Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992) на седницата одржана на 12 мај 2010 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
Текст
1. СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 25 став 1 алинеите 2 и 3, став 2 во делот„и иницијатива за разрешување“ член 26 став 2 и член 29 став 1 од Законот за спречување на судир на интереси („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/2007 и 114/2009).
2. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 15 во делот „освен во случаите утврдени со Законот за користење и располагање со стварите на државните органи“ од Законот означен во точката 1 од ова решение.
3. Стамен Филипов од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на членовите наведени во точките 1 и 2 од ова решение од Законот за спречување на судир на интереси.
Според наводите на подносителот на иницијативата оспорениот дел на член 15 од Законот не бил во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот затоа што ја правел целосно законската одредба двосмислена, непрецизна и како таква можела да се злоупотребува во практиката. Понатаму, според подносителот на иницијативата, членот 25 став 1, алинеите 2 и 3, став 2 и членот 26 став 2 од Законот не биле во согласност со Уставот затоа што иницијативата за поведување на дисциплинска постапка за утврдување на дисциплински престап и иницијативата за разрешување на вршење на јавните овластувања или должности никако не можеле да се подведат под поимот мерки, затоа што тие се само иницијтиви со кои се покренува – иницира дисциплинска постапка и како такви не можат да имаат дејство на одлуки како што е предвидено во оспорените одредби. Тоа впрочем се потврдувало и со членот 23 став 4 од Законот во кој било утврдено дека Државната комисија ќе покрене иницијатива за престанок на вршењето на јавните овластувања или иницијатива за поведување на дисциплинска постапка за утврдување на дисциплински пристап.
Според подносителот на иницијативата оспорениот член 29 став 1 од Законот не бил во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 51 од Уставот затоа што тој поради фактот бил нејасен што не било прецизирано дали бил во прашање орган или суд. Меѓутоа, имајќи ја предвид содржината на ставот 2 на член 29 според подносителот можело да се заклучи дека во суштина се работело за суд, а не за органот како што било предвидено.
4. Судот на седницата утврди дека во членот 15 од Законот е предвидено дека службеното лице при вршењето на јавните овластувања и должности не смее да прима подарок „освен во случаите утврдени со Законот за користење и располагање со стварите на државните органи“ (оспорен дел).
Според член 8 од Уставот на Република Македонија покрај другите темелни вредности на уставвниот поредок на Република Македонија е и владеењето на правото.
Според член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон.
Законот за спречување судир на интереси го дефинира судирот на интереси, постапувањето во случај на судир на интереси, мерките за спречување на судири на интереси во вршењето на јавните овластувања и должности од страна на службените лица, а со цел да се обезбеди спречување на злоупотреба на јавните овластувања и должности на службеното лице за остварување на користољубиви цели за себе или блиски лица и да се обезбеди спречување на можноста приватниот интерес на службеното лице да го загрози јавниот интерес.
Во членот 3 од Законот е определено значењето на одделни поими според овој закон при што во став 1 алинеа 6 под поимот „подарок“ се подразбераат пари, хартии од вредност, предмети, права и други услуги понудени на службеното лице за вршење, односно не вршење јавно овластување или должност.
Во членот 15 од Законот поместен во Глава VI „Забрана за примање подароци“ е предвидено дека службено лице при вршењето на јавните овластувања и должности не смее да прими подарок, освен во случаите утврдени со Законот за користење и располагање со стварите на државните органи („Службен весник на Република Македонија“ бр.8/2005 и 150/2007).
Во Глава IV „Давање и примање подароци“ точка 2 „Примање подароци“ односно во член 77 од наведениот закон е предвидено дека Република Македонија, државните органи и функционерите, односно претставниците на државните органи можат да примаат подароци кои по примањето стануваат ствари во државна сопственост (став 1). По исклучок од ставот 1 на овој член функционерите, односно претставниците на државните органи можат да примаат погоден личен подарок во сопственост чија вредност не надминува 200 евра во денарска противвредност од дарител- странска држава, орган, институција или меѓународна организација даден во знак на спомен или во знак на меѓународна соработка или солидарност (став 2).
Ако подрокот од став 2 на овој член ја надминува вредноста од 200 евра во денарска противвредност (поединечно или збирно во текот на една година) функционерите, односно претставниците на државните органи подарокот можат да го задржат во сопственост доколку ја доплатат разликата до вредноста на подарокот.
Подароците од ставот 2 на овој член не можат да се примат во пари и услуги (плаќање на лични или семејни патувања, одмори, хотелски и други сметки).
Тргнувајќи од наведените уставни одредби, содржината на целината на членот 15 од Законот за спречување на судир на интереси, како и анализата на членот 77 од Законот за користење и располагање со стварите во државните органи, наспрема наводите во иницијативата, Судот оцени дека истите се неосновани. Ова од причина што оспорениот дел на членот 15 во суштина претставува исклучок од правилата дека службеното лице не смее да прими подарок, кој исклучок е уреден со членот 77 од Законот за користење и располагање со стварите на државните органи. Притоа, според Судот предвидениот исклучок не ја прави целината на член 15 од Законот недвосмислена, нејасна како што тврди подносителот на иницијативата од причини што многу е јасно, децидно и прецизно утврдено кога, во која висина и каков вид на подарок може да примат функционерите односно претставниците на државните органи. Притоа доколку висината на подарокот го надмине предвидениот износ лицето е должно да ја доплати разликата до висината на износот на подарокот.
Со оглед на изнесеното, Судот оцени дека не може да се постави прашање за согласноста на оспорениот дел на член 15 од Законот со наведените уставни одредби на кои се повикува подносителот на иницијативата.
5. Судот, понатаму утврди дека според оспорениот член 25 став 1 алинеите 2 и 3 од Законот „на службеното лице му се изрекува една од следниве мерки:
– иницијатива за поведување на дисциплинска постапка за утврдување на дисциплински престап и
– иницијатива за разрешување на вршење на јавните овластувања или должности“ .
Во оспорениот член 26 став 2 од Законот е предвидено дека: мерката иницијатива за разрешување на вршење на јавните овластувања или должности, односно иницијатива за поведување на дисциплинска постапка за утврдување на дисциплински престап на службеното лице му се изрекува ако претходно му било изречено мерка јавна опомена.
Во оспорениот член 29 став 1 од Законот е предвидено дека: „Против одлуката од членот 23 став 4 на овој закон со која на службеното лице му се изрекува една од мерките утврдени во членот 25 став 1 од овој закон, службеното лице може да поведе постапка пред надлежниот орган или суд“.
Тргнувајќи од напред наведените уставни одредби, анализата на одредбите од членовите 23, 25, 26 и 29 од Законот за спречување на судир на интереси во целина, наспрема наводите во иницијативата со кои се оспоруваат делови од наведените членови, Судот оцени дека истите се основани од следните причини:
Во член 49 од Законот за спречување на корупцијата („Службен весник на Република Македонија“ бр.28/2002, 46/2004 и 126/2006), е утврдена надлежноста на Комисијата за спречување на корупцијата. Според оваа одредба, Комисијата, покрај другото, покренува иницијативи за поведување на постапка пред надлежните органи за разрешување, сменување, казнено гонење или примена на други мерки на одговорност на избраниот или именуваниот функционер, службени лица или одговорни лица во јавни претпријатија и други правни лица што располагаат со државен капитал и разгледува случаи на судир на општиот и личниот интерес, определен со овој закон.
Во членот 23, пак, од Законот за спречување на судир на интереси е утврдено дека ако државната комисија констатира постоење на судир на интереси е должена да го извести службеното лице и да побара од него во рок од 15 дена од доставувањето на одлуката да го отстрани судирот на интереси. Ако службеното лице за кого е донесена одлуката дека постои судир на интереси не постапи по укажувањето на Државната комисија. Таа донесува одлука за изрекување на мерката јавна опомена која му ја доставува. Ако, пак, службеното лице на кого му е изречена мерката јавна опомена не постапи по одлуката, односно во рок од 15 дена од примената не преземе дејствија за отстранување на судирот на интереси и за тоа не ја извести комисијата, Државната комисија ќе покрене иницијатива за престанок на вршењето на јавните овластувања или должности, односно иницијатива за поведување на дисциплинска постапка за утврдување на дисциплински престап.
