У.бр.112/2001

Уставниот суд на Република Македонија, врз основа на член 110 од Уставот на Република Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Македонија (“Службен весник на Република Македонија” бр.70/92) на седницата одржана на 20 февруари 2002 година, донесе

1. НЕ СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на:

а) Член 144 став 2 и член 148 став 4 од Законот за авторското право и сродните права (“Службен весник на РМ” бр.47/96, 3/98);

б) Членовите 21, 22, 23, 25 и 36 од Статутот бр.03-07 од 15.09.1998 година на Здружението за заштита на авторски музички права од Скопје (ЗАМП);

в) Членовите 27, 30, 31, 40 и 50 од Правилникот за заштита на авторските права и распределба на авторски надоместоци бр.03-08 од 15.09.1998 година (“Службен весник на РМ” бр.1/2000).

2. Славе Димитров, преку адвокатот Љупчо Павловски од Скопје на Уставниот суд на Република Македонија, му поднесе иницијатива за поведување постапка за оценување уставноста на членовите од Законот, Статутот и Правилникот означени во точката 1 од ова решение затоа што истите не биле во согласност со Уставот на Република Македонија.

Имено, според наводите во иницијативата со член 144 став 2 од Законот се создавала можност за фаворизирање на монополска положба на здружението на автори, а во конкретниот случај на Здружението за заштита на авторски музички права (ЗАМП) од Скопје, што било во спротивност со член 55 од Уставот. Понатаму, со оваа одредба од Законот се засегало и во слободата на интелектуалното творештво што било во спротивност со членот 47 од Уставот, а исто така се оневозможувала и доследна примена на членот 20 од Уставот.

Членот 148 став 4 од Законот, според кој т.н. мали права на авторот надлежното здружение ги остварувало по сила на законот и независно дали за тоа е склучен договор меѓу здружението и авторот, бил во спротивност, освен со членовите 47 и 55 од Уставот, но и со слободата (автономијата) на договорањето како основна слобода и темелна вредност утврдена во член 8 од Уставот, како и со член 30 од Уставот со кој е загарантирано правото на сопственост. Оттука, според подносителот на иницијативата со закон можеле да се наметнуваат само обврски и должности на граѓаните, а не и остварување на нивни права, како што се предвидувало во оваа оспорена одредба од Законот.

Според наводите во иницијативата, со оспорените членови од Статутот на ЗАМП се инаугурирала феудална, сталешка припадност на авторите на т.н. секции на музика и тоа на сериозна и популарна музика што имало далекосежни лично-морални, имотно-материјални и корпоративни (управувачки и одлучувачки) консеквенции. Со тоа што во практиката авторите на т.н. сериозна музика биле во убедливо процентуално малцинство во однос на авторите на т.н. популарна музика, а со Статутот било утврдено нивно рамноправно учество во органите на управување на Здружението, според подносителот на иницијативата се повредувал модерниот концепт на владеењето на правото од член 8 од Уставот, како и начелото на еднаквост на граѓаните утврдено во член 9 од Уставот.

Понатаму, се наведува дека оспорените одредби од Статутот биле во спротивност и со основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати со меѓународното право кои како темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија се утврдени во членот 8 од Уставот. Имено, во ниеден меѓународен документ од областа на авторското право не била утврдена ваква категоризација на авторите на музички дела и не се правело нивно различно вреднување и бодирање, како што тоа се правело во Статутот на Здружението за заштита на авторски музички права, со кој всушност авторите на сериозната музика биле привилегирани и фаворизирани на сметка на авторите на т.н. популарна музика, кои во однос на нив биле обесправени и понижени.

Оваа културолошко-правна сегрегација и нерамноправност на авторите на музичките дела, овој пат, директно на имотно-материјален план продолжувала да се прави и со оспорените одредби од Правилникот. Како пример за тоа се наведува членот 40, според кој сериозната музика максимално за секоја минута можела да носи по 38 поена, додека популарната – по 15 поени. За ваквата разлика (дискриминација) според подносителот на иницијативата не постоеле правни аргументи, односно истата не можела правно да се оправда. Како аргумент за тоа ја наведува и практиката во другите земји, во кои како темелен критериум или начело, на секое размислување и практикување на оваа тема била минутажата, присутноста во конзумирањето, експлоатацијата, слушаноста на еден автор (музичар) во соодветните медиуми, а никако статутарната поделба на авторите на сериозна и популарна музика.

