У.бр.152/2023-1 – Уставен суд на Република Северна Македонија

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.152/2023
Скопје, 24 јануари 2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија и член 70 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 24 јануари 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ УКИНУВА Правилникот за изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.77/2023), донесен од Управниот одбор на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија.

2. Oваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во врска со иницијативата поднесена од Кренар Лога од с.Ливади, Струга, со Решението У.бр.152/2023 од 2 ноември 2023 поведе постапка за оценување на уставноста на актот означен во точката 1 од диспозитивот на оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот на Република Северна Македонија.

На седницата Судот утврди дека врз основа на член 56 став 1 точка 3, а во врска со член 68-а и член 69 од Законот за здравствено осигурување („Службен весник на Република Македонија“ број 25/2000, 34/2000, 96/2000, 50/2001, 11/2002, 31/2003, 84/2005, 37/2006, 18/2007, 36/2007, 82/2008, 98/2008, 6/2009, 67/2009, 50/2010, 156/2010, 53/2011, 26/2012, 91/2013, 187/2013, 43/2014, 44/2014, 97/2014, 112/2014, 113/2014, 188/2014, 20/2015, 61/2015, 98/2015, 129/2015, 150/2015, 154/2015, 192/2015, 217/2015, 27/2016, 37/2016, 120/2016, 142/2016 и 171/2017 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ број 275/2019, 77/2021 и 385/2021), Управниот одбор на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија, на седницата одржана на 9 март 2023 година, го донел оспорениот правилник со кој се врши изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита („Службен весник на Република Македонија“ бр.14/2008, 118/2008, 164/2008, 16/2010, 44/2010, 63/2010, 171/2010, 18/2011, 104/2012, 164/2012 и 70/2019 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.303/2020).

Оспорениот правилник содржи 5 члена.

Со член 1 од Правилникот, се менува член 4-а од Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита, така што се утврдува условниот надоместок како дел од вкупниот договорен надоместок на здравствената установа што може да го добие од Фондот и се определуваат критериумите за неговото одобрување.

Со член 2 од Правилникот, по член 4-а се додава нов член 4-б кој се однесува на постапката за утврдување и одобрување на условниот надоместок и на барањето за утврдување условен надоместок.

Со член 3 од Правилникот, во член 9-а се додава нов став 7 со кој се уредува начинот на искажување на здравствените услуги за кои се однесува условниот надоместок.

Со член 4 од Правилникот се додава нов став 3 во член 10 со кој се определува дека исплаќањето на средствата од условниот надоместок се врши на месечно ниво.

Член 5 од оспорениот правилник е завршна одредба што предвидува дека Правилникот влегува во сила со денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“ и дека тој ќе се објави по добивањето согласност од министерот за здравство.

III

Согласно член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот, владеењето на правото е темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Во член 51 од Уставот е предвидено дека во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите.

Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.

Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.

Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста со што се потврдува дека донесениот и потпишаниот, односно промулгиран закон или пропис, станал применлив акт.

Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.

Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.

Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.

Во конкретниот случај, Уставниот суд утврди дека оспорениот Правилник за изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита е донесен од страна на Управниот одбор на Фондот за здравствено осигурување на Република Северна Македонија на 9 март 2023 година и тој е заведен под бр.02-4539/1 од 10 март 2023 година.

Министерот за здравство донел Решение со кое дал согласност на оспорениот акт. На Решението, во горниот лев агол стои отпечатен датум 16.03.2023, но на Решението со печат е ставен и друг датум од 27.03.2023 и рачно напишан број на Решението 11-3150/3.

Решението за давање согласност Фондот го примил на 28.03.2023 година и истиот ден по електронска пошта, текстот на оспорениот акт во превод на албански јазик бил доставен до Агенцијата за примена на јазикот што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните на Република Северна Македонија, со барање истиот да биде лекториран.

Агенцијата за примена на јазикот што го зборуваат најмалку 20% од граѓаните на Република Северна Македонија на 31 март 2023 година по електронска пошта го вратила лекторираниот текст на оспорениот правилник со потврда за извршеното лекторирање.

