У.бр.19/2009

– уставноста на членот 13 од Законот за постапување по претставки и предлози („Службен весник на Република Македонија“ бр.82/2008)
– уставноста и законитоста на Правилник за начинот на постапување по претставки и предлози („Службен весник на Република Македонија“ бр.2/2009), донесен од министерот за правда.

2. Стамен Филипов од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување на уставноста на членот 13 од Законот за постапување по претставки и предлози и уставноста и законитоста на Правилникот означени во точката 1 од ова решение.

Според подносителот на иницијативата во членот 19 став 3 од Законот било содржано посебно овластување на министерот за правда да донесе прописи за разработка на одделни законски одредби. Оттаму, при постоење на оваа одредба, општата одредба од членот 1 од Законот, Главата II Постапување по преставките и предлозите, односно одредбите од членови 5 до 20 од Законот, овластувањето на министерот за правда да го пропишува и начинот на постапување по претставките и предлозите содржано во оспорениот член 13 од Законот не било во согласност со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, со оглед на тоа што ваквото овластување било непрецизно и оставало можност за правна несигурност со што се повредувало начелото на владеењето на правото како темелна вредност на уставниот поредок. Воедно, постоењето на наведените одредби кои го уредувале овластувањето на министерот за правда да донесе поблиски прописи го правело нецелисходно егзистирањето на даденото општо овластување од оспорениот член 13 од Законот за пропишување на начинот на постапување по претставките и предлозите. Имено, можноста да се донесат поблиски прописи за спроведување на законски норми без постоење на каква било законска рамка оставала простор за мешање на извршната во законодавната власт, кои пак во ситемот на поделба на државната власт биле јасно разграничени, од каде оспорениот член 13 став 3 од Законот не бил во согласнот и со член 8 став 1 алинеја 4 од Уставот.

Поради наведеното подносителот на иницијативата смета дека оспорениот правилник како целина автоматски не би можел да опстојува во правниот поредок. Освен тоа во членот 10 од Правилникот било предвидено истиот да се применува од 1 јануари 2009 година, иако актот е објавен во „Службен весник на Република Македонија“ на 5 јануари 2009 година, од каде оваа одредба не била во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 од Уставот.

По однос на членовите 3, 6, 7, 8 и 9 од Правилникот, подносителот на иницијативата наведува дека утврдувале права, обврски и рокови за граѓаните и другите правни лица и пропишувале надлежности на други органи, од каде смета дека се повредувале член 8 став 1 алинеи 3 и 4, член 51, член 95 став 3 и член 96 од Уставот. Воедно предлага да се имаат предвид и одредбите од член 61 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, според кои со актите кои ги донесува министерот не можело за граѓаните и другите правни лица да се утврдуваат права и обврски, ниту да се пропишуваат надлежности на други органи.

3. Судот на седницата утврди дека, според член 13 од Законот, министерот за правда го пропишува начинот на постапување по претставките и предлозите на органите од членот 1 на овој закон.

Врз основа на оваа одредба од Законот, министерот за правда донел Правилник за начинот на постапување по претставките и предлозите.

Според членот 1 од Правилникот, со овој правилник се пропишува начинот на постапување по претставките и предлозите на органите што постапуваат по претставките и предлозите.

Според член 2 од Правилникот, претставките, односно предлозите се поднесуваат во писмена форма (непосредно во органот или по пошта), во електронска форма или усно на записник, поединечно или групно (став 1). Поднесокот кој е поднесен во електронска форма треба да содржи електронски потпис (став 2). Претставката, односно предлогот по приемот најдоцна наредниот ден се заведува во Уписникот за претставки и предлози и се распоредува во работа (став 3).

Во членот 3 од Правилникот е предвидено дека, распоредувањето на претставките, односно предлозите во работа се врши од страна на функционерот кој раководи со органот, раководното лице или од нив овластено лице.

Во членот 4 од Правилникот е предвидено дека, секоја претставка, односно предлог содржи: назив на органот до кој се поднесува, кратко означување на предметот на претставката и име, назив, адреса или седиште на подносителот (став 1). Кога претставката, односно предлогот е поднесен од две или повеќе лица, подносителот определува заеднички претставник, во спротивно тоа ќе го стори овластеното лице (став 2). Поднесокот ќе се смета за претставка, односно предлог доколку има и друг назив (поплака, ургенција, молба, жалба и слично) ако од содржината на поднесокот се утврди дека станува збор за претставка, односно предлог (став 3). Претставките, односно предлозите немаат пропишана форма и содржина (став 4).

Според членот 5 од Правилникот, кога наводите во претставката, односно предлогот се нејасни или нецелосни, овластеното службено лице може да побара од подносителот дополнување, допрецизирање или појаснување, најдоцна до пет дена од денот на приемот на претставката, односно предлогот (став 1). Подносителот може во целиот тек на постапката да ги појаснува, надополнува или допрецизира наводите во претставката, односно предлогот (став 2).

Според членот 6 од Правилникот, кога органот прима претставка, односно предлог по кој не е надлежен да постапува, овластеното службено лице ја препраќа на надлежниот орган без одлагање, а за тоа писмено го известува подносителот најдоцна до пет дена од денот на приемот (став 1). Рокот за постапување на надлежниот орган започнува да тече од денот на приемот на претставката, односно предлогот од надлежниот орган (став 2).

Според членот 7 од Правилникот, кога претставката, односно предлогот е поднесен до повеќе органи, тие можат да се спогодат кој од нив ќе одговори по претставката, односно предлогот или секој од нив ќе одговори поединечно (став 1). Кога органите ќе се спогодат кој од нив ќе постапува по претставката, односно предлогот, за тоа го известуваат подносителот (став 2).

Според членот 8 од Правилникот, кога претставката, односно предлогот се доставени до еден орган, а по нив се надлежни да постапуваат повеќе органи, овластеното службено лице најдоцна до пет дена од денот на приемот во работа треба да ги побара потребните објаснувања и податоци за прашањата што се однесуваат на претставката, односно предлогот од надлежните органи (став 1). Органите ќе ги достават потребните обаснувања и податоци во рокот што ќе го определи органот кој не може да биде подолг од 15 дена (став 2).

Според членот 9 од Правилникот, доколку во текот на постапката се утврди дека претставката, односно предлогот е поднесен во име на друго лице без овластување, ќе се смета дека таквата претставка, односно предлог како воопшто да не се е ниту поднесен, за што ќе се извести подносителот (став 1). Доколку претставката, односно предлогот е поднесен и потпишан од лице во име на друго лице и во текот на постапката по претставката, односно предлогот овластеното службено лице ќе го утврди тоа, таквата претставка, односно предлог ќе се смета како воопшто да не е ниту поднесена, за што ќе се извести подносителот и надлежното јавно обвинителство (став 2).

Според членот 10 од Правилникот, овој правилник влегува во сила осмиот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Македонија“, а ќе се применува од 1 јануари 2009 година.

4. Според членот 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот, владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска се едни од темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија.

Според членот 24 став 1 од Уставот, секој граѓанин има право да поднесува претставки до државните органи и други јавни служби и на нив да добие одговор.

Во функција на операционализација на наведената уставна одредба е донесен Законот за постапување по претставки и предлози, во чиј член 1 е определено дека со овој закон се уредува постапувањето по претставките и предлозите поднесени до Претседателот на Република Македонија, Собранието на Република Македонија, Владата на Република Македонија, судовите, органите на државната управа, единиците на локалната самоуправа, јавните установи и служби и други органи и организации што вршат јавни овластувања (во натамошниот текст: органи кои постапуваат по претставките и предлозите).

Според одредбите од Законот, секое физичко или правно лице може да биде подносител на претставка или предлог. Во натамошните одредби на Законот во целост се уредени прашањата поврзани со постапката по поднесените претставки и предлози.

Во оспорениот член 13 од Законот е предвидено овластување на министерот за правда да го пропише начинот на постапување по претставките и предлозите, додека пак во членот 19 став 3 од Законот е предвидено овластување за министерот за правда да ги пропише содржината, начинот и формата на водење на евиденција за податоците што се однесуваат на постапувањето по претставките и предлозите, како и содржината на извештаите од став 2 на овој член. Според тоа, во прашање се две сосема различни овластувања за министерот за правда за пропишување и тоа првото поврзано со начинот на постапување по претставките и предлозите, а второто поврзано со нивната евиденција.

Судот, од увидот во содржината на Законот утврди дека е точен наводот во иницијативата дека проблематиката за постапувањето по претставките и предлозите во членовите 5 до 20 од Законот во целост е уредена, меѓутоа оцени дека ваквата состојба сама по себе не го прави противуставно даденото овластување во оспорениот членот 13 од Законот. Ова од причина што законодавецот ја уредил постапката по претставките и предлозите, а со оспорената одредба дал овластување врз основа на така уредената постапка министерот за правда да го пропише начинот на постапување по истите.

Според тоа, даденото овластување за пропишување на начинот на постапување на задолжените лица во органите за постапување по претставките и предлозите од оспорениот член 13 од Законот има законски основ и рамка во членови 5 до 20 од Законот од каде оспорениот член 13 од Законот е во согласност со владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска како темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија од член 8 став 1 алинеи 3 и 4 од Уставот и е во функција на операционализација на членот 24 од Уставот.

Од содржината на оспорениот Правилник, без оглед на неговиот назив и форма произлегува дека истиот во најголема мера има карактер на унифицирано упатство, односно правила за постапување на задолжените лица во органите за постапување по одредбите од Законот и тој во своите одредби не утврдува права, обврски и рокови за граѓаните и другите правни лица, ниту пропишува некакви надлежности на други органи. Според Судот, оспорениот правилник, заради ваквиот карактер, не може да биде доведен под сомнение по однос на неговата согласност со владеењето на правото и поделбата на државната власт на законодавна, извршна и судска како темелните вредности на уставниот поредок на Република Македонија од член 8 став 1 алинеја 3 и 4 од Уставот.

Поради истите причини Судот оцени дека оспорениот Правилник е во согласност со член 51, член 95 став 3 и член 96 од Уставот, како и со член 61 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа.

Според членот 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила. Законите и другите прописи се објавуваат во “Службен весник на Република Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување (став 2). Законите влегуваат во сила најдоцна осмиот ден од денот на објавувањето, а по исклучок што го утврдува Собранието, со денот на објавувањето (став 3). Законите и другите прописи не можат да имаат повратно дејство, освен по исклучок, во случаи кога тоа е поповолно за граѓаните (став 4).

Од содржината на посебно оспорениот член 10 од Правилникот произлегува неспорната околност за предвидено ретоактивно важење на Правилникот сметано од 1 јануари 2009 година иако истиот влегол во сила на 13 јануари 2009 година. Меѓутоа, имајќи предвид дека со Правилникот не се пропишуваат права, обврски и рокови за граѓаните и другите правни лица или пак некаква надлежност на други органи, туку се врши упатување на задолжените лица во органите за постапување по одредбите од Законот, Судот оцени дека во овој случај нема ретроактивност што е понеповолна за граѓаните од каде се неосновани и наводите за повреда на членот 52 став 4 од Уставот.

5. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

6. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Трендафил Ивановски и судиите д-р Наташа Габер-Дамјановска, Исмаил Дарлишта, Лилјана Ингилизова-Ристова, Вера Маркова, Бранко Наумоски, Игор Спировски, д-р Гзиме Старова и д-р Зоран Сулејманов.

У.бр.19/2009
27 мај 2009 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Трендафил Ивановски