23/2010-0-0

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” број 70/1992), на седницата одржана на 17 ноември 2010 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на членот 21 од Законот за прекршоците против јавниот ред и мир (“Службен весник на Република Македонија” број 66/2007).

2. Зоран Ангеловски од Крива Паланка, преку полномошникот Раде Алексовски, адвокат од Крива Паланка, на Уставниот суд на Република Македонија, му поднесe иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на одредбата од Законот, означен во точката 1 од ова решение.

Според наводите во иницијативата, оспорената одредба од Законот, била спротивна на Уставот и тоа на членот 18 став 1, со кој се гарантира сигурноста и тајноста на личните податоци, на членот 25 со кој на секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот, како и на членот 91 алинеја 1 од Уставот согласно кој Владата на Република Македонија ја утврдува политиката на извршувањето на законите и другите прописи на Собранието и е одговорна за нивното извршување. Подносителот смета дека оспорената одредба била противуставна бидејќи иако се настојувало од гостите да ги презентираат личните карти, што било случај со подносителот на иницијативата, во најголем број случаи гостите одбивале тоа да го сторат со образложение дека не ги носеле со себе или дека единствено можеле да ги покажат личните карти на овластени службени лица на полицијата како и на овластен орган за легитимирање, а не и на сопствениците на угостителските објекти, повикувајќи се на фактот дека личните карти содржеле податоци за ЕМБГ и податоци за раѓањето, кои биле законски заштитени податоци, па со тоа им се нарушувала тајноста и сигурноста на нивните лични податоци, нивниот углед и достоинството, како и приватноста. Понатаму, според наводите во иницијативата, во Законот биле определени само казни доколку во угостителските објекти се затекнале малолетни лица во забранетите термини, но не и тоа на кој начин субјектите корисници на угостителски објекти, можеле да ја утврдат возраста на лицата и како да постапат спрема граѓаните во случај на одбивање на покажување на личната карта на увид. Имено, и покрај фактот што во нивните деловни објекти на пропишан начин и на јавно место бил истакнат натпис за забрана на послужување на алкохол и присуство на малолетни лица во објектот после 24,00 часот, не можеле да се справат со проблемот, бидејќи начинот на кој бил уреден оспорениот член од Законот, без да има законско овластување за легитимирање на лица и без пропишана постапка како да се постапело спрема лицата кои одбивале да бидат легитимирани, го правел невозможен применувањето на оспорениот член од Законот. Понатаму, во иницијативата се цитираат одредби од Законот за полицијата, Законот за заштита на личните податоци, Законот за кривичната постапка и Законот за семејството, од каде, според подносителот на иницијативата, произлегувало дека сопствениците на угостителските објекти немале правен основ за легитимирање на лица кои ги посетувале угостителските објекти од страна на сопствениците на истите.

3. Судот на седницата утврди дека со оспорениот член 21 од Законот, е определено дека: “Кој овозможува присуство на малолетни лица во угостителски објекти или простории за забава (кафеани, ноќни барови, дискоклубови и слични објекти) подоцна од 24,00 часот ќе се изрече глоба на:

-трговско друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице во износ од 1.500 до 2.000 евра во денарска противвредност,

-трговец поединец кој врши угостителска дејност во износ од 1.200 до 1.700 евра во денарска противвредност и

-одговорно лице во трговско друштво кое врши угостителска дејност или друго правно лице во износ од 600 до 1.200 евра во денарска противвредност.”

4. Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија.

Со член 18 став 1 од Уставот, се гарантира сигурноста и тајноста на личните податоци.

Според членот 25 од Уставот, на секој граѓанин му се гарантира почитување и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот.

Со Законот за прекршоците против јавниот ред и мир се утврдени прекршоците против јавниот ред и мир, прекршочните санкции, надлежниот прекршочен орган за изрекување на прекршочните санкции, посебните прекршочни мерки за повреда на јавниот ред и мир, како и постапката за приредување на огномет, факелијада или слични приредби.

Во членот 2 од Законот е утврдено дека прекршок против јавниот ред и мир врши секој кој со своето однесување или постапка го нарушува мирот, работата или вообичаениот начин на живеење ги омаловажува, понижува и навредува граѓаните, на јавно место ја загрозува нивната безбедност или создава несигурност, го оневозможува непреченото движење на граѓаните на јавни места или го нарушува остварувањето на нивните права и обврски, ја попречува работата и извршувањето на надлежностите на државните органи и други институции кои вршат јавни овластувања, или вршењето на дејностите на правните лица или на друг начин го нарушува јавниот ред и мир.

Од анализата на оспорениот член 21 од Законот, произлегува дека тој уредува парична казна-глоба за угостителските правни субјекти и нивни одговорни лица, заради овозможување на присуство на малолетни лица после 24,00 часот во угостителски објекти. Имено тргнувајќи од содржината на оспорената одредба, произлегува дека таа содржи примарно нормативно правило за однесување за неопределен број на случаи и санкција за прекршување на правилото како секундарно правило за однесување, бидејќи се применува само во случај кога е прекршено првенственото или основното правило за поведение, односно диспозицијата.

Тргнувајќи од анализата на уставните и законските одредби, а од аспект на наводите содржани во иницијативата, според кои оспорениот член 21 од Законот бил неодржлив во правниот поредок од уставно-правен аспект, заради негова недоволна уреденост, кој го правел невозможен во примената, како и поради постоење на други прописи од кои произлегувало дека сопствениците на угостителските објекти немале правен основ за легитимирање на лица кои ги посетувале угостителските објекти, според Судот се неосновани. Имено, неспорно е дека со Уставот се гарантирани тајноста и сигурноста на личните податоци на граѓанинот, како и почитувањето и заштита на приватноста на неговиот личен и семеен живот, на достоинството и угледот. Неспорно е исто така, дека личната карта е јавна исправа во која се содржани лични податоци за граѓанинот (член 1 и 5 од Законот за личната карта (“Службен весник на Република Македонија“, број 8/95, 38/2002, 16/2004, 12/2005, 19/2007 и 10/2010). Неспорна е и околноста дека полицискиот службеник е овластен да врши проверка и утврдување на идентитетот на лица и предмети и дека проверката на идентитетот на лице се врши со увид во неговата лична карта или друга јавна исправа со негова фотографија (член 28 став 1 точка 1 и член 39 став 1 од Законот за полицијата (“Службен весник на Република Македонија“, 114/2006 и 6/2009). Неспорно е и дека личните податоци имаат третман на заштитени податоци како основни слободи и права на физичките лица, а особено правата на приватност во врска со обработка на лични податоци, која заштита е уредена со Законот за заштита на личните податоци (“Службен весник на Република Македонија“, 7/2005 и 103/2008). Според тоа, со членот 2 точка 1 од овој закон, одредено е значењето на изразот “личен податок” и тој претставува секоја информација која се однесува на идентификувано физичко лице или физичко лице кое може да се идентификува, а лице кое може да се идентификува е лице чиј идентитет може да се утврди директно или индиректно, посебно врз основа на матичен број на граѓанинот или врз основа на едно или повеќе обележја специфични за неговиот физички, физиолошки, ментален, економски, културен или социјален идентитет. Според точката 2 од истиот член “oбработка на лични податоци” е секоја операција или збир на oперации што се изведуваат врз лични податоци на автоматски или друг начин, како што е: собирање, евидентирање, организирање, чување, приспособување или промена, повлекување, консултирање, употреба, откривање преку пренесување, објавување или на друг начин правење достапни, изедначување, комбинирање, блокирање, бришење или уништување.

Меѓутоа, според Судот, овие неспорни околности не можат да ја доведат оспорената одредба под уставно сомнение, од причини што оспорениот член од Законот, не предизвикува импликации од аспект на повреда на заштитени лични податоци, а со тоа ниту повреда на уставните гаранции за сигурноста и тајноста на личните податоци. Имено, тргнувајќи од поширок пристап во анализа на оспорената одредба од Законот, произлегува дека таа во секој случај упатува на неопходно дејствие кое правниот адресат треба да го преземе, за да го испочитува правилото содржано во прекршочната норма, во случајов оневозможување за присуство на малолетни лица во определениот со закон временски термин. Имајќи предвид, дека во оспорената одредба, кумулативно се содржани два битни елементи и тоа возраста на лицата под 18 години и овозможување на влез на тие лица во угостителски објект после 24,00 часот, произлегува дека возраста на лицето е елемент кој претходно треба да биде утврден, за да не дојде до фактичка реализација на забранетото дејствие од прекршочната одредба. Меѓутоа, околноста, што испочитувањето на правилото содржано во оспорената одредба, се реализира преку утврдување на возраста на лицата-посетители во угостителските објекти, за што е потребен увид во соодветна јавна исправа, според Судот, не ја прави оспорената одредба противуставна. Имено, основот за барање на увид на јавна исправа, произлегува од самата одредба која се оспорува. Во случајов, тоа барање се однесува само за конкретни причини во конкретни случаи и тоа е во исклучителна функција за добивање на сознание само за возраста на лицето, па доколку угостителот побара на увид одредена исправа за да ја утврди возраста на одредено лице, заради влез во објектот или заради наложување на лицето да го напушти објектот (доколку влегло пред забранетиот временски термин), тоа според Судот, не значи дека лицето се јавува како обработувач на личен податок согласно со Законот за заштита на лични податоци, бидејќи за него е ирелевантен матичниот број на лицето, туку е важна неговата возраст. Оттука, произлегува дека угостителските правни субјекти, за да го испочитуваат содржаното правило од оспорената одредба од Законот, не е доволно само да истакнат натпис за забрането присуство на малолетни лица во недозволениот временски термин, туку и да го оневозможат тоа присуство, на начин што ќе им укажат на посетителите дека е потребна презентација на нивната јавна исправа, со цел, оние кои сакаат да влезат во угостителскиот објект, да го докажат фактот дека не се малолетни, а лицата-гости одлучуваат за своето право дали ќе дозволат или не увид во нивната јавна исправа. Доколку, не му дозволат и не му овозможат на угостителот, да ја утврди нивната возраст, угостителот има право и должен е да го оневозможи нивното присуство во објектот, како превенција од можно влегување на малолетни лица во недозволеното време. Притоа, за разлика од конкретниот случај, каде граѓанинот по своја волја дава согласност дали ќе ја презентира на увид или не својата јавна исправа за влез во угостителските објекти, граѓанинот, согласно Законот за полицијата, е должен на барање од овластено полициско службено лице и други субјекти овластени со закон, тоа да го стори. Од овие причини, според Судот, оспорената одредба не може да се проблематизира од аспект на нејзината применливост, како и од аспект на тоа дали предметната материја била уредена на начин како тоа подносителот на иницијативата сметал дека требало да биде уредено. Право е на законодавецот со закон да ги пропишува прашањата од сферата која ја уредува, на начин за кои законодавецот сметал дека е тоа потребно. Од друга страна, законодавецот при пропишувањето на оспорената одредба од Законот, се раководел од интенцијата за заштита на категоријата на граѓани на кои припаѓаат лицата под 18 години, при што според овој суд, таа е во функција на превенција и заштита на малолетните лица и со овој вид на прекршочна санкција се влијае позитивно врз развојот на малолетните лица, односно се заштитува нивниот личен и телесен интегритет. Заштитата на оваа категорија на лица е подигната на степен на општествена грижа, а не само на родителите и старателите, како што впрочем се наведува во иницијативата. Воедно, со оспорениот член, законодавецот немал интенција да пренесе обврска на деловните, односно на угостителските објекти да се грижат за децата, туку преку оваа прекршочна санкција да се настојува да се заштити малолетникот од сите негативни влијанија што ги носи неговото присуство во тие објекти после 24,00 часот.

5. Тргнувајќи од изнесеното, Судот утврди дека во конкретниот случај, не може да се постави прашањето за согласноста на оспорените одредби од Законот со одредбите од Уставот.

6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Бранко Наумоски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, д-р Трендафил Ивановски, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов.

У. Бр. 23/2010
17 ноември 2010 година
Скопје

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Бранко Наумоски