Со други зборови, според наводите во иницијативата и Статутот и Правилникот, воведувале естетска супериорност на сериозната музика во однос на популарната, без оглед на нивните уметнички, естетски вредности, кои пак, од друга страна било недопустливо правно да се уредуваат и институционализираат. Ова и од причини што и според стручната литература, на која се повикува подносителот на иницијативата, проценувањето на уметничката вредност на секое создадено авторско дело (па и на музичкото) требало да биде пропуштено на вкусот на публиката на која и е наменето тоа дело (читателите, слушателите и др.), па со оглед дека таа е субјективна категорија која зависи од низа фактори би било многу тешко законодавецот да вградува некои критериуми по кои би се оценувала уметничката вредност на авторското дело и на која основа би се уредувала правната заштита на авторските дела.

Поради наведените причини, оспорените членови од Правилникот, а пред се член 40, биле во спротивност со членот 9, членот 30, член 47 и член 55 од Уставот поради што и се предлага истите, заедно со оспорените членови од Законот и Статутот, да бидат поништени.

3. Судот на седницата утврди дека во оспорената одредба на членот 144 став 2 од Законот утврдено е дека за колективното остварување на утврдените права од членовите 139 и 140 на овој закон, за ист вид авторски дела, по правило се издава дозвола само на едно здружение.

Во оспорениот став 4 на член 148 од Законот се утврдува дека правата од член 139 на овој закон, надлежното здружение ги остварува по сила на закон и независно дали е склучен договор со авторот.

4. Според член 20 од Уставот, на граѓаните им се гарантира слободата на здружување заради остварување и заштита на нивните политички, економски, социјални, културни и други права и уверувања, а според ставот 2 од овој член тие можат слободно да основаат здруженија и политички партии, да пристапуваат кон нив и од нив да истапуваат.

Членот 30 од Уставот го гарантира правото на сопственост, која според ставот 2 од овој член создава права и обврски и треба да служи за добро на поединецот и на заедницата. Според ставот 3 на овој член, никому не можат да му бидат одземени или ограничени сопственоста и правата кои произлегуваат од неа, освен кога се работи за јавен интерес утврден со закон.

Слободата на научното, уметничкото и на другите видови творештва се гарантира во член 47 од Уставот, во кој што истовремено се гарантираат и правата што произлегуваат од било кој вид интелектуално творештво.

Со член 55 од Уставот се гарантира слободата на пазарот и претприемништвото, а Републиката обезбедува еднаква правна положба на сите субјекти на пазарот и презема мерки против монополската положба и монополското однесување на пазарот.

За создавање реални основи за остварување на со Устав загарантираната слобода на научното, уметничкото и другите видови творештва, како и на уставната гаранција на правата што произлегуваат од овие видови творештва, Собранието на Република Македонија во 1996 година го донесе Законот за авторското прави и сродните права, со чие влегување во сила престана да важи и да се применува на територијата на Република Македонија Законот за авторското право донесен од Собранието на поранешната СФРЈ, кој што беше преземен и се применуваше како републички пропис.

Според член 1, предмет на уредување на Законот за авторското право и сродните права е: (1) правото на авторите над нивните дела од областа на книжевноста, науката и уметноста (авторското право), (2) правата на изведувачите, на фонограмските, филмските и сценските продуценти, на радиотелевизиските организации и на изведувачите (сродните права над нивните изведби и предмети на сродните права) и (3) остварувањето и заштита на авторското право и сродните права.

Од аспект на наводите во иницијативата од особено значење е законската дефиниција за авторското дело утврдена во член 3 од Законот, според која авторско дело претставува индивидуална и интелектуална творба од областа на сите видови творештва (книжевноста, науката, уметноста и др.) независно од видот, начинот и формата на изразување, како и дефиницијата на автор во смисла на овој закон, според која автор е секое физичко лице (граѓанин) кое создало авторско дело (член 9 од Законот).

Треба да се истакнат и одредбите на членовите 14, 18 и 22 од Законот кои се однесуваат на содржината на авторското право и на односот меѓу авторското и сопственичкото право.

Според член 14 од Законот, авторското право содржи исклучиви лично правни овластувања (т.н. морални права), исклучиви имотно-правни овластувања (т.н. материјални права) и други овластувања на авторот (т.н. други права).

Според член 18 од Законот, материјалните права на авторот ги штитат неговите имотни интереси. Користењето на авторското дело е дозволено кога авторот го пренел материјалното авторско право, согласно со овој закон (со договор или на друг начин) и согласно со условите што ги определи, доколку со овој закон не е поинаку определено (законски дозволи, со надомест и слободно користење без надомест – како посебни видови на ограничување на материјалното право на авторот предвидени од член 28 до 42 од Законот).

Според член 22, пак, од Законот, авторското право е независно и е во согласност со сопственичкото право или други права врз предмет, во кој е содржано авторско дело, доколку со закон не е поинаку определено.

Во Законот посебно место заземаат одредбите систематизирани во Глава шеста, а кои се однесуваат на остварувањето на авторските права. При тоа основна определба е авторот своите морални, материјални и други права да ги остварува лично или преку застапник (член 135 став 1) и дека авторското право се остварува одделно за секое авторско дело, или т.н. индивидуално остварување и доколку со овој закон е определено, заедно за повеќе авторски дела од повеќе автори или т.н. колективно остварување (член 136).

Според член 138 од Законот, колективното остварување на авторското право содржи: пренесување неисклучиви права за користење авторско дело; прибирање и распределба авторски надоместоци од користењето на авторското дело и остварување заштита на правото пред судови и други органи, а според член 139 од Законот, колективно задолжително се остваруваат следните права: јавното изведување несценско музичко и несценско книжевно дело (радиодифузно емитување на изведбата, пренесување на живата изведба преку звучник, екран или слична направа надвор од просторот или местото на изведување, снимање на изведбата во живо и сл.); правото на следство и кабловското реемитување на авторско дело. Во членот 140 се утврдени правата кои можат, а не мораат колективно да се остваруваат.

Колективното остварување на утврдените права од членовите 139 и 140, според членот 141 од Законот го вршат здруженија на автори основани за таа цел и нивната работа (вршење на колективното остварување) е непрофитна односно нема за цел создавање на профит.

Разгледувајќи ги оспорените одредби од Законот во контекст на наведените уставни и законски одредби, а при тоа имајќи ја предвид нивната содржина и причините поради кои се оспоруваат во иницијативата, Судот смета дека со овие законски одредби не се ограничува ниту слободата на здружување на граѓаните, ниту слободата на научното, уметничкото и другите видови творештва, а не може да стане збор ни за монополска положба на здружението на кое му е издадена дозвола за вршење на колективно остварување, како што тврди подносителот на иницијативата. Ова од следните причини:

Начинот, условите и постапката за остварување на со Устав загарантираната слобода на здружување и слободно основање на здруженија се утврдени во Законот за здруженијата на граѓани и фондациите (“Службен весник на РМ” бр.31/98).

Согласно овој закон, граѓаните можат слободно да се здружуваат во здруженија заради остварување и заштита на разновидни права, интереси и уверувања во согласност со Уставот и законот. За видот и целите на здружувањето, како и за внатрешната организација на здруженијата одлучуваат самите граѓани како основачи, на основачко собрание на кое се донесува акт за основање, програма, статут и се избираат неговите органи.

Според тоа, оспорените законски одредби воопшто не го регулираат прашањето за остварување на слободата на здружување на граѓаните, а во конкретниот случај ниту на авторите на музички и книжевни дела, така што тие согласно Законот за здруженијата на граѓани и фондациите се слободни да се здружуваат во соодветни здруженија што впрочем се потврдува и во практиката со постоење и на нивни посебни здруженија, како на пр. Здруженито на естрадните уметници, Здруженито на писателите, Сојузот на композиторите на Република Македонија и сл..

