Уставен суд
на Република Северна Македонија
У.бр.145/2023
Скопје, 31.01.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” број 70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” број 202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 31 јануари 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ПОВЕДУВА постапка за оценување на уставноста на Правилникот за формата и содржината на прекршочниот платен налог („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.285/2022 од 28 декември 2022 година).
Образложение
I
Кренар Лога од с. Ливади, Струга, до Уставниот суд поднесе иницијатива за оценување на уставноста на актот означен во диспозитивот на ова решение.
Во иницијативата е наведено дека во последно време била воочена објава на повеќе прописи за кои постои уставна обврска за објава во „Службен весник на Република Северна Македонија” меѓу кои и овој правилник, спротивно на член 52 став 1 од Уставот, според кој законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Имено, според наводите во иницијативата од денот на донесувањето на овој пропис заведен под број 13-10646/1 од 13 декември 2022 година до денот на објавата во „Службен весник на Република Северна Македонија” број 285 од 28 декември 2022 година се изминати повеќе од седум дена, односно наведениот пропис е објавен спротивно на член 52 од Уставот и не е испочитуван уставниот рок за објавување на прописите во „Службен весник на Република Северна Македонија”. Понатаму, во иницијативата е наведено дека од увидот во изданијата на „Службен весник на Република Северна Македонија” значителен е бројот и на други прописи кои се објавени спротивно на член 52 од Уставот и подносителот бара Уставниот суд по службена должност да ја испита уставноста и на другите прописи објавени спротивно на член 52 од Уставот.
II
На седницата Судот утврди дека оспорениот правилник е донесен врз основа на член 17-б став 2 од Законот за лизинг („Службен весник на Република Македонија“ бр.4/2002, 49/2003, 13/2006, 88/2008, 35/2011, 51/2011, 148/2013, 145/2015, 23/2016, 37/2016 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.173/22).
Во член 1 од Правилникот се предвидува дека со овој правилник се пропишува формата и содржината на прекршочниот платен налог.
Според член 2 од истиот правилник, прекршочниот платен налог за давател на финансиски лизинг, корисник на лизинг, односно друштво за ревизија е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 1 кој е составен дел на овој правилник.
Согласно член 3 од Правилникот прекршочниот платен налог за одговорното лице во давателот на финансиски лизинг, во корисникот на лизинг, односно друштвото за ревизија е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 2 кој е составен дел на овој правилник.
Во член 4 од оспорениот правилник се предвидува дека прекршочниот платен налог за трговец поединец-корисник на лизинг е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 3 кој е составен дел на овој правилник. Прекршочниот платен налог за физичко лице-корисник на лизинг, стечајниот управник односно нотар е отпечатен на хартија со бела боја во А4 формат. Формата и содржината на прекршочниот платен налог од ставот 1 на овој член се дадени во прилог 4 кој е составен дел на овој правилник.
Во член 5 од Правилникот се предвидува дека со денот на влегувањето во сила на овој правилник, престанува да важи Правилникот за формата и содржината на прекршочниот платен налог бр. 13-14010/3 од 11 ноември 2015 година („Службен весник на Република Македонија“ бр. 206/15).
Согласно член 6 од Правилникот, овој правилник влегува во сила наредниот ден од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.
III
Една од основните цели на Уставот на Република Северна Македонија е воспоставување на владеење на правото во системот на власта. Овој уставен принцип со член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот е определен како темелна вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Во Република Северна Македонија законите мораат да бидат во согласност со Уставот, а сите други прописи со Уставот и со закон, секој е должен да ги почитува Уставот и законите, согласно член 51 од Уставот.
Според член 52 став 1 од Уставот, законите и другите прописи се објавуваат пред да влезат во сила, а според став 2 од истиот член, законите и другите прописи се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” најдоцна во рок од седум дена од денот на нивното донесување.
Поаѓајќи од наведените уставни одредби произлегува дека објавувањето на законите и другите прописи е во функција на обезбедување на владеење на правото и остварување на слободите и правата на човекот и граѓанинот, како претпоставка за правната сигурност на граѓаните и другите правни субјекти.
Самото објавување на законите и другите прописи претставува чин на обнародување на тие акти и нивно ставање на увид на јавноста. Имено законот, а во конкретниот случај прописот со негово донесување, промулгирање (потпишување) и објавување во службено гласило од јавен интерес, станува применлив акт.
Имајќи го предвид карактерот и значењето на објавувањето на законите и другите прописи, Уставот на Република Северна Македонија утврдил обврска, но и рок, тие да се објавуваат во „Службен весник на Република Северна Македонија” како службено гласило на Републиката.
