1/2012-0-0

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992) на седницата одржана на 14 март 2012 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста и законитоста на Тарифен број 29 од Правилникот со Тарифа за користење авторски музички дела („Службен весник на Република Македонија“ бр.154/2011), донесен од Собранието на Здружението за заштита на авторски музички права.

2. Славе Димитров од Скопје, на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста и законитоста на Тарифниот број 29 од Правилникот означен во точката 1 од ова решение.

Според наводите во иницијативата оспорениот акт не бил во согласност со членовите 8, 30, 47 и 51 од Уставот на Република Македонија, членовите 132, 134, 147 став 1 алинеја 1 и член 131 од Законот за авторското право и сродните права и одредби од Статутот на Здружението за заштита на авторски музички права.

Имено, согласно членот 131 алинеја 10 од Законот за авторското право и сродните права на „ЗАМП“ – Скопје му била дадена дозвола од Министерството за култура, за колективно управување на правото на кабелско реемитување авторски несценски музички дела утврдени со Статутот на организацијата, што се во согласност со правата утврдени со Законот. Меѓутоа, на оваа организација дозволата не се однесува и на колективно управување со останатите права на кабелско реемитување авторски дела и предмети на сродни права, како што се авторските дела од член 12 став 2 и член 99 од Законот.

Со оспорениот акт, доносителот – ЗАМП, уредил и права и обврски, за кои немал законски основ, односно предвидел авторски надомест по 2 бода по претплатник и по ТВ канал годишно, за кабелско реемитување на авторски музички дела на радио и телевизиски програми во кабелска мрежа кои не се вклучени во посебните договори од ставот 1 од овој Тарифен број, како и за таа цел, операторот на кабелска мрежа сега е должен да достави до ЗАМП извештај за бројот на претплатници, како и попис на каналите кои ги реемитува до 15-ти во месецот за претходниот месец.

3. Во делот од Правилникот, XXVIII „Кабелско реемитување радио и телевизиски програми во кабелска мрежа“, е предвиден Тарифниот број 29, кој предвидува:

„Авторскиот надомест за користење на авторското право и сродните права за дистрибуција на радио и телевизиски програми во кабелска мрежа се утврдува со посебни договори чии што договорни страни се носителите и правата: Здружението за заштита на авторските музички права „ЗАМП“ во име на странските носители на правата, членки на CISAC и другите странски носители на правата – радиодифузните кооператори: Европската радиодифузна унија EBU, Здружението на приватни радио и телевизиски канали VGMedia GmbH, како и Асоцијацијата за меѓународно колективно остварување на аудиовизуелни дела AGIOCA од една страна и корисниците на правата оператори на кабелска мрежа од друга страна.
Авторскиот надомест за кабелско реемитување на авторски музички дела на радио и телевизиски програми во кабелска мрежа кои не се вклучени во посебните договори од став 1 од овој Тарифен број плаќаат надомест во висина од:

– 2 бода, по претплатник и по ТВ канал, годишно.

Операторот на кабелска мрежа е должен да достави извештај за бројот на претплалтници, како и попис на каналите кои ги реемитува до 15-ти во месецот за претходниот месец.

Пописот на канали мора да ги содржи сите канали кои ја сочинуваат понудата на операторот на кабелска мрежа, со званичен назив на каналите и земјата на потеклото“.

4. Оспорениот акт – Тарифниот број 29 од Правилникот со Тарифа за користење авторски музички дела („Службен весник на Република Македонија“ бр.154/2011) донесен од Собранието на Здружението за заштита на авторски музички права опфатил два различни типа на односи:

– првиот, се однесува на авторски надомест за користење на авторско правo и сродни права за дистрибуција на радио и телевизиски програми во кабелска мрежа кој се утврдува со „посебни договори“ помеѓу договорните страни;

од една страна ЗАМП во име на странските носители на права …….. и
од друга страна – корисниците на правата оператори на кабелска мрежа,

– вториот, се однесува на авторски надомест за кабелско реемитување на авторски музички дела на радио и телевизиски програми во кабелска мрежа кои не се вклучени во посебните договори од ставот 1 од овој Тарифен број, плаќаат надомест во висина од 2 бода, по претплатник и по ТВ канал, годишно. Операторот, за таа цел, е должен да достави извештај за бројот на претплатници, како и попис на каналите кои ги реемитува до 15-ти во месецот за претходниот месец. Пописот на канали мора да ги содржи сите канали кои ја сочинуваат понудата на операторот на кабелска мрежа, со званичен назив на каналите и земјата на потеклото.

Правилникот со Тарифата, како подзаконски акт на Здружението, во оспорената тарифа број 29, упатува во ставот 1 на „договорно утврдување“ на авторскиот надомест помеѓу договорните страни. Тие страни на „посебните договори“ се странските носители на права ……….. застапувани од ЗАМП, од една страна, и операторите на кабелска мрежа, од друга страна.

Но во ставовите 2, 3 и 4 од оспорениот тарифен број 29, Здружението (ЗАМП), уредува други права и обврски. Овие одредби регулираат право на Здружението да им наплатува авторски надомест на оние кои не биле „вклучени во посебните договори од ставот 1 од овој Тарифен број“, и тој надоместок го утврдува како обврска на операторите на кабелска мрежа, кои за таа цел на Здружението му доставуваат и извештај за бројот на претплатници, како и попис на каналите кои ги реемитува до 15-ти во месецот за претходниот месец, а пописот на канали морало да ги содржи сите канали кои ја сочинуваат понудата на операторот на кабелска мрежа, со званичен назив на каналите и земјата на потеклото.

5. Согласно членот 8 став 1 алинеја 3 од Уставот на Република Македонија, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија.

Со членот 20 став 1 од Уставот, на граѓаните им се гарантира слободата на здружување заради остварување и заштита на нивните политички, економски, социјални, културни и други права и уверувања.

Со членот 47 ставови 1 и 2 од Уставот, се гарантира слободата на научното, уметничкото и на другите видови творештво. Се гарантираат правата што произлегуваат од научното, уметничкото или друг вид интелектуално творештво.

Според членот 51 од Уставот, во Република Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон. Секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Законот за авторското право и сродните права („Службен весник на Република Македонија“ бр.115/2010, 140/2010 и 51/2011) во членот 1 го определил предметот на уредување на овој закон, дека се уредуваат правото на авторите над своите авторски дела (во натамошниот текст: авторско право), правата на уметниците – изведувачи, на произведувачите на фонограми, на произведувачите на видеограми (филмски продуценти), на радио-телевизиските организации, на издавачите и на изготвувачите на бази на податоци над своите предмети на сродни права (во натамошниот текст: сродни права), остварувањето и заштитата на авторското право и сродните права и важењето на законот.

Според одредбите од овој закон:

– носителите на авторското право и на сродните права, индивидуално или колективно можат да управуваат со правата, на начин и под услови определени со овој закон, а колективното управување опфаќа правни работи спрема корисниците на правата, прибирање надоместоци од користењето, нивна распределба и заштита на правата пред државните органи и други субјекти, …. (член 129 ставови 1 и 2),

– меѓу изнесените 10 точки во членот 131, како права што колективно се управуваат, е и правото на кабелско реемитување авторски дела и предмети на сродни права кое, како исклучиво право, задолжително се управува колективно, освен на оние што ги реемитува радио-телевизиска организација,

– колективно управување може да врши правно лице основано од носители на правата, во свое име а за сметка на носителите на правата врз основа на дозвола од Министерството за култура (во натамошниот текст: организација), и организацијата, меѓу другото, може вршењето на определени административни, технички или помошни работи да го довери на друго физичко или правно лице со пишан договор (член 132 ставови 1 и 4),

– организацијата има обврски, меѓу другото, да донесува и објавува општи акти за прибирање и за распределба на надоместоци од користењето, во согласност со закон, склучување на договори со соодветни организации во странство, ги прибира надоместоците и врши нивна распределба на носителите на правата во согласност со закон и општите акти, врши контрола на користењето на авторските дела, односно предмети на сродни права, итн. (член 133),

– организацијата што врши колективно управување од овој закон, ги управува правата на сите носители на правата за кои има добиено дозвола од Министерството за култура, во согласност со овој закон и статутот, односно договорот за основање, (член 134 став 2),

– Со одредбите од членот 135 од Законот, се уредени прашањата во врска со обврската на корисниците за известување, достава на податоци и дозвола на користење на авторските дела и предмети на сродни права, до организацијата, во определени рокови, и да извршат исплата на надоместоците за користењето. Согласно ставот 1 од овој член од Законот, корисникот во случаите од член 137 точки 1, 3 и 4 на овој закон (кога користењето на авторското дело, односно предметот на сродните права е нужно за вршење на дејноста на корисникот, односно зависи од нивното користење, како на пример концертна, интерпретаторска, танцова и слично, надоместокот за користење се определува по правило во процент од приходот кој што корисникот го остварува со користењето на авторското дело или предметот на сродното право (став 1); доколку со јавното користење не се остварува приход, како што се приредби, манифестации и слично, надоместокот може да се опреели во процент од трошоците потребни за користење на авторското дело, односно предметот на сродно право, како што се надоместоците или платите на авторите, трошоците за користење на просторот и други трошоци, (став 3); при определување на надоместоците се определува и најнискиот номинален (апсулутен) износ на надоместокот (став 4); е должен најдоцна 15 дена пред денот на користењето на авторски дела и предмети на сродни права, да ја извести организацијата и да побара дозвола за користење, а во нареден рок, не подолг од 15 дена од денот на користењето, да и достави на организацијата целосни податоци за користените дела, односно предмети, за местото и времето на користењето и да изврши исплата на надоместоците за користењето.

Со останатите одредби од членот 136 од Законот, се утврдени обврски и на други субјекти да и доставуваат на организацијата за колективно управување, податоци за видот и бројот на продадени, емитувани дела, променети околности за јавното користење итн., а во случаите на неизвестување и недавање поатоци, или не е добиена дозвола, на барање на организацијата надлежен суд одлучува за забрана за користењето.

– Организацијата има законско овластување согласно членот 136 од Законот, да го контролира користењето на авторски дела и предмети на сродни права, за чие колективно управување со правата има дозвола.

– Основите, висината и актите за определување на надоместоците, детално се уредени со членовите 137, 138 и 139 од Законот. Според членот 139 од Законот, висината на надоместоците за користење се определуваат со:

1) општ договор меѓу организацијата и зруженијата на одделни категории корисници (комори) ………….;
2) поединечен договор меѓу организацијата и поединечен корисник
3) општ акт на организацијата за определување на висината на надоместоци за користење (тарифа);

Законодавецот определил дека не можат повисоки надоместоци во општите договори да се договараат од оние во тарифата, како и со поединечните договори неможат, повисоки надоместоци да се договараат од оние во општите договори.

Според ставот 4 од членот 139 од Законот, доколку корисникот и организацијата не склучат поединечен договор за условите и висината на надоместокот, корисникот е должен да плаќа надоместок според општиот договор, односно тарифа.

– Владата на Република Македонија, по предлог на министерот за култура ја именува Комисијата за посредување (претседател и четири члена со мандат од 4 години), која меѓу другото, има надлежност да даде мислење за предложената Тарифа на организацијата што има дозвола за колективно управување за одредените права на кои се однесува дозволата. Комисијата, согласно членот 141 од Законот, посредува и при склучување договори за кабелско реемитување по барање на било која страна од договарањето.

Врз основа на погореизнесеното, а имајќи го предвид фактот дека Министерството за култура дало согласност на Статутот на ЗАМП бр.47-2-0201 од 2 февруари 2011 година со Решение за давање дозвола за колективно управување бр.54-5454/1 од 8 април 2011 година објавено во „Службен весник на Република Македонија“ бр.65/2011 од 10 мај 2011 година, произлегува дека оспорениот Тарифен број 29 од Правилникот со тарифа за користење авторски музички дела, кој се однесува на управување на правото на кабелско реемитување радио и телевизиски програми во кабелска мрежа, наполно е во согласност со одредбите од членовите 131, 132 став 1 и 134 став 2 од Законот за авторското право и сродните права.

Имено, законодавецот дал законски основ, врз основа на согласност на статутот на здружението од страна на надлежен државен орган, да му се дозволи и колективното управување за утврденото во статутот во законските рамки.

Министерството за култура со Решението за давање дозвола на ЗАМП, за колективно управување, дозволило управувањето на ЗАМП да е во рамки на правата утврдени во Статутот на кој му дал согласност, во кои, меѓу другото е и управувањето со кабелското реемитување несценски музички дела.

Судот утврди дека ЗАМП како организација која врз основа на погоре изнесеното, има овластување од надлежен орган согласно закон, за колективно управување на авторски музички права, остварувањето на правата на домашните автори надвор од Република Македонија, како и странските автори во Република Македонија, ги остварува согласно со склучени договори со странски организации (членки на Меѓународната Конференција за друштва и композитори CISAC, која обединува 232 друштва од 121 земја во светот со над 3.000.000 автори). Со цел заштита на авторските права, на ЗАМП му е издадена дозвола со наведеното Решение, за колективно управување на правата од кабелско реемитување авторски несценски музички дела кои се предвидени во Статутот на ЗАМП кој има согласност од министерството и врз основа на склучени договори со надлежни здруженија и асоцијации. Колективното управување на ЗАМП се однесува на заштита на правата на странските носители на права кои произлегуваат од дела кои се реемитуваат во кабелската мрежа на Република Македонија и на македонските носители на права кои произлегуваат од дела кои се реемитуваат на кабелските мрежи во странство. Тарифниот број 29 од Правилникот на ЗАМП, се однесува токму на ова колективно управување, за тоа има законски основ, дозвола од надлежното министерство и согласност на Статутот во кој се утврдени дејностите што ги опфаќа во своето работење.

Врз основа на изнесеното, ЗАМП како организација која колективно управува определени права и ги застапува носителите на тие права, согласно дозволата на Министерството за култура, врз основа на членот 132 од Законот, може да делува во свое име за сметка на носителите на тие права, од што произлегува дека и актите, во кои е и Правилникот со Тарифата, кој ЗАМП го донесува, се во лимитирани рамки на дозволата од надлежното министерство и статутот.

Од овие причини, Судот оцени дека не може да се проблематизира уставноста и законитоста на оспорениот акт од причините во иницијативата.

6. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

7. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот Бранко Наумоски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова, Владимир Стојаноски и д-р Зоран Сулејманов.

У.бр.1/2012
14 март 2012 година
С к о п ј е
лк

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
Бранко Наумоски