Уставниот суд на Република Северна Македонија, врз основа на членот 110 од Уставот на Република Северна Македонија и членот 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 3 ноември 2021 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 14 алинеја 5 и член 67 став 4 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр.43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016, 198/2018 и 248/2018).
2. Игорчо Точев од Кочани, до Уставниот суд на Република Северна Македонија, поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на одредбите означени во точката 1 од Решението.
Во првата иницијатива, подносителот ја оспорува одредбата од член 14 алинеја 5 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр.43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016, 198/2018 и 248/2018), од причина што, истата не била во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот на Република Северна Македонија.
Според подносителот, согласно член 51 став 6 од Законот за буџетите, за обезбедените средства за вработување на државните службеници, Министерството за финансии, односно градоначалникот на општината ќе дале писмено известување по претходно дадено позитивно мислење од Министерството за информатичко општество и администрација на актите за систематизација, а согласно член 84 став 2 од Законот за судовите, со Судскиот деловник се уредувала внатрешната организација на судовите, начинот на работењето на судовите, водењето на евиденции за предметите, како и водење на уписниците и други книги, постапувањето со списите, обрасците, работата по меѓународната правна помош и постапувањето по претставките, повикувањето и распоредувањето на судиите-поротници, поставувањето на постојаните судски преведувачи, толкувачи и вешти лица, водење статистика и евиденција и стручното усовршување на кадрите, правилата за посебните ознаки на судските возила, информатичкиот систем во судовите, аудиовизуелно снимање на расправа, како и други прашања од значење за работата на судовите.
Според наводите во иницијативата, имајќи ги предвид претходно цитираните одредби од Законот за буџетите и Законот за судови, оспорената одредба од Законот за судска служба можеле да доведе во заблуда во правниот промет, од причина што, доколку со Судскиот деловник покрај другото се уредувала и внатрешната организација на судовите, а позитивното мислење на Министерството за информатичко општество и администрација во однос на актите за систематизација било неопходно при нови вработувања, тогаш можел да се постави прашањето од каде основот, и зошто на советот за судска служба била пропишана надлежност да дава согласност на актите за внатрешна организација и систематизација во судовите, кога позитивните прописи погоре наведени, веќе пропишувале во чија надлежност било тоа.
Со втората иницијатива истиот подносител, ја оспорува одредбата од член 67 став 4 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр.43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016, 198/2018 и 248/2018) при што, истата не била во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, членот 9 и член 32 став 5 од Уставот на Република Северна Македонија.
Во иницијативата се наведува, Одлуката У.бр.206/2008 од 23.12.2008 година на Уставниот суд, со која што, Судот меѓу другото го укинал член 41 став 3 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр. 98/2008, 161/2008 и 6/2009) и утврдил дека членот 41 став 3 од Законот за судска служба определувал основицата за пресметување на работното искуство на судските службеници да бил дел од основната плата-степенот на образованието, во ситуација кога на другите вработени во јавниот сектор основицата за пресметување на работното искуство била основната плата составена од образованието и искуството заедно (член 18 од Општ и кoлективен договор за јавниот сектор), Судот утврдил дека таквата законска одредба создавала нееднаквост и не го обезбедувала принципот на владеењето на правото како и тоа дека различната должина на работното искуство различно се одразувала на образованието, обезбедувала различно звање и резултати во работата, поради што работното искуство требал и различно да се вреднува.
Подносителот понатаму наведува, дека „додатокот на плата за звање“ според член 67 став 3 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ број 43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016 и 198/2018 и 248/2018), како дел од основната компонента на плата, и „додатокот на плата“, како дел од исклучителна компонента од плата, според членот 69 од наведениот закон, не го исклучувале неспорниот факт дека и лицата вработени во судовите кои вршеле технички и помошни работи, а кои немале статус на судски службеници (член 3 став 2 од Законот за судска служба „Службен весник на Република Македонија“ бр. 43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016,198/2018 и 248/2018) сепак биле вработени кај ист работодавач и остварувале средства од ист извор, а тоа бил Буџетот ка Република Северна Македонија, но тие лица немале ист третман, коешто создавало нееднаквост, и не го обезбедувало принципот на владеењето на правото од чпен 9 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија.
