Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.131/2023
Скопје, 18.10.2023 година
Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав Добрила Кацарска, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, Елизабета Дуковска, д-р Осман Кадриу, д-р Дарко Костадиновски и м-р Фатмир Скендер врз основа на член 110 од Уставот на Република Северна Македонија и член 28 алинеја 3 и член 71 алинеја 3 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Македонија” бр.70/1992 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.202/2019, 256/2020 и 65/2021) на седницата одржана на 18 октомври 2023 година, донесе
Р Е Ш Е Н И Е
СЕ ОТФРЛА барањето на Мартин Ефремов од Скопје, за заштита на слободите и правата од член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Северна Македонија, што се однесуваат на заштита на правото на забрана на дискриминација по основ на пол.
Образложение
I
Мартин Ефремов од Скопје, на 14.08.2023 година, до Уставниот суд поднесе барање за заштита на слободите и правата на човекот и граѓанинот од член 110 алинеја 3 од Уставот, а во врска со член 9 од Уставот.
Во барањето се наведува дека со известувањето добиено од страна на Министерството за внатрешни работи, по претходно поднесено барање за доделување на паричен надомест за новородено дете согласно член 201 став 1 од Колективниот договор на Министерството за внатрешни работи, е повредено правото на еднаквост на граѓаните во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба утврдена во член 9 од Уставот и забраната на дискриминација, утврдена со член 14 од Европската конвенција за заштита на човековите права. Според подносителот, паричниот надоместок што го предвидува член 201 став 1 од Колективниот договор на Министерството за внатрешни работи, никако не може да биде врзан со биолошките карактеристики на работниците или полот. Ова од причина што наведениот надоместок се однесува на новороденото дете и до него мора да имаат пристап и двата пола подеднакво.
Согласно наведеното, подносителот на барањето смета дека повредата е сторена со акт – Известување на Одделот за заеднички работи и управување со човечки ресурси при Министерството за внатрешни работи и предлага Уставниот суд да го прифати барањето и оспорениот акт да го поништи.
II
На седницата Судот утврди дека Известувањето бр. 22.6-4203/2 од 21.07.2023 година, е донесено од Министерството за внатрешни работи по претходно поднесено барање за доделување на паричен надомест за новородено дете, согласно член 201 став 1 од Колективниот договор на Министерството за внатрешни работи, заведено под архивски број 22.6-81599/1 од 20.07.2023 година.
III
Според член 8 став 1 алинеја 1 од Уставот, основните слободи и права на човекот и граѓанинот признати во меѓународното право и утврдени со Уставот се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.
Согласно член 9 од Уставот, граѓаните на Република Северна Македонија се еднакви во слободите и правата независно од полот, расата, бојата на кожата, националното и социјалното потекло, политичкото и верското уверување, имотната и општествената положба. Граѓаните пред Уставот и законите се еднакви.
Уставниот суд на Република Северна Македонија, согласно член 110 алинеја 3 од Уставот, ги штити слободите и правата на човекот и граѓанинот што се однесуваат на слободата на уверувањето, совеста, мислата и јавното изразување на мислата, политичкото здружување и дејствување и забрана на дискриминација на граѓаните по основ на пол, раса, верска, национална социјална и политичка припадност.
Во член 14 од Европската конвенција за заштита на човековите права е предвидено дека уживањето на правата и слободите, признати со оваа конвенција, треба да се обезбеди без никаква дискриминација заснована врз пол, раса, боја на кожата, јазик, вера, политичко или кое и да е друго мислење, национално или социјално потекло, припадност на национално малцинство, материјална положба, потекло по раѓање или кој и да е друг статус.
Според член 28 алинеја 3 од Деловникот, Уставниот суд ќе ја отфрли иницијативата ако постојат други процесни пречки за одлучување по иницијативата.
Според член 51 од Деловникот на Уставниот суд на Република Северна Македонија, секој граѓанин што смета дека со поединечен акт или дејство му е повредено право или слобода утврдени со член 110 алинеја 3 од Уставот на Република Македонија, може да бара заштита од Уставниот суд во рок од 2 месеци од денот на доставувањето на конечен или правосилен поединечен акт, односно од денот на дознавањето за преземање дејство со кое е сторена повредата, но не подоцна од 5 години од денот на неговото преземање.
Согласно член 52 од Деловникот, во барањето потребно е да се наведат причините поради кои се бара заштита, актите или дејствата со кои тие се повредени, фактите и доказите на кои се заснова барањето, како и други податоци потребни за одлучувањето на Уставниот суд.
Имајќи ги предвид горенаведените уставни и деловнички одредби, во претходната постапка се пристапи кон разгледување на барањето со приложената документација со цел да се утврди дали се исполнети сите процесни претпоставки за мериторно одлучување по барањето од страна на Судот. Поаѓајќи од содржината на наведените одредби произлегува дека еден од предвидените услови да се бара заштита на слободите и правата во постапка пред Уставниот суд е актите со кои се смета дека е сторена повредата да имаат карактер на конечни или правосилни поединечни акти.
Во конкретниот случај, Судот оцени дека актот за којшто подносителот тврди дека му го повредува правото на кое се повикува не претставува конечен или правосилен поединечен акт од причина што конкретното известување како писмен допис не уредува одредени права и обврски, туку истото само претставува известување за содржината на одредена одредба од Колективниот договор на Министерството за внатрешни работи.
Имено, ова дотолку повеќе што известувањето само по себе и по својата содржина, како и фактот дека не содржи правна поука, упатува на заклучок дека истото нема карактер на конечен или правосилен поединечен акт, ниту пак од него произлегува утврдување на преземање на одредено дејство, како што предвидува член 51 од Деловникот.
Оттука, имајќи го предвид карактерот на актот за кој се тврди дека е извор на повредата, Судот оцени дека не се исполнети процесните услови за мериторно одлучување по барањето.
Имајќи го предвид наведеното, Судот утврди дека оспореното известување не претставува поединечен акт во смисла на член 51 од Деловникот, и истото не може да претставува акт со кој се врши повреда на некое право или слобода, односно се врши дискриминација по основ на пол. Оттука, Судот оцени дека во конкретниот случај не се исполнети процесните претпоставки од член 51 од Деловникот на Уставниот суд за впуштање во мериторно постапување и одлучување по барањето за заштита на слободите и правата и како резултат на оваа правна ситуација се исполнети условите од член 28 став 3 од Деловникот на Уставниот суд за отфлање на барањето.
IV
Врз основа на наведеното, Судот, одлучи како во диспозитивот на ова решение.
ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
Добрила Кацарска
* * *
Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U. nr.131/2023
Shkup, 18.10.2023
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të Dobrilla Kacarska, kryetare e Gjykatës dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq – Bozaxhieva, Elizabeta Dukovska, dr. Osman Kadriu, dr. Darko Kostadinovski dhe mr. Fatmir Skender, në bazë të nenit 110 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe nenit 28 alineja 3 dhe nenit 71 alineja 3 e Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” numër 70/1992 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” numër 202/2019, 256/2020 dhe 65/2021), në seancën e mbajtur më 18 tetor 2023, miratoi
A K T V E N D I M
HIDHET POSHTË kërkesa e Martin Efremovit nga Shkupi, për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të nenit 110 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, të cilat i referohen mbrojtjes të së drejtës së ndalimit të diskriminimit në bazë të gjinisë.
Arsyetim
I
Martin Efremov nga Shkupi më 14 gusht 2023 në Gjykatën Kushtetuese ka parashtruar kërkesë për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave të njeriut dhe qytetarit nga neni 110 alineja 3 e Kushtetutës dhe në lidhje me nenin 9 të Kushtetutës.
Në kërkesë thuhet se me njoftimin e marrë nga Ministria e Punëve të Brendshme, pas kërkesës së parashtruar për dhënien e kompensimit në të holla për fëmijën e porsalindur në përputhje me nenin 201 paragrafi 1 i Marrëveshjes kolektive të Ministrisë së Punëve të Brendshme, e drejta për barazinë e qytetarëve në liri dhe të drejta pavarësisht gjinisë, racës, ngjyrës së lëkurës, përkatësisë kombëtare dhe shoqërore, besimit politik dhe fetar, pasurisë dhe pozitës shoqërore e përcaktuar në nenin 9 të Kushtetutës dhe ndalimin e diskriminimit, përcaktuar në nenin 14 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut. Sipas parashtruesit, kompensimi në të holla i parashikuar në nenin 201 paragrafi 1 i Marrëveshjes kolektive të Ministrisë së Punëve të Brendshme nuk mund të lidhet me karakteristikat biologjike të punëtorëve apo gjininë. Kjo për faktin se kompensimi i specifikuar i referohet fëmijës së porsalindur dhe të dy gjinitë duhet të kenë qasje në të në mënyrë të barabartë.
Si rrjedhojë, parashtruesi i kërkesës vlerëson se shkelja është kryer me akt – Njoftimi i Departamentit të çështjeve të përbashkëta dhe menaxhimit të burimeve njerëzore pranë Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe i propozon Gjykatës Kushtetuese pranimin e kërkesës dhe anulimin e aktit të kontestuar.
II
Në seancë Gjykata konstatoi se Njoftimi nr. 22.6-4203/2, i datës 21.07.2023, është miratuar nga Ministria e Punëve të Brendshme pas një kërkese të parashtruar paraprakisht për dhënien e kompensimit në të holla për një fëmijë të porsalindur, në përputhje me nenin 201 paragrafi 1 i Marrëveshjes kolektive të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i evidentuar me numër arkivi 22.6 – 81599/1 të datës 20.07.2023.
III
Sipas nenit 8 paragrafi 1 alineja 1 e Kushtetutës, liritë dhe të drejtat themelore të njeriut dhe qytetarit të njohura në të drejtën ndërkombëtare dhe të përcaktuara me Kushtetutë janë vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.
Sipas nenit 9 të Kushtetutës, qytetarët e Republikës së Maqedonisë së Veriut janë të barabartë në liri dhe të drejta pavarësisht nga gjinia, raca, ngjyra e lëkurës, prejardhja kombëtare dhe shoqërore, besimi politik dhe fetar, pasuria dhe pozita shoqërore. Qytetarët janë të barabartë para Kushtetutës dhe ligjeve.
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në pajtim me nenin 110 alineja 3 e Kushtetutës, i mbron liritë dhe të drejtat e njeriut e të qytetarit, që kanë të bëjnë me lirinë e bindjes, ndërgjegjes, mendimit dhe shprehjes publike të mendimeve, bashkimin dhe veprimin politik dhe ndalimin e diskriminimit të qytetarëve mbi bazë të gjinisë, racës, fesë, përkatësisë kombëtare, sociale dhe politike.
Në nenin 14 të Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut parashikohet që gëzimi i të drejtave dhe lirive të njohura nga kjo konventë duhet të sigurohet pa asnjë diskriminim në bazë të gjinisë, racës, ngjyrës së lëkurës, gjuhës, përkatësisë fetare, politike apo ndonjë përkatësie tjetër për të pasur një mendim të ndryshëm, përkatësi kombëtare ose shoqërore, përkatësi të një pakice kombëtare, pozitë materiale, origjinë nga lindja ose ndonjë status tjetër.
Sipas nenit 28 alineja 3 e Rregullores, Gjykata Kushtetuese do ta refuzojë iniciativën nëse ka pengesa të tjera procedurale për të vendosur për nismën.
Sipas nenit 51 të Rregullores së Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, çdo qytetar i cili mendon se me një akt apo veprim të caktuar i është cenuar e drejta apo liria e përcaktuar me nenin 110 alineja 3 e Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë, mund të kërkojë mbrojtje nga Gjykata Kushtetuese brenda 2 muajve nga dita e dorëzimit të një akti individual përfundimtar ose të plotfuqishëm, përkatësisht nga dita kur mësohet për ndërmarrjen e një veprimi që ka kryer shkeljen, por jo më vonë se 5 vjet nga dita e marrjes së tij.
Në bazë të nenit 52 të Rregullores, në parashtresë duhet të potencohen arsyet për të cilat kërkohet mbrojtja, aktet ose veprimet me të cilat janë shkelur ato, faktet dhe provat në të cilat mbështetet kërkesa, si dhe të dhëna të tjera të nevojshme për vendimin e Gjykatës Kushtetuese.
Duke i pasur parasysh dispozitat e lartpërmendura kushtetuese dhe të rregullores, në procedurën e mëparshme u shqyrtua kërkesa me dokumentacionin e dorëzuar për të verifikuar nëse janë plotësuar të gjitha supozimet procedurale. Duke u nisur nga përmbajtja e dispozitave të përmendura rezulton se një nga kushtet e parashikuara për kërkimin dhe mbrojtjen e lirive dhe të drejtave në procedurën para Gjykatës Kushtetuese është që aktet me të cilat konsiderohet se është kryer shkelja të kenë karakter të akteve individuale përfundimtare apo të plotfuqishme.
Në rastin konkret, Gjykata vlerësoi se akti që pretendon parashtruesi e cenon të drejtën të cilës ai i referohet nuk përfaqëson një akt individual përfundimtar ose të plotfuqishëm për arsye se njoftimi konkret si njoftim si shkrim nuk i rregullon disa të drejta dhe detyrime, por paraqet vetëm njoftim për përmbajtjen e një dispozite të caktuar të Marrëveshjes kolektive të Ministrisë së Punëve të Brendshme.
Përkatësisht, kjo aq më tepër pasi njoftimi vetvetiu edhe për nga përmbajtja e tij, si dhe fakti që ai nuk përmban udhëzim juridik, çon drejt përfundimit se ai nuk e ka karakterin e një akti individual përfundimtar apo të plotfuqishëm e as nuk rezulton me përcaktimin e ndërmarrjes së një veprimi të caktuar, siç parashikohet në nenin 51 të Rregullores.
Si rrjedhojë, duke e marrë parasysh natyrën e aktit që pretendohet se ka qenë shkak i shkeljes, Gjykata ka vlerësuar se nuk janë plotësuar kushtet procedurale për vendimmarrje meritore për kërkesën.
Duke e marrë parasysh atë që u përmend më lart, Gjykata vendosi se njoftimi i kontestuar nuk përbën akt individual në kuptim të nenit 51 të Rregullores dhe nuk mund të përbëjë akt që e cenon asnjë të drejtë apo liri, përkatësisht që diskriminon në bazë të gjinisë. Prandaj, Gjykata vlerësoi se në rastin konkret nuk janë përmbushur supozimet procedurale nga neni 51 i Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për përfshirjen në procedurë meritore dhe vendosjen për kërkesën për mbrojtjen e lirive dhe të drejtave dhe si rezultat i kësaj situate juridike janë plotësuar kushtet nga neni 28 paragrafi 3 i Rregullores së Gjykatës Kushtetuese për hedhjen poshtë të kërkesës.
IV
Në bazë të lartpërmendurës, Gjykata vendosi si në dispozitivin e këtij aktvendimi.
KRYETARE
e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
Dobrilla Kacarska