162/2010-0-0

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија („Службен весник на Република Македонија“ бр.70/1992) на седницата одржана на 9 февруари 2011 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на членот 202 ставови 1 и 2 од Законот за работните односи („Службен весник на Република Македонија“ бр.62/2005, 106/2008, 161/2008, 114/2009, 130/2009, 50/2010, 52/2010 и 124/2010).

2. Асоцијацијата „Магна Карта“ од Велес, застапувана од Димитар Апасиев од Велес и Здравко Савески од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на членот 202 ставови 1 и 2 од Законот означен во точката 1 од ова решение. Во иницијативата Здравко Савевски се појавува како овластено лице на Движење за социјална правда „Ленка“ од Скопје, но истиот, на барање од Судот, во постапката не приложи доказ дека наведеното движење делува како регистриран правен субјект и дека токму тој е неговиот овластен преставник од кои причини Судот смета дека иницијативата е поднесена од наведеното физичко лице-граѓанин, а не од Движењето за социјална правда „Ленка“ од Скопје.

Според наводите на подносителите на иницијативата оспорената законска одредба и одделни нејзини делови биле спротивни на член 8 став 1 алинеи 1, 3, 4, 7, 8 и 11 и став 2, член 16 ставови 1, 2 и 7, член 20 ставови 1 и 2, член 35 став 1, член 37, член 50 став 3, член 51, член 54 ставови 1 до 3, член 55 ставови 1 и 2 од Уставот, како и на Амандманот XXV став 1 точка 4 од Уставот.

По однос на противуставноста на членот 202 став 1 од Законот се појаснува дека во него поради грешка, невнимание или правничко незнаење се употребувал надживеан термин „редовен суд“. Имено, со носењето на демоктартскиот Устав од 1991 година во членот 98, подоцна изменет со Амандманот XXV на Уставот во ставот 3 се забранувале вонредните судови. Од ваквиот императивен и прохибиторен правен тон станувало јасно дека, за разлика од поранешната СФР Југославија, во самостојна и независна Република Македонија веќе немало место за поделба на „редовни“ и „вонредни“ судови и сите судови воспоставени со закон биле редовни. Оттаму, самото постоење на зборот „редовен суд“ било небулозно и одвишно-што како консеквенца создавало правна несигурност на граѓаните, што, пак, било спротивно на уставно постулираното начело на владеење на правото и правната држава, кое во себе го содржело начелото на законитост, сфатено во материјална и формална смисла. Овој последен принцип го обврзувал законодавецот да формулира прецизни, недвосмислени и јасни правни норми, усогласени со останатите закони во внатрешниот позитивно-правен поредок, кои би биле разбирливи за поголемиот дел од населението.

Со формулацијата „надлежен суд според седиштето“ во оспорениот член 202 став 1 од Законот, според подносителите на иницијативата било евидентно дека законодавецот се обидел, на мала врата, да внесе типична процесно-правна норма на која местото не и било таму. Ова од причина што Законот за работните односи како општ закон со трудово-правна материја, по својата природа бил материјален закон, а не формален (процесен) закон. Оттука, недозволиво било во еден таков lex generalis да се утврдува месна надлежност. Едноставно, гледано концепциски и структурно, на ова норма не и било место во овој закон, кој регулирал сосема друга проблематика. Прашањето, пак, за месната судска надлежност кај нас веќе било регулирано на две нивоа во Законот за судовите (членови 28 и 29) и подетално во Законот за парничната постапка (членови 38 и 63). Од друга страна, согласно Амандманот XXV на Уставот, овој дел од одредбата не можел да функционира во Законот, бидејќи ex constitutionis истиот не спаѓал во групата на системски закони кои се носат со квалификувано 2/3 мнозинство, туку напротив се носел со обично, или просто мнозинство.