Поради наведеното, се предлага Уставниот суд да поведе постапка за оценување на уставноста на член 14 алинеја 5 и член 67 став 4 од Законот за судска служба и истите да ги укине.
3. Судот на седницата утврди дека оспорените одредби од член 14 алинеја 5 и член 67 став 4 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр.43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016, 198/2018 и 248/2018), се со следната содржина:
Согласно член 14 алинеја 5 од Законот, Советот меѓу другото дава согласност на актите за внатрешна организација и систематизација во судовите.
Според член 67 став 4 од Законот, работното искуство на судскиот службеник се вреднува во износ од 0,5% во делот на основната плата со која се вреднува образованието и додатокот на плата за звање, за секоја навршена година работен стаж, а најмногу до 20%.
4. Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото претставува една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Според членот 9 граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување; имотната и општествената положба (став 1). Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви (став 2).
Согласно член 32 став 5 од Уставот, остварувањето на правата на вработените и нивната положба се уредуваат со закон и со колективни договори.
Според членот 51 од Уставот, во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон (став 1). Секој е должен да ги почитува Уставот и законите (став 2).
Согласно член 110 алинеја 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Од анализата на цитираните одредби од Уставот, произлегува дека уставното начело на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законите ги обврзува, како законодавецот така и сите субјекти на колективното договарање, во уредувањето на прашањата за остварувањето на правата на вработените и нивната положба со законот и со колективните договори, и да обезбедат еднаква правна положба на сите работници.
а) Во однос на наводите во првата иницијатива за неуставноста на член 14 алинеја 5 од Законот за судска служба, според која, Советот на судската служба дава согласност на актите за внатрешна организација и систематизација, сметаме дека треба да се има предвид следното:
Со Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр. 43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016,198/2018 и 248/2018) се уредуваат правата, должностите, одговорностите на судските службеници, системот на плати и надоместоци на плати на судските службеници.
Во членот 13 од Законот за судска cлyжба е утврдено дека заради остварување на заштита на правата на судската служба се фoрмира Совет на судска служба, кој го сочинуваат 11 члена – судски администратoри, а седиштетo на Советот е во Врховниот суд на Република Северна Македонија.
Во членот 14 од 3aкoнот е утврдена надлежноста на Советот на судска служба, при што Советот ги врши следните работи: одлучува во втор степен по жалби и приговори поднесени против одлука на судскиот администратор, односно претседателот на судот во кој не се избира судски администратор, за прием и престанок на работен однос во судската служба, одлучува во втор степен по жалби и приговори на одлуки од судскиот администратор, односно претседателот на судот во кој не се избира судски администратор од делокругот на неговото работење, одлучува во втор степен во дисциплинските постапки, одлучува во втор степен по жалби и приговори на одлуки за остварување права од работен однос на вработени во судската служба и дава согласност на актите за внатрешна организација и систематизација во судовите.
Подносителот на иницијативата, ја оспoрува уставнoста на член 14 алинеја 5 од 3аконот за судска служба, повикувајќи се на одредба од Законот за судовите, и наведувајќи дека внатрешната организација на судовите е утврдена во Судскиот деловник.
Имено согласно член 84 став 2 од Законот за судовите („Службен весник на Република Македонија“ број 58/2006, 35/2008, 150/2010, 83/2018, 198/2018 и 96/2019) со Судскиот деловник се уредува внатрешната организација на судовите, начинот на работењето на судовите, водењето на евиденции за предметите, како и водење на уписниците и други книги, постапувањето со списите, обрасците, работата по меѓународната правна помош и постапувањето по претставките, повикувањето и распоредувањето на судиите-поротници, поставувањето на постојаните судски преведувачи, толкувачи и вешти лица, водење статистика и евиденција и стручното усовршување на кадрите, правилата за посебните ознаки на судските возила, информатичкиот систем во судовите, аудиовизуелно снимање на расправа, како и други прашања од значење за работата на судовите.
Имајќи го предвид наведеното, Судскиот деловник претставува само рамка за тоа кои организациони облици можат да се формираат во судовите (начинот на работењето на судовите, водењето на евиденции за предметите, како и водење на уписниците и други книги, постапувањето со списите, обрасците, работата по меѓународната правна помош и постапувањето по претставките, повикувањето и распоредувањето на судиите-поротници, поставувањето на постојаните судски преведувачи, толкувачи и вешти лица, водење статистика и евиденција и стручното усовршување на кадрите), а притоа формирањето на истите зависи од видот и обемот на работата на судот, од таа причина со актите за организација и систематизација на судовите, се утврдува видот и бројот на организациските единици и нивниот делокруг на работа, што значи дека тоа што е предмет на уредување на актите за организација и систематизација на судовите, не претставува предмет на уредување на Судскиот деловник.
Понатаму, поrрешно е упатувањето на подносителот во иницијативата дека Министерството за информатичко општество и администрација е надлежно за давање соrласност на актите за систематизација на судовите.
Имено, согласно Законот за вработените во јавниот сектор („Службен весник на Република Македонија“ број 27/2014, 199/2014, 27/2016, 35/2018, 198/2018 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 143/2019 и 14/2020), со истиот, се уредуваат општите начела, класификацијата на работните места, евиденцијата, видовите на вработувања, општите права, должности и одговорности, мобилноста, како и други општи прашања за вработените во јавниот сектор.
Според член 3 став 1 од Законот, за вработените во јавниот сектор се применуваат одредбите од овој закон, одредбите од посебните закони, прописите донесени врз основа на овој закон и посебните закони и со колективните договори.
Согласно член 17 став 8 од истиот закон по исклучок од ставот (7) на овој член, Армијата на Република Северна Македонија, Министерството за внатрешни работи и органот во состав на Министерството за внатрешни работи – Бирото за јавна безбедност, Агенцијата за национална безбедност, Агенцијата за разузнавање, органот во состав на Министерството за финансии-Управата за финансиска полиција за овластените службени лица, судовите и јавните обвинителства ја утврдуваат внатрешната организација, односно формација, како и систематизација на работните места согласно со посебните закони или други прописи, а без претходна согласност на Министерството за информатичко општество и администрација.
Согласно членот 142 од Законот за судска служба, актите за внатрешна организација и систематизација на работните места, претседателот на судот ќе ги донесе по претходна согласност на Советот, најдоцна 90 дена пред започнувањето на примената на овој закон.
Врз основа на наведените законски одредби, јасно се укажува дека судовите својата внатрешна организација, односно формација, како и систематизација на работните места ја уредуваат согласно со Законот за судска служба, без претходна согласност на Министерството за информатичко општество и администрација. Со оглед на тоа, Министерството за информатичко општество и администрација нема надлежност да дава мислење по актите за организација и систематизација на судовите, односно не постапува по Законот за судска служба.
Во конкретниот случај, од анализата на член 84 став 2 од Законот за судовите, членовите 13 и 14 од Законот за судска cлyжба, недвосмислено произлегува дека законодавецот јасно и децидно го уредил прашањето во однос на внатрешната организација и систематизација на работните места во судовите како и утврдувањето на истата, без претходна согласност од страна на Министерството за информатичко општество и администрација. Тоа упатува на фактот дека членот 14 од 3аконот за судска служба уредува материја која е комплементарна, функционално поврзана со материјата која е уредена со член 84 став 2 од Законот за судовите, односно, имајќи го предвид фактот дека со Судскиот деловник се уредува рамката за внатрешната организација, кои организациони облици можат да се формираат во судовите, а при тоа формирањето на истите зависи од видот и обемот на работата на судот, при таква состојба со актите за организација и систематизација на судовите, се утврдува видот и бројот на организациските единици и нивниот делокруг на работа што значи дека тоа што е предмет на уредување на актите за организација и систематизација на судовите, не претставува предмет на уредување на судскиот деловник. Во таа смисла, уредувањето во член 14 алинеја 5 е неспорно од уставен аспект, односно надлежноста на Советот на судска служба да дава согласност на актите за внатрешна организација и систематизација во судовите е оправдано и неопходно.
Имајќи го предвид наведеното, Судот утврди дека се неосновани наводите на подносителот на иницијативата, да се доведе под сомнение согласноста на член 14 алинеја 5 од Законот за судска служба со член 8 став 1 алинеја 3 и членот 51 од Уставот.
б) Во однос на наводите во втората иницијативата, за неуставноста на член 67 став 4 од Законот за судска служба, согласно кој работното искуство на судскиот службеник се вреднува во износ од 0,5% во делот на основната плата со којашто се вреднува образованието и додатокот на плата за звање, за секоја навршена година работен стаж, а најмногу до 20%, подносителот наведува дека лицата кои вршат технички и помошни работи немале ист третман иако биле вработени кај ист работодавач и остварувале средства од ист извор – Буџет на Република Северна Македонија.
Имено, согласно член 2 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.43/2014, 33/2015, 98/2015, 6/2016, 198/2018 и 248/2018), судската служба ја сочинуваат судските службеници, лицата вработени во судовите кои вршат технички и помошни работи и судската полиција.
Според член 3 од истиот закон, судските службеници се лица со статус на административен службеник кои во судовите вршат стручни, административни, информатички, технички, статистичко – аналитички и материјално-финансиски работи во согласност со овој и друг закон. Судските службеници правата од работен однос ги остваруваат согласно со овој закон, колективните договори и другите прописи што ги уредуваат правата од работен однос (став 1). Лицата вработени во судовите кои вршат технички и помошни работи немаат статус на судски службеници и за нив важат Законот за вработени во јавниот сектор и општите прописи за работните односи (став 2). Судската полиција е служба која ги обезбедува објектите, имотот и лицата и го одржува редот во судскиот простор. Судската полиција правата од работен однос ги остварува согласно со овој закон, Законот за судовите, колективните договори и другите прописи што ги уредуваат правата од работен однос (став 3).
Имајќи ги предвид изнесениве законски одредби, јасно е дека законодавецот на лицата со статус на судски службеници предвидел правата од работен однос да ги остваруваат согласно со Законот за судски службеници, колективните договори и другите прописи коишто ги уредуваат правата од работен однос, а додека пак за лицата вработени во судовите кои вршат технички и помошни работи при уредување на нивните права од работниот однос да важат Законот за вработени во јавниот сектор и општите прописи за работните односи. Тоа значи дека се работи за различни ситуации на лица со статус на судски службеници, и на оние кои вршат технички и помошни работи кои немаат статус на судски службеници за кои законодавецот имал и различно законско уредување кое важи еднакво за сите со ист статус во наведените услови.
Уставното начело за еднаквост, на граѓаните го обврзува законодавецот при регулирањето на определени права и односи, истите да ги уреди под еднакви услови што ќе важат за сите граѓани што се наоѓаат во идентична положба. Во конкретниот случај сметаме дека неосновани се наводите во иницијативата за повреда на членот 9 и членот 32 став 5 од Уставот, од причина што и не може да се поистоветува статусот на лицата кои се судски службеници и статусот на лицата кои во судовите вршат технички и помошни работи.
Во Општиот колективен договор за јавниот сектор на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр. 10/08 и 85/2009) склучен меѓу Владата на Република Македонија и Конфедерацијата на слободни синдикати на Република Македонија на 16 јануари 2008 година врз основа на Законот за работните односи, поблиску се определува основицата и висината на работниот стаж на вработените во државните органи. Така, со членот 18 од Колективниот договор се утврдува дека: „Основната плата на работникот се зголемува за 0,5% за секоја навршена година работен стаж, а најмногу до 20%.“
Имено, согласно членот 67 од Законот за судска служба, основната компонента на платата на судскиот службеник ја сочинуваат, основната плата (која се исплатува на судскиот службеник и истата се обезбедува со вреднување на соодветниот степен на образование утврден со актот за систематизација на работните места, за работното место на кое тој е распределен и работното искуство), делот на плата за степен на образование кое го стекнал судскиот службеник и додатокот на плата за звање.
Според членот 69 од истиот закон, исклучителната компонента ја сочинуваат, додатокот на плата заради приспособување кон пазарот на трудот и/или додаток на плата за прекувремена работа.
Од содржината на наведените законски одредби јасно произлегува дека оспорената одредба од членот 67, се однесува на вреднување на работно искуство на судските службеници, коешто се вреднува во делот на основната плата и додатокот на плата за звање, додека пак членот 69 од Законот, ја уредува исклучителната компонента на платата, која се состои од додатоци на плата коишто се однесуваат на приспособување на пазарот на трудот и на прекувремена работа, поради што е и нејасен наводот на подносителот на иницијативата во којшто се повикува на членот 69 од Законот за судска служба, од чијашто содржина неспорно произлегува дека истата не претставува основ за зголемување од 0,5% за секоја навршена година работен стаж, односно основ за вреднување на работното искуство.
Освен тоа, нејасно и несоодветно е повикувањето во иницијативата на Одлуката на Уставниот суд У.бр.206/2008 од 23.12.2009 година, бидејќи, Судот со истата го укинал член 41 став 3 од Законот за судска служба („Службен весник на Република Македонија“ бр. 98/2008, 161/2008, 6/2009 и 150/2010), од причина што судските службеници од една страна, и другите вработени во јавниот сектор меѓу кои и вработените во судовите кои вршат технички и помошни работи, биле во понеповолна положба при вреднувањето на работното искуство. Поради тоа Судот, утврдил дека член 41 став 3 од тогашниот Закон за судска служба создавал нееднаквост од причина што основицата за пресметување на работното искуство на судските службеници претставувала основната плата, односно делот за степен на образование, а на другите вработени во јавниот сектор, меѓу кои биле и вработените во судовите кои вршат технички и помошни работи, согласно член 18 од Општиот колективен договор за јавниот сектор, основица за пресметување на работното искуство била основната плата составена од образование и работно искуство.
Согласно наведеното, произлегува дека по интервенцијата на Уставниот суд со Одлуката 206/2008 од 23.12.2009 година, законодавецот со сега оспорената одредба од член 67 став 4 во суштина го обезбедил начелото на еднаквост на вработените во судовите со статус на судски службеници, во однос на другите вработени во јавниот сектор, меѓу кои и вработените кои вршат помошно технички работи и судската полиција кои немаат статус на судски службеници.
Исто така, доколку од една страна се земе предвид, членот 78 од Законот за судска служба, согласно којшто платите на лицата вработени во судовите кои вршат технички и помошни работи се во рамките на платите утврдени за административно-технички судски службеници во зависност од степенот на образованието, работното место на коешто се распоредени согласно актот за систематизација на работните места и работното искуство, и уредувањето во оспорената одредба од член 67 став 4 од Законот за судска служба, како и член 18 од Општиот колективен договор за јавен сектор од друга страна, неспорно е дека во поглед на начинот на пресметување и вреднување на минатиот труд на вработените кои имаат статус на судски службеници и на лицата кои вршат помошни и технички работи нема разлика. Односно, истиот се исплатува и кај судските службеници и кај лицата вработени во судовите кои вршат помошни и технички работи, на основната плата, односно на целата плата.
Во конкретниот случај, подносителот на иницијативата всушност бара изедначување на правата од работниот однос помеѓу вработените со статус на судски службеници со вработените кои вршат технички и помошни работи кои немаат статус на судски службеници, и за кои важат законските правила од Законот за вработените во јавниот сектор, со тврдење дека двете категории на работници сепак биле вработени кај ист работодавач и остварувале средства од ист извор – Буџетот на Република Северна Македонија, но двете категории немале ист третман што создавало нееднаквост и не го обезбедувало принципот на владеење на правото.
Наспроти наведеното, сметаме дека ваквите аргументи се неосновани, од причина што лицата кои во судовите вршат технички и помошни работи не се наоѓаат во идентична, ниту пак во слична положба со вработените со статус на судски службеници, од причина што, со Законот за судска служба се уредуваат правата, должностите, одговорностите на судските службеници, системот на плати и надоместоци на плати на судските службеници, додека пак законодавецот ги уредил прашањата во врска со работниот однос на лицата вработени во судовите кои вршат технички и помошни работи да бидат уредени на начин различен од овој закон, односно со Законот за вработените во јавниот сектор како и општите прописи за работните односи, така што и нивното изземање од опфатот на Законот за судска служба во однос на правата од работниот однос само по себе не претставува повреда на уставниот принцип на еднаквост утврден во членот 9 од Уставот, и на принципот на владеењето на правото утврден во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, поради што, Судот утврди дека не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорената одредба од член 67 став 4 од Законот за судска служба со наведените уставни одредби.
5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Добрила Кацарска и судиите: Насер Ајдари, Јован Јосифовски, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и Вангелина Маркудова.
У.бр.261/2020
У.бр.262/2020
3 ноември 2021 година
Скопје
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија
Добрила Кацарска