У.бр.58/2023

Уставен суд на
Република Северна Македонија
У.бр.58/2023
Скопје,12.09.2024 година

Уставниот суд на Република Северна Македонија, во состав д-р Дарко Костадиновски, претседател на Судот и судиите Насер Ајдари, м-р Татјана Васиќ-Бозаџиева, д-р Јадранка Дабовиќ-Анастасовска, Елизабета Дуковска, Добрила Кацарска и д-р Ана Павловска-Данева, врз основа на членовите 110 и 112 од Уставот на Република Северна Македонија, член 72 алинеја 1 и член 79 став 1 од Актот на Уставниот суд на Република Северна Македонија („Службен весник на Република Северна Македонија“ бр.115/2024), на седницата одржана на 12 септември 2024 година, донесе

О Д Л У К А

1. СЕ ПОНИШТУВА Правилникот на Советот на Општина Македонска Каменица, бр.08-358/1 од 27.02.2023 година („Службен гласник на Општина Македонска Каменица“ бр.19 од 15.03.2023).

2. Оваа одлука ќе се објави во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

Образложение
I

Уставниот суд на Република Северна Македонија, со Решението У.бр.58/2023 од 17 април 2024 година поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на Правилникот означен во точката 1 од оваа одлука, бидејќи основано се постави прашањето за неговата согласност со Уставот и со Законот за комуналните такси, Законот за локалната самоуправа, Законот за организација и работа на органите на државната управа и Законот за комунални дејности.

II

На седницата Судот утврди дека оспорениот акт – Правилник бр.08-358/1 за ослободување од плаќање на комунална такса за јавно осветлување на територијата на Општина Македонска Каменица, е донесен од Советот на Општина Македонска Каменица на 18-та седница одржана на ден 27.02.2023 година. Во член 1 од истиот, е определено дека за ослободување од плаќање на комунална такса за јавно осветлување на територијата на Општина Македонска Каменица се смета доколку жител на Општина Македонска Каменица поседува повеќе од 1 (една) сметка за електрична енергија на која е нагласена/изречена самата комунална такса за јавно осветлување, не сметајќи ги сметките за деловни објекти. Едно домаќинство со едно семејство плаќа една комунална такса за јавно осветлување. Домаќинствата кои воопшто не користат јавно осветлување, односно Општина Македонска Каменица нема инсталирано јавно осветлување, целосно се ослободуваат од плаќања на комунална такса за јавно осветлување. Едно домаќинство со едно семејство се ослободува од плаќање на две и повеќе комунални такси за јавно осветлување според став 1 од член 1, но не се ослободува од плаќање на две и повеќе комунални такси за јавно осветлување во случај кога се работи за деловни објекти кои се во функција.

Во член 2 е предвидено едно домаќинство со две или повеќе семејства да плаќа една комунална такса за јавно осветлување доколку сите задолжувања по однос на оваа такса се водат на едно лице, со име, презиме и адреса. Согласно со член 3 и објектите за колективно домување се ослободуваат од плаќање на комунална такса за јавно осветлување поради тоа што во нив со оваа такса веќе се задолжени индивидувалните станари/домаќинства. Во член 4 е предвидено дека Општина Македонска Каменица е должна да постапи по горенаведените членови и во најкраток можен рок да ја извести ЕВН Македонија за запирање со плаќање на комунална такса за јавно осветлување на лицата и правните субјекти од членовите 1, 2 и 3 од овој правилник. Со член 5 Општина Македонска Каменица се задолжува да им ги рефундира/врати веќе уплатените средства за комунална такса за јавно осветлување на лицата/правните субјекти од членовите 1, 2 и 3 од овој правилник по нивно барање доставено до архива на Општина Македонска Каменица во рок од 30 дена од поднесување на нивното барање. Во член 6 е предвидено дека „Овој правилник влегува во сила со денот на неговото донесување, а ќе се објави во Службен весник на Република Северна Македонија“.

Со Решението бр.09-357/1 од 27.02.2023 година, градоначалникот на Општината го запрел објавувањето на Правилникот.

Со Одлуката бр.08-509/1 од 15.03.2023 година, Советот на Општина Македонска Каменица одлучил да не го усвои гореозначеното Решение на градоначалникот, по што следи иницијатива од градоначалникот за оспорување на уставноста и законитоста на означениот акт.

III

Според член 110 алинеи 1 и 2 од Уставот на Република Северна Македонија, Уставниот суд на Република Северна Македонија одлучува за согласноста на законите со Уставот и согласноста на другите прописи и на колективните договори со Уставот и со законите.

Согласно со член 8 став 1 алинеите 3 и 9 од Уставот на Република Северна Македонија, владеењето на правото и локалната самоуправа се темелни вредности на уставниот поредок на Република Северна Македонија.

Член 3 став 1 точка 10 од Законот за комуналните такси („Службен весник на Република Македонија” бр. 61/04, 64/05, 92/07, 123/12, 154/15, 192/15 и 23/16 и „Службен весник на Република Северна Македонија“ бр. 151/21), пропишува дека комуналните такси се плаќаат за користење и одржување на јавно осветлување. Во став 3 од истиот член, под корисник на јавно осветлување се подразбира секој имател на броило од категоријата домаќинство и секој имател на броило од категоријата останата потрошувачка.

Согласно со член 4 од истиот закон, обврзник на комунална такса е физичко и правно лице и граѓанинот кои користат определени права, предмети и услуги за чие користење е пропишано плаќање на комунална такса.

Според член 6 став 2 од Законот, се ослободуваат од плаќање на комунална такса за користење и одржување на јавно осветлување имателите на броила за мерење електрична енергија во населените места каде што нема јавно осветлување, а според став 3 од истиот член, пасивните населени места, дефицитарните занимања и занаети во умирање и населените места каде што нема јавно осветлување, ги определува со одлука советот на општината.

Tргнувајќи од анализата на наведените уставни одредби и одредбите од Законот за комуналните такси на кои се повикува подносителот на иницијативата како и содржината на оспорениот правилник наспрема наводите во иницијативата, произлегува дека основано може да се постави прашањето за согласноста на оспорениот правилник со одредбите од Уставот и Законот кои ги посочува подносителот на иницијативата.

Ова од причина што владеењето на правото е уставно загарантирана темелна вредност која го опфаќа, меѓу другото, принципот на правна сигурност и легитимни очекувања. Тоа значи дека законите важат за сите граѓани подеднакво и секое отстапување од нивната примена претставува повреда и на начелото на правната сигурност.

Имено, во член 1 став 1 оспорениот Правилник за ослободување од плаќање на комунална такса за јавно осветлување на територијата на Општина Македонска Каменица, број 08-358/1 од 27.02.2023 година, е донесен од страна на Советот на Општина Македонска Каменица и објавен во „Службен гласник на Општина Македонска Каменица“ бр.19 од 15.03.2023 година, се пропишува ослободување од плаќање на комунална такса за јавно осветлување на територијата на Општина Македонска Каменица, на жител на Општина Македонска Каменица кој поседува повеќе од една сметка за електрична енергија на која е нагласена/изречена самата комунална такса за јавно осветлување.

Советот на Општината Македонска Каменица, во овој член од Правилникот, ги ослободува од плаќање на комунална такса за јавно осветлување сите жители на Општината кои поседуваат повеќе од една сметка за електрична енергија, спротивно на член 3 став 3 од Законот за комуналните такси, кој јасно предвидува дека под корисник на јавно осветлување се подразбира секој имател на броило од категоријата „домаќинство“ и секој имател на броило од категоријата „останата потрошувачка“.

Член 1 став 3 од Правилникот, пропишува целосно ослободување од плаќање на комунална такса за јавно осветлување на домаќинствата кои воопшто не користат јавно осветлување, односно каде Општина Македонска Каменица нема инсталирано јавно осветлување.

Во член 3 став 1 од Законот за комуналните такси, меѓу другото, во точката 10 е определено дека, комуналните такси се плаќаат и за користење и одржување на јавно осветлување.

Според член 6 став 1 од Законот, во точките 5 и 6, меѓу другото, е определено дека комунална такса не плаќа фирма, односно назив на деловните простории во пасивните населени места со изразена миграција и фирма на вршителите на дефицитарни занимања и занаети во изумирање. Во ставот 2 од истиот член е определено дека од плаќање на комунална такса од член 3 став 1 точка 10 на овој закон се ослободуваат имателите на броила за мерење на електрична енергија во населените места каде што нема јавно осветлување.

Советот на општината, советот на општините во Градот Скопје и Советот на Градот Скопје, според ставот 3 од член 6 од Законот, ги определуваат со одлука пасивните населени места од став 1 точка 5 на овој член, дефицитарните занимања и занаетите во умирање од став 1 точка 6 на овој член и населените места каде што нема јавно осветлување од ставот 2 на член 6 од истиот закон.

Од горенаведеното, произлегува дека Законот за комуналните такси не содржи правен основ за утврдување на исклучок од плаќање на конкретната комунална такса кој е пропишан со оспорениот правилник на Советот на Општината Македонска Каменица.

Анализирајќи ја не само содржината, туку и формата на оспорениот пропис, а имајќи ги предвид одредбите од Законот за локалната самоуправа („Службен весник на Република Македонија” бр. 5/2002) со кои се врши операционализација на уставната одредба за локалната самоуправа како темелна вредност на уставниот поредок во државата, како и одредбите од Законот за организација и работа на органите на државната управа („Службен весник на Република Македонија” бр.58/00,44/02,82/08,167/10,51/11 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.96/19 и 110/19) во кои се дефинирани подзаконските акти чие донесување е во надлежност на органите на државната управа, Судот одлучи по сопствена иницијатива да изнесе и дополнителни наводи во прилог на противзаконитоста и неуставноста на оспорениот правилник.

Имено, според член 21 став 2 од Законот за локалната самоуправа, општините самостојно, во рамките на Законот, ги уредуваат и вршат работите од јавен интерес од локално значење, утврдени со овој или друг закон и се одговорни за нивното вршење.