Според подносителот на иницијативата, тоа што во оспорениот член 202 став 1 од Законот се велело дека забраната на дејствување на синдикатот, односно здружението на работодавци следува доколку се утврди дека нивната дејност е спротивна на Устав и закон, без да се определи кој е тој закон преставувало преширока бланкетна формулација, што било недопустливо, бидејќи непре-цизноста можела да предизвика бројни негативни последици. Имено, ако донекаде и можело да се сфати дека синдикатот/стопанската комора можеле да добијат судска забрана за работа, ако не го почитуваат Уставот, a propo член 54 став 1 од Уставот, таквото разбирање со право изостанувало кога бил во прашање тој закон? Дали тоа биле сите закони во Република Македонија, прашуваат подносителите на иницијативата? Впрочем, ноторен бил фактот дека за непочитувањето на одредени пропишани законски одредби од Законот за работните односи или од други закони во таа свера постоеле казнени, односно прекршочни одредби за виновниот прекршител, т.е. самото правно лице, како и одговорното лице кое работи кај него. Оттука, сосема оправдано се поставувало прашањето дали при констатирање на таквото казниво поведение покрај наплатата на глоба, можело, согласно наведената одредба паралелно да се изрече и контраверзната мерка-трајна забрана на дејствување? Ако тоа можело, тогаш тоа било спротивно на принципот Ne bis in idem, кој како авторитативен правен стандард важел во сите современи прекршочни и кривични права, кој бил посту-лиран и во Законот за кривичната постапка и Законот за прекршоците.

Доколку пак одговорот на прашањето бил дека не можело, што било типично, тогаш, според подносите-лот на иницијативата било евидентно дека, кај вака постулираната одредба, требало да се избрише, укине или поништи постоечката фраза „закон“ во оспорената одредба, поради огромната лепеза на можности за тенде-нциозно, арбитрерно, своеволно, непропорционално, антидемо-кратско (а, во некоја рака и тоталитарно) толкување во праксата, сето на штета на граѓаните и нивната слобода на здружување, стипулирана во членот 20 од Уставот. Тие не сакале ни да помислат што би се случило доколку на барање на регистарскиот орган (Министерството за труд и социјална политика или Централниот регистар) и за најмала повреда, која би била “спротивна на закон“ биде поднесено барање за изрекување на оваа, според нив драконска и несразмерна мерка!?

За подносителите на иницијативата, во став 2 од оспорениот член 202 од Законот, особено бил спорен крајниот дел, во кој било определено дека постапката за забрана на дејствувањето на синдикатот, односно здружението се покренува на барање на органот овластен за регистрација или надлежен суд, што бил типичен егземплар на сторена правна грешка која неправилно била сместена во законски текст. Имено, според нашето граѓанско процесно право, парнична-судска постапка не можела да се поведе од страна на самиот суд, по службена должност (ex officio), кое се однесува на формалното управување со постапката. Оттука, надвор од секаква правна логика било самиот суд да биде иницијатор (барател) и пресудувач во една иста правна работа, согласно концептот Nemo iudex in causa sua (Никој не може да биде судија во својот сопствен спор), кој бил особено реглементиран и во членовите 64 и 175 од Законот за парничната постапка.

Според подносителот на иницијативата, исто така, спорна била и формулацијата „се покренува на барање“. Впрочем, за слична ваква конфузна процесна норма („жалаба“ наместо исправниот термин „тужба“) Уставниот суд воспоставил судски преседан во Одлуката У.бр.188/2006 од 4 април 2007 година. Бидејќи согласно член 175 од Законот за парничната постапка, постапката се покренува со тужба, произлегувало дека постоењето на зборот „барање“ било одвишно, што како последица, несомнено иницирало правна несигурност-спротивност на уставно постулираното начело на владеењето на правото, кое, пак, во себе го содржело и начелото на легалност (уставност и законитост). Имено, со барањето како редовно правно средство во нашето право, денес се покренувале само управна, прекршочна и извршна постапка. Поради сето наведено, подносителите на иницијативата сметаат дека оваа очигледна противуставна одредба, земајќи ја предвид јавната полза и правичноста од тоа дејствие, што побрзо требало да биде касирана и повеќе да не постои во нашиот правен поредок, како мошне неразбирлива, крајно штетна и претерано непропорционална.

3. Судот на седницата утврди дека членот 202 од Законот е со наслов: „Забрана на дејствување на синдикатот, односно здружението на работодавачите“. Во ставот 1 од оспорениот член 202 од Законот е предвидено дека, дејствувањето на синдикатот, односно здружението на работодавачите ќе се забрани со одлука на редовниот суд, надлежен според седиштето на синдикатот, односно седиштето на здружението на работодавачите, доколку неговата дејност е спротивна на Уставот и закон. Во ставот 2 од истиот член од Законот е предвидено дека, постапката за забрана на дејствувањето на синдикатот, односно здружението се покренува на барање на органот овластен за регистрација или надлежен суд.

4. Според член 8 став 1 алинеи 1, 3, 4, 7, 8 и 11 од Уставот на Република Македонија, основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот; владеењето на правото; поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска; слободата на пазарот и претприемни-штвото; хуманизмот, социјалната правда и солидарноста и почитува-њето на општо прифатените норми на меѓународното право се темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Според член 16 од Уставот, се гарантира слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата (став 1). Се гарантира слободата на говорот, јавниот настап, јавното информирање и слободното основање на институции за јавно информирање (став 2). Цензурата е забранета (став 7).

Според членот 20 од Уставот, на граѓаните им се гарантира слободата на здружување заради остварување и заштита на нивните политички, економски, социјални, културни и други права и уверувања (став 1).

Граѓаните можат слободно да основаат здруженија на граѓани и политички партии, да пристапуваат кон нив и од нив да истапуваат (став 2).

Програмите и дејствувањето на здруженијата на граѓаните и политичките партии не можат да бидат насочени кон насилно уривање на уставниот поредок на Републиката и кон поттикнување или повикување на воена агресија или разгорување на национална, расна или верска омраза или нетрпеливост (став 3).

Според член 35 став 1 од Уставот, Републиката се грижи за социјалната заштита и социјалната сигурност на граѓаните согласно со начелото на социјална праведност.

Според член 37 од Уставот, заради остварување на своите економски и социјални права, граѓаните имаат право да основаат синдикати. Синдикатите можат да основаат свои сојузи и да членуваат во меѓународни синдикални организации. Со закон може да се ограничат условите за остварување на правото на синдикално организирање во вооружените сили, полицијата и органите на управата.

Според член 50 став 3 од Уставот, граѓанинот има право да биде запознат со човековите права и основни слободи и активно да придонесува, поединечно или заедно со други за нивно унапредување и заштита.

Според член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, а во ставот 2 од овој член од Уставот е утврдено дека секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Според член 54 од Уставот, слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да се ограничат само во случаи утврдени со Уставот (став 1). Слободите и правата на човекот и граѓанинот можат да бидат ограничени за време на воена или вонредна состојба според одредбите на Уставот (став 2). Ограничувањето на слободите и правата не може да биде дискриминаторско по основ на пол, раса, боја на кожа, јазик, вера, национално или социјално потекло, имотна или општествена положба (став 3).

Според член 55 од Уставот, се гаранитира слободата на пазарот и претприемништвото (став 1). Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот. Републиката презма мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот (став 2).

– Според Амандманот XXV на Уставот, со кој е заменет членот 98 од Уставот, судската власт ја вршат судовите. Судовите се самостојни и независни. Судовите судат врз основа на Уставот и законите и меѓународните договори ратификувани во согласност со Уставот. Забранети се вонредни судови. Видовите, надлежноста, основањето, укинувањето, организацијата и составот на судовите, како и постапката пред нив, се уредуваат со закон што се донесува со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници.

Од анализата на Амандманот XXV на Уставот, меѓу другото, произлегува дека со него се забранети вонредни судови, односно судови формирани само за конкретен случај, чија одлука не подлежи на натамошно преиспитување, а со цел функционирање на правната држава и целосно и независно остварување на судската власт. Вонредни судови на територијата на Република Македонија нема, па во таа смисла, сите судови од постоечкиот судски систем се судови кои својата континуирана надлежност ја црпат врз основа на однапред утврдени правила во закони што ги уредуваат нивниот вид, надлежност, укинување, организација, состав и постапки што се спроведуваат пред нив, од каде не постои опасност во било кој случај да постапува суд кој не постои во системот и поставеноста на судската власт.

Според Судот, точно е тврдењето во иницијативата дека организацијата на судовите во судскиот систем не познава редовни судови, но, според оцена на Судот, присуството на изразот: „редовен“ во оспорената одредба, не ја прави истата несогласна со Уставот, бидејќи во оспорениот член 202 став 1 од Законот не е употребен терминот „вонреден“ суд, како забранет суд на територијата на Република Македонија, туку редовен суд, кој својата надлежност ја црпи од Уставот и важечките закони, кои категорично не прифаќаат егзистирање на вонредни судови. На овој начин не се доведува во прашање поставеноста на судството од Амандманот XXV на Уставот, ниту пак се создава правна несигурност како што тврдат подноси-телите на иницијативата.

Уставните одредби за судството, впрочем се операциона-лизирани во Законот за судовите („Службен весник на Република Македонија“ бр.58/2006, 35/2008 и 150/2010) кој ги уредува видовите, надлежноста, организацијата на судовите, како и статусот на носителите на судиската функција односно судиите, од каде произле-гува дека наведениот закон ги втемелува конституирањето и поставеноста на судовите во судскиот систем, а редовен суд не е исто што и вонреден суд, кој е забранет со Амандманот XXV на Уставот. Од друга страна, употребата на терминот „редовен“ суд е присутен во правната комуникација и истиот не создава правна забуна, а дека е тоа така укажува и наводот од иницијативата според кој: “сите судови воспоставени со закон се редовни“ (во иницијативата страна 4, пасос 1, ред 9-ти).

– По однос на наводот за повреда на Амандман XXV на Уставот сторена на начин што со формулацијата „надлежен суд според седиштето“ во оспорениот член 202 став 1 од Законот била внесена типична процесно-правна норма на која местото не и било во Законот за работните односи Судот оцени дека е неоснован.

За давање на одговор на горното прашање Судот појде од содржината на член 189 став 1 од Законот за работните односи, според кој, синдикатот, односно здружението на работодавачите и нивните здруженија на повисоко ниво стекнуваат својство на правно лице со денот на уписот во регистарот на синдикатите, односно регистарот на здруженијата на работодавачите, од каде произлегува дека синдикатот, односно здружението на работодавачите се правни лица. Во процесните постапки, пак, по однос на правните лица како странки (тужен, обвинет и друго) надлежноста во дадени ситуации се воспоставува според седиштето на правното лице. Така во Законот за парничната постапка (член 40 став 2) донесен во 2005 година е определено дека, за судење во спорови против правни лица, општо месно надлежен е судот на чие подрачје се наоѓа нивното седиште. Во членот 477-в став 1 од Законот за кривичната постапка е определено дека, за водење на кривичната постапка против правно лице надлежен е судот каде што се наоѓа седиштето на правното лице, односно претставништвото на странското правно лице. Вакви одредби се среќаваат и во други процесни закони донесени со двотретинско мнозинство гласови од вкупниот број пратеници, согласно Амандманот XXV на Уставот.

Надлежноста на судовите за судење во предмети против правни лица, меѓу кои и синдикатите и здруженијата на работо-давачите, според тоа, секогаш се определува според нивното седиште на начин како што веќе претходно утврдиле процесните закони, од каде повторувањето на вака утврдената надлежност во Законот за работните односи не го повредува посочениот амандман.

Врз основа на наведеното произлегува дека Законот за работните односи, како материјален закон не ја уредил изворно надлежноста на судовите, туку само го преземал, на истовиден начин, уредувањето од процесните закони, што не е непознат начин на нормирање во нашето законодавство. Според тоа и овој дел од оспорената одредба, според Судот е во согласност со членот 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот и Амандманот XXV на Уставот.

– По однос на наводот од иницијативата за преширока бланкетна формулација и непрецизност во оспорениот член 202 став 1 од Законот заради определбата на законодавецот да не наведе точно за кој закон станува збор, Судот оцени дека е неоснован.

Имено, синдикатот, односно здружението на работо-давачите и нивните здруженија во текот на својата активност можат да дејствуваат на начин спротивен на одредбите од Уставот, но и на одредбите од повеќе закони како што се Законот за прекршоците, Законот за јавниот ред и мир, Законот за јавните собири, Законот за работните односи, Кривичниот законик и други закони. При постоење на мноштво закони кои би можеле да бидат повредени од дејствувањето на синдикатот и здружението на работодавачите, според оцена на Судот правилно законодавецот при креирањето на оспорената одредба се определил однапред да не ги детектира и таксативно набројува сите закони што можат да бидат повредени и пристапил кон општо нормативно формулирање. Тоа по својата суштина значи отстапување од принципот на лесно препознатлив опис на нормата, бидејќи заради ширината на материјата на која се однесуваат и енормноста на можното набројување постои опасност од испуштање на сите можни правни ситуации што треба да бидат опфатени. Во крајна линија, иако ваквите норми не се докрај определени тие се определиви и како такви не се проблематични по однос на принципот на владеењето на правото и техниката на сочинување на нормите како нејзин составен дел.

Принципот ne bis in idem, инаку е стипулиран во членот 14 став 2 од Уставот, според кој “никој не може повторно да биде суден за дело за кое веќе бил суден и за кое е донесена правосилна судска одлука”. Според Судот, оспорената одредба не го доведува во прашање овој принцип, а со тоа и наведената уставна одредба, бидејќи постапката за сторено кривично дело, сторен прекршок или други повреди на Уставот и законите се одвиваат паралелно со постапката за изрекување на забрана за дејствување, односно забраната не се изрекува самостојно и независно без водење на накоја од наведените постапки. Исто така, до забрана на дејствување не мора секогаш да дојде, таа ќе се изрече во зависност од околностите на секој поединечен случај и само тогаш кога има потреба од попречување на натамошни штетни и тешко отстранливи последици.

– Судот оцени дека законодавецот правилно се определил да ги овласти судовите да иницираат постапка за забрана на дејствување спрема синдикат или здружение на работодавачите, бидејќи судовите во спроведувањето на постапките, кои се или не се во директна врска со повредата на Уставот или законот можат да наидат на конкретна повреда од страна на наведените субјекти заради која би можело да дојде до времена или трајна забрана за нивно дејствување. Без таквото овластување постои веројатност одредени негативни појави да не бидат забележани и да не бидат запрени или спречени. Притоа, дали судот што ја иницирал постапката ќе биде и суд кој ќе ја изрече забраната е фактичко прашање за кое Уставниот суд нема надлежност да одлучува. Во крајна линија, во зависност од повредата, времето и местото на сторување на повредата, но и од седиштето на правното лице, јавниот обвинител, согласно член 477-ѕ став 1 од Законот за кривичната постапка ќе ја процесуира постапката до надлежниот суд, за секој конкретен случај, се разбира доколку ја прифати поднесената иницијатива од овластените лица.

Прашањето пак, дали и за најмала повреда, која би била “спротивна на закон“ би било поднесено барање за изрекување на забраната е повторно фактичко прашање кое зависи од секој конкретен случај, за кое Уставниот суд не е надлежен да одлучува. Одговорот пак, на прашањето дали оваа забрана е драконска и несразмерна не може да се добие преку оспорувањето на членот 202 ставови 1 и 2 од Законот за работните односи, при состојба кога во Законот за кривичната постапка постои целосна нормираност (член 477-ѕ до член 477-к) за постапката за изрекување на забраната за дејствување, кои пак одредби, во овој предмет, не се оспоруваат.

Тоа што законодавецот во оспорената одредба определил постапката да се покрене со „барање“-термин кој, според подносителите на иницијативата, не бил познат во парничната, извршната или пак управната постапка, не е случајно. Имено, постапката за забрана за вршење на дејност по својот карактер е кривична и таа се покренува на предлог на јавниот обвинител (член 477-ѕ од Законот за кривичната постапка). Но како и да е употребата на термнинот :„барање“ наместо терминот: „предлог“ е дадено во генеричка смисла бидејќи, судот пак не ја покренува постапката, туку само иницира, по повод негово сознание, постапка за забрана за вршење на дејност, а на јавниот обвинител останува да оцени дали таквото барање ќе го прифати и ќе поднесе предлог за трајна или времена забрана за вршење на дејноста. Оттаму, во иницијативата несоодветно се упатува на Одлуката на Уставниот суд У.бр.188/2006 од 4 април 2007 година.

Судот ценејќи ги оспорените ставови 1 и 2 од членот 202 од Законот за работните односи по однос на нивната согласност со членот 20 од Уставот, оцени дека со нив не е сторена повреда на слободата на здружување, бидејќи во овој случај не се работи за слобода на здружување, таа е остварена со регистрирањето на асоцијацијата, туку за забрана на дејствување која следи откако асоцијацијата ќе започне да делува и тоа спротивно на Уставот и законите. Во секој случај, оваа слобода не може да биде апсолутна и неограничена и истата треба да биде лимитирана тогаш кога ги повредува уставниот поредок и уставните вредности, како и тогаш кога дејствувањето на наведените асоцијации води кон попречување или оневозможување на остравувањето на фундаменталните слободи и права на граѓаните загарантирани со Уставот.

По однос на можната повреда на член 8 став 1 алинеи 1, 7, 8 и 11, член 16 ставови 1, 2 и 7, член 35 став 1, член 37, член 50 став 3, член 51, член 54 ставови 1 до 3 и член 55 ставови 1 и 2 од Уставот во иницијативата не се содржани конкретни наводи за нивна повреда.

Судот при анализата и градењето на своето гледиште ги имаше предвид и компаративни сознанија за уставното и законското уредување за наведените прашања во 15 држави врз основа на добиените одговори од Форумот на Венецијанската комисија во врска со прашањето за забрана на дејствување на синдикатите и здруженијата на работодавачите. По пат на наведената меѓународна соработка одговор во врска со прашањата покренати со иницијативата, дадоа: Сојузниот уставен суд на Германија, Врховниот суд на Канада, Врховниот суд на Естонија, Врховниот суд на Норвешка, Уставниот суд на Босна и Херцеговина, Уставниот суд на Чешка, Државниот совет на Холандија, Уставниот трибунал на Полска, Уставниот суд на Хрватска Уставниот суд на Литванија, Врховниот суд на Бразил и Уставниот суд на Јужна Африка, Уставниот суд на Грузија, Уставниот суд на Белорусија и Уставниот суд на Република Србија.

Врз основа на анализата на добиените одговори Судот утврди дека во зависност од уставното уредување и законската легислатива на конкретна држава одредбите за забрана на дејствување на синдикатите или здруженијата на работодавачите, како директни или индиректни норми можат да се сретнат во Уставот на Бразил и Уставот на Република Србија. Одредбите за забрана на дејствувањето на синдикатите или здруженијата на работодавачите во наведените држави, најчесто се законска материја поврзана со: работното законодавство, синдикално законодавство, кривично законодавство, законите за здруженијата на граѓани и други асоцијации, како и со други закони. Забраната за дејствување во Чешка се извлекува и од содржината на членот 27 став 3 од Повелбата за човековите права и основни слободи (покрај уредувањето во Законот за здруженија на граѓаните), а во Јужноа-фриканската Република и од содржината на членот 36 од Повелбата за правата на Јужна Африка (покрај уредувањето во Законот за работните односи).

По однос на тоа каков вид на повреда може да биде повод за изрекување на забрана на дејствување и дали таквата повреда прецизно се уредува (со устав или закон), наведените држави имаат различен пристап кој се движи од општа формулација (спротивно на Устав и закон) до децидно уредување во еден или повеќе акти.

Како овластен орган за покренување на постапка за забрана на дејствување на наведените асоцијации се среќаваат различни решенија и тоа: регистарски орган, регистарски суд (Полска) министерство за внатрешни работи, министерство за правда, министерство за труд, јавен обвинител (најчесто), самите странки, друг синдикат, влада и слично. Можност за иницирање на постапка од страна на суд се среќава во законодавството на Канада (Судовите, можат исто така да делуваат по сопствена иницијатива, во случај кога активностите на синдикатите ги попречуваат судските постапки и работата на судот, бидејќи тогаш се попречува пристапот до правдата. Во такви ситуации, Судот може да издаде забрана за штрајкување во судовите или пред судовите.) Правото за покренување на судска постапка во Јужна Африка е мошне широко и се однесува на секое лице кое делува во сопствен интерес, во име на друго лице или во јавен интерес, но судот не може по сопствена иницијатива да забрани активност ниту да ограничи право.

Имајќи предвид дека оспорените одредби се слични и не отстапуваат од уставното и законско уредување на Германија, Канада, Естонија, Босна и Херцеговина и Република Српска, Чешка, Полска, Литванија, Бразил, Јужна Африка, Грузија, Белорусија и Србија, односно во голем дел се поклопуваат со законското уредување во Хрватска, Судот оцени дека оспорените одредби не се законска материја која постои исклучиво и оригинерно само во правниот поредок на Република Македонија.

Врз основа на изнесеното произлегува дека оспорениот член 202 ставови 1 и 2 од Законот е во согласност со член 8 став 1 алинеи 3 и 4, член 20 ставови 1 и 2 од Уставот, како и со Амандманот XXV на Уставот.

5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Бранко Наумоски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, д-р Трендафил Ивановски, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов.

У.бр.162/2010
9 февруари 2011 година
С к о п ј е
м.л.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Бранко Наумоски