Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.136/2024
У.бр.138/2024
Скопје, 09.05.2024 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски, д-р Ана Павловска-Данева и м-р Фатмир Скендер, врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 28 алинеја 1 и член 71 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021), на седницата одржана на 9 мај 2024 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛААТ иницијативите за поведување постапка за оценување на уставноста на член 45 став 13, во делот „35“ од Законот за Академија за судии и јавни обвинители („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.129/2023 и 53/2024).
Образложение
I
До Уставниот суд на Република Северна Македонија Александар Огненовски, адвокат од Скопје и Академијата за судии и јавни обвинители „Павел Шатев“- Скопје поднесоа две одделни иницијативи за поведување постапка за оценување на уставноста на делот од членот од Законот означен во диспозитивот на ова решение.
Според наводите во двете пооделно поднесени иницијативи со извршената измена во член 45 став 13, и тоа во делот на измена на бројот „30“ со бројот „35“ се врши измена на бодовите кои се однесуваат на усниот дел од практичниот испит, кој е дел од целокупниот приемен испит за почетна обука на слушатели во Академијата за судии и јавни обвинители.
Со наведената измена, според наводите во иницијативите, се овозможува збирот на бодовите кои се однесуваат на практичниот испит во целина, а кој се состои во писмен дел со вкупно најмногу 70 бода (35 бода од кривично судски предмет и 35 бода од граѓански судски предмет) и устен дел со вкупно најмногу 35 бода, да изнесува вкупно 105 бода, што претставува контрадикторност со предвидените бодови од ставот 14 од истиот член 45, кои се однесуваат на вкупниот број бодови за практичниот дел од испитот, каде е пропишано дека на практичниот испит можат да се освојат најмногу 100 бода.
Подносителите на иницијативите сметаат дека законодавецот во ист член од еден закон овозможува збирот од писмениот и усниот дел од практичниот испит предвиден во ставовите 9 и 13 од член 45 од оспорениот закон, да изнесува вкупно 105 бода, што е во спротивност со вкупниот број бодови кој го предвидел во практичниот дел од приемниот испит во ставот 14, а кој вкупно изнесува 100 бода и на овој начин практично е оневозможена примената на овој дел од Законот во делот на бодувањето на усниот дел од приемниот испит.
Со ваквата измена на оспорениот член, подносителите на иницијативите сметаат дека законодавецот создал правна несигурност кај учесниците/кандидатите за прием на почетна обука во Академијата, при добивањето на крајната оцена од приемниот испит која се добива преку пресметување на аритметичкиот збир од бодовите кои ќе се добијат од двата дела на приемниот испит.
Ваквата правна несигурност преку утврдување на 35 бода за усниот дел од практичниот дел на испитот и вкупниот збир од 105 бода, според иницијативите, претставува ситуација со која овие бодови го надминуваат вкупниот максимален број на бодови за овој дел од испитот кои изнесуваат 100 бода и имаат свое влијание како при изготвувањето на прелиминарната листа од член 46 став 1 од Законот, така и при објавувањето на ранг-листата со конечни резултати од член 48 став 1 од Законот.
Според наводите во иницијативите, вака поставената одредба на член 45 став 13 од Законот е во колизија со други одредби од истиот закон и со тоа оспорената одредба на член 45 став 3 од Законот за Академија на судии и јавни обвинители е во спротивност со начелото на правна сигурност на граѓаните преку која состојба директно се загрозува темелната вредност на уставниот поредок на Република Северна Македонија-владеењето на правото предвидена во член 8 став 1 алинеја 3 од Уставот.
Во иницијативата поднесена од Александар Огненовски се укажува дека и Академијата за судии и јавни обвинители во Статутарната одлука донесена на 14.03.2024 година не се интервенира во измена на член 46 од Статутот на Академијата, па така во наведениот член 46 став 3 од Статутот е предвидено дека на усниот дел од испитот кандидатите можат да добијат најмногу 30 бода.
Исто така, Академијата за судии и јавни обвинители со Правилник за дополнување на Правилникот за полагање на приемен испит во Академијата за судии и јавни обвинители донесен на 15.03.2024 година врши само дополнување на Правилникот со додавање на нов член 22-а, но не врши измена во член 23 став 4 во кој е наведено дека на практичниот испит можат да се освојат најмногу 100 бода.
Врз основа на изнесените аргументи, со оглед дека со оспорениот дел на член 45 став 13 од Законот за Академија за судии и јавни обвинители се создава правна несигурност за кандидатите кои го полагаат Приемниот испит на Академијата и со тоа се нарушува принципот на владеењето на правото, во иницијативите се предлага Уставниот суд да ја укине, односно да ја поништи одредбата на член 45 став 13 во делот „35“ од Законот за Академија на судии и јавни обвинители. Исто така, се предлага Уставниот суд, во смисла на член 27 од Деловникот на Уставниот суд, да донесе Решение за запирање од извршување на сите поединечни акти или дејствија преземени врз основа на оспорениот член од Законот.
II
На седницата Судот утврди дека во 45 став 13 од Законот за Законот за Академија за судии и јавни обвинители се предвидува дека на усниот дел од испитот кандидатите може да добијат најмногу 35 бода, со тоа што секој член на Приемната комисија го оценува одговорот на кандидатот со најмногу пет бода.
III
Согласно со член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и за согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.
Според член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако не е надлежен да одлучува за барањето.
Имајќи ја предвид уставно утврдената надлежност на Судот, јасно произлегува дека Уставниот суд одлучува за согласноста на законите со Уставот, меѓутоа нема надлежност да одлучува за меѓусебната согласност на одделни членови од ист закон, ниту пак за меѓусебната согласност на законите како акти од ист правен ранг.
Имено, наводите во поднесените иницијативи според кои со оспорениот дел од одредбата на член 45 став 13 од Законот, законодавецот овозможил збирот на бодовите кои се однесуваат на практичниот испит во целина, а кој се состои од писмен дел со вкупно најмногу 70 бода ( 35 бода од граѓански судски предмет и 35 од кривично судски предмет) и усмен дел со вкупно најмногу 35 бода, да изнесува 105 бода кој не соодветствува со бројот на бодовите предвиден во став 14 на истиот член од Законот, каде е предвидено најмногу 100 бода, постои противречност, односно колизија на двата става од член 45 од Законот за академија на судии и јавни обвинители, според Судот излегуваат надвор од рамките на надлежноста на Уставниот суд утврдена во член 110 од Уставот.
Поаѓајќи од наведеното, како и причините поради кои се оспорува членот од Законот, Судот одлучи дека при оценувањето на уставноста на оспорениот член не треба да се впушта во оценка на наводите од иницијативите по однос на рационалноста и применливоста на оспорениот член затоа што тоа не е надлежност на Уставниот суд.
За Судот не е спорен фактот дека право е на законодавецот да ја цени целисходноста на начинот на регулирање на одредена материја како што е предметната, со еден или повеќе закони и од уставно-правен аспект тоа право на законодавецот не може да се проблематизира. Во таков случај важно е законската регулатива да не е во спротивност со уставните принципи, особено со принципот на владеењето на правото.
Со оглед на тоа што со иницијативите не се оспорува членот од Законот за Академија на судии и јавни обвинители, односно неговата содржина во однос на Уставот, туку неговото целисходно постоење, проблематизирање на една законска одредба со друга од која потоа се извлекува неуставност на одредбата, Судот одлучи согласно со член 28 алинеја 1 од Деловникот на Уставниот суд иницијативите да ги отфрли поради тоа што не е надлежен да одлучува за меѓусебната согласност на оспорениот член од Законот со друг од истиот закон.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, со мнозинство гласови, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.136/2024
U.nr.138/2024
Shkup, 09.05.2024
Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr. Jadranka Daboviq– Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski, dr. Ana Pavllovska-Daneva dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 28 alineja 1 dhe neni 71 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr.70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 9 maj 2024, miratoi
A K T V E N D I M
REFUZOHEN iniciativat për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë nga neni 45 paragrafi 13, në nenin “35” të Ligjit të Akademisë së Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.129/2023 dhe 53/2024).
Arsyetim
I
Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Aleksandar Ognenovski, avokat nga Shkupi, dhe Akademia e Gjykatësve dhe Prokurorëve Publikë “Pavel Shatev” – Shkup i dërguan dy iniciativa të veçanta për inicimin e procedurës për vlerësimin e kushtetutshmërisë së pjesës së nenit të Ligjit të përcaktuar në dispozitivin e këtij aktvendimi.
Sipas pretendimeve në dy nismat e parashtruara veçmas me ndryshimin e bërë në nenin 45 paragrafi 13, përkatësisht në pjesën e ndryshimit të numrit “30” me numrin “35” bëhet ndryshim i pikëve që kanë të bëjnë me pjesën gojore të provimit praktik, që është pjesë e provimit të përgjithshëm pranues për trajnimin fillestar të dëgjuesve në Akademinë e Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë.
Me ndryshimin e theksuar, sipas pretendimeve në iniciativa, mundësohet shuma e pikëve që kanë të bëjnë me provimin praktik në tërësi dhe i cili përbëhet nga një pjesë me shkrim me maksimum 70 pikë në total (35 pikë nga lënda gjyqësore penale dhe 35 pikë nga lënda gjyqësore civile) dhe pjesa gojore me maksimum 35 pikë në total, të arrijë gjithsej 105 pikë, që paraqet kundërshtim me pikët e parashikuara nga paragrafi 14 i të njëjtit nen 45 të cilat i referohen totalit të pikëve për pjesën praktike të provimit, ku përcaktohet se me provimin praktik mund të fitohen më së shumti 100 pikë.
Parashtruesit e iniciativave konsiderojnë se ligjvënësi në të njëjtin nen të një ligji mundëson që shuma e pjesës me shkrim dhe të asajë gojore të provimit praktik të parashikuar në paragrafët 9 dhe 13 të nenit 45 të ligjit të kontestuar të arrijë në një total prej 105 pikë, që është në kundërshtim me numrin e përgjithshëm të pikëve që parashihet në pjesën praktike të provimit pranues në paragrafin 14, që gjithsej arrin 100 pikë dhe në këtë mënyrë praktikisht mundësohet zbatimi i kësaj pjese të Ligjit në pjesën e llogaritjes së pikëve të pjesës gojore të provimit pranues.
Me këtë ndryshim të nenit kontestues, parashtruesit e iniciativave konsiderojnë se ligjvënësi ka krijuar pasiguri juridike te pjesëmarrësit/kandidatët për pranim në trajnimin fillestar në Akademi, me rastin e marrjes së notës përfundimtare nga provimi pranues, e cila merret duke llogaritur shumën aritmetike të pikëve që do të fitohen nga të dy pjesët e provimit pranues.
Një pasiguri juridike e tillë duke përcaktuar 35 pikë për pjesën gojore të pjesës praktike të provimit dhe shumën totale prej 105 pikësh, sipas iniciativave, paraqet një situatë ku këto pikë e kalojnë numrin maksimal të përgjithshëm të pikëve për këtë pjesë të provimit, të cilat arrijnë në 100 pikë dhe kanë ndikim si gjatë përgatitjes së listës preliminare nga neni 46 paragrafi 1 i Ligjit, ashtu edhe gjatë publikimit të renditjes me rezultate përfundimtare nga neni 48 paragrafi 1 i Ligjit.
Sipas pretendimeve në iniciativa, kjo dispozitë e nenit 45 paragrafi 13 i Ligjit bie ndesh me dispozitat tjera të të njëjtit ligj dhe për këtë arsye dispozita e kontestuar e nenit 45 paragrafi 3 i Ligjit të Akademisë së Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë është në kundërshtim me parimin e sigurisë juridike të qytetarëve, përmes të cilit situata drejtpërdrejt rrezikon vlerën themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut – sundimin e së drejtës nga neni 8 paragrafi 1 alineja 3 të Kushtetutës.
Në iniciativën e dërguar nga Aleksandar Ognenovski, thuhet se edhe Akademia e Gjykatësve dhe Prokurorëve Publikë në Vendimin Statutar të miratuar më 14.03.2024 nuk ndërhyn në ndryshimin e nenit 46 të Statutit të Akademisë, pra në nenin 46 të përmendur, paragrafi 3 i Statutit parashikohet se kandidatët mund të marrin më së shumti 30 pikë në pjesën gojore të provimit.
Gjithashtu Akademia e Gjykatësve dhe e Prokurorëve Publikë me Rregulloren për plotësimin e Rregullores për dhënien e provimit pranues në Akademinë e Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publik të miratuar më 15.03.2024, kryen vetëm plotësimin e Rregullores duke shtuar nen të ri 22-a, por nuk e bën ndryshim në nenin 23, paragrafi 4, ku thuhet se në provimin praktik mund të merren më së shumti 100 pikë.
Në bazë të argumenteve të paraqitura, duke pasur parasysh se pjesa kontestuese e nenit 45 paragrafi 13 i Ligjit të Akademisë së Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë krijon pasiguri juridike për kandidatët që i nënshtrohen provimit pranues të Akademisë dhe në këtë mënyrë cenon parimin e sundimit të së drejtës, në iniciativa, propozohet që Gjykata Kushtetuese ta shfuqizojë, përkatësisht ta anulojë dispozitën e nenit 45 paragrafi 13 në pjesën “35” të Ligjit të Akademisë së Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë. Gjithashtu, propozohet që Gjykata Kushtetuese, në kuptim të nenit 27 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese, të miratojë Aktvendim për ndalimin e realizimit të të gjitha akteve individuale ose veprimeve të ndërmarra në bazë të nenit kontestues të Ligjit.
II
Gjykata në seancë konstatoi se në nenin 45 paragrafin 13 të Ligjit për Akademinë e Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë, parashikohet se kandidatët mund të marrin maksimum 35 pikë në pjesën gojore të provimit, ashtu që secili anëtar i Komisionit Pranues e vlerëson përgjigjen e kandidatit me maksimum pesë pikë.
III
Në pajtim me nenin 110, alinetë 1 dhe 2 të Kushtetutës, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën dhe për pajtueshmërinë e rregullave tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.
Sipas nenit 28 alineja 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse nuk është kompetente për të vendosur për kërkesën.
Duke marrë parasysh kompetencën e përcaktuar me Kushtetutë të Gjykatës, rezulton qartë se Gjykata Kushtetuese vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën, por nuk ka kompetencë të vendosë për pëlqimin reciprok të neneve individuale të të njëjtit ligj, e as për pajtimin reciprok të ligjeve si akte të së njëjtit rang juridik.
Gjegjësisht, pretendimet në iniciativat e paraqitura sipas të cilave me pjesën e kontestuar të dispozitës së nenit 45 paragrafi 13 të Ligjit, ligjvënësi ka mundësuar mbledhjen e pikëve që i referohen provimit praktik në tërësi dhe i cili përbëhet nga pjesa me shkrim me gjithsej maksimum 70 pikë në total (35 pikë nga lënda gjyqësore civile dhe 35 nga lënda gjyqësore penale) dhe pjesa gojore me maksimum 35 pikë në total, të arrijë 105 pikë që nuk korrespondon me numrin e pikëve të parapara në paragrafin 14 të të njëjtit nen të ligjit, ku parashikohen maksimumi 100 pikë, ka kontradiktë, gjegjësisht përplasje të dy paragrafëve nga neni 45 i Ligjit të Akademisë së Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë, sipas Gjykatës dalin jashtë kompetencës së Gjykatës Kushtetuese të përcaktuar në nenin 110 të Kushtetutës.
Nisur nga sa më sipër, si dhe nga arsyet për të cilat kontestohet neni i ligjit, Gjykata vendosi që në vlerësimin e kushtetutshmërisë së nenit kontestues, nuk duhet të angazhohet në vlerësimin e pretendimeve nga iniciativat në kuptim të racionalitetit dhe zbatueshmërisë së nenit kontestues sepse nuk është në kompetencë të Gjykatës Kushtetuese.
Gjykata nuk e konteston faktin se është e drejtë e ligjvënësit që të vlerësojë përshtatshmërinë e mënyrës së rregullimit të një materie të caktuar siç është ajo në fjalë, me një ose më shumë ligje, dhe nga pikëpamja kushtetuese-juridike ajo e drejtë e ligjvënësit nuk mund të problematizohet. Në një rast të tillë është e rëndësishme që rregullativa ligjore të mos jetë në kundërshtim me parimet kushtetuese, veçanërisht me parimin e sundimit të së drejtës.
Duke qenë se me iniciativat nuk kontestohet neni i Ligjit të Akademisë së Gjykatësve dhe të Prokurorëve Publikë, përkatësisht përmbajtja e tij në raport me Kushtetutën, por ekzistimi i tij i përshtatshëm, problematizimi i një dispozite ligjore me një dispozitë tjetër nga e cila pastaj del antikushtetutshmëria e dispozitës, Gjykata vendosi në pajtim me nenin 28 alineja 1 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese që të refuzojë iniciativat për shkak se nuk është kompetente që të vendosë për pëlqimin reciprok të nenit kontestues të Ligjit me një tjetër të të njëjtit ligj.
IV
Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska