У.бр.153/2023-1 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.153/2023
Скопје, 21 февруари 2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 21 февруари 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА Правилникот за изменување и дополнување на Правилникот за начинот и методологијата за утврдување референтни цени на лекови („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.77/2023), донесен од Фондот за здравстено осигурување на Република Северна Македонија.

2.Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, по повод иницијативата на Кренар Лога од с. Ливади, Струга, со Решението У.бр.153/2023 од 14 ноември 2023 година, поведе постапка за оценување на уставноста на Правилникот означен во точката 1 од диспозитивот на оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со член 8 став 1 алинеја 3 и член 52 став 2 од Уставот.

На седницата Судот утврди дека со оспорениот правилник на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија се направени измени и дополнувања на основниот текст на Правилникот („Службен весник на Република Македонија“ бр.158/2009) и трите измени и дополнувања што следуваат на начин што одделни одредби се бришат, дел се дополнуваат и се врши појаснување на одделни изрази како на пример: референтна цена, дополнителни критериуми за определување на референтна цена, просечна споредбена цена и слично.

Во член 10 од Правилникот е определено дека истиот влегува во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“, а ќе се објави по добивањето на согласност од министерот за здравство.

Правилникот е заведен со деловоден бр.02-4539/2 од 10 март 2023 година, а е објавен во наведеното гласило бр.77/2023 од 10.04.2023 година.

III

Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е една од темелните вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.

Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, промулгирање (потпишување) и со објавување во службено гласило од јавен интерес, станува применлив акт.

Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.

Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот, на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.

Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.

Во конкретниот случај од приложената и прибавена документација неспорно е дека во оспорениот акт не е означен датум на носење, но истиот е заведен во Фондот под бр.02-4539/2 од 10 март 2023 година, согласноста од министерот за здравство е примена во Фондот на 28.03.2023 година, следи барање од Фондот од истиот датум за лекторирање на веќе преведени текстови на актот пред да биде објавен, лекторираниот текст е примен во Фондот на 31 март 2023 година и на овој датум со писмо 02-4539/2 е доставен до „Службен весник на Република Северна Македонија“. Актот е објавен на 10.04.2023 година.

Оттаму, сметано од донесувањето на актот, уставно определениот рок од седум дена, од член 52 став 2 од Уставот, за објавување на овој пропис истекол на 17.03.2023 година. Судот имаше предвид дека во член 10 од оспорениот правилник е предвидено влегување во сила со денот на објавување, а по добиена согласност од министерот за здравство, што е сторено на 28.03.2023 година, но сметано и од овој датум изминале повеќе од седум дена согласно уставната одредба бидејќи седмиот ден паѓа на 04.04.2023 година, а актот е објавен на 10.04.2023 година. Според тоа, околноста што во овој случај станува збор за таканаречени врзани или условени акти или правилник чие влегување во сила и произведување правни последици е условено со добивање на согласност од министерот за здравство не ја отстранува повредата на член 52 став 2 од Уставот.

Врз основа на направената анализа, Судот утврди дека оспорениот правилник не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.153/2023
Shkup, 21 shkurt 2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 21 shkurt 2024, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET Rregullorja për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën dhe metodologjinë për përcaktimin e çmimeve referente të barnave (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77/2023), e miratuar nga Fondi për Sigurim Shëndetësor i Republikës së Maqedonisë së Veriut.

2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me rastin e iniciativës së Krenar Logës nga fshati Livadhi e Strugës, me Aktvendimin U. nr.153/2023 nga 14 nëntori i vitit 2023, inicoi procedurën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores të shënuar në pikën 1 të dispozitivit të këtij vendimi, për shkak se është ngritur çështja e përputhshmërisë së tij me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3 dhe nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Gjykata në seancë konstatoi se me rregulloret kontestuese të Fondit për Sigurim Shëndetësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut janë bërë ndryshime dhe plotësime në tekstin bazë të Rregullores (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 158/ 2009) dhe tri ndryshimet dhe shtesat që pasojnë në mënyrën se si disa dispozita shlyhen, disa plotësohen dhe sqarohen disa shprehje, si për shembull: çmimi referent, kriteret shtesë për përcaktimin e çmimit referent, çmimi mesatar krahasues etj.

Në nenin 10 të Rregullores përcaktohet se i njëjti hyn në fuqi ditën e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, dhe do të publikohet pas marrjes së pëlqimit nga ministri i Shëndetësisë.

Rregulloreja është regjistruar me numër. 02-4539/2 të datës 10.03.2023 dhe është publikuar në Gazetën e lartpërmendur nr.77/2023 nga 10.04.2023.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i ligjit është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i obliguar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutë.

Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe dispozitat tjera publikohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.

Nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese, del se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si prezumim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe të subjekteve tjera juridike.

Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është një akt i publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në dispozicion të publikut. Domethënë, ligji e në rastin konkret rregullorja me miratimin e sajë, shpalljen (nënshkrimin) dhe publikimin në një gazetë zyrtare me interes publik, bëhet akt i zbatueshëm.

Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregulloreve tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazetë zyrtare e Republikës.

Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, si dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta, me publikimin e ligjeve dhe rregullave ntë tjera nuk i qaset si çështje teknike, por si një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.

Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht duke përcaktuar një afat kohor për të intensifikuar vetë procedurën e publikimit.

Në rastin konkret, nga dokumentacioni i bashkëngjitur dhe i marrë, është e padiskutueshme se në aktin kontestues nuk është shënuar data e miratimit, por është regjistruar në Fond me nr. 02-4539/2 nga 10.03.2023, pëlqimi i Ministrit të Shëndetësisë është marrë në Fond më 28.03.2023, nga e njëjta datë vijon një kërkesë nga Fondi për korrigjimin e teksteve tashmë të përkthyera të aktit para se të publikohet, teksti i korrigjuar është marrë nga Fondi më 31 mars 2023 dhe në këtë datë është dërguar me shkresën 02-4539/2 në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”. Akti është botuar më 10.04.2023.

Nga aty, duke llogaritur nga miratimi i aktit, afati i përcaktuar me Kushtetutë prej shtatë ditësh, nga neni 52 paragrafi 2 i Kushtetutës, për publikimin e kësaj rregulloreje ka skaduar më 17.03.2023. Gjykata kishte parasysh se neni 10 i rregullores kontestimore parashikon hyrjen në fuqi në ditën e publikimit, pas marrjes së pëlqimit të Ministrit të Shëndetësisë, e cila është bërë më 28.03.2023, por duke pasur parasysh se kanë kaluar më shumë se shtatë ditë në pajtim me dispozitën kushtetuese sepse dita e shtatë bie më 04.04.2023 dhe akti është publikuar më 10.04.2023. Rrjedhimisht, rrethana që në këtë rast bëhet fjalë për akte apo rregullore të ashtuquajtura të lidhura ose të kushtëzuara, hyrja në fuqi dhe sjellja e pasojave juridike të të cilave kushtëzohet me marrjen e pëlqimit të Ministrit të Shëndetësisë, nuk e largon shkeljen e nenit 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Në bazë të analizës, Gjykata konstatoi se rregulloreja e kontestuar nuk është në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Nisur nga sa më sipër, Gjykata me shumicë votash vendosi si dispozitivin e këtij vendimi.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska