македонија е неделив, неотуѓив и непренослив.
Според член 8 став 1 алинеа 3 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото, е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Според член 9 од Уставот на Република Северна Македонија, граѓаните на Република Македонија се еднакви во слободите и правата назависно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување; имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.
Согласно член 27 став 1 од Уставот, секој граѓанин на Република Северна Македонија има право слободно да се движи на територијата на Републиката и слободно да го избира местото на своето живеалиште.
Секој граѓанин има право да ја напушти територијата на Републиката и да се врати во Републиката (став 2).
Остварувањето на овие права може да се ограничи со закон, единствено во случаите кога е тоа потребно заради заштита на безбедноста на Републиката, водење на кривична постапка или заштита на здравјето на луѓето (став 3).
Според член 39 став 1 од Уставот, на секој граѓанин му се гарантира правото на здравствена заштита.
Во член 39 став 2 од Уставот е утврдено дека граѓанинот има право и должност да го чува и унапредува сопственото здравје и здравјето на другите.
Според членот 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Во член 54 од Уставот е определено дека, слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот.
Слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да бидат ограничени за време на воена или вонредна состојба, според одредбите на Уставот.
Ограничувањето на слободите и правата не може да биде дискриминаторско по основ на пол, раса, боја на кожа, јазик, вера, национално или социјално потекло, имот или општествена положба.
Ограничувањето на слободите и правата, според ставот 4 на овој член, не може да се однесува на правото на живот, забраната на мачење, на нечовечко и понижувачко постапување и казнување, на правната одреденост на казнивите дела и казните како и на слободата на уверувањето, совеста, мислата, јавното изразување на мислата и вероисповеста.
Со Законот за заштита на населението од заразни болести („Службен весник на Република Македонија“ број 66/2004, 139/2008, 99/2009, 149/2014, 150/2015, 37/2016, и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.257/2020) се утврдуваат мерките за спречување на појавата, рано откривање, спречување на ширењето и сузбивање на заразните болести и на инфекциите, правата и обврските на здравствените установи, правните и физичките лица, како и надзорот над спроведувањето на мерките, со цел на заштита на населението од заразни болести.
Според член 2 точки 1), 4), 5) и 9) од Законот,
1) “заразна болест“ е заболување предизвикано од биолошки агенс (бактерии, вируси, паразити, габи) или нивни токсини кое може на директен или индиректен начин да се пренесе на луѓето;
4) “епидемија“ е пораст на заболувања од одредена заразна болест кој по време и место го надминува вообичаениот број на случаи во претходниот период, како и невообичаено зголемување на бројот на заболените со компликации или смртен исход, појава на две или повеќе меѓусебно поврзани заболувања од заразна болест која никогаш или повеќе години не се појавила на едно подрачје или појава на поголем број заболувања од непознат причинител што ги следи фебрилна состојба;
5) “носителство“ е состојба кога лице излачува патогени агенси и може да биде извор на зараза, иако лицето не е болно;
9) “карантин“ е изолација што се состои од ограничување на движењето на болни или на сомнително болни или на контакти со болни од одредени болести со висок ризик, во наменски простории каде што ризикот од ширење на инфекциите е намален на најниска можност, во присуство на персонал кој користи соодветни заштитни средства и со посебен режим на движење и однесување.
Со членот 4 од Законот, е уредено дека секој има право на заштита од заразни болести и обврска да се заштити себеси и другите од заразување, а според членот 5 од Законот, заштитата од заразни болести се остварува преку планирање, организирање, постојано следење на епидемиолошката состојба и спроведување на мерките пропишани со овој закон, како и на надзор и контрола над спроведените мерки.
Според членот 11 од Законот, заштитата на населението од заразни болести опфаќа општи и посебни мерки за спречување на појавата, раното откривање, спречувањето на ширење и сузбивањето на заразните болести и на инфекциите.
Според членот 13 од Законот, посебни мерки за заштита на населението од заразни болести се: 1) откривање на извори на зараза (заболени или носители) и поставување на етиолошка дијагноза; 2) пријавување на заразните болести; 3) епидемиолошки истражувања; 4) изолација, здравствен надзор, карантин, превoз и задолжително лекување; 5) имунопрофилакса и хемиопрофилакса; 6) дезинфекција, дезинсекција и дератизација; 7) спроведување на здравствено-хигиенски прегледи; 8) следење на интрахоспиталните инфекции и преземање мерки за нивно превенирање и 9) здравствена едукација.
Членот 28 од Законот е посветен на мерките изолација, здравствен надзор, карантин, превoз, задолжително лекување и времени мерки за спречување на внесување и ширење на заразни болести.
Според овој член од Законот,
1. Лицата кои се заболени од заразни болести кои можат непосредно да се пренесат на други лица се изолираат во текот на лекувањето.
2. Лицата заболени од колера, цревен тифус и паратифус, чума, антракс, бруцелоза туберкулоза, лепра, тетанус, дифтерија, менингококна болест, гасна гангрена, болеста од ХИВ, легионерска болест, повратна треска, пегав тифус, Брил-Зинцерова болест, детска парализа, беснило, вирусен енцефалит пренесен со крлежи, други вирусни енцефалити, жолта треска, хеморагични трески, маларија и лајшманијаза задолжително се лекуваат во здравствени установи за лекување на заразни болести.
3.Л ицата заболени од коронавирус COVID-19 задолжително се лекуваат во јавни здравствени установи.
4. По исклучок од ставот 3 на овој член, лицата заболени од коронавирус COVID19, по медицински индикации, се лекуваат и изолираат и во приватни здравствени установи кои имаат дозвола за вршење на дејноста за интензивна нега и терапија или во домашни услови, доколку за тоа постојат услови.
5. Доколку во јавните здравствени установи од ставот 3 на овој член, се исполнети капацитети за лекување на лицата заболени од корона-вирус COVID19, доколку кај лицата примени во приватната здравствена установа во текот на укажувањето на здравствените услуги за дијагностицирање, лекување, третман, нега и рехабилитација во установата е утврдено присуство на причинителот SarsCov-2 вирус за заразната болест коронавирус COVID-19 во нивниот организам, како и во други случаи (недостиг на здравствени работници, здравствени соработници и други вработени лица во јавната здравствена установа и слично), по претходно дадена согласност од страна на Министерството за здравство, лекувањето на лицата може да се врши и во приватни здравствени установи кои имаат дозвола за вршење на дејноста за интензивна нега и терапија.
6. Заради спречување на ширењето и сузбивање на заразната болест предизвикана од коронавирусот COVID-19 и заштита на населението, можат да се наредат следниве времени мерки:
1. носењето лична заштита на лицето (респираторна маска, хируршка маска за еднократна употреба, текстилна маска за повеќекратна употреба, свилена марама или шал, памучна марама или шал, бандана и слично) при излегување надвор од својот дом, односно при движење на јавни места и површини од отворен и затворен тип, на пазари, во јавен превоз и при влез во затворени простори на оператори кои поради нивната природа на дејност претставуваат место на собирање на повеќе лица (државни институции, маркети, продавници, банки, пошти, чекални, здравствени установи и слично), освен:
1. при спортување на отворен простор или на затворено со почитување на специфичните протоколи за заштита (дистанца, дезинфекција и слично);
2. при возење во приватно патничко моторно возило ако возачот е сам или со лице/лица со кој/кои што живее во заедница;
3. при престојување во двор на семејна куќа, сам или со лице/лица со кој/кои што заедно живеат во заедница;
4. при седење во угостителски објект со почитување на специфичните протоколи за заштита (дистанца, дезинфекција и слично);
5. ако се користи друг тип на заштитна опрема специфична за определено работно место;
6. ако лицето е помладо од 6 годишна возраст (дете) и
7. ако лицето има специфична здравствена состојба, е лице со посебни потреби или е лице со пречки во развој поради што носењето на лична заштита на лицето би било проблематично или контраиндицирано.
2. Задолжителна самоизолација при тестирање за коронавирус COVID-19 од закажување на тестот или самото тестирање до добивање на резултатот, а самоизолацијата продолжува доколку резултатот е позитивен;
3. забрана за групирање на јавен простор (паркови, јавни површини или која било површина на отворено) во одредени периоди од деноноќието и
4. други мерки утврдени со закон.
7. Мерките од ставот 6 на овој член траат додека постои опасност од ширење на епидемијата.
8. Владата на Република Северна Македонија на предлог на Министерството за здравство одлучува кои од мерките од ставот 6 на овој член ќе се применат, случаите во кои ќе се применат и за кој временски период.
9. Во здравствените установи за лекување на заразните болести задолжително се изолираат и лицата за кои се сомнева дека боледуваат од колера, чума, вирусни хеморагични трески (Ebola, Lassa и Marburg), детска парализа и дифтерија. За заболени од белодробна чума и вирусни хеморагични трески (Ebola, Lassa и Marburg) кои се пренесуваат од човек на човек, при лекувањето се применува мерката строга изолација (карантин). Лицата кои се заболени од други заразни болести, по медицински индикации, се лекуваат и изолираат и во други здравствени установи или домашни услови, доколку за тоа постојат услови.
10. Во здравствените установи за лекување на заразните болести задолжително се изолираат и лицата за кои се сомнева дека боледуваат од колера, чума, вирусни хеморагични трески (Ebola, Lassa и Marburg), детска парализа и дифтерија.
11. За заболени од белодробна чума и вирусни хеморагични трески (Ebola, Lassa и Marburg) кои се пренесуваат од човек на човек, при лекувањето се применува мерката строга изолација (карантин).
12. Лицата кои се заболени од други заразни болести, по медицински индикации, се лекуваат и изолираат и во други здравствени установи или домашни услови, доколку за тоа постојат услови.
Според членот 29 од Законот, на лица кои биле или се сомнева дека биле во контакт со болен од белодробна чума и вирусни хеморагични трески (Ebola, Lassa и Marburg) кои се пренесуваат од човек на човек, им се одредува строга изолација (карантин).
Одлука за карантин, местото на карантинот и времетраењето на карантинот донесува министерот на предлог на Комисијата за заразни болести.
Со членот 58 од Законот, е определено дека, кога со мерките пропишани со овој закон не е можно во Република Македонија да се спречи внесување и ширење на одредени заразни болести, Владата на Република Македонија на предлог на Министерството може да ги нареди следниве мерки:
1) да одреди услови за патување, како и мерки и услови при враќање од држава каде што постои можност за заразување со посебно опасни заразни болести;
2) да забрани патување во држава каде што постои можност за заразување со посебно опасни заразни болести;
3) да воспостави посебен режим на движење или да забрани движење на населението во заразените, односно загрозените подрачја;
4) да забрани собирање на населението на јавни собири, во кино сали, училишта, јавни објекти, локали и други јавни места, додека трае опасноста од ширење на заразната болест;
5) да ограничи или забрани промет на одделни видови на стоки и производи и
6) други мерки пропишани со овој закон.
7. Тргнувајќи од одредбите од Уставот на кои се повикува подносителот на иницијативата, а посебно на член 8 став 1 алинеја 1, членот 9, член 16 став 1, член 27 став 1 и членот 54 од Уставот на Република Северна Македонија, произлегува дека Уставот ги гарантира слободите и правата на граѓаните, но истовремено предвидува и исклучоци со кои се ограничуваат истите заради остварување на многу повисоки цели, а тоа е заштита на здравјето на луѓето како најголема вредност во општественото живеење. Во таа насока е и уставната одредба која предвидува право, но и должност на граѓанинот да го чува и унапредува не само сопственото здравје, туку и здравјето на другите.
Во насока на операционализација на наведените уставни одредби, со Законот за заштита на населението од заразни болести е предвидена можност токму заради заштита на здравјето на луѓето да се преземат мерки кои значат ограничување но не и суспендирање на некои слободи и права на граѓаните, а заради заштита на населението.
Имено, согласно Законот за заштита на населението од заразни болести, Владата на Република Северна Македонија како доносител на Одлуката, а врз основа на направена анализа од органите од областа на здравството, а имајќи ги предвид и препораките на СЗО која на глобално ниво ги следи состојбите во сферата на здравството, придржувањето на истите е повеќе од целисходно, а особено кога на глобално ниво има ширење на нова непозната болест, како што е случајот COVID-19, оценет како опасен вирус и со тенденција на брзо ширење меѓу светската популација. Следствено, на тоа кога предвидените мерки, наредените мерки, наменските протоколи, планови и алгогоритми ќе се исцрпат во својата општествена оправданост, односно во целисходноста од нивната примена, нереални се очекувањата за објективна прогноза во однос на тоа до кога националните власти во земјите зафатени со COVID-19, ќе ги применуваат мерките. Секоја земја, па вклучувајќи ја и нашата, самостојно и суверено одлучува за траењето на мерките кои ги воспоставува, односно истите да ги укине, но и повторно да ги воведе во зависност од интензитетот на заразата.
При заземањето на наведениот став, секако беа земени предвид и наводите од иницијативите кои се повикуваат на одделни одредби од Законот за спречување и заштита од дискриминација, Законот за заштита на правата на пациентите, Законот за заштита на личните податоци, Законот за јавните собири, Законот за работните односи, Законот за полицијата и Законот за катастарот на недвижности, меѓутоа Судот оцени дека во услови на прогласена светска пандемија и мерките кои се преземаат од страна на сите земји погодени од пандемијата имаат единствена и примарна цел заштита на здравјето на населението како највисока вредност.
Понатаму, Судот имаше предвид дека со Законот за заштита на населението од заразни болести не е пропишана мерка дека вакцинацијата против COVID-19 e задолжителна, од каде е оставено на индивидуата самата да одлучи дали ќе прима вакцина. Притоа, давањето на избор на граѓанинот сам да одлучи дали ќе се вакцинира или не, секако, дека не треба да се толкува дека овие лица кои не сакаат да се вакцинираат можат слободно во секое време и секаде да престојуваат во услови на светска пандемија и во услови кога бројот на заболени и починати енормно се зголемува.
Врз основа на наведеното, Судот оцени дека предвидените мерки во оспорениот член 13 точка 12 (сега точка 13) од Одлуката се дизајнирани и се во функционална врска со причините поради кои се утврдени и истите се легитимни, пропорционални, општествено оправдани и разумни во својата суштина во услови на опасност од загрозување на јавното здравје.
Со оглед на наведеното, Судот оцени дека со оспорената одлука не се доведуваат во прашање основните слободи и права утврдени со Уставот на кои се повикуваат подносителите на иницијативите.
8. Тргнувајќи од утврдената фактичка состојба од која произлегува дека оспорената точка 11 станала точка 12 и добила нова содржина, Судот утврди дека постојат процесни пречки за оценување на уставноста на оспорената точка 11 од членот 13 од Одлуката, поради што се исполнети условите од член 28 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија за отфрлање на иницијативите во овој дел.
9. Во однос на наводите од иницијативите, со кои се предлага Судот да донесе решение за запирање од извршување на поединечните акти и дејствија донесени или преземени врз основа на оспорената одлука, Судот оцени дека не се исполнети условите од член 27 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија.
10. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1 и 2 од ова решение.
11. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и Вангелина Маркудова.
У.бр.97/2021
У.бр.140/2021
23 март 2022 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија
Добрила Кацарска