Исто така, од содржината на оспорените законски одредби произлегува дека со нив не се утврдуваат ниту услови, со кои евентуално би се ограничувала слободата на научното, уметничкото и другите видови творештва загарантирана во членот 47 од Уставот, или како што наведува подносителот на иницијативата би се засегало во овој вид на слобода.

Напротив, прашањата што се уредуваат со овие членови се однесуваат на колективното остварување на авторското право и сродните права, кое според Законот се врши само за објавено авторско дело и тоа само во случај кога се работи за повеќе авторски дела од повеќе автори, така што решенијата содржани во оспорените законски одредби во никој случај не смее и не треба да се сфатат како ограничувачки услови сврзани со остварувањето на слободата на здружување и слободата на научното и другите видови творештва, но само како можна форма на остварување на правата од членовите 139 и 140 од Законот.

Ова особено и од причина што ниту оспорениот став 2 на член 144 од Законот, во кој е предвидено дека дозвола за колективно остварување на утврдените права во напред наведените членови од Законот за ист вид авторски дела по правило се издава само на едно здружение на автори основано за таа цел, сам по себе однапред не ја исклучува можноста од здружување и основање на повеќе вакви здруженија затоа што вака формулирана законската одредба допушта во практиката да се издаде дозвола за колективно остварување и на повеќе здруженија.

Тоа, со други зборови значи дека ограничувањето на слободата на здружување на граѓаните во здруженија заради колективно остварување на авторските права и сродните права во крајна линија не произлегува од содржината на оспорената одредба на членот 144 став 2 од Законот, но од нејзината применливост во практиката, а чија примена Уставниот суд не е надлежен да ја оценува.

Од сите напред наведени причини Судот оцени дека оспорените законски одредби не се во несогласност со членот 20 и 47 од Уставот.

Со оглед дека членот 144 став 2 од Законот, освен во однос на наведените уставни одредби, се оспорува и во однос на членот 55 од Уставот, при оценување на неговата уставност од овој аспект, Судот го имаше предвид следното:

Со Законот за здруженијата на граѓани и фондациите, здруженијата на граѓаните се дефинирани како непрофитни организации, а таков елемент посебно е утврден во член 141 од Законот за авторското право и сродните права и за здруженијата на автори основани со цел за вршење на колективно остварување. Имајќи го предвид наведеното и целиот концепт на Законот за здруженијата на граѓани и фондациите, а и смислата на членот 20 од Уставот, произлегува дека здруженијата на граѓаните, а во таа смисла и здружението на кое му е издадена дозвола за колективно остварување, не можат да се третираат како стопански или друг субјект на кои единствена цел и е преку продавање на стоки или давање на услуги на пазарот да стекнат добивка, односно профит за себе.

Во прилог на тоа треба да се истакне и фактот дека колективното остварување здружението го остварува само врз основа на издадена дозвола. Ваквата дозвола, пак, согласно Законот за авторското право и сродните права, како и Законот за здруженијата на граѓани има карактер на акт со кој всушност се пренесува вршење на јавно овластување.

Имено, според член 12 од Законот за здруженијата на граѓани и фондациите, на здружение на граѓани може да му се довери вршење на јавно овластување, кое го доверува соодветното министерство од областа во која дејствува здружението на граѓани, во согласност со закон. На здружението на граѓани може да му биде одземено вршењето на јавното овластување, поради злоупотреба и необезбедување на негово вршење.

Од друга страна, според Законот за авторското право и сродните права, здружението на автори на кое од страна на Министерството за култура му е издадена дозвола да врши клективно остварување е должно, освен да обезбедува ефикасно и економично остварување на авторските права врз основа на договор со авторот, правата од членот 139 да ги остварува и по сила на законот и независно дали здружението склучило договор со авторот (член 148). Исто така, согласно овој закон, здружението мора да е отворено за сите автори, независно дали се тие членови или не на здружението и доколку некој автор побара остварувње на некои од наведените авторски права, здружението не може да го одбие барањето (член 143 став 2 алинеја 2 и член 150). Според членот 149, здружението води постапка за остварување на авторското право пред судовите и други органи во свое име, а за сметка на авторот и за тоа е должно да го известува.

Понатаму, здружението на кое му е издадена дозвола за колективно остварување должно е и да донесе општи акти (правилник за распределба на авторските надоместоци во согласност со овој закон) и тарифи за користење на авторските дела и истите да ги доставува на согласност на Министерството за култура, кои потоа се објавуваат во “Службен весник на РМ” (членови 146 и 147 од Законот). Исто така, ова здружение според член 153 од Законот е овластено, кога вршењето на определена дејност е поврзано со стекнување право од член 139, со вршителот на дејноста да склучи договор за користење на авторските дела, а во спротивно надлежниот орган нема да му издаде дозвола за вршење на дејноста.

И на крај, како побитен во горенаведениот контекст е и членот 155 од Законот, според кој надзорот над колективното остварување на авторското право и на сродните права го врши Министерството за култура согласно со овој и со друг закон.

Од овие и другите одредби од Законот јасно произлегува дека работите што му се ставени во делокруг на ова здружение, тоа ги врши како јавно овластување што му е пренесено со издавање на дозволата за колективно остварување. Ова е уште еден аргумент дека ова здружение, во моментот тоа е само ЗАМП, а во иднина можеби ќе бидат и повеќе, е непрофитна организација и дека неговото работење и дејствување не подлежи на целосно влијание на пазарните законитости поради што истото и не може да третира како субјект на пазарот во смисла на членот 55 од Уставот и на кое би се однесувале одредбите од тој член.

Од наведените причини Судот утврди дека не може да се постави прашањето за согласноста на членот 144 став 2 од Законот ниту со членот 55 од Уставот.

Во врска, пак, со оспорената одредба на членот 148 став 4 од Законот, која освен во однос на член 47 од Уставот, се оспорува и во однос на членот 30, а поврзано со тоа и со членот 55 од Уставот, Судот исто така утврди дека неможе да се постави прашањето за согласноста и на оваа одредба од Законот, со наведените членови од Уставот.

Во однос на нејзината согласност со членот 47 од Уставот прашањето не се постави од истите причини поради оние изнесени за член 144 став 2 од Законот.

Меѓутоа, разгледувајќи ја оваа оспорена одредба во контекст на целокупното нормативно уредување на колективното остварување на авторското право со Законот за авторското право и сродните права, а при тоа имајќи ги предвид и причините поради кои оваа одредба се оспорува од аспект на правото на сопственост и слободата на пазарот, Судот пред се ги имаше предвид одредбите на членовите 138 и 139 од Законот, а наспроти нив и што на глобален план, со техничко-технолошкиот развој скоро секојдневно се зголемуваат и усовршуваат начините и формите на користење на автоските дела, а со тоа и на музичките несценски дела, а авторите во такви услови се помалку биле и се во можност ефикасно да ги остваруваат, контролираат и заштитуваат своите авторски права. Од друга страна истовремено се јавувале и се јавуваат и нови корисници кои масовно ги употребувале и употребуваат музичките несценски дела (тука спаѓаат сите легални радиодифузни станици во Република Македонија, потоа огромниот број угостителски објекти, забавни приредби, коцерти и сл.), така што авторите на овие дела објективно не се во состојба да имаат увид во тоа кога, како и од кого се користат нивните дела.

Токму од тие причини, пропишувајќи го колективното остварување како единствен можен начин и облик на остварување на авторското право, во случај кога тоа се остварува заедно за повеќе авторски дела од повеќе автори (член 136 од Законот) и тоа задолжително, за правата утврдени во членот 139, законодавецот во членот 148 утврдил дека Здружението, овие авторски права во свое име, а за сметка на авторот ги остварува по правило врз основа на договор со авторот (член 148 став 1), со тоа што во оспорениот став 4 утврдил дека правата од член 139 Здружението ќе ги остварува и по сила на законот и независно дали е склучен договор со авторот.

Според мислењето на Судот, законодавецот решението во оспорениот став 4 на член 148 од Законот го вградил како корективно или поточно како додатно решение со кое државата, преку овластеното здружение, всушност ја презела грижата за остварување и заштита на авторските права од членот 139 од Законот и тоа во случаи кога во практиката од напред наведените причини нивните авторски дела, во конкретниот случај несценско музичко или книжевно дело, јавно се изведуваат без нивна согласност, односно договор, а авторите во таква состојба не се можни, било поради субјективни или објективни причини, да ги остварат и заштитат нивните права, меѓу кои и авторскиот надоместок, кој му припаѓа на секој од авторите на тоа дело, а преку кој во крајна линија се ефектуира и нивниот труд и квалитетот на делото.

Оттука, толкувајќи ја целта и суштината на оспорената одредба на членот 148 став 4 од Законот во функција на остварување и заштита на авторските права што согласно овој закон му припаѓаат на авторот, а не на одземање или ограничување на тие права, како што смета подносителот на иницијативата, Судот е на мислење дека нејзината основаност и оправданост повеќе може да се најде во членот 47 став 2 од Уставот, отколку во членот 30, бидејќи државата, освен што со Законот нормативно ги гарантира правата од научното, уметничкото или другите видови интелектуално творештво, во конкретниот случај со оспорената одредба таа отишла и подалеку – да обезбеди механизам за колективно остварување и заштита на овие права во случаи кога авторот не може сам тоа да го прави од било кои причини, и тоа само во негов интерес, а не и на негова штета.

Инаку, колективното остварување, како форма на остварување и заштита на наведените авторски права, а кое подносителот на иницијативата во основа и не го оспорува, својот меѓународно-правен основ го црпи од член 11 бис на Бернската конвенција за заштита на литературните и уметничките дела од 1886 година (Република Македонија како една од сукцесорите на поранешната СФРЈ оваа Конвенција ја прифати во месец јули 1993 година) и истото како форма е прифатено и уредено и во законодавствата на земјите членки на т.н. Бернска Унија. Истовремено, и во Меѓунродната конференција на друштвата на авторите и композиторите (ЦИСАЦ), во која членувале редовно и асоцијативно здруженија од околу 200 земји, меѓу кои освен соодветните здруженија од другите републики на поранешна СФРЈ е и ЗАМП, остварувањето и заштитата на овие права, покрај на домашните автори, се врши и на странските автори чии соодветни здруженија членуваат во ЦИСАЦ. Во оваа смисла соодветни одредби се содржани и во нашиот Закон за авторското право и сродните права, во Глава осма.

Како заклучок од сето напред наведено, Судот оцени дека со оспорената одредба на членот 148 став 4 од Законот не се одземаат ниту ограничуваат правата од сопственост во смисла на значењето на членот 30, ниту правото на слободата на пазарот од членот 55, од Уставот, поради што и не го постави прашањето за нејзината согласност со наведените членови од Уставот.

5. Понатаму, Судот на седницата утврди дека со оспорените членови од Статутот на ЗАМП се уредуваат следните прашања:

Така, во оспорениот член 21 од Статутот е утврдено дека Здружението е организирано по организациони единици-секции и тоа: секција на сериозната музика и секција на популарната музика.

Припаѓањето на членовите на соодветните секции го определува Собранието.

Според член 22, членовите на секциите ги избираат, определуваат и отповикуваат претставниците на секциите во Собранието, а исто така расправаат за прашања од интерес на членовите на секцијата, ги разгледуваат предлозите на Управниот одбор до Собранието и во врска со тоа даваат мислења и сугестии на нивните претставници во органите на управување.

Во член 23 е утврдено дека членовите на секцијата одлучуваат односно расправаат на Собир на секцијата, дека собирот на секција полноправно работи ако се присутни најмалку 10% од членовите на секцијата, а заклучоците, мислењата и предлозите ги донесува со мнозинство од присутните членови, потоа дека со собирот на секцијата раководи претседавач, кој го избира собирот на секцијата и собирот се свикува на барање на најмалку 2/3 од членовите на секцијата и дека седница на секција може да се свика и на барање на претседателите на Собранието и Управниот одбор.

Според член 25 од Статутот собранието е највисок орган на Здружението кое го сочинуваат 16 членови, чиј мандат трае 4 години, со право на повторен избор, а чии членови се избираат од членовите на Здружението, со тоа што во Собранието се обезбедува рамноправна застапеност на авторите по секции и тоа:

– од редот на авторите од областа на сериозната узика во Собранието се избираат 8 членови;

– од редот на авторите од областа на популарната музика во Собранието се избираат 8 членови.

Собранието избира Претседател од редот на своите членови. Претседателот ја организира и координира работата на Собранието и се грижи за доследно спроведување на неговите одлуки.
И во последниот оспорен член 36 од Статутот е утврдено дека членовите на Управниот одбор се избираат од членовите на Здружението, со тоа што во Управниот одбор се обезбедува рамноправна застапеност на авторите по секции и тоа:
– од редот на авторите од областа на сериозната музика во Управниот одбор се избираат 4 членови;
– од редот на авторите од областа на популарната музика во Управниот одбор се избираат 4 членови.

Имајќи во предвид дека оспорените одредби од Статутот се однесуваат исклучиво на прашања сврзани со организацијата, составот и начинот на изборот и работата на органите на Здружението, а кои прашања согласно член 20 од Законот за здруженијата на граѓани и фондациите и член 142 од Законот за авторското право и сродните права се исклучиво предмет на уредување на Статутот на здружението, Судот смета дека нема елементи за прифаќање на мислењето на подносителот дека со нив се повредува принципот на владеењето на правото. Напротив, самиот факт што овие прашања се уредени во Статутот, а на чие уредување посебно се инсистира во наведените членови во двата закони, значи дека во конкретниот случај може да се зборува за почитување на принципот на владеење на правото во поширока смисла, а кое меѓу другото, се изразува и со јасни и прецизни норми за однесување на субјектите во било која форма на организирање да дејствуваат, а во чија функција секако се и оспорените одредби.

Имајќи го предвид повторно, видот и карактерот на прашањата што се предмет на уредување со оспорените одредби на Статутот, исто така, не може да се извлече заклучок дека со нив се повредува било кое од човековите права и слободи признати во меѓународното право, ниту дека е повредено уставното начело на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законот. Ова од проста причина што овие одредби се од организационен и процедурален карактер и се однесуваат само за организацијата и функционирањето на самото Здружение, а не уредуваат прашања сврзани со остварување на ниедно со Устав, со закон, па ниту со меѓународен акт признато, односно утврдено право на човекот и граѓанинот.

Поради наведените причини, Судот утврди дека не може да се постави прашањето за согласноста на оспорените одредби од Статутот со членовите 8 и 9 од Уставот на Република Македонија.

6. Судот на седницата, исто така, утврди дека во оспорениот член 27 од Правилникот е предвидено дека Одборот за заштита го сочинуваат четири автори од кои два од популарната и два од сериозната музика. Членовите на Одборот за заштита на авторски права ги избира и разрешува Управниот одбор. Мандатот на членовите е четири години со право на повторен избор. Одлуките ги донесува со мнозинство на гласови од вкупниот број на членови на Одборот. За својата работа е одговорен на Управниот одбор. Работата на Одборот поблиску се регулира со Деловник за работа што го донесува Одборот.

Според оспорениот член 30 од Правилникот вонредните приходи остварени во рамките на извршувањето на дејноста за една календарска година се вклучуваат во распределбата на авторските надоместоци. Дел од овие приходи искажан во проценти се користи за зголемување на фондот на класата 2ОО) Концерти на сериозна музика. Висината на процентот го утврдува Управниот одбор за секоја календарска година. Останатите приходи по овој основ се користат за стимулрање на македонското музичко творештво и се распределуваат на живите композитори кои ги штити ЗАМП сразмерно на нивното учество во пресметката за репартиционате класи 1ОО) и 3ОО), во една календарска година.

Во член 31 е утврдено дека нето-фондот на секоја репартициона класа се добива по одбивањето на вкупните трошоци на заштитата кои неможат да бидат поголеми од 30% од прибраните авторски надоместоци. Вкупните трошоци на заштитата се состојат од: а) трошоци на наплата б) трошоци на распределбата и други трошоци на заштитата. Трошоците на заштитата ги теретат сите репартициони фондови во единствен процент. Управниот одбор на ЗАМП може да одлучи фондот на класата 2ОО) Сериозна музика да не се товари со трошоците на заштитата.

Во член 40 од Правилникот, кој посебно се оспорува, се утврдени поените за јавно изведените музички и книжевни несценски дела со текст или без текст, изведени во репартиционата класа 1ОО) Радио и тоа зависно од намената и целта на изведувањето на делото, потоа од видот, односно категоријата на делото, од начинот на нивната изведба и сл.

И на крај, во оспорениот член 50 е утврдено дека како дело на сериозна музика може да се поентираат и делата од други видови, во колку се истакнуваат со исклучително квалитетен и сериозен третман.

7. При оценувањето на уставноста на оспорените одредби од Правилникот, Судот го имаше предвид фактот дека подеталното уредување на условите за користење на авторските дела и предметите на сродните права, како и висината и распределбата на авторските надоместоци за користење на овие дела со Законот за авторското право и сродните права е пренесено, односно отстапено на регулирање со соодветни правилници и тарифи на здруженијата овластени за колективно остварување на правата за ист вид авторски дела.

Во таа смисла и ЗАМП, врз основа на овластувањето содржано во членот 147 од Законот, го има донесено Правилникот за заштита на авторските права и распределба на авторските надоместоци, чии одредби се оспоруваат со оваа иницијатива.

Имајќи го предвид наведеното, како и содржината на оспорените одредби од Правилникот и причините поради кои се оспорува нивната уставност, а чија генеза се состои во тоа што со оспорените одредби авторите на музичките дела се делеле на автори на популарна и на сериозна музика и зависно од тоа се вршело и различно поентирање, односно вреднување и на нивните дела, за што според подносителот немало уставна оправданост, Судот смета дека со оспорените одредби не се повредува уставниот принцип на владеењето на правото, уставното начело на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законот, ниту другите уставни одредби во однос на кои се оспоруваат овие одредби.

Имено, според мислењето на Судот во конкретниот случај не станува збор за нееднаквост на авторите, на што се повикува подносителот на иницијативата, туку за нееднаквост на авторските дела, односно за различни производи на авторите кои сосема нормално имаат и различна цена на пазарот, а која всушност ја определиле самите автори, со оглед дека овој Правилник е донесен од Собранието на Здружението на автори за заштита на авторски музички права.

Поделбата, пак, на делата во два основни жанра (сериозен и популарен) и нивната различна цена утврдена во Правилникот, според мислењето на Судот се заснова врз разликите во нивните уметничко функционални задачи и цели, во степенот на сложеноста на изразните средства и степенот на сложеноста на композиторската техника. При тоа, различноста на музичките дела и нивното различно вреднување, според сознанијата на Судот е практика, која во една или друга нијанса, се применува и во нормативата на повеќе европски држави, а од друга страна музичките дела со слични избори и комбинации на изразни музички средства и во теоријата на музиката се издвојуваат во посебни групи кои со едно име се нарекуваат жанр, така што секој композитор при создавањето на своето дело слободно избира и се определува за конкретен жанр.

7. Врз основа на изнесеното, Судот одлучи како во точката 1 од ова решение.

8. Ова решение Судот го донесе во состав од претседателот на Судот д-р Тодор Џунов и судиите Бахри Исљами, д-р Никола Крлески, Олга Лазова, д-р Стојмен Михајловски, д-р Милан Недков, д-р Јован Проевски, Бесим Селими и д-р Јосиф Талевски.

У.бр.112/2001
20 февруари 2002 година
С к о п ј е

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Македонија
д-р Тодор Џунов