Имајќи го предвид наведеното од кое недвосмислено произлегува дека Државната комисија во рамките на своите надлежности донесува одлука со која ја изрекува мерката јавна опомена, а доколку со оваа мерка не се постигне целта за која е изречена, односно службеното лице не презема дејствија за отстранување на судирот на интереси, Државната комисија покренува иницијатива за разрешување, односно за утврдување на дисциплински престап до органот во кој службеното лице ги врши овластувањата односно должноста, Судот смета дека покренувањето на иницијативите не може да се третираат како мерки во класична смисла на зборот. Покренувањето на иницијативите, според Судот, се само иницијални акти по кои во постапка пред органот каде службеното лице ги врши работите, органот ќе донесе конечна одлука со која ќе се утврди дисциплински пристап или на лицето ќе му престана вршењето на јавните овластувања. Според тоа, Судот смета дека законската формулација според која иницијативите за поведување на дисциплинска постапка и за разрешување се третираат како мерки, се неприфатливи и небулозни, нејасни и не се конечни, со што би можело да се доведе во прашање начелото на владеењето на правото.
Прифаќајќи го гледиштето дека иницијативите за поведување на дисциплинска постапка за утврдување на дисциплински пристап и за разрешување не може да се третираат како мерки кои ни по својата содржина и форма не претставуваат акти – односно одлуки со кои се решава мериторно, со основ се поставува прашањето дали и оспорениот член 29 е доволно јасен и прецизен, односно дали со тоа не се доведува во прашање правната сигурност како елемент на владеењето на правото. Ова ако се има предвид дека од содржината на овој член не е јасно пред кој орган ќе се покрене постапката, дали е тоа Државната комисија која покренува само иницијатива, или пак, пред орган што по повод иницијативата ќе изрече мерка престанок на вршење на јавните овластувања и дисциплински престап и во кој рок ќе се покрене постапката.
Тргнувајќи од наведеното,пред Судот со основ се поставува прашањето за согласноста на членовите 25 став 1 алинеите 2 и 3, 26 став 2 и 29 став 1 од Законот со уставните одредби на кои се повикува подносителот на иницијативата.
6. Судот, исто така, утврди дека според став 2 на член 25 од Законот е предвидено дека мерките јавна опомена „и иницијатива за разрешување“ се објавуваат во средствата за јавно информирање.
Одредбата се оспорува во делот: „и иницијатива за разрешување“.
Според член 11 од Уставот, физичкиот и моралниот интегритет на човекот се неприкосновени, а согласно членот 25 од Уставот, пак, на секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот.
Тргнувајќи од содржината на наведените членови на Уставот тие ја истакнуваат вредноста и неприкосновеноста на човековата личност како основа и смисла на гарантирањето на човековите права. Во таа смисла, човековото достоинство не е само едно од субјективните човекови права и препознатливо во Уставот, туку и темелна вредност на демократско општество што ужива универзална заштита.
Според Судот, решението во Законот, според кое „и иницијативата за разрешување“ да се објави во средствата за јавно информирање без притоа да се утврди, односно, да се спроведе постапка за разрешување и да се донесе конечна одлука, во суштина значи жигосување на лицето за кое само е покрената иницијатива, ја надминува оправданоста на пропишувањето на предвидената активност на Државната комисија за спречување на корупција.
Со оглед на наведеното, пред Судот со основ се постави прашањето за согласноста на член 25 став 2 во делот„и иницијативата за разрешување“ од Законот со членовите 11 и 25 од Уставот.
7. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точките 1 и 2 од ова решение.
8.Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Трендафил Ивановски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Бранко Наумоски, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов.
У.бр.251/2009
12 мај 2010 година
С к о п ј е
лк
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Трендафил Ивановски