У.бр.3/2014

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и членовите 28 алинеи 1 и 3 и 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992) на седницата одржана на 10 декември 2014 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на членовите

2.СЕ ОТФРЛА иницијативата за поведување на постапка за оценување на уставноста и законитоста на:

-Правилникот за распределба на авторските надоместоци, донесен од Собранието на Здружението за заштита на авторските музички права (ЗАМП) на 2.12.2013 година („Службен весник на Република Македонија“ бр.169/2013) и

– членовите: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,12, 13, 14, 86, 87, 88 и 89 од Правилникот за распределба на авторските надоместоци и делот: „членот 132 став 2“ од основот за донесување на Правилникот означен во точката 1 од ова решение.

3. СЕ ОТФРЛА иницијативата во делот со кој се бара оцена на меѓусебната согласност на оспорените одредби од Правилникот, означен во точката 1 од ова решение со одредбите од Статутот на ЗАМП и Решението за давање на дозвола за колективно управување бр.54-54/1 од 8.04.2011 година („Службен весник на Република Македонија“ од 10.05.2011).

4. Славе Димитров од Скопје до Уставниот суд на Република Македонија на 03.01.2014 година поднесе иницијатива за оценување на уставноста и законитоста на повеќе одредби од Правилникот за распределба на авторските надоместоци, донесен од Собранието на Здружението за заштита на авторските музички права, означен во точката 2 алинеја 1 од ова решение. На 06.10.2014 година поднесе иницијатива за оценување на уставноста и законитоста на повеќе одредби од Правилникот за распределба на авторските надоместоци, донесен од Собранието на Здружението за заштита на авторските музички права, означен во точката 1 од ова решение.

Судот, во претходната постапка, утврди дека во првата иницијатива, членот 6 погрешно нумерички е означен како член 5, членот 67 погрешно нумерички е означен како 57 и членот 87 погрешно нумерички е означен како 97. Одделни одредби нумерички двојно се означени како оспорени. Во втората иницијатива, членот 67 погрешно нумерички е означен како 57 и членот 87 погрешно нумерички е означен како 97. Одделни одредби нумерички двојно се означени како оспорени. Членот 14 не се означува како оспорен во воведот на иницијативата, но е присутен во образложението на иницијативата.

Првата иницијатива започнува со цитирање на член 8 став 1 алинеја 3, член 30, член 47, член 51 и член 112 од Уставот, член 129 став 1 и член 144 од Законот за заштита на авторското право и сродните права, како и член 9 алинеја 3 и став 2, член 48 став 2 и член 50 од Статутот на здружението за заштита на авторските музички права.

Подносителот на иницијативата, многубројно оспорените одредби, ги групира во три тематски целини. Во првата припаѓаат членовите: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,12, 13, 14, 86, 87, 88 и 89 од Правилникот донесен во 2013 година за кои се наведува дека преставувале веќе регулирана материја со Законот за заштита на авторското право и сродните права и Статутот на здружението за заштита на авторските музички права. Воедно Уставниот суд веќе одлучувал по ова прашање во постапката по предметот У.бр.71/2007 од каде подносителот на иницијативата упатува на наводите од образложението на одлуката донесена на 30.01.2008 година.

Во втората група на оспорени одредби се членовите: 46, 47, 48, 49, 52 и 54 од Правилникот за кои се наведува дека пропишувале вреднување со поентирање на авторските дела и покрај тоа што во членот 144 од Законот такво нешто не било пропишано. На овој начин се одземала или ограничувала сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, особено што со Уставот се гарантирале правата што произлегуваат од научното, уметничко и друг вид на интелектуално творештво.

Во натамошниот текст на иницијативата се цитираат оспорените одредби и се наведува дека Уставниот суд, во еден дел на ова прашање, веќе одлучувал во постапката по предметот У.бр.71/2008 од каде подносителот на иницијативата упатува на наводите од образложението на одлуката донесена на 25.03.2009 година. Потоа се појаснува дека оспорените одредби биле контрадикторни на одредбите за распределба на надоместоците кои биле пропишани во Законот и Статутот. Од друга страна, поентирањето на користените авторски музички дела било контрадикторно на висината на надоместоците, која согласно тарифата од членовите 138 и 139 од Законот ја платиле корисниците за користење на објавени дела (според Законот, колективно се управувале само објавените дела). Ова особено што наведената тарифа не разликувала различна висина на надоместокот, кој го плаќале корисниците, во зависност од поединечното траење на делата кои ги користат или од тоа дали користењето било или не било пријавено во ЗАМП, или пак, во зависност од начинот на употребата на делото и степенот на застапеност и слично.

Оттаму, недвосмислено произлегувало дека носителите на правата не ги добивале надоместоците кои корисниците реално ги платиле за користење на нивните дела на начин утврден во членот 144 од Законот, па покрај повредата на наведените уставни начела, можело да се заклучи и тоа дека ЗАМП посегнал по туѓо авторско право, особено што управувал во изразита корист на оние автори чии објавени дела траеле повеќе од 4 минути, или на штета на авторите чии дела не биле пријавени во ЗАМП, или пак истите заради начинот на употреба, видот на изведувачкиот состав и слично помалку се вреднувале со овој правилник.

Третата група на оспорени одредби се: членовите 72, 73, 74, 75 и 78 од Правилникот како спротивни на членовите 26, 129 став 1, 131 и 144 од Законот, спротивни на Статутот, но и на Решението за давање на дозвола за колективно управување бр.54-54/1 од 8.04.2011 година („Службен весник на Република Македонија“ од 10.05.2011) каде не било пропишано колективно управување со правата на авторот од механичка репродукција, и каде се уредувале односи за права кои се остваруваат врз основа на поединечни договори со носителите на правата. Потоа се цитираат оспорените одредби и се наведува дека истите биле контрадикторни на одредбите за распределба на надоместоците од означените: Закон, Статут и Решение.

Врз основа на сето наведено произлегувало дека, ЗАМП, кога била во прашање распределбата на прибраните авторски надоместоци, за себе дало друга улога, а во втор план ја оставило основната улога, односно принцип на правичност, да врши распределба на прибраните надоместоци, согласно јасно пропишаните законски и статутарни одредби.

Со поднесок од 6.10.2014 година, Славе Димитров го извести Судот дека оспорениот правилник повеќе не е во правниот поредок, бидејќи бил донесен и објавен новиот Правилник за распределба на авторските надоместоци, („Службен весник на Република Македонија“ бр.141/2014). Во поднесокот го замолува Судот новоподнесената иницијатива да биде разгледувана во рамките на постапката по предметот У.бр.3/2014 (прва иницијатива), бидејќи се работело за идентична иницијатива и материја. Наводи за повлекување на претходно поднесената иницијатива нема.

Според содржината, двете иницијативи се сосема идентични. Различно е означувањето на службеното гласило во кое се објавени оспорените правилници, како и оспорувањето на делот: „членот 132 став 2“ од основот за донесување на Правилникот, за кој не се бара покренување на постапка за оценување на уставност и законитост во првата иницијатива.

5. Судот на Седницата утврди дека, Правилникот за распределба на авторските надоместоци („Службен весник на Република Македонија“ бр.169/2013) е донесен врз основа на членот 144 од Законот за авторското право и сродните права на Република Македонија („Сл.весник на РМ“ бр. 115/2010, 140/2010, 51/2011 и 147/2013), како и членовите 13, 24 и 48 од Статутот на Здружението за заштита на авторски музички права од страна на Собранието на ЗАМП, на седницата одржана на ден 02.12.2013 година.

Овој правилник престанал да важи на 02.10.2014 година кога влегол во сила Правилникот за распределба на авторските надоместоци („Службен весник на Република Македонија“ бр.141/2014). Правилникот е донесен од страна на Собранието на Здружението за заштита на авторските музички права (ЗАМП) на 23.09.2014 година врз основа на член 132 став 2 и член 144 од Законот за авторското право и сродните права на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр. 115/2010, 140/2010, 51/2011 и 147/2013), како и членовите 13, 24 и 48 од Статутот на Здружението за заштита на авторски музички права.

Во втората иницијативата се оспорува делот: „член 132 став 2“ поместен во основот за донесување на Правилникот што сега е во сила.
Според член 2 од Правилникот, ЗАМП е организација за колективно управување на авторските музички права на носителите на права која согласно со Решение за давање дозвола на Министерството за култура на Владата на Република Македонија бр.54-54/1 од 03.04.2011 година објавено во „Службен весник на Република Македонија“ бр. 65/2011 од 10.05.2011 година, ги управува следните права:

1. Умножување и изнајмување несценски музички дела на фонограми и видеограми;

2. Јавно соопштување несценски музички дела ( јавно изведување; јавно пренесување; радиодифузно емитување; реемитување и ставање на располагање на јавноста);

3. Кабелско реемитување на музички несценски дела;

4. Надомест од правото на следство на оригинал (ракопис) на музички дела;

ЗАМП во случаите на единствените надоместоци согласно ЗАПСП а предвидени во Статутот, колективното управување на правата може да го врши по овластување на други организации на носители на права преку склучување посебен договор или може со договор да овласти друга соодветна организација да го врши колективното управување на тие права.

ЗАМП може да врши административно технички работи за права кои се надвор од правата за кои има дозвола, а се во надлежност на други здруженија согласно договор.

Според оспорениот член 3 од Правилникот, правата од член 2 на овој Правилник, ЗАМП ги управува врз основа на Законот за авторското право и сродните права, Статутот на ЗАМП, овој Правилник и други акти и одлуки донесени врз основа на Статутот. Во согласност со соодветните законски прописи, ЗАМП го обезбедува колективното управување со моралните и материјални права на носителите на права.

Според член 4 од Правилникот, ЗАМП колективно ги управува авторските музички права на носителите на права кои со пријавување на своите дела или врз основа на договор за тоа му даваат овластување на ЗАМП.

Колективно управување ЗАМП остварува и без договор со носителите на правата, врз основа на одредбите од член 130 од Законот за авторското право и сродните права.

Странските автори и членовите на странските организации, уживаат еднаква заштита како и домашните автори, доколку така е определено со меѓународен договор, со Законот за авторското право и сродните права на Република Македонија, ако постои фактички реципроцитет и согласно Статутот на ЗАМП.

Во членот 5 од Правилникот е предвидено дека, авторските права на носителите на права ЗАМП ги управува под еднакви услови.

Одредбите на овој Правилник се задолжителни за сите носители на права чии права ЗАМП ги управува, согласно ЗАПСП, Статутот, како и врз основа на договор со авторот.

Носителот на права, не може да изземе (забрани) колективно управување на свое право од страна на Здружението за кое има дозвола за колективно управување, освен во случаите кога од истото не може да се откаже, согласно ЗАПСП.

Изземањето (забраната) од колективно управување, носителот на правото го врши со поднесување писмена изјава заверена кај нотар, на образец утврден и донесен од Собранието. Изземањето, влегува во сила од наредната пресметковна година.

Според член 6 од Правилникот, ЗАМП може колективно да ги управува авторските права и на други автори согласно ЗАПСП, врз основа на билатерални межународни договори за меѓусебно застапување на база на реципроцитет, кои ЗАМП ги склучува со странски организации членки на меѓународната Конференција на друштва на автори и композитори (ЦИСАЦ).

Според член 7 од Правилникот, колективното управување на авторските права на македонските носители во странство, ЗАМП ги остварува врз основа на посебни договори што ќе ги склучи со оодветни организации на носители н права.

Договорите ЗАМП ги склучува во согласност со законските прописи и меѓународните договори.

Во член 8 од Правилникот е определено дека, ЗАМП колективно ги управува, на територијата на Р.Македонија, и правото од умножување и изнајмување несценски музички дела на фонограми и видеограми, јавно соопштување несценски музички дела ( јавно изведување; јавно пренесување; радиодифузно емитување; реемитување и ставање на располагање на јавноста), кабелско реемитување на музички несценски дела на странските носители на права, согласно ЗАПСП, а врз основа на меѓународни конвенции и други договори склучени помеѓу Р.Македонија и другите земји, како и врз основа на реципрочни договори склучени помеѓу ЗАМП и соодветните странски организации на носители на права.

Според член 9 од Правилникот, ЗАМП може да врши административно технички работи за права кои се надвор од правата за кои има дозвола, а се во надлежност на други здруженија согласно договор.

Според член 10 од Правилникот, ЗАМП колективно ги управува само објавените несценски музички дела.

Во член 11 од Правилникот е определено дека, во колективното управување на авторските музички права, ЗАМП ги извршува следниве работи:

1. Неисклучиво пренесува пренесува право за користење авторски дела со договор или на друг пишан начин;

2. Ги прибира утврдените надоместоци од корисниците и врши нивна распределба на носителите на правата во согласност со закон и општите акти;

3. Врши пресметка, рапределба и исплата на авторски надоместоци примени од странските организации, за користење дела од домашни автори во странство;

4. Склучува договори за умножување несценски музички дела на фонограми и видеограми, како и за други видови користења на музички несценски дела и го контролира извршувањето на тие договори;

5. Од корисниците на музички дела собира програми и податоци за изведените и снимените дела и води евиденција за тоа;

6. Врши контрола за користењето на авторските дела;

7. Ги врши правните работи и односите на носителите на правата со корисниците и води постапки пред судовите и другите органи заради заштита на авторското право и слично;

8. Презема и други мерки предвидени со законот и со други прописи заради заштита и остварување на колективното управување на авторските музички права.

Според член 12 од Правилникот, ЗАМП може да поведе и да води спорови пред судовите и другите органи заради остварување на авторските права, во свое име и за сметка на авторот, само со посебно полномошно од авторот чие право е предмет на спорот.

За застапување пред судовите и другите органи, заради колективното управување на авторските музички права и правата, на ЗАМП не му е потребно посебно полномошно од авторот.

Во случај на спор меѓу членови на ЗАМП, ЗАМП нема да поведе постапка во име на еден од нив.

Во член 13 од Правилникот е определено дека, репертоарот на ЗАМП го сочинуваат објавени музичко несценски дела како што се:

а)ораториуми, кантати, дела на симфониската, камерната, солистичката, хорската, забавната, детската, народната, џез музиката и слично;

б) извадоци од музички сценски дела (опери, балети, оперети и слично) без оглед на нивното траење под услов тие извадоци да не претставуваат драмска целина;

в) музика од музичко – кореографски дела (концертни и радио изведувања) без оглед на траењето;

г)музички дела користени во драмски дела, било да се користени како музичка придружба или како музичка илустрација или да се вклопени во самиот драмски текст;

д) музика користена во ТВ серии, ТВ филмови и кинематографски филмови што се емитуваат преку телевизија;

ѓ) несценски музички дела кои драмско-сценски или кореографски се прикажуваат на сцена или телевизија;

е) музика за музичко-литературни емисии или приредби (музички приказни, рецитали, хумористични и слични емисии, приредби и слично);

ж) музички дела употребени за шпици, звучни записи, интермеца со звучна илустрација;

з) обработка на народни творби.
Според членот 14 од Правилникот, документацијата на ЗАМП ја сочинуваат:

-Документација на дела,
-Документација на автори, носители на права,
-Документација на странски дела, автори, носители на права.

Според член 46 од Правилникот, пресметката на авторскиот надомест се определува врз основа на ефективното траење на изведбата, емитувањето или било каква употреба на музичкото дело.

Траење Коефициент
1-4 минути 1
5-8 минути 3
9-15 минути 5
16-20 минути 6
21-25 минути 726-30 минути ` 8 и.т.н.

Секоја минута од ефективното траење на делото се множи со соодветниот коефициент.

Деловите со траење над 30 секунди се сметаат како цела минута.

Во член 47 од Правилникот е определено дека, врз основа на начинот на употреба на делото и степенот на застапеност на музиката во делото, видот на изведувачкиот состав, музичкото дело кое се употребува или користи како :

– авизо музика, односно употреба на музички мотиви за најава и/или одјава на програма или емисии (вести, репортажи, драми и сл), за раздвојување на делови од иста емисија (звучни завеси, џинглови или музички ефекти во реклами) или повеќе различни емисии, добива коефициент 0,50.

– кулисна музика, односно употреба на музички дела или нивни фрагменти како кулисна музика во говорни емисии (вести, репортажи, како и во својство на придружна музика во емисиите од други жанрови (поезија, проза, ТВ серија, драма и сл.) добива коефициент 0,10.

Според член 48 од Правилникот, за музичките дела кои се користени како авизо музика се зема траење од 30 секунди, доколку траењето на делото наведено во програмата е подолго од 30 секунди.

Вкупното ефективно траење на музичко дело користено како авизо музика не може да биде поголемо од 30.000 секунди, во одредена класа на распределба за одреден пресметковен период.

Вкупното ефективно траење на музичкото дело користено како кулисна музика не може да биде поголемо од 60.000 секунди во одредена класа на распределба за одреден пресметковен период.

Според член 49 од Правилникот, дела кои не се пријавени, односно за кои не постои документација, се пресметуваат врз основа на ефективното траење на изведбата со коефициент 0.50.

Според член 52 од Правилникот, во репартициската класа 200-Концерти на сериозна музика се распоредуваат концертните јавни изведби на дела поентирани според одредбите на член 46, и тоа ако концертот содржи претежно дела од сериозната музика.

Според член 54 од Правилникот, доколку во програмите недостасуваат податоци за правилна распределба на авторскиот надомест, податоците ќе се дополнат од расположливата документација
на ЗАМП.

Ако податоците за траењето на делата не можат да се утврдат ниту според програмата, ниту според пријавата на авторот,тогаш за делата:

а) од поголем облик (сонати,симфонии и сл.) се зема траење од 8 минути, а
б) за сите останати дела – траење од 3 минути.

За пресметка на авторскиот надоместок на едно дело изведено на концерт во целост, се зема предвид полното траење на делото наведено во програмите на радио-телевизиските станици односно, фонограм или видеограм, ако тоа дело е снимено.

Доколку делото не е изведено на радио, ниту е снимено на фонограм или видеограм, податоците за траењето се земаат од пријавата на авторот, односно од документацијата на странската организација.

За изведените фрагменти на едно дело, авторскиот надоместок се пресметува според траењето назначено на програмата.

Во членот 57 од Правилникот е определено дека, музичкото дело изведено фрагментарно или во целост повеќе пати на радио или телевизија во рамките на една емисија заради учење или како илустрација, ќе се смета како да е еднаш изведено.

Во членот 63 од Правилникот е определено дека, на аранжерот на слободно или незаштитено дело му се пресметува 25% од вкупниот надоместок, што му припаѓа на тој вид дело.

Собранието на ЗАМП може, на барање од авторите, да определи и поголемо учество за аранжман, транскрипција, редакција и инструментација, доколку станува збор за позначајно уметничко или стручно остварување.

За транскрипција, редакција и инструментација на слободно или незаштитено дело, на авторот му се пресметува 16,66% од вкупниот авторски надоместок што му припаѓа на тој вид дело.

Според член 64 од Правилникот, на аранжер на домашни, народни уметнички дела и на автор на збирка на домашни народни уметнички дела му се пресметува 100% од авторскиот надоместок што му припаѓа на тој вид дело.

Според член 65 од Правилникот, на преведувач на заштитен текст на музички дела му припаѓаат 50% од авторскиот надоместок предвиден за текстот, ако поднесе одобрение од авторот на оригиналниот текст.

На преведувач или адаптатор на незаштитен текст на музичко дело му припаѓа учество во авторскиот надоместок од предходниот став.

Според член 66 од Правилникот, ако во една музичко-литературна емисија (музичка приказна, рецитал и сл.) е изведена композиција (или фрагмент), авторскиот надоместок се пресметува како самостојно изведено музичко дело.

Меѓутоа, ако музичкото дело е неделива целина авторскиот надомест се дели врз основа на договор помеѓу авторот на музиката и авторот на текстот.

Во членот 68 од Правилникот е определено дека, авторскиот надоместок за дело емитувано во рамките на заедничка програма на повеќе радио-телевизиски станици, се пресметува како да е изведено на секоја од тие радио-телевизиски станици посебно.

Во членот 69 од Правилникот е определено дека, траењето на делата изведени во соодветните репартициски класи се пресметува со цели минути.

Кога траењето на делата пречекори цела минута за повеќе од 3О секунди, се пресметува во траење за следната цела минута.

Според член 70 од Правилникот, ако авторскиот надоместок за изведено музичко-кореографско дело кое спаѓа во категоријата на мали права, им се пресметува на композиторот и кореографот само според нивниот писмен договор. Ако таков договор не постои целиот надоместок му се пресметува на композиторот.

Авторскиот надоместок за изведено дело од народната уметност се распределува на еднакви делови на аранжерот и кореографот, ако со нивниот меѓусебен договор не е поинаку регулирано.

Според член 71 од Правилникот, за издадено дело од домашен или странски автор во земјата, како и за дело од домашен автор издадена во странство, учеството во авторскиот надоместок што му припаѓа на издавачот се утврдува со писмен договор.

На издавачот му се пресметува договорениот дел почнувајќи од годината кога делото е издадено, се додека трае важноста на договорот.

Договорените делови на издавачот и подиздавачот за правата од јавно соопштување не можат да бидат поголеми од деловите предвидени со правилата на Меѓународната конференција на друштвата на авторите и композиторите (ЦИСАЦ).

Во членот 72 од Правилникот е определено дека, правата од механичката репродукција на македоските носители на права ЗАМП ги остварува врз основа на поединечни договори.

Правата од механичката репродукција на странскте носители на права се остваруваат во согласност со договорите за меѓусебно застапување, што ЗАМП ќе ги склучи со странските соодветни организации на носители на права.

Во членот 73 од Правилникот е определено дека, во колективното управување на авторските права врз основа на механичката репродукција се применуваат одредбите на Законот за авторското право и сродните права на Р.Македонија, актите на ЗАМП и правилата на Меѓународното биро на друштвата за заштита на правата на снимање и репродукција (БИЕМ), чиј член е ЗАМП.

Во смисла на правилата од претходниот став, носителот на права не може на еден производител да му даде исклучително право на снимање на свое дело.

Според член 74 од Правилникот, авторските надоместоци за дела снимени на фонограми се наплатуваат согласно одредбите на типскиот договор кој ЗАМП го склучил со производителите на фонограми. Надоместоците од предходниот став се наплатуваат врз основа на извештаите на производителите за снимените дела и за бројот на продадените фонограми.

Авторскиот надоместок се наплатува само за дела на оние автори кои ЗАМП ги штити во смисол на чл. 81 на овој Правилник.

Во член 75 од Правилникот е определено дека, износот на надоместокот што е наплатен за еден фонограм ќе им се подели на авторите сразмерно на траењето на нивните дела снимени на тој фонограм, ако тие се снимени сукцесивно, односно самостојно.

Ако на еден фонограм се наоѓаат музички дела што не се снимени сукцесивно, односно самостојно, туку претставуваат целина (на пример: придружна музика со читање текст или обратно), надоместокот се дели исклучиво според договор на авторите на музиката и текстот. Ако до моментот на распределбата таков договор не му е доставен на ЗАМП, ЗАМП е должен да го чува наплатениот надоместок додека авторите не се изјаснат за начинот на распределбата.

Според член 78 од Правилникот, авторските надоместоци за делата снимени на видеограми се наплатуваат според одредбите на типскиот договор, што ЗАМП го склучил со производителите на видеограми или во согласност со овој Правилник.

Надоместоците од предходниот став се наплатуваат врз основа на извештаите на производителите за снимените дела и за бројот на продадените видеограми.

Авторски надоместоци се наплатуваат само за дела кои ги штити ЗАМП, согласно чл.72 од овој Правилник.

Во членот 84 од Правилникот е определено дека, надоместоците по основ на правата од механичката репродукција се пресметуваат и исплатуваат најмалку еднаш годишно, за изминатата година.

Надоместоците се исплатуваат според претходно одбивање на трошоците на заштитата.

Висината на трошоците за колективно управување на домашните носители на права ја утврдува Собранието на ЗАМП.

Висината на трошоците на колективно управување на странските автори се утврдува со договорите што ќе ги склучи ЗАМП со соодветните странски организации.

Во член 85 од Правилникот е определено дека, секој носител на права има право на увид во личните податоци за користење на неговите дела, на пресметката и на другата документација поврзана со тоа.

Носителот на права има право, да поднесе приговор и достави докази доколку е незадоволен од извршената пресметка.

Приговорот од став 2 на овој член се поднесува до Управниот одбор најдоцна во рок од 30 дена од приемот на поединечната пресметка.

По приговорот од став 2 на овој член, одлучува Управниот Одбор, по прибавување на соодветно мислење од Стручната служба и/или други органи кои располагаат со содветни податоци, најдоцна во рок од 30дена по приемот на приговорот.

Против одлуката на Управниот одбор, носителот на права има право да поднесе жалба до Собранието, во рок од 15 дена од денот на доставувањето на одлуката.

Одлуката на Собранието е конечна.

Според член 86 од Правилникот, за покривање на вкупните трошоци за работа на Здружението може да се користат средства од прибраните надоместоци во износ до 15%, а во случај на колективно управување со единствениот надоместок, определен со закон, не повеќе од 20%.

Трошоците за водење на судските постапки, судските такси, трошоците за вештачење, адвокатските трошоци и извршните трошоци се утврдуваат со одлука на Собранието и тие не влегуваат во вкупните трошоци за работа на Здружението.

По завршување на календарската година со финансискиот извештај изготвен од страна на Надзорниот одбор и Стручната служба на Здружението, остатокот од средствата по извршување на административно-технички работи за други здруженија кои се предви-дени со посебен договор, нивната намена ја утврдува со акт Собранието на Здружението.

Според член 88 од истиот акт, правилникот за распределба на авторските надоместоци по неговото донесување согласно ЗАПСП и Статутот на ЗАМП, се објавува во “Службен весник на Република Македонија”.

Правилникот влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето.

Во членот 89 од Правилникот е определено дека, овој Правилник ќе се применува почнувајќи со распределбата на авторските надоместоци за 2014 година што ќе биде утврдена со општата пресметка во 2015 година.

Според член 90 од Правилникот, со влегувањето во сила на овој Правилник престанува да важи Правилникот за заштита на авторските права и распределба на авторските надоместоци од изведување музички несценски дела бр.384-1-03 од 3.12.2013 година.

Сите започнати постапки по Правилникот за заштита на авторските права и распределба на авторските надоместоци од изведување музички несценски дела бр. 384-1-03 од 3.12.2013 година ќе се применуваат, се до стапувањето во сила на новиот Правилник за распределба.

Правилникот носи деловоден бр.282-1-0201 и е донесен на 24 септември 2014 година од Собранието на ЗАМП.

6. Според член 110 од Уставот на Република Македонија, Уставниот суд на Република Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Според член 15 став 2 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, иницијативата за поведување постапка за оценување на уставноста на закон, односно негови одделни одредби, како и уставноста и законитоста на пропис или друг општ акт, треба да содржи причини за нивното оспорување, одредби од Уставот, односно закон што се повредуваат со оспорените одредби и друго.

Според член 28 алинеи 1 и 3 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето и кога постојат процесни пречки за одлучување по иницијативата.

Со првата иницијативата се оспорува повеќе одредби од Правилникот за распределба на авторските надоместоци, донесен од Собранието на Здружението за заштита на авторките музички права (ЗАМП) на 2.12.2013 година („Службен весник на Република Македонија“ бр.169/2013).

По поднесувањето на иницијативата, Здружението за заштита на авторските музички права донело нов Правилник за распределба на авторските надоместоци бр.282-1-0201 од 24 септември 2014 година, објавен на истиот датум во „Службен весник на Република Македонија” број 141/2014. Со членот 90 од новиот Правилник е предвидено дека со влегувањето во сила на Правилникот, или сметано од 2.10.2014 година, престанува да важи Правилникот бр.384-1-03 донесен на 3 декември 2013 година.

-Со оглед на тоа што со денот на влегување во сила на ново донесениот Правилник (2.10.2014), оспорените одредби, како составен дел на Правилникот, што престанал да важи, повеќе не се дел од правниот поредок на Република Македонија, произлегува дека се исполнети условите од членот 28 алинеја 1 од Деловникот за отфрлање на иницијативата од причина што Судот не ја цени уставноста и законитоста на актите што престанале да бидат дел од правниот поредок на Република Македонија. Впрочем, на подносителот на иницијативата оваа околност му е позната, но истиот остана на барањето за оцена на уставноста и законитоста од првоподнесената иницијативата, од кои причини произлегува потребата за формално произнесување на Судот по однос на оваа иницијатива.

– Тргнувајќи од анализата на наводите содржани во втората иницијатива произлегува дека истата има поголем број на технички недостатоци кои ја отежнуваат идентификацијата на оспорените одредби, а за одделни оспорени одредби отсуствуваат доволно квалитетни наводи за впуштање на Судот во уставно-судска оцена.

Имено, во првата тематска целина на иницијативата припаѓаат делот: „членот 132 став 2“ од основот за донесување на Правилникот, како и членовите: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,12, 13, 14, 86, 87, 88 и 89 од Правилникот за кои се наведува дека преставувале веќе регулирана материја со Законот за заштита на авторското право и сродните права и Статутот на здружението за заштита на авторските музички права.

Според оцена на Судот вака изнесените наводи не се доволни за да предизвикаат покренување на механизмот на уставно-судска оцена. Ова од причина што во иницијативата има само нумеричко означување на оспорените одредби од Правилникот, но отсуствува нивно поблиско целосно или делумно содржинско идентификување. Подносителот на иницијативата не ги означил ниту нумерички, ниту содржински законските одредби (од околу 200) кои би биле идентични со 17-те оспорени законски одредби.

-Во воведот на втората иницијативата членовите: 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 84 и 85 од Правилникот се означуваат како оспорени, но во иницијативата отсуствува било каква елаборација за причините поради кои подносителот на иницијативата смета дека истите не се во согласност со Уставот или со било кој закон, а нема ни означување на уставни или законски одредби кои би биле повредени со оспорените одредби.

Вака утврдените недостатоци, во овој дел од иницијативата, преставуваат процесна пречка за впуштање на Судот во одлучување за основаноста на барањето, согласно член 28 алинеја 3 од Деловникот.

Исто така, согласно член 110 од Уставот, Уставниот суд нема надлежност да ја оценува меѓусебна согласност на одредбите од Правилникот со одредби од Статутот, како акти од ист правен ранг.

7. Според член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Според член 30 став 3 од Уставот, никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.

Според член 47 став 2 од Уставот се гарантираат правата што произлегуваат од научното, уметничкото или друг вид интелектуално творештво.

Според член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Според член 112 од Уставот, Уставниот суд ќе укине или поништи закон ако утврди дека не е во согласност со Уставот. Уставниот суд ќе укине или поништи друг пропис или општ акт, колективен договор, статут или програма на политичка партија или здружение, ако утврди дека тие не се во согласност со Уставот и со закон. Одлуките на Уставниот суд се конечни и извршни.

Во член 26 став 1 од Законот за авторското право и сродните права („Службен весник на Република Македонија“ бр.115/2010, 140/2010-исправка, 51/2011 и 147/2013), е предвидено дека материјалните права ги штитат имотните интереси на авторот од неговото авторско дело.

Авторот има исклучиво право да дозволи или забрани користење на неговото дело, или негови примероци од други лица, освен во случаи определени со овој закон (став 2).

Според член 129 став 1 од Законот, носителите на авторското право и на сродните права можат да ги остваруваат правата определени со овој закон индивидуално (одделно за секое авторско дело, односно предмет на сродно право), лично, односно преку застапник или колективно (заедно за повеќе дела или предмети на сродни права и за повеќе носители на правата) преку организација за колективно управување со правата, на начин и под услови определени со овој закон.

Колективното управување со правата од ставот 1 на овој член опфаќа правни работи со корисниците на правата, прибирање надоместоци од користењето, нивна распределба и заштита на правата пред државни органи и други субјекти (став 2).

Колективно се управуваат авторското право и сродните права само за објавени авторски дела и за објавени предмети на сродните права (став 3).

Објавување снимки на изведби се смета објавување во смисла на ставот 3 од овој член (став 4).

Во случај на колективно управување правата се пренесуваат неисклучиво (став 5).

Според членот 131 од Законот, права што колективно се управуваат по правило се:

1) јавно соопштување несценско музичко и несценско книжевно дело;
2) право на авторот на надоместок од правото на следство;
3) право на авторот на надоместок од јавна послуга;
4) право на надоместок на автор и изведувач за изнајмување фонограми или видеограми;
5) право на надоместок на изведувач за радиодифузно емитување и друго јавно соопшување на својата изведба што, сама по себе, е радиодифузна или е направена од снимка;
6) право на надоместок на изведувач и на произведувач на фонограми од единствениот надоместок од јавно соопштување на фонограми со изведби издадени за комерцијална цел;
7) право на надоместок на автор и издавач од умножување на хартија или на превземено од сличен носач на запис, по пат на фотокопирање или која било слична техника со слични ефекти, за приватно користење;
8) право на надоместок на автор, изведувач и произведувач на фонограмот од умножување на фонограм за приватно користење;
9) право на надоместок на автор, изведувач и произведувач на видеограмот (филмски продуцент) од умножување на видеограм за приватно користење и
10) право на кабелско реемитување авторски дела и предмети на сродни права кое, како исклучиво право, задолжително се управува колективно, освен правото на емитување од радио-телевизиска организација, независно дали се работи за нејзиното сопствено право или правото и е пренесено од друг носител на правата.

Според член 144 од Законот, организацијата донесува општ акт за распределба на надоместоците во согласност со закон и статутот, односно со договорот за основање.

Распределбата на надоместоците од ставот 1 на овој член се врши согласно со евиденциите и податоците за користење на делата, односно предметите на сродните права, а паушално кога не е можно или предизвикува неразумни трошоци, според принципот на правичност (став 2).

Надоместоците од радиодифузно емитување на авторски дела и/или предмети на сродни права се распределуваат меѓу авторите, односно носителите на сродни права врз основа на податоците за исплата добиени од системот за електронска евиденција на емитувани авторски дела, односно предмети на сродни права од членот 135-а од овој закон (став 3).

Средствата на организацијата остварени од камати на вложени средства во банка и други приходи, во износ од 50% се распределуваат меѓу авторите и носителите на сродните права, сразмерно на исплатата на надоместокот кои тие го оствариле согласно со податоците за користени дела од членот 135 став 1 од овој закон и согласно со електронската евиденција од членот 135-а став 1 од овој закон, а останатите 50% од средствата на организацијата остварени од камати на вложени средства во банка и други приходи се распределуваат на начин што 70% се распределуваат меѓу авторите и носителите на сродните права, сразмерно на исплатата на надоместокот кои тие го оствариле согласно со податоците за користени дела од членот 135 став 1 од овој закон и согласно со електронската евиденција од членот 135-а став 1 од овој закон, а 30% се распределуваат подеднакво на сите автори и носители на сродни права кои се застапени во евиденцијата на автори и носители на сродни права на организацијата (став 4).

Средствата кои организацијата ги прибира од корисниците, а се пресметуваат во паушални износи, во износ од 70% се распределуваат меѓу авторите и носителите на сродните права сразмерно на исплатата на надоместокот кои тие го оствариле согласно со податоците за користени дела од членот 135 став 1 од овој закон и согласно со електронската евиденција од членот 135-а став 1 од овој закон, а останатите 30% се распределуваат подеднакво на сите автори и носители на сродни права кои се застапени во евиденцијата на автори и носители на сродни права на организацијата (став 5).

За покривање на вкупните трошоците за работа на организацијата може да се користат средства од прибраните надоместоци во износ определен во статутот, односно во договорот за основање, но не повеќе од 15% (став 6).

Поединечните пресметки и исплатите на надоместоците на авторите и носителите на сродните права се вршат најмалку еднаш годишно најдоцна до крајот на март во тековната за претходната година (став 7).

Општиот акт за распределба, по неговото донесување од надлежен орган на организацијата, се објавува во „Службен весник на Република Македонија“(став 8).

-Во втората група на оспорени одредби спаѓаат членовите: 46, 47, 48, 49, 52 и 54 од Правилникот. Сумарната анализа на овие одредби покажа дека со нив се разработува пресметката на авторскиот надоместок според емитување, употреба, ефективно траење и други параметри, при што во пресметката се користат поени и коефициенти во зависност од дадената ситуација.

Од анализата на одредбите од Законот за авторското право и сродните права произлегува дека во членовите 132 до 152 се уредуваат правата и обврските на организацијата за колетивно управување, основите за распределба на надоместоците, начинот на распределба на надоместоците и други прашања, кои според оцена на Судот преставуваат доволна законска рамка за натамошна разработка во подзаконските акти кои ги носи, врз основа на законско овластување, организацијата.

Исто така, согласно член 132 став 1 од Законот, колективното управување со авторското право и сродните права може да врши правно лице основано од носители на правата (физички и /или правни лица) за колективно управување со правата кое работи во свое име, а за сметка на носителите на правата и врз основа на дозвола од Министерството за култура (во натамошниот текст: организација), што значи дека организацијата дејствува како тело со пренесени јавни овластувања.

Согласно членот 133 точките 3 и 6 од Законот, организацијата за колективно управување е должна да донесува и објавува општи акти за прибирање и за распределба на надоместоци од користењето, во согласност со закон што преставува основ за донесување на Правилникот во кој се содржани оспорените одредби, како и да ги прибира утврдените надоместоци од корисниците и врши нивна распределба на носителите на правата во согласност со закон и општите акти.

Притоа, условите под кои едно правно или физичко лице може јавно да соопштува, односно објавува музички дела не се определени со оспорениот Правилник, туку со членовите 30, 31, 32, 33, 34 и други одредби од Законот во кои законодавецот утврдил што преставува јавното соопштување, јавното изведување, јавното пренесување, јавното изложување, јавното прикажување и т.н. Исто така, во членот 54 од Законот е утврдено под кои услови се врши плаќање на надоместок за користење на авторското дело. Кои се правата што можат колективно да се управуваат е определено во членот 131 од Законот; основите за определување на надоместокот се утврдени во членот 137 од Законот; што се зема предвид при определувањето на висината на надоместокот е определено во членот 138 од Законот, а видовите на акти (општ договор, поединечен договор и тарифа) со кои се определува конкретниот надоместок се утврдени во членот 139 од Законот.

Врз основа на наведното произлегува дека, законодавецот ги утврдува основите за пресметување на висината на надоместокот и околностите од кои зависи висината на надоместокот во секој конкретен случај на употреба, поради што, наводите во иницијативата дека со Правилникот, а не со Законот се утврдени мерила и критериуми за определувaње и наплатата на надоместокот за користење на авторски дела се неосновани.

За формирање на правното мислење Судот имаше предвид дека со решение У.бр.179/2009 од 28.04.2010 година, по повод слични наводи на Славе Димитров, помеѓу другото, не повел постапка за оценување на уставноста и законитоста на член 12 од Правилникот за измени и дополнување на Правилникот за распределба на авторските надоместоци („Службен весник на Република Македонија“ бр. 81/2009), со кој членот 51 добил нова содржина. Оваа одредба содржински е скоро идентична со сега оспорениот член 46 од Правилникот.

Во постапката по предметот У.бр.179/2009 по однос на тогаш оспорениот член 12 од измената на Правилникот, или член 51 од целината на Правилникот, Судот утврдил дека биле неосновани наводите за тоа дека категоризацијата на делата според ефективното траење и вреднувањето на делата со воведување на коефициенти не произлегувала од Законот. Според Судот пресметката на авторскиот надомест да се категоризира и определува врз основа на ефективното траење на изведбата, емитувањето или било каква употреба на делото, претставувало натамошна разработка на категоризацијата на делата согласно на ефективното траење на делото, утврдена во член 5 од Правилникот, поради што определувањето на коефициентите во зависност од траењето на музичкото дело, според Судот, претставувало прашање не од суштинска, туку од техничка природа. Поради наведеното пред Судот не се поставило прашањето за нивната согласност со член 147 од Законот. Освен тоа, според Судот, фактот што некои дела се изведени, иако не биле пријавени, односно за нив немало документација, не можело да се прифати како да станува збор за необјавено дело, како што се наведувало во иницијативата, поради што и за ова прашање Судот не прифатил дека станува збор за решение спротивно на член 147 од Законот.

При постоење на понова судска-практика, која му е позната на подносителот на иницијативата, упатувањето на судската-практика по предметите У.бр.71/2008 и У.бр.71/2009 е несоодветно.

Во иницијативата се наведува дека оспорените членови од Правилникот биле контардикторни на членовите 138 и 139 од Законот, но во иницијативата нема изречно барање за оцена по однос на согласноста со овие законски одредби.

Врз основа на направената анализа и претходно завземениот став на Судот, во постапката по предметот У.бр.179/2009 произлегува дека оспорените член 46, 47, 48, 49, 52 и 54 од Правилникот се во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 30, член 47, член 51 и член 112 од Уставот, член 129 став 1 и член 144 од Законот за заштита на авторското право и сродните права.

-Третата група на оспорени одредби ја чинат членовите членовите 72, 73, 74, 75 и 78 од Правилникот за кои подносителот на иницијативата наведува дека биле спротивни на членовите 26, 129 став 1, 131 и 144 од Законот, спротивни на Статутот, но и на Решението за давање на дозвола за колективно управување бр.54-54/1 од 8.04.2011 година („Службен весник на Република Македонија“ од 10.05.2011) каде не било пропишано колективно управување со правата на авторот од механичка репродукција, се уредувале односи за права кои се остваруваат врз основа на поединечни договори со носителите на правата. Потоа се цитираат оспорените одредби и се наведува дека истите биле контадикторни на одредбите за распределба на надоместоците од означените: Закон, Статут и Решение.

Според Судот наводите од иницијативата дека организацијата немала законско овластување за колективно управување со правата на авторот од механичка репродукција на делата се неосновани. Ова од причина што, согласно член 28 од Законот, умножување, во смисла на овој закон, е запишување, односно снимање авторско дело на материјална или друга соодветна подлога (електронска и друго), како и изработка на еден или повеќе примероци на делото, во целина или во делови, непосредно или посредно, времено или трајно, со какви било средства и во каков било облик. Умножувањето од ставот 1 на овој член се врши особено со графички постапки (графичко умножување), тридимензионално умножување, фотокопирање и со други фотографски постапки со кои се постигнува ист ефект,изградба, односно изведба на дела од архитектурата, звучно или визуелно снимање, складирaње на делото во електронски облик (електронски запис) и со префрлање на делото од аналоген во дигитален систем.

Исто така, согласно член 131 точки 8 и 9 од Законот по правило колективно се управуваат: право на надоместок на автор, изведувач и произведувач на фонограмот од умножување на фонограм за приватно користење, како и право на надоместок на автор, изведувач и произведувач на видеограмот (филмски продуцент) од умножување на видеограм за приватно користење.

Имајќи предвид дека во Законот постои овластување за колективно управување на правата на авторот и од механичка репродукција, како и тоа дека согласно членот 139 од Законот висината на надоместокот за користење зависи од видот на актот: општ договор, поединечен договор или општ акт на организацијата (тарифа) со кои пак се определува конкретниот надоместок, произлегува дека во иницијативата несоновано се покренува прашањето за согласност на оспорените одредби со членовите 26, 129 став 1, 131 и 144 од Законот.

-Согласно член 110 од Уставот, Уставниот суд нема надлежност да ја оценува меѓусебната согласност на оспорените одредби од Правилникот со Статутот на ЗАМП, како и со Решението за давање на дозвола за колективно управување бр.54-54/1 од 8.04.2011 година, како акти од ист правен ранг (подзаконски акти).

8. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1, 2 и 3 од ова решение.

9. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Елена Гошева и судиите: д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Никола Ивановски, Јован Јосифовски, Вангелина Маркудова, Сали Мурати, д-р Гзиме Старова и Владимир Стојаноски.

У.бр.3/2014
10 дeкември 2014 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Елена Гошева