Истиот ден на 31 март 2023 година Фондот за здравствено осигурување го доставил оспорениот акт до ЈП „Службен весник на Република Северна Македонија“ заради негово објавување.

ЈП „Службен весник на Република Северна Македонија“ го објавил оспорениот правилник во изданието бр. 77/2023 година од 10 април 2023 година.

Oд наведеното произлегува дека во конкретниот случај, иако уставниот рок од седум дена за објавување на актот истекол на 16 март 2023, актот бил објавен на 10 април 2023 година, или речиси еден месец после неговото донесување. Имајќи предвид дека формулацијата што е употребена во ставот 2 на член 52 од Уставот, според која законите и другите прописи се објавуваат „најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување“, ѝ дава на оваа уставна норма императивен карактер, јасно произлегува дека во конкретниот случај оспорениот Правилник за изменување и дополнување на Правилникот за начинот на плаќањето на здравствените услуги во болничката здравствена заштита („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.77/2023) е објавен по истекот на рокот утврден со Уставот, поради што Судот оцени дека тој не е во согласност со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.

Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.152/2023
Shkup, 24 janar 2024

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovskiи dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 70 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 24 janar 2024, miratoi

V E N D I M

1. NDËRPRITET Rregullorja për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77/2023), e miratuar nga Këshilli Drejtues i Fondit për Sigurim Shëndetësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

2. Ky vendim do të botohet në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut “.

Arsyetim

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në lidhje me iniciativën e parashtruar nga Krenar Lloga nga fshati Livadhi, Strugë, me Aktvendimin U. nr.152/2023 të datës 02.11.2023, ka iniciuar procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktin e cekur në pikën 1 të dispozitivit të këtij vendimi, sepse me të drejtë është shtruar çështja e përputhshmërisë së tij me Kushtetutën e Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Gjykata në seancë konstatoi se në bazë të nenit 56 paragrafi 1 pika 3 dhe lidhur me nenin 68-a dhe nenin 69 të Ligjit për sigurim shëndetësor (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 25/2000, 34/2000, 96/2000, 50/2001, 11/2002, 31/2003, 84/2005, 37/2006, 18/2007, 36/2007, 82/2008, 98/2008, 6/2009, 67/2009, 50/2010, 156/2010, 53/2011, 26/2012, 91/2013, 187/2013, 43/2014, 44/2014, 97/2014, 112/2014, 113/2014, 188/2014, 20/2015, 61/2015, 98/2015, 129/2015, 150/2015, 154/2015, 192/2015, 217/2015, 27/2016, 37/2016, 120/2016, 142/2016 dhe 171/2017 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr. 275/2019, 77/2021 dhe 385/2021), Këshilli drejtues i Fondit për Sigurim Shëndetësor i Republikës së Maqedonisë së Veriut, në mbledhjen e mbajtur më 9 mars 2023, miratoi rregulloren e kontestuar me të cilën kryhet ndryshimi dhe plotësimi i Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore (“Zyrtare Gazeta e Republikës së Maqedonisë“ бр.14/2008, 118/2008, 164/2008, 16/2010, 44/2010, 63/2010, 171/2010, 18/2011, 104/2012, 164/2012 dhe 70/2019 dhe „Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ бр.303/2020).

Rregullorja e kontestuar përmban 5 nene.

Me nenin 1 të Rregullores, ndryshohet neni 4-a i Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore, në mënyrë që kompensimi i kushtëzuar të përcaktohet si pjesë e tarifës totale kontraktuale të institucionit shëndetësor që mund të marrë nga Fondi dhe përcakton kriteret për miratimin e tij.

Me nenin 2 të Rregullores, pas nenit 4-a, shtohet neni i ri 4-b, i cili i ka të bëjë me procedurën për përcaktimin dhe miratimin e kompensimit me kusht dhe kërkesën për përcaktimin e kompensimit me kusht.

Me nenin 3 të Rregullores, në nenin 9-a shtohet paragrafi i ri 7, i cili rregullon mënyrën e shprehjes së shërbimeve shëndetësore për të cilat vlen kompensimi i kushtëzuar.

Me nenin 4 të Rregullores, nenit 10 i shtohet një paragrafi i ri 3, me të cilin përcaktohet se pagesa e mjeteve nga kompensimi i kushtëzuar bëhet në bazë mujore.

Neni 5 i rregullores së kontestuar është dispozitë përfundimtare që përcakton se Rregullorja hyn në fuqi ditën e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” dhe se do të publikohet pas marrjes së pëlqimit të ministrit të Shëndetësisë.

III

Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës, sundimi i së drejtës është vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Neni 51 i Kushtetutës përcakton se në Republikën e Maqedonisë së Veriut ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, dhe të gjitha rregullat tjera me Kushtetutë dhe ligj, secili është i detyruar të respektojë Kushtetutën dhe ligjet.

Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe rregullat tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe rregullat tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni në afat prej shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.

Nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese, rezulton se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të së drejtës dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe personave të tjerë juridikë.

Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera paraqet akt të shpalljes së atyre akteve dhe i vënies në dispozicion të tyre për publikun, i cili vërteton se ligji ose rregullorja e miratuar dhe e nënshkruar, pra e shpallur është bërë akt i zbatueshëm.

Duke marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat, që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si gazetë zyrtare e Republikës.

Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit dhe në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta nuk i qaset miratimit të ligjeve dhe rregullave të tjera si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.

Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.

Në rastin konkret, Gjykata Kushtetuese ka konstatuar se Rregullorja e kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore është miratuar nga Këshilli Drejtues i Fondit për sigurim shëndetësor të Republikës së Maqedonisë së Veriut më 9 mars 2023 dhe është regjistruar me nr. 02-4539/1 nga 10 mars 2023.

Ministri i Shëndetësisë ka miratuar Aktvendim me të cilin ka dhënë pëlqimin për aktin kontestues. Në Aktvendim në këndin e sipërm majtas është shtypur data 16.03.2023, por në Aktvendim është vulosur edhe një datë tjetër nga 27.03.2023 dhe një numër i shkruar me dorë i Aktvendimit 11-3150/3.

Aktvendimi për dhënien e pëlqimit është marrë nga Fondi më 28.03.2023 dhe po atë ditë në formë elektronike, teksti i aktit kontestues i përkthyer në gjuhën shqipe është dërguar në Agjencinë për zbatimin e gjuhës të cilën e flasin të paktën 20% të qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut, me kërkesë që i njëjti të lekturohet.

Më 31 mars 2023, Agjencia për zbatimin e gjuhës të cilën e flasin të paktën 20% e qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut ia ktheu në formë elektronike tekstin e lekturuar të rregullores së kontestuar me vërtetim për lekturën e kryer.

Të njëjtën ditë, më 31.03.2023, Fondi për Sigurim Shëndetësor e ka dërguar aktin kontestues në NP “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” për publikim.

NP “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” publikoi rregulloren e kontestuar në botimin nr. 77/2023 të datës 10 prill 2023.

Nga sa më sipër, rezulton se në këtë rast konkret, edhe pse afati kushtetues prej shtatë ditësh për botimin e aktit ka skaduar më 16 mars 2023, akti është publikuar më 10 prill 2023, ose gati një muaj pas miratimit të tij. Duke pasur parasysh se formulimi i përdorur në paragrafin 2 të nenit 52 të Kushtetutës, sipas të cilit ligjet dhe aktet nënligjore botohen “më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre”, i jep kësaj norme kushtetuese karakter imperativ, rrjedh qartë se në rastin konkret, Rregullorja e kontestuar për ndryshimin dhe plotësimin e Rregullores për mënyrën e pagesës së shërbimeve shëndetësore në mbrojtjen shëndetësore spitalore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 77/2023) është publikuar pas afatit të përcaktuar me Kushtetutë, prandaj Gjykata vlerësoi se nuk është në përputhje me nenin 8 paragrafi 1 alineja 3, neni 51 dhe neni 52 paragrafi 2 të Kushtetutës.

Në bazë të lartëpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska