У.бр.152/2023 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.152/2023
Скопје, 02.11.2023 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 2 ноември 2023 година, донесе

Р Е Ш Е Н И Е

1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Правилникот за изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.77/2023), донесен од Управниот одбор на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија.

2. Oва решение ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Кренар Лога од с.Ливади, Струга, до Уставниот суд на Република Северна Македонија поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на актот означен во точката 1 на диспозитивот на ова решение.

Во иницијативата подносителот го цитира член 52 од Уставот и укажува дека оспорениот правилник е спротивен на овој член бидејќи бил објавен по истекот на рокот од 7 дена, односно дека од денот на неговото одобрување до денот на неговото објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“ на 10 април 2023 година, поминале повеќе од седум дена. Поради наведеното, подносителот предлага Уставниот суд да поведе постапка за оценување на неговата уставност.

Повикувајќи се на член 9 од Деловникот на Уставниот суд според кој судијата на Уставниот суд ги следи и проучува законите, другите прописи и општи акти и може да дава иницијатива за поведување постапка за оценување на нивната уставност и на член 14 од Деловникот според кој Уставниот суд може и сам да поведе постапка за оценување на уставноста на законите или прописите, подносителот предлага Уставниот суд по службена должност да ја испита уставноста на други прописи што се објавени во спротивност со член 52 од Уставот.

На седницата Судот утврди дека врз основа на член 56 став 1 точка 3, а во врска со член 68-а и член 69 од Законот за здравствено осигурување („Службен весник на Република Македонија“ број 25/2000, 34/2000, 96/2000, 50/2001, 11/2002, 31/2003, 84/2005, 37/2006, 18/2007, 36/2007, 82/2008, 98/2008, 6/2009, 67/2009, 50/2010, 156/2010, 53/2011, 26/2012, 91/2013, 187/2013, 43/2014, 44/2014, 97/2014, 112/2014, 113/2014, 188/2014, 20/2015, 61/2015, 98/2015, 129/2015, 150/2015, 154/2015, 192/2015, 217/2015, 27/2016, 37/2016, 120/2016, 142/2016 и 171/2017 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 275/2019, 77/2021 и 385/2021), Управниот одбор на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија, на седницата одржана на 9 март 2023 година, го донел оспорениот правилник со кој се врши изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита („Службен весник на Република Македонија“ бр.14/2008, 118/2008, 164/2008, 16/2010, 44/2010, 63/2010, 171/2010, 18/2011, 104/2012, 164/2012 и 70/2019 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.303/2020).

Оспорениот правилник содржи 5 члена.

Со член 1 од Правилникот, се менува член 4-а од Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита, така што се утврдува условниот надоместок како дел од вкупниот договорен надоместок на здравствената установа што може да го добие од Фондот и се определуваат критериумите за неговото одобрување.

Со член 2 од Правилникот, по член 4-а се додава нов член 4-б кој се однесува на постапката за утврдување и одобрување на условниот надоместок и на барањето за утврдување условен надоместок.

Со член 3 од Правилникот, во член 9-а се додава нов став 7 со кој се уредува начинот на искажување на здравствените услуги за кои се однесува условниот надоместок.

Со член 4 од Правилникот се додава нов став 3 во член 10 со кој се определува дека исплаќањето на средствата од условниот надоместок се врши на месечно ниво.

Член 5 од оспорениот правилник е завршна одредба којашто предвидува дека Правилникот влегува во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“ и дека тој ќе се објави по добивањето согласност од министерот за здравство.

III

Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста со што се потврдува дека донесениот и потпишаниот односно промулгиран закон или пропис станал применлив акт.

Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.

Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.

Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.

Во конкретниот случај, врз основа на содржината на оспорениот акт, наводите во иницијативата и доставениот одговор од Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија, Уставниот суд утврди дека оспорениот Правилник за изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита е донесен од страна на Управниот одбор на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија на 9 март 2023 година и тој е заведен под бр.02-4539/1 од 10 март 2023 година.

Министерот за здравство донел Решение со кое дал согласност на оспорениот акт. На Решението, во горниот лев агол стои отпечатен датум 16.03.2023, но на Решението со печат е ставен и друг датум од 27.03.2023 и рачно напишан број на Решението 11-3150/3.

Решението за давање согласност Фондот го примил на 28.03.2023 година и истиот ден по електронска пошта текстот на оспорениот акт во превод на албански јазик бил доставен до Агенцијата за примена на јазикот што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните на Република Северна Македонија со барање истиот да биде лекториран.

Агенцијата за примена на јазикот што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните на Република Северна Македонија на 31 март 2023 година по електронска пошта го вратила лекторираниот текст на оспорениот правилник со потврда за извршеното лекторирање.

Истиот ден на 31 март 2023 година Фондот за здравствено осигурување го доставил оспорениот акт до ЈП „Службен весник на Република Северна Македонија“ заради негово објавување.

ЈП „Службен весник на Република Северна Македонија“ го објавил оспорениот правилник во изданието бр. 77/2023 година од 10 април 2023 година.

Oд наведеното произлегува дека во конкретниот случај, иако уставниот рок од седум дена за објавување на актот истекол на 16 март 2023, актот бил објавен на 10 април 2023 година, или речиси еден месец после неговото донесување. Имајќи предвид дека формулацијата што е употребена во ставот 2 на член 52 од Уставот, според која законите и другите прописи се објавуваат „најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување“, ѝ дава на оваа уставна норма императивен карактер, јасно произлегува дека во конкретниот случај оспорениот Правилник за изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.77/2023) е објавен по истекот на рокот утврден со Уставот, поради што Судот оцени дека основано може да се постави прашањето за неговата согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

Издвоено мислење по предметот У.бр.152/2023

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.152/2023
Shkup, 02.11.2023

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 2 nëntor 2023, miratoi

A K T V E N D I M

1. INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77/2023), miratuar nga Këshilli Drejtues i Fondit për Sigurim Shëndetësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

2. Ky aktvendim do të botohet në „Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Arsyetim

Krenar Lloga nga f. Livadhi, Strugë, Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut i parashtroi iniciativë për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të paraqitur në pikën 1 të dispozitivit të këtij aktvendim.

Në iniciativë, parashtruesi e citon nenin 52 të Kushtetutës dhe tregon se rregullorja e kontestuar është në kundërshtim me këtë nen pasi është publikuar pas skadimit të afatit shtatëditor, përkatësisht nga dita e miratimit deri në ditën e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më 10 prill 2023, kanë kaluar më shumë se shtatë ditë. Si rrjedhojë, parashtruesi propozon që Gjykata Kushtetuese të iniciojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së saj.

Referuar nenit 9 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese sipas të cilit gjykatësi i Gjykatës Kushtetuese i ndjek dhe studion ligjet, rregulloret e tjera dhe aktet e përgjithshme dhe mund të iniciojë procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së tyre dhe nenit 14 të Rregullores sipas së cilës Gjykata Kushtetuese mund të inicojë vetë procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së ligjeve apo rregulloreve, parashtruesi i propozon Gjykatës Kushtetuese të shqyrtojë sipas detyrës zyrtare kushtetutshmërinë e akteve të tjera që janë publikuar në kundërshtim me nenin 52 të Kushtetutës.

Në seancë Gjykata përcaktoi se në bazë të nenit 56 paragrafi 1 pika 2 ndërsa në lidhje me nenin 68-a dhe nenin 69 të Ligjit për sigurim shëndetësor („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ numër 25/2000, 34/2000, 96/2000, 50/2001, 11/2002, 31/2003, 84/2005, 37/2006, 18/2007, 36/2007, 82/2008, 98/2008, 6/2009, 67/2009, 50/2010, 156/2010, 53/2011, 26/2012, 91/2013, 187/2013, 43/2014, 44/2014, 97/2014, 112/2014, 113/2014, 188/2014, 20/2015, 61/2015, 98/2015, 129/2015, 150/2015, 154/2015, 192/2015, 217/2015, 27/2016, 37/2016, 120/2016, 142/2016 dhe 171/2017 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ numër 275/2019, 77/2021 dhe 385/2021), Këshilli Drejtues i Fondit për Sigurim Shëndetësor i Republikës së Maqedonisë së Veriut, në seancën e mbajtur më 9 mars 2023, e ka miratuar rregulloren e kontestuar me të cilën bëhet ndryshimi dhe plotësimi i Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ nr.14/2008, 118/2008, 164/2008, 16/2010, 44/2010, 63/2010, 171/2010, 18/2011, 104/2012, 164/2012 dhe 70/2019 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.303/2020).

Rregullorja e kontestuar i përmban 5 nene.

Me nenin 1 të Rregullores ndryshon neni 4-a i Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në kujdesin shëndetësor spitalor, në mënyrë që kompensimi i kushtëzuar përcaktohet si pjesë e kompensimit total kontraktual të institucionit shëndetësor që mund ta marrë nga Fondi dhe përcaktohen kriteret për miratimin e tij.

Me nenin 2 të Rregullores, pas nenit 4-a, shtohet neni i ri 4-b, i cili i referohet procedurës për përcaktimin dhe miratimin e kompensimit me kusht dhe kërkesës për përcaktimin e kompensimit me kusht.

Me nenin 3 të Rregullores, nenit 9-a i shtohet një paragrafi i ri 7, i cili e rregullon mënyrën e shprehjes së shërbimeve shëndetësore për të cilat vlen kompensimi i kushtëzuar.

Me nenin 4 të Rregullores, nenit 10 i shtohet një paragrafi i ri 3, me të cilin përcaktohet se pagesa e mjeteve nga kompensimi i kushtëzuar bëhet në baza mujore.

Neni 5 i rregullores së kontestuar është dispozitë përfundimtare e cila përcakton se Rregullorja hyn në fuqi në ditën e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” dhe se do të publikohet pas marrjes së pëlqimit nga ministri i Shëndetësisë.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 e Kushtetutës, sundimi i së drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregulloret e tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar ta respektojë Kushtetutën dhe ligjet, në pajtim me nenin 51 të Kushtetutës.

Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat e tjera botohen para se të hyjnë në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat e tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.

Nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese, rezulton se publikimi i ligjeve dhe rregulloreve të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjera juridike.

Vetë publikimi i ligjeve dhe rregulloreve të tjera është një akt i publikimit të atyre akteve dhe vënies në dispozicion të tyre për shqyrtim publik, gjë që vërteton se ligji ose rregullorja e miratuar dhe e nënshkruar, është bërë akt i zbatueshëm.

Duke e marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregulloreve të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si lajmëtar zyrtar i Republikës.

Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit edhe atë në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta nuk i qaset publikimit të ligjeve dhe rregulloreve të tjera si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.

Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregulloreve të tjera afirmohet pikërisht duke përcaktuar një afat kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.

Në rastin konkret, në bazë të përmbajtjes së aktit kontestues, pretendimeve në iniciativë dhe përgjigjes së dorëzuar nga Fondi për Sigurim Shëndetësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese ka konstatuar se Rregullorja e kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën e pagesës për shërbimet shëndetësore në mbrojtjen spitalore shëndetësore është miratuar nga Këshilli Drejtues i Fondit për Sigurim Shëndetësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut më 9 mars 2023 dhe është regjistruar me nr. 02-4539/1 të datës 10 mars 2023.

Ministri i Shëndetësisë ka miratuar Aktvendim me të cilin ka dhënë pëlqim për aktin kontestues. Në Aktvendim në këndin e sipërm majtas është shtypur data 16.03.2023, por në Aktvendimin me vulë është vendosur edhe një datë tjetër e 27.03.2023 dhe një numër i shkruar me dorë i Aktvendimit 11-3150/3.

Aktvendimi për dhënien e pëlqimit është marrë nga Fondi më datë 28.03.2023 dhe po atë ditë, me e-mail, teksti i aktit kontestues i përkthyer në gjuhën shqipe është dorëzuar në Agjencinë e Zbatimit të Gjuhës të cilën e flasin të paktën 20 % e qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut me kërkesë që i njëjti të lektorohet.

Agjencia për Zbatimin e Gjuhës të cilën e flasin së paku 20% e qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut, më 31 mars 2023 me e-mail e ka kthyer tekstin e lektoruar të rregullores së kontestuar me vërtetimin për lektorimin e kryer.

Të njëjtën ditë, më 31 mars 2023, Fondi për Sigurim Shëndetësor e ka dorëzuar aktin kontestues në NP “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” për botim.

NP “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” e botoi rregulloren e kontestuar në edicionin nr. 77/2023 të datës 10 prill 2023.

Nga ajo që u potencua më lart, rezulton se në rastin konkret, edhe pse afati kushtetues prej shtatë ditësh për botimin e aktit ka skaduar më 16 mars 2023, akti është publikuar më 10 prill 2023, ose gati një muaj pas miratimit të tij. Duke e pasur parasysh se formulimi i përdorur në paragrafin 2 të nenit 52 të Kushtetutës, sipas të cilit ligjet dhe aktet e tjera nënligjore botohen “më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre”, i jep kësaj norme kushtetuese karakter imperativ, rrjedh qartë se në rastin konkret, Rregullorja e kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77/2023) është publikuar pas afatit të përcaktuar me Kushtetutë, për këtë arsye Gjykata vlerësoi se mund të shtrohet çështja e përputhshmërisë së tij me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafi 2 i Kushtetutës.

Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata, me shumicë votash, vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska