Вовед
Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992), на седницата одржана на 26 февруари 2014 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
Текст
1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на член 6 став 3 во деловите
2. Милка Прокопиева од Скопје до Уставниот суд на Република Македонија поднесе иницијатива за поведување на постапка за оценување на уставноста на делови од одредбата на Законот означени во точката 1 од ова решение.
Според подносителот на иницијативата, со оспорениот дел од ставот 3 на членот 6 од Законот, со кој се предвидувало во колку барателот за регулирање на бесправниот објект бил сосопственик на земјиштето на кое е изграден бесправниот објект, се барало од барателот да поднесе и договор за долготраен закуп на земјиштето со другите носители на сосопственост на истото земјиште, односно изјава од истите заверена кај нотар дека се согласни да се утврди правниот статус на бесправниот објект и истиот да биде заведен во катастарската евиденција, се ограничувало правото на сопственост на индивидуалниот, поединечниот сопственик на посебниот дел на објектот или објектот изграден на градежно земјиште во нивна сопственост, да го поседува и користи согласно неговата намена или да располага со својот дел од објектот, односно објектот што бил негова лична, индивидуална сопственост.
Во поткрепа на ваквиот став, подносителот на иницијативата укажува дека со закон, согласно Уставот на Република Македонија, му се дозволувало на ваквиот сопственик на објект, односно сопственици на објекти со запишано право на сопственост на градежното земјиште, кое во рамките на градежната парцела не може да се дели, сам, односно сами (повеќе од 50% согласност) да одлучуваат за правото да се изгради надградба или доградба на објектот во колку истиот се вклопува во урбанистичкиот план. Значи, во колку се работело за доградба или надградба на постојна зграда (се вклопува во урбанистичкиот план) а во сопственост само на едно лице, односно на повеќе лица, а изградена на земјиште во заедничка сопственост, право да бараат да се изгради доградбата или надградбата на таа зграда имаат само сопственикот, односно мнозинството на сопственици на таа постојна зграда. Со доградбата односно надградбата сопственикот, односно сосопствениците стекнуваат право на сопственост и врз доградбата, односно надградбата (член 121 алинеја 2 и член 122 од Законот за сопственост и други стварни права, член 11 став 4 од Законот за градежно земјиште, член 59-а алинеја 5 од Законот за градење).
Поради наведеното, со ставот 3 од членот 6 од Законот за постапување со бесправно изградени објекти, во делот каде се бара согласност, односно изјава од сосопствениците на градежното земјиште дали да се прифати барањето на барателот за утврдување на правниот статус на бесправниот објект (кога се работи за надградба или доградба на постоечки објект), подносителот на иницијативата смета дека се ограничувале правата што произлегуваат од сопственоста на постоечката зграда, односно самиот сопственик, односно самите сопственици на постоечката зграда сам, односно сами во мнозинство да одлучуваат затоа што со закон им се дозволувало тоа. Според подносителот на иницијативата, не требало да се бара согласност, односно изјава од сосопствениците на градежното земјиште дали да се прифати барањето на барателот за утврдување на правниот статус на бесправниот објект изграден како доградба, односно надгрaдба врз неа.
Затоа подносителот на иницијативата смета дека со оспорениот дел од член 6 став 3 од Законот немало правична заштита на личното, поединечно право на сопственост, односно делот од одредбата каде се бара согласност, односно изјава заверена кај нотар од сосопствениците на градежното земјиште од една градежна парцела било спротивно на одредбите од член 8 став 1 алинеите 3 и 6, член 9 став 2 и член 30 од Уставот.
3. Судот на седницата утврди дека според член 6 став 3 од Законот за постапување со бесправно изградени објекти, доколку бесправниот објект е изграден на земјиште кое не е сопственост на барателот или на Република Македонија, односно земјиштето е сопственост на друго физичко или правно лице, односно бесправниот објект е изграден на земјиште кое е сосопственост на барателот и друго физичко или правно лице, барателот покрај доказите од ставот 2 на овој член е должен да достави и договор за долготраен закуп на земјиштето склучен со сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето или изјава заверена на нотар со која сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето изјавува дека е согласен да се утврди правен статус на бесправниот објект и истиот да се запише во јавните книги за запишување на правата на недвижности на име на барателот.
4. Според член 8 став 1 алинеите 3 и 6 од Уставот на Република Македонија, владеењето на правото и правната заштита на сопственоста се темелни вредности на уставниот поредок на Република Македонија.
Согласно член 9 став 2 од Уставот, граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.
Според член 30 став 1 од Уставот, се гарантира правото на сопственост и правото на наследување. Според став 2 на овој член, сопственоста создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата. Согласно став 3 на истиот член, никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.
Согласно член 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.
Со Законот за постапување со бесправно изградени објекти се уредуваат условите, начинот и постапката за евидентирање, утврдување на правен статус и санкционирање на бесправно изградените објекти (член 1).
Според член 2 од овој закон, под бесправно изградени објекти, во смисла на овој закон, се подразбираат објекти од значење за Републиката согласно со Законот за градење и друг закон, објекти од локално значење согласно со Законот за градење и објекти на здравствени установи за примарна, секундарна и терцијална здравствена заштита кои се изградени без одобрение за градење или спротивно на одобрението за градење, како и делови (доградби и надградби) на објектите од значење за Републиката и од локално значење и на објектите на здравствените установи за примарна, секундарна и терцијална здравствена заштита, кои се изградени без одобрение за градење или спротивно на одобрението за градење, во и надвор од плански опфат (став 1). Под објекти од локално значење, во смисла на овој закон, покрај објектите од ставот 1 на овој член се подразбираат и помошни градби (гаража, остава) кои се во функција на објект за домување или друг вид на објект, базени на ниво на терен за индивидуална употреба (градби за кои согласно со Законот за градење градоначалникот на општината издава решение за изведување на градбатa), времени објекти наменети за домување, како и објекти, односно посебни делови од објекти пренаменети без одобрение за пренамена (став 2). Предмет на овој закон се бесправните објекти од ставовите 1 и 2 на овој член на кои до денот на влегувањето во сила на овој закон се изведени градежните и инсталатерските работи во целост и истите претставуваат градежна и функционална целина. Доколку одредени делови, односно нивоа од бесправниот објект не се функционална целина, тие делови не се предмет на утврдување на правен статус и за истите може да се води постапка за добивање одобрение за градење согласно со Законот за градење, ако по извршеното вклопување на делот од објектот за кој е донесено решение за утврдување на правен статус, се предвидуваат услови за идна градба (став 3).
Во член 3 од истиот закон, се предвидува дека под утврдување на правен статус на бесправен објект се подразбира запишување на бесправните објекти од значење за Републиката, бесправните објекти од локално значење и бесправните објекти на здравствени установи за примарна, секундарна и терцијална здравствена заштита во јавната книга за запишување на правата на недвижности и вклопување на истите во урбанистичко-планската документација, односно запишување на линиските инфраструктурни објекти и електронските комуникациски мрежи и средства во јавната книга за запишување на правата на недвижности согласно со закон.
Според член 5 став 1 од овој закон, за утврдување на правен статус на бесправен објект се поднесува барање за утврдување на правен статус на бесправен објект од страна на имателот на бесправен објект до единицата на локалната самоуправа на чие подрачје е изграден бесправниот објект, односно органот на државната управа надлежен за вршење на работите од областа на уредувањето на просторот.
Членот 6 од Законот ја регулира содржината на барањата за утврдување на правен статус на бесправни објекти.
Според став 1 од овој член, подносител на барање за утврдување на правен статус може да биде физичко лице – државјанин на Република Македонија, правно лице регистрирано во Централниот регистар на Република Македонија и институции кои се иматели на бесправните објекти. Странски правни и физички лица можат да бидат баратели, доколку ги исполнуваат условите за стекнување на право на сопственост утврдени со Законот за сопственост и други стварни права.
Според став 2 на истиот член, барателот е должен со барањето за утврдување на правен статус на бесправни објекти од значење за Републиката, објекти на здравствени установи за примарна, секундарна и терцијална здравствена заштита и објекти од локално значење освен електронски комуникациски мрежи и средства и линиски инфраструктурни објекти да достави:
– уверение за државјанство или копија од лична карта за домашно физичко лице, односно : копија од патна исправа за странско физичко лице, а за домашно и странско правно лице, извод од Централниот регистар на Република Македонија, односно од соодветната институција во државата во која странското правно лице има седиште,
– доказ за приклучок на комунална инфраструктура и/или сметки за јавни услуги (струја, вода итн.), а доколку бесправниот објект нема инфраструктурни приклучоци, изјава заверена на нотар дадена под кривична и материјална одговорност со која барателот ќе потврди дека бесправниот објект е изграден пред влегувањето во сила на овој закон и
– геодетски елаборат за утврдување на фактичка состојба на бесправен објект со имотен лист за земјиштето на кое е изграден бесправниот објект.
Според став 3 на овој член, доколку бесправниот објект е изграден на земјиште кое не е сопственост на барателот или на Република Македонија, односно земјиштето е сопственост на друго физичко или правно лице, односно бесправниот објект е изграден на земјиште кое е сосопственост на барателот и друго физичко или правно лице, барателот покрај доказите од ставот 2 на овој член е должен да достави и договор за долготраен закуп на земјиштето склучен со сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето или изјава заверена на нотар со која сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето изјавува дека е согласен да се утврди правен статус на бесправниот објект и истиот да се запише во јавните книги за запишување на правата на недвижности на име на барателот.
Подносителот на иницијативата ја оспорува уставноста на ставот 3 на членот 6 од Законот, во делот каде се бара согласност, односно изјава од сосопствениците на градежното земјиште на кое е изграден бесправниот објект, дали да се прифати барањето на барателот за утврдување на правниот статус на бесправниот објект, затоа што кога се работело за надградба или доградба на постоечки објект, со наведеното барање на согласност, односно изјава се ограничувале правата што произлегуваат од сопственоста на постоечката зграда, односно самиот сопственик, односно самите сопственици на постоечката зграда, сам, односно во мнозинство да одлучуваат за правото на изградба или доградба на објектот, затоа што право да се изгради доградба или надградба на објектот имале само сопственикот, односно сопствениците на објектот кои стекнувале и право на сопственост и врз доградбата, односно надградбата, кое право им припаѓало согласно закон (се наведуваат член 121 алинеја 2 и член 122 од Законот за сопственост и други стварни права, член 11 став 4 од Законот за градежно земјиште, член 59-а алинеја 5 од Законот за градење). Според подносителот на иницијативата, таква согласност или изјава од сосопствениците на градежното земјиште не требало да се бара, затоа што водела кон тоа да се ограничи правичната заштита на личното, поединечно право на сопственост и била спротивна на одредбите од член 8 став 1 алинеите 3 и 6, член 9 став 2 и член 30 од Уставот.
Според Судот, ваквите наводи на подносителот на иницијативата се неосновани. Имено, неспорно е дека законодавцот има уставно овластување и слобода да ги уреди правните односи на начин за кој цени дека е најсоодветен за постигнувањето на целта на регулирањето на конкретните односи, при што, во функција на обезбедување на принципот на владеењето на правото, треба да внимава една иста проблематика да не ја уреди на различен начин во два или повеќе закони што се во важност.
Во конкретниот случај, законодавецот се определил со посебен закон да ги уреди условите, начинот и постапката за евидентирање, утврдување на правен статус и санкционирање на бесправно изградените објекти, со што им се овозможува на граѓаните кои имаат бесправно изградени објекти истите да ги легализираат и да стекнат сопственост. Притоа, неспорно е дека Уставот ја штити и гарантира сопственоста, но само онаа која е стекната на легален начин, според условите предвидени со закон, од каде произлегува дека Уставот не ги штити бесправно изградените објекти над кои нема востановено сопственост. За повреда, односно заштита на сопственоста на овие објекти единствено може да стане збор откако истите ќе бидат легализирани во постапка пропишана со закон.
Во таа смисла, законодавецот ги определил условите, доказите и постапката потребни за легализирање на бесправен објект, при што пропишал дека во случаите кога бесправниот објект е изграден на земјиште кое е сопственост на друго физичко или правно лице, односно е во сосопственост на барателот и на друго физичко или правно лице, барателот, покрај другите потребни докази, треба да приложи и договор за долготраен закуп на земјиштето склучен со сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето или изјава заверена на нотар со која сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето изјавува дека е согласен да се утврди правниот статус на бесправниот објект и истиот да се запише во јавните книги за запишување на правата на недвижности на име на барателот. Тоа значи дека законодавецот при легализирањето на бесправно изградените објекти на туѓо земјиште, водел сметка за сопственоста на земјиштето на кое е изграден објектот, во која смисла и ја пропишал потребната согласност од сопственикот на земјиштето, како услов да се утврди правниот статус на бесправниот објект и истиот да се запише во јавните книги за запишување на правата на недвижности на име на барателот. Притоа, треба да се има предвид дека вака пропишаната регулатива со која се бара согласност од сопственикот, односно сосопственикот на земјиштето на кое е изграден бесправниот објект, е во согласност со одредбите за градење на сопствено или на туѓо земјиште со согласност на сопственикот на земјиштето, пропишани во Законот за сопственост и други стварни права, како системски закон со кој се уредува сопственоста, а што е во поткрепа на начелото на владеењето на правото. Имено, согласно член 116 од овој закон („Службен весник на Република Македонија“ бр.18/2001, 92/2008, 139/2009 и 35/2010), сопственик на земјиште предвидено со закон или врз основа на закон за градежни објекти, стекнува право на сопственост и на градежниот објект кој го изградил на земјиштето согласно со градежните прописи и со запишување на правото во јавните книги за запишување на правата на недвижностите (став 1). Градителот на градежниот објект со согласност на сопственикот на земјиштето, стекнува сопственост врз објектот под условите од став 1 на овој член (став 2).
Наводите во иницијативата дека со оспорената изјава се ограничувале правата што произлегуваат од сопственоста на постоечката зграда, односно самиот сопственик, односно самите сопственици на постоечката зграда, сам, односно во мнозинство да одлучуваат за правото на изградба или доградба на објектот, Судот ги оцени како неосновани. Ова од причина што воопшто не е спорно дека сопствениците на објектот имаат право да одлучуваат за доградба или надградба на објектот (впрочем и правото на легализација на бесправно изградената доградба или надградба на објектот ја имаат сопствениците на објектот), но подносителот на иницијативата губи од вид дека во конкретниот случај станува збор за легализирање на бесправно изграден објект, односно можност за дополнително стекнување на сопственост во посебно пропишана постапка, а не за легална изградба и стекнување на сопственост согласно одредбите на Законот за градење и Законот за градежно земјиште на кои се повикува иницијативата. Токму поради наведената различна правна проблематика, законодавецот се определил материјата за легализирање на бесправно изградените објекти да ја уреди во посебен закон.
Судот оцени дека се неосновани и наводите во иницијативата дека со оспорената одредба се повредувала еднаквоста на граѓаните пред Уставот и законите, гарантирана со член 9 став 2 од Уставот. Ова од причина што оспорената одредба од Законот се однесува истоветно за сите лица во ист правен статус ( лица кои сакаат да легализираат бесправно изграден објект на туѓо земјиште), што е токму во насока на операционализација на наведената уставна одредба и неосновано е барањето овие лица да бидат изедначени пред законот со лицата кои имаат друг правен статус, односно кои се легални сопственици на одреден објект.
Прашањето за примената на одредбите од Законот (подносителот наведува дека постои застој на решавањето на голем број на предмети за легализација на бесправно изградени објекти, доставени до општините, а во врска со оспорениот дел од член 6 став 3 од Законот), не е прашање од надлежност на Уставниот суд на Република Македонија.
Тргнувајќи од наведеното, Судот оцени дека не може основано да се постави прашањето за согласноста на оспорените делови од член 6 став 3 од Законот за постапување со бесправно изградени објекти, со одредбите на член 8 став 1 алинеите 3 и 6, член 9 став 2 и член 30 од Уставот.
5. Тргнувајќи од наведеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.
6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот, Елена Гошева и судиите: д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Никола Ивановски, Јован Јосифовски, Вангелина Маркудова, Сали Мурати, д-р Гзиме Старова и Владимир Стојаноски.
У.бр.127/2013
26 февруари 2014 година
С к о п ј е
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Елена Гошева