Листата на надлежности на општината е утврдена во Законот за локалната самоуправа во член 22 став 1, при што во точката 5, како работи чие вршење е во надлежност на општината, се утврдени и комуналните дејности. Според ставот 2 на овој член, надлежностите од ставот 1 на овој член се извршуваат согласно со стандардите и постапките утврдени со закон.

Од особено значење е одредбата содржана во член 62 став 1 од Законот за локалната самоуправа во која таксативно се наброени актите за чие донесување е надлежен советот на општината, па така, во вршењето на работите од својата надлежност советот донесува прописи и тоа: статут, програми, планови, одлуки и други прописи утврдени со закон.

Имајќи ја предвид содржината на цитираните одредби од Законот за локалната самоуправа произлегува дека советот на општината воопшто не е овластен да донесува правилници како највисоки општи акти во хиерархијата на подзаконски правни акти во нашиот правен систем.

Имено, правилниците се општи акти чие донесување претставува надлежност исклучиво на органите на државната управа, како што е впрочем утврдено во член 55 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, каде што е предвидено дека правилници донесуваат министер, директор на самостоен орган на државната управа, односно управната организација, кога за тоа се овластени со закон. Согласно со член 56 став 1 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, „со правилник се утврдуваат и се разработуваат одделни одредби на законите и други прописи заради нивно извршување“.

Оттаму, правилникот како посебен вид пропис и подзаконски општ акт што го донесуваат органите на државната управа е акт со кој не може да се воспоставуваат дополнителни права и обврски за субјектите на правото ако истите веќе не се засновани врз конкретен закон. Неговата функција е разработување на веќе утврдени со закон права и обврски, со цел нивно извршување. Исто така, надлежност за донесување на овој вид подзаконски правен акт или пропис имаат исклучиво одредени органи на државната управа и тоа само во случаи кога за тоа постои изречен законски основ. Советот на единица на локалната самоуправа нема надлежност за донесување правилник.

Од друга страна, советите на општините имаат изворна надлежност да ги донесуваат само таксативно наброените прописи во член 62 став 2 од Законот за локалната самоуправа, а тоа се статут, програми, планови, одлуки, како и други прописи, но само доколку се тие утврдени со закон. Со оглед на тоа дека Законот за комуналните такси не утврдил правен основ за донесување пропис во вид на правилник со кој ќе се предвидат исклучоците содржани во оспорениот правилник, Судот смета дека за неговото опстојување во правниот промет не постои ниту формална ниту материјална законитост.

Поконкретно, оспорениот правилник не само по својата содржина, туку и според формата е спротивен на Законот за организација и работа на органите на државната управа и Законот за локалната самоуправа, а по својата содржина е спротивен на Законот за комуналните такси.

Со член 55 од Законот за организација и работа на органите на државната управа е определено дека правилници донесуваат министер, директор на самостоен орган на државната управа, односно управната организација, кога за тоа се овластени со закон. Согласно член 56 од истиот закон, „со правилник се утврдуваат и се разработуваат одделни одредби на законите и други прописи заради нивно извршување“.

Вршењето на комуналните дејности е уредено со Законот за комунални дејности („Службен весник на Република Македонија” бр.95/12,163/13,42/14,44/15,147/15,31/16, и 64/18 и „Службен весник на Република Северна Македонија” бр.302/20). Во член 1 од Законот за комунални дејности е определено дека со овој закон се уредуваат основните услови и начинот на вршење на комуналните дејности, финансирањето на комуналните дејности, финансирањето на изградбата и одржувањето на објектите на комуналната инфраструктура и други прашања од значење за комуналните дејности.

Советот на Општина Македонска Каменица, во член 4 од оспорениот правилник ѝ налага на општината, во најкраток рок да ја извести ЕВН Македонија за запирање со плаќање на комунална такса за јавно осветлување спрема лицата и правните субјекти определени во членовите 1, 2 и 3 од оспорениот правилник, додека пак во член 5 од истиот правилник, Советот ја задолжил Општината да им ги рефундира уплатените средства за комунална такса за јавно осветлување на лицата и правните субјекти кои во членовите 1, 2 и 3 од Правилникот ги ослободиле од плаќање и тоа во предвиден рок од 30 дена од денот на поднесување на барање преку архивата на општината.

При анализата на конкретната проблематика, Судот имаше предвид дека локалната самоуправа се финансира од сопствени извори на приходите утврдени со закон, меѓу кои спаѓаат и комуналните такси.

Советот како орган на локалната самоуправа, одлучува во рамките на надлежностите на општината, во рамките на законот, ги уредува и врши работите од јавен интерес од локално значење, утврдени со закон и е одговорен за нивното вршење. Расходите се извршуваат во согласност со прописите за нивно извршување, а во рамките и намените утврдени во буџетот на општината.

Но, во конкретниот случај, Советот на Општина Македонска Каменица во член 5 од Правилникот, пропишал одредба на штета на буџетот на Општината спротивно на закон, на начин што ја задолжил Општината да рефундира уплатени средства за комунална такса за јавно осветлување, на лица и правни субјекти (кои во членовите 1, 2 и 3 од оспорениот правилник ги ослободил од плаќање на комунална такса) по поднесено барање во рок од 30 дена од приемот на истото, а со тоа задира во посебниот дел на буџетот на Општината кој се однесува на финансиските планови (биланс на приходи и расходи) на Општината.

Имајќи ја предвид цитираната регулатива произлегува дека Советот на Општина Македонска Каменица не може да донесува правилници освен ако за тоа не е изречно овластен со посебен закон, а дури и кога би бил законски овластен, со таквиот пропис би можело само да се утврдуваат и разработуваат одделни законски одредби заради нивно извршување, да се пропишува начинот на нивното извршување и слично, а не да утврдуваат права и обврски за граѓаните и правните лица. Ова од причини што правата и обврските на граѓаните и правните лица може да се утврдуваат со закон, а не и со подзаконски акт.

Врз основа на направената анализа на изнесената регулатива произлегува дека единиците на локалната самоуправа можат со одлука, а не со правилник да ги реализираат законски пренесените овластувања за пропишување, односно доуредување на условите за плаќање на комунална такса за јавно осветлување. Во Законот за локалната самоуправа, Законот за комуналните дејности, Законот за домување и други закони не се наоѓа пренесено овластување за единиците на локалната самоуправа со правилник или со кој било пропис да ги доуредат условите за ослободување од плаќање на комунална такса за јавно осветлување надвор од законски предвидена рамка и процедура.

Тргнувајќи од принципот на уставност и законитост од член 51 од Уставот, според кој законите мора да бидат во согласност со Уставот, а другите прописи, каков што е и оспорениот правилник, со Уставот и со законите, имајќи ги предвид причините поради кои се оспорува Правилникот, но и причините кои Судот ги цени како релевантни при оценување на неговата уставност и законитост се имаа предвид и одредбите од Законот за комуналните дејности кои се однесуваат на прашањата коишто се предмет на уредување на овој правилник.

Член 8 став 1 алинеи 3 и 9 од Уставот налагаат во правниот поредок да егзистираат јасни недвосмислени норми, кои меѓусебно се усогласени според рангот на нормативната хиерархија, а општините како дел од локалната самоуправа, во рамките на законот, да ги уредуваат и вршат работите од јавен интерес од локално значење, што овде не е случај, од каде произлегува дека оспорениот правилник не е во согласност со наведените уставни одредби.

Со оглед на тоа дека Советот на Општина Македонска Каменица со оспорениот правилник излегол надвор од рамките дадени во член 6 од Законот за комуналните такси, член 21 став 2 од Законот за локалната самоуправа и член 55 од Законот за организација и работа на органите на државната управа, Судот оцени дека не е во согласност со означените законски одредби.

IV

Врз основа на наведеното, Судот одлучи како во диспозитивот на оваа одлука.

V

Оваа одлука произведува правно дејство од денот на објавувањето во „Службен весник на Република Северна Македонија“.

ПРЕТСЕДАТЕЛ
на Уставниот суд на Република Северна Македонија,
д-р Дарко Костадиновски

* * *

Gjykata Kushtetuese e
Republikës së Maqedonisë së Veriut
U.nr.58/2023
Shkup,12.09.2024

 

Gjykata Kushtetue e Republikës së Maqedonisë së Veriut, në përbërje të kryetarit të Gjykatës, dr. Darko Kostadinovski dhe gjykatësve Naser Ajdari, mr. Tatjana Vasiq-Bozaxhieva, dr.Jadranka Daboviq-Anastasovska, Eliazabeta Dukovska, Dobrilla Kacarska,  dr. Ana Pavllovska-Daneva, në bazë të neneve 110 dhe 112 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, nenit 72 alineja 1 dhe nenit 79 paragrafi 1 të Aktit të Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut“ nr.115/2024), në seancën e mbajtur më 12.09.2024, miratoi

V E N D I M

1. SHFUQIZOHET Rregulloreja e Këshillit të Komunës së Makedonska Kamenicës, nr.08-358/1 nga 27.02.2023 („Gazeta Zyrtare e Komunës së Makedonska Kamenicës” nr.19 nga 15.03.2023).

2. Ky vendim do të publikohet në “Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

Arsyetim

I

Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut, me Aktvendimin U.nr. 58/2023 nga 17 prilli i vitit 2024 inicoi procedurë për vlerësimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së Rregullore së shënuar në pikën 1 të këtij vendimi, për shkak se me të drejtë është ngritur çështja e pajtueshmërisë së tij me Kushtetutën dhe me Ligjin për taksat komunale, Ligjin për vetëqeverisjen lokale, Ligjin për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore dhe Ligjin për veprimtaritë komunale.

II

Gjykata në seancë konstatoi se aktin e kontestuar – Rregulloren nr. 08-358/1 për lirim nga pagesa e taksës komunale për ndriçim publik në territorin e Komunës së Makedonska Kamenicës, e ka miratuar Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës në mbledhjen e 18-të të mbajtur më 27 shkurt 2023. Në nenin 1 të të njëjtit, është përcaktuar se lirim nga pagesa e taksës komunale për ndriçim publik në territorin e Komunës së Makedonska Kamenicës konsiderohet nëse një banor i Komunës së Makedonska Kamenicës posedon më shumë se 1 (një) faturë të rrymës elektrike në të cilën është theksuar/shqiptohet vetë tarifa komunale për ndriçimin publik, pa llogaritur faturat për objektet afariste. Një ekonomi familjare me një familje paguan një taksë komunale për ndriçimin publik. Familjet që nuk e shfrytëzojnë fare ndriçimin publik, përkatësisht Komuna e Makedonska Kamenicës nuk ka ndriçim publik të instaluar, janë plotësisht të liruara nga taksa komunale për ndriçim publik. Një ekonomi familjare me një familje lirohet nga pagesa e dy ose më shumë taksave komunale për ndriçimin publik sipas paragrafit 1 të nenit 1, por nuk përjashtohet nga pagesa e dy ose më shumë taksave komunale për ndriçimin publik në rastin e objekteve afariste që janë në funksion.

Neni 2 parashikon që një ekonomi familjare me dy ose më shumë familje paguan një taksë komunale për ndriçimin publik nëse të gjitha pagesat që lidhen me këtë taksë i paguan një person, me emër, mbiemër dhe adresë. Në bazë të nenit 3, objektet e banimit kolektiv përjashtohen nga pagesa e taksës komunale për ndriçimin publik, sepse për këtë taksë janë të obliguar banorët individual/ekonomitë familjare. Neni 4 parasheh që Komuna e Makedonska Kamenicës është e obliguar të veprojë sipas neneve të lartpërmendura dhe ta njoftojë EVN-në Maqedoni që në afatin më të shkurtër të mundshëm të ndalojë pagesën e kompensimit komunal për ndriçim publik personave dhe subjekteve juridike nga nenet 1, 2 dhe 3 të kësaj rregulloreje. Me nenin 5, Komuna e Makedonska Kamenicës angazhohet që personave/subjekteve juridike nga nenet 1, 2 dhe 3 të kësaj rregulloreje t’ua kthejë/refundojë e mjeteve të paguara për kompensimin komunal për ndriçim publik me kërkesën e tyre të dërguar në arkivin e Komunës së Makedonska Kamenicës në afat prej 30 ditësh nga parashtrimi i kërkesës. Neni 6 përcakton se “Kjo rregullore hyn në fuqi ditën e miratimit dhe do të publikohet në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut”.

Me vendimin nr. 09-357/1 të datës 27.02.2023, Kryetari i Komunës e ka ndërprerë publikimin e Rregullores.

Me Vendimin nr. 08-509/1 të datës 15.03.2023, Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës vendosi që të mos miratohet vendimi i lartpërmendur i kryetarit, gjë që u pasua me iniciativën e kryetarit për kontestimin e kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë së aktit të shënuar.

III

Sipas nenit 110 paragrafët 1 dhe 2 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Gjykata Kushtetuese e Republikës së Maqedonisë së Veriut vendos për pajtueshmërinë e ligjeve me Kushtetutën dhe pajtueshmërinë e rregullave të tjera dhe marrëveshjeve kolektive me Kushtetutën dhe ligjet.

Në pajtim me nenin 8 paragrafi 1 alinetë 3 dhe 9 të Kushtetutës së Republikës së Maqedonisë së Veriut, sundimi i së drejtës dhe vetëqeverisja lokale janë vlera themelore të rendit kushtetues të Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Neni 3 paragrafi 1 pika 10 të Ligjit për taksat komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 61/04, 64/05, 92/07, 123/12, 154/15, 192/15 dhe 23/ 16 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr.151/21), përcakton se taksat komunale paguhen për shfrytëzimin e mirëmbajtjen e ndriçimit publik. Në paragrafin 3 të të njëjtit nen, shfrytëzues i ndriçimit publik nënkupton çdo posedues të numëruesit nga kategoria ekonomi familjare dhe çdo posedues të numëruesit nga kategoria tjetër e konsumit.

Në bazë të nenit 4 të të njëjtit ligj, obligues i taksës komunale është personi fizik dhe juridik dhe shtetasit që shfrytëzojnë të drejta të caktuara, lëndë dhe shërbime të caktuara për përdorimin e të cilave parashikohet pagesa e taksës komunale.

Sipas nenit 6 paragrafi 2 të Ligjit, poseduesit e numëruesve për matjen e energjisë elektrike në zonat e banuara ku nuk ka ndriçim publik lirohen nga pagesa e taksës komunale për shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen e ndriçimit publik, dhe sipas paragrafit 3 të të njëjtit nen, zonat e banuara pasive, profesionet deficitare dhe artizanatet në zhukje dhe zonat e banuara ku nuk ka ndriçim publik përcaktohen me vendim të këshillit të komunës.

Duke u nisur nga analiza e dispozitave të përmendura kushtetuese dhe dispozitave të Ligjit për taksat komunale të cilës i referohet parashtruesi i iniciativës, si dhe nga përmbajtja e rregullores së kontestuar kundër pretendimeve në iniciativë, rezulton se me bazë mund të ngrihet çështja e pajtueshmërisë së rregullores së kontestuar me dispozitat e Kushtetutës dhe Ligjet të cilat i cek parashtruesi në iniciativë.

Kjo nga shkaku se sundimi i së drejtës është një vlerë themelore e garantuar me kushtetutë, që përfshin, ndër të tjera, parimin e sigurisë juridike dhe pritshmëritë legjitime. Kjo do të thotë se ligjet zbatohen për të gjithë qytetarët në mënyrë të barabartë dhe çdo devijim nga zbatimi i tyre është shkelje e parimit të sigurisë juridike.

Konkretisht, në nenin 1 paragrafi 1 Rregullorja e kontestuar për lirim nga pagesa e taksës komunale për ndriçim publik në territorin e Komunës së Makedonska Kamenicës me numër 08-358/1 të datës 27.02.2023, është miratuar nga Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës dhe i publikuar në “Gazetën Zyrtare të Komunës së Makedonska Kamenicës” nr. 19 të datës 15.03.2023, është paraparë që banori i Komunës së Makedonska Kamenicës i cili posedon më shumë se një faturë të energjisë elektrike lirohet nga pagesa e taksës komunale për ndriçim publik në territorin e Komunës së Makedonska Kamenicës në të cilën është theksuar/shqiptuar vetë taksa komunale për ndriçim publik.

Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës, në këtë nen të Rregullores, i liron të gjithë banorët e komunës që posedojnë më shumë se një faturë të energjisë elektrike nga pagesa e taksës komunale për ndriçim publik, në kundërshtim me nenin 3 paragrafi 3 të Ligjit për taksat komunale, i cili përcakton qartë se përdorues i ndriçimit publik nënkupton çdo posedues të numëruesit nga kategoria “ekonomi familjare” dhe çdo posedues të numëruesit nga kategoria “konsum tjetër”.

Neni 1 paragrafi 3 i Rregullores përcakton lirim të plotë nga pagesa e taksës komunale për ndriçim publik për ekonomitë familjare që fare nuk e shfrytëzojnë ndriçimin publik, përkatësisht aty ku Komuna e Makedonska Kamenicës nuk ka të instaluar ndriçim publik.

Në nenin 3 paragrafi 1 të ligjit për taksat komunale, ndër të tjera, në pikën 10 përcaktohet se taksat komunale paguhen edhe për shfrytëzimin dhe mirëmbajtjen e ndriçimit publik.

Sipas nenit 6 paragrafi 1 të ligjit, në pikat 5 dhe 6, ndër të tjera, përcaktohet se taksë komunale nuk paguan firma, përkatësisht titulli i hapësirave afariste në vendbanimet pasive me migrim të theksuar dhe firma e realizuesve të profesioneve deficiare dhe zejeve në zhdukje. Në paragrafin 2 të të njëjtit nen është përcaktuar se poseduesit e numëruesve për matjen e energjisë elektrike në vendbanimet ku nuk ka ndriçim publik lirohen nga pagesa e taksës komunale nga neni 3 paragrafi 1 pika 10 të këtij ligji.

Këshilli i komunës, këshilli i komunave në qytetin e Shkupit dhe Këshilli i Qytetit të Shkupit, sipas paragrafit 3 të nenit 6 të Ligjit, me vendim i përcaktojnë vendbanimet pasive nga paragrafi 1 pika 5 të këtij neni, profesionet deficitare dhe profesionet në zhdukje nga paragrafi 1 pika 6 të këtij neni dhe vendbanimet ku nuk ka ndriçim publik nga paragrafi 2 i nenit 6 të të njëjtit ligj.

Nga sa u tha më lart, rezulton se Ligji për taksat komunale nuk përmban bazë ligjore për të vendosur përjashtim nga pagesa e taksës specifike komunale, e cila është e paraparë me rregulloren kontestuese të Këshillit të Komunës së Makedonska Kamenicës.

Duke analizuar jo vetëm përmbajtjen, por edhe formën e rregullit kontestuese, duke pasur parasysh dispozitat e Ligjit për vetëqeverisje lokale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 5/2002) me të cilat kryhet operacionalizimi i dispozitës kushtetuese për vetëqeverisjen lokale si vlerë themelore e rendit kushtetues në vend, si dhe nga dispozitat e Ligjit për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 58/00, 44/02, 82/08,167/10, 51/11 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 96/19 dhe 110/19) në të cilat janë përcaktuar aktet nënligjore, miratimi i të cilave është në përgjegjësi të organeve të administratës shtetërore, Gjykata vendosi me iniciativën e saj të paraqesë pretendime shtesë në mbështetje të paligjshmërisë dhe antikushtetutshmërisë së rregullores së kontestuar.

Përkatësisht, sipas nenit 21 paragrafi 2 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, komunat në mënyrë të pavarur, në kuadër të ligjit, organizojnë dhe kryejnë punët me interes publik të rëndësisë lokale, të përcaktuara me këtë apo me ligj tjetër dhe janë përgjegjëse për performancën e tyre.

Lista e kompetencave të komunës është përcaktuar në Ligjin për vetëqeverisje lokale në nenin 22 paragrafi 1, ndërsa në pikën 5, aktivitetet komunale janë përcaktuar edhe si gjëra që janë nën juridiksionin e komunës. Sipas paragrafit 2 të këtij neni, kompetencat nga paragrafi 1 i këtij neni kryhen në përputhje me standardet dhe procedurat e përcaktuara me ligj.

Me rëndësi të veçantë është dispozita e nenit 62 paragrafi 1 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, në të cilin aktet për miratimin e të cilave është kompetent këshilli i komunës janë renditur në mënyrë taksative, në mënyrë që në kryerjen e detyrave nga kompetenca e tij, këshilli miraton rregullore, përkatësisht: statutin, programet, planet, vendimet dhe rregullat tjera të përcaktuara me ligj.

Duke marrë parasysh përmbajtjen e dispozitave të cituara të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, rezulton se këshilli i komunës nuk është fare i autorizuar të miratojë rregullore si aktet më të larta të përgjithshme në hierarkinë e akteve nënligjore në sistemin tonë juridik.

Përkatësisht, rregulloret janë akte të përgjithshme, miratimi i të cilave paraqet kompetencë të organeve të administratës shtetërore, siç përcaktohet në nenin 55 të Ligjit për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore, ku parashikohet se Rregulloret miratohen nga ministri, drejtori i një organi të pavarur të administratës shtetërore, përkatësisht i organizatës administrative, kur autorizohen me ligj. Në pajtim me nenin 56 paragrafi 1 të Ligjit për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore, “përcaktohen dhe përpunohen me rregullore dispozita të veçanta të ligjeve dhe rregullave tjera për zbatimin e tyre”.

Prandaj, rregulloreja si rregulli i veçantë dhe akt i përgjithshëm nënligjor i miratuar nga organet e administratës shtetërore është akt që nuk mund të vendosë të drejta dhe detyrime shtesë për subjektet e drejtësisë nëse ato nuk janë të bazuara në një ligj të caktuar. Funksioni i tij është zhvillimi i të drejtave dhe detyrimeve tashmë të përcaktuara me ligj, me synim realizimin e tyre. Gjithashtu, kompetencën për miratimin e këtij lloj akti apo rregulloreje nënligjore e kanë kryesist organe të caktuara të administratës shtetërore dhe vetëm në rastet kur ekziston një bazë e theksuar ligjore për këtë. Këshilli i njësisë së vetëqeverisjes lokale nuk ka kompetencë të miratojë rregullore.

Nga ana tjetër, këshillat e komunave kanë kompetencë fillestare të miratojnë vetëm rregullat e renditura taksative në nenin 62 paragrafi 2 të Ligjit për vetëqeverisjen lokale, të cilat janë statute, programe, plane, vendime, si dhe rregulla të tjera, por vetëm nëse përcaktohen me ligj. Duke qenë se Ligji për taksat komunale nuk ka përcaktuar bazë ligjore për miratimin e një rregulli në formën e një rregulloreje që do të parashikonte përjashtimet e përfshira në rregulloren e kontestuar, Gjykata konsideron se nuk ka ligjshmëri as formale dhe as materiale për të për ekzistencë në qarkullim juridik.

Më konkretisht, rregullorja e kontestuar jo vetëm në përmbajtje, por edhe në formë është në kundërshtim me Ligjin për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore dhe Ligjin për vetëqeverisjen lokale dhe në përmbajtje është në kundërshtim me Ligjin për tarifat komunale.

Neni 55 i Ligjit për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore përcakton se rregullore miratojnë ministri, drejtori i një organi të pavarur të administratës shtetërore, përkatësisht i organizatës administrative, kur ata janë të autorizuar me ligj. Në bazë të nenit 56 të të njëjtit ligj, “me rregullore përcaktohen dhe përpunohen dispozita të veçanta të ligjeve dhe të rregullave tjera për zbatimin e tyre“.

Kryerja e punëve komunale rregullohet me Ligjin për veprimtari komunale (“Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë” nr. 95/12, 163/13, 42/14, 44/15, 147/15, 31/16 dhe 64/18 dhe “Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë së Veriut” nr. 302/20). Në nenin 1 të ligjit për veprimtaritë komunale, përcaktohet se ky ligj rregullon kushtet themelore dhe mënyrën e kryerjes së veprimtarive komunale, financimin e veprimtarive komunale, financimin e ndërtimit dhe mirëmbajtjes së objekteve të infrastrukturës komunale dhe çështje të tjera me rëndësi për veprimtaritë komunale.

Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës, në nenin 4 të rregullores kontestuese, i urdhëron komunës që në afatin më të shkurtër të mundshëm ta njoftojë EVN Maqedoni për ndalimin e pagesës së taksës komunale për ndriçim publik për personat dhe subjektet juridike përcaktuara në nenin 1, 2 dhe 3 të rregullores kontestuese, ndërsa në nenin 5 të të njëjtës rregullore, Këshilli e ka angazhuar Komunën që t’ua kthejë mjetet e paguara për taksën komunale për ndriçimin publik personave dhe subjekteve juridikë të përjashtuar nga pagesa në nenin 1, 2 dhe 3 të Rregullores, dhe atë në afatin prej 30 ditësh nga dita e paraqitjes së kërkesës përmes arkivit të komunës.

Gjatë analizës së problemit konkret, Gjykata ka marrë parasysh se vetëqeverisja lokale financohet nga burimet e veta të të ardhurave të përcaktuara me ligj, ku përfshihen taksat komunale.

Këshilli, si organ i vetëqeverisjes lokale, vendos në kuadër të kompetencave të komunës, në kuadër të ligjit, rregullon dhe kryen punët me interes publik me rëndësi lokale, të përcaktuara me ligj dhe përgjigjet për kryerjen e tyre. Shpenzimet kryhen në përputhje me rregulloren për realizimin e tyre dhe në kuadër të qëllimeve të përcaktuara në buxhetin e komunës.

Mirëpo, në rastin konkret, Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës, në nenin 5 të Rregullores, ka paraparë dispozitë për dëmtimin e buxhetit të Komunës në kundërshtim me ligjin, në atë mënyrë që e ka obliguar komunën që t’i refundojë mjetet e paguara për taksën komunale për ndriçimin publik, personave fizikë dhe juridikë (të cilët në nenet 1, 2 dhe 3 të rregullores kontestimore i ka përjashtuar nga pagesa e taksës komunale) pas kërkesës së parashtruar brenda 30 ditëve nga pranimi i së njëjtës, duke cenuar kështu pjesën e veçantë të buxhetit të komunës që i referohet planeve financiare (bilanci i të ardhurave dhe shpenzimeve) të Komunës.

Duke marrë parasysh rregulloren e cituar, del se Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës nuk mund të miratojë rregullore nëse nuk është i autorizuar shprehimisht me ligj të veçantë por edhe sikur të ishte i autorizuar ligjërisht, një rregullore e tillë do të mund të përcaktonte dhe përpunonte vetëm dispozita të veçanta ligjore, me qëllim të zbatimit të tyre, të përcaktohet mënyra e zbatimit të tyre dhe të ngjashme, e jo të vendosë të drejta dhe obligime për qytetarët dhe personat juridikë. Kjo sepse të drejtat dhe obligimet e qytetarëve dhe personave juridikë mund të përcaktohen me ligj, e jo me akt nënligjor.

Nga analiza e rregullativës së paraqitur, rezulton se njësitë e vetëqeverisjes lokale mund t’i zbatojnë kompetencat e bartura me ligj për të përcaktuar, përkatësisht rregulluar kushtet e pagesës së taksës komunale për ndriçimin publik, me vendim, e jo me rregullore. Në Ligjin për vetëqeverisjen lokale, Ligjin për veprimtaritë komunale, Ligjin për banim dhe ligje të tjera, nuk ka kompetencë të deleguar për njësitë e vetëqeverisjes lokale me rregullore apo me ndonjë rregull për të përcaktuar kushtet për lirim nga pagesa e taksës komunale për ndriçimin publik jashtë kornizës dhe procedurës së parashikuar ligjore.

Duke u nisur nga parimi i kushtetutshmërisë dhe ligjshmërisë nga neni 51 i Kushtetutës, sipas të cilit ligjet duhet të jenë në përputhje me Kushtetutën dhe rregulla tjera, si që është rregulloreja e kontestuar, me Kushtetutën dhe me ligjet, duke marrë parasysh arsyet për të cilat është kontestuar Rregulloreja, por edhe arsyet që Gjykata i vlerëson si relevante kur vlerëson kushtetutshmërinë dhe ligjshmërinë e saj, duke pasur parasysh edhe dispozitat e Ligjit për veprimtaritë komunale që i referohen çështjeve që janë objekt i rregullores të këtij rregulloreje.

Neni 8, paragrafi 1, alinetë 3 dhe 9 të Kushtetutës kërkoket që në rendin juridik të ekzistojnë norma të qarta dhe të padyshimta, të cilat janë të harmonizuara reciprokisht sipas rangut të hierarkisë normative dhe që komunat, si pjesë e vetëqeverisjes vendore, në kuadër të ligjit, t’i rregullojnë dhe kryejnë punë me interes publik me rëndësi lokale, gjë që nuk është rasti këtu, nga ku rezulton se rregullimi i kontestuar nuk është në përputhje me dispozitat kushtetuese të përmendura.

Meqenëse Këshilli i Komunës së Makedonska Kamenicës me rregulloren e kontestuar ka tejkaluar kufijtë e përcaktuar në nenin 6 të Ligjit për taksat komunale, nenin 21 paragrafi 2 të Ligjit për vetëqeverisje lokale dhe nenin 55 të Ligjit për organizimin dhe punën e organeve të administratës shtetërore, Gjykata vlerësoi se nuk është në përputhje me dispozitat ligjore të shënuara.

IV

Nisur nga sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash vendosi si në dispozitivin e këtij vendimi.

V

Ky vendim ka fuqi juridike nga dita e publikimit në Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë së Veriut“.

 

KRYETAR 
i Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut,
dr. Darko Kostadinovski