Одредбата за објавувањето на законите и другите прописи во Уставот е предвидена во главата за основните слободи и права на човекот и граѓанинот и тоа во делот за гаранциите на основните слободи и права. Овој факт укажува дека Уставот, на објавувањето на законите и другите прописи не приоѓа како на техничко прашање, туку на прашање кое длабоко навлегува во уставните гаранции на основните слободи и права на човекот и граѓанинот.
Уставната гаранција за објавувањето на законите и другите прописи се афирмира токму преку одредување на временска рамка заради интензивирање на самата постапка на објавувањето.
Неспорно е дека во Правилникот којшто е предмет на уставно- судска оцена е наведен денот на неговото донесување. Меѓутоа, истиот е заведен под архивски број 13-10646/1 од 13 декември 2022 година, што како дејствие секогаш следи и е условено со претходно донесување на прописот.
Од друга страна, согласно Законот за објавување на законите и другите прописи и акти („Службен весник на Република Македонија” бр.56/1999, 43/2002 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.21/2021) актот е објавен како во електронското така и во печатеното издание на „Службен весник на Република Северна Македонија” бр. 285 од 28 декември 2022 година.
При таква фактичка состојба, Судот утврди дека е пречекорен уставниот рок за објавување, односно истечен е рокот од седум дена за објавување во „Службен весник на Република Северна Македонија“, поради што основано се постави прашањето за уставноста на овој правилник, односно неговата согласност со член 52 став 2 од Уставот.
Имајќи го предвид погоре изнесеното, Судот оцени дека во конкретниот случај, со основ се постави прашањето за согласноста на Правилникот за формата и содржината на прекршочниот платен налог („Службен весник на Република Северна Македонија” бр.285/2022 од 28 декември 2022 година) со член 8 став 1 алинеја 3, член 51 и член 52 став 2 од Уставот.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.145/2023
Shkup, 31.01.2024
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq – Anastasovska, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 31 janar 2024, miratoi
A K T V E N D I M
INICIOHET procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Rregullores për formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës për kundërvajtje (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 285/2022 të 28 dhjetorit 2022).
Arsyetim
I
Krenar Lloga nga f. Livadhi, Strugë, Gjykatës Kushtetuese i parashtroi iniciativë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktit të përcaktuar në dispozitivin e këtij Aktvendimi.
Në iniciativë thuhet se kohëve të fundit është vërejtur publikimi i disa rregulloreve për të cilat ka obligim kushtetues që të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, përfshirë edhe këtë rregullore, në kundërshtim me nenin 52 paragrafin 1 të Kushtetutës, sipas së cilës ligjet dhe dispozitat e tjera botohen para se të hyjnë në fuqi, dhe sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe dispozitat e tjera botohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.
Përkatësisht, sipas pretendimeve në iniciativë nga dita e miratimit të këtij rregulli të regjistruar nën numrin 13-10646/1 më datë 13 dhjetor 2022 deri në ditën e botimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 285 të 28 dhjetorit 2022 kanë kaluar më shumë se shtatë ditë, përkatësisht rregulli i dhënë është botuar në kundërshtim me nenin 52 të Kushtetutës dhe nuk është respektuar afati kushtetues për publikimin e rregullave në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”. Më tej, në nismë është potencuar se nga shqyrtimi në botimet e “Gazetës Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” i konsiderueshëm është numri i rregullave të tjera të publikuara në kundërshtim me nenin 52 të Kushtetutës dhe parashtruesi kërkon nga Gjykata Kushtetuese ta shqyrtojë sipas detyrës zyrtare kushtetutshmërinë e rregullave të tjera të botuara në kundërshtim me nenin 52 të Kushtetutës.
II
Gjykata në seancë konstatoi se rregullorja e kontestuar është miratuar në bazë të nenit 17-b paragrafit 2 të Ligjit për lizingun (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 4/2002, 49/2003, 13/2006, 88/2008, 35/2011, 51/2011, 148/2013, 145/2015, 23/2016, 37/2016 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.173/2).
Në nenin 1 të Rregullores parashihet se me këtë rregullore rregullohet forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje.
Sipas nenit 2 të së njëjtës rregullore, urdhërpagesa për kundërvajtje për ofruesin e lizingut financiar, shfrytëzuesin e lizingut, përkatësisht shoqërinë e auditimit, printohet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 1, e cila është pjesë përbërëse e kësaj rregulloreje.
Në bazë të nenit 3 të Rregullores, urdhërpagesa për kundërvajtje për personin përgjegjës në ofruesin e lizingut financiar, në shfrytëzuesin e lizingut, përkatësisht shoqërinë audituese, printohet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 2, e cila është pjesë përbërëse e kësaj rregulloreje.
Neni 4 i rregullores së kontestuar parashikon se urdhërpagesa për kundërvajtje për një tregtar individ-shfrytëzues të lizingut printohet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 3, e cila është pjesë përbërëse e kësaj rregulloreje. Urdhërpagesa për kundërvajtje për personin fizik-shfrytëzuesin e lizingut, administratorin e falimentimit ose noterin printohet në letër të bardhë në format A4. Forma dhe përmbajtja e urdhërpagesës për kundërvajtje nga paragrafi 1 i këtij neni jepet në shtojcën 4, e cila është pjesë përbërëse e kësaj rregulloreje.
Neni 5 i Rregullores përcakton datën e hyrjes në fuqi të kësaj rregulloreje, Rregullorja për formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës për kundërvajtje nr. 13-14010/3 të datës 11 nëntor 2015 (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.206/15).
Në bazë të nenit 6 të Rregullores, kjo rregullore hyn në fuqi ditën e nesërme nga dita e publikimit në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.
III
Një nga qëllimet themelore të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut është sundimi i së drejtës në sistemin e qeverisjes. Ky parim kushtetues është përcaktuar me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3 të Kushtetutës si vlerë themelore e rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Në Republikën e Maqedonisë së Veriut, ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën, ndërsa të gjitha rregullat e tjera me Kushtetutën dhe ligjin, secili është i detyruar t’i respektojë Kushtetutën dhe ligjet, sipas nenit 51 të Kushtetutës.
Sipas nenit 52 paragrafi 1 i Kushtetutës, ligjet dhe rregullat e tjera botohen para hyrjes në fuqi, ndërsa sipas paragrafit 2 të të njëjtit nen, ligjet dhe rregullat e tjera publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” më së voni brenda shtatë ditëve nga dita e miratimit të tyre.
Nisur nga dispozitat e përmendura kushtetuese, rezulton se publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është në funksion të garantimit të sundimit të ligjit dhe realizimit të lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit, si supozim për sigurinë juridike të qytetarëve dhe subjekteve të tjerë juridikë.
Vetë publikimi i ligjeve dhe rregullave të tjera është një akt i publikimit të këtyre akteve dhe i vënies në dispozicion të opinionit. Përkatësisht, ligji, e në rastin konkret rregullorja me miratimin, promulgimin (nënshkrimin) dhe publikimin e saj në një gazetë zyrtare me interes publik, bëhet akt i zbatueshëm.
Duke e marrë parasysh natyrën dhe rëndësinë e publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera, Kushtetuta e Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përcaktuar obligim, por edhe afat që ato të publikohen në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut” si fletore zyrtare e Republikës.
Dispozita për botimin e ligjeve dhe rregullave të tjera në Kushtetutë është paraparë në kapitullin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit, edhe atë në pjesën për garancitë e lirive dhe të drejtave themelore. Ky fakt tregon se Kushtetuta nuk i qaset publikimit të ligjeve dhe rregullave të tjera si çështje teknike, por një çështje që depërton thellë në garancitë kushtetuese të lirive dhe të drejtave themelore të njeriut dhe qytetarit.
Garancia kushtetuese për publikimin e ligjeve dhe rregullave të tjera afirmohet pikërisht me përcaktimin e një afati kohor për intensifikimin e vetë procedurës së publikimit.
Është e padiskutueshme se në Rregulloren që i nënshtrohet vlerësimit kushtetues-gjyqësor është dhënë dita e miratimit të saj. Megjithatë, e njëjta është regjistruar me numër arkivi 13-10646/1 të datës 13 dhjetor 2022, që si veprim vijon gjithmonë dhe kushtëzohet nga miratimi i mëparshëm i rregullit.
Nga ana tjetër, në pajtim me Ligjin për publikimin e ligjeve dhe rregullave dhe akteve të tjera (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 56/1999, 43/2002 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 285, të datës 28 dhjetor 2022.
Në një situatë të tillë faktike, Gjykata konstatoi se është tejkaluar afati kushtetues për publikim, përkatësisht ka skaduar afati shtatëditor për publikim në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, për çka në mënyrë të bazuar u shtrua edhe çështja e kushtetutshmërisë së kësaj rregulloreje, përkatësisht në përputhje me nenin 52 paragrafin 2 të Kushtetutës.
Duke e marrë parasysh sa më sipër, Gjykata konsideroi se në rastin konkret çështja e pajtueshmërisë së Rregullores për formën dhe përmbajtjen e urdhërpagesës për kundërvajtje u shtrua me bazë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 285/2022, të 28 dhjetorit 2022) me nenin 8 paragrafin 1 alinenë 3, nenin 51 dhe nenin 52 paragrafin 2 të Kushtetutës.
